Rɛferansɛ wa lo Dikatshi dia losanganya la Lɔsɛnɔ ndo olimu aso
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
NGƆNDƆ KA DIKUMI L’ƆTƆI 6-12
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | JƆBƆ 13-14
“Naka onto ambovɔ, onde nde koka nsɛna nto?”
w99-F 10/15 3 od. 1-3
Woho wayangaso lɔsɛnɔ l’otale
Kaanga mbakafundama awui asɔ ambeta suke l’ɛnɔnyi 3,500, polo ndo ɛlɔ kɛnɛ anto efula mbetawɔka kanyi y’ɔnɛ lɔsɛnɔ lekɔ mondo. Mbala efula, anto hawondoya lɔsɛnɔ, vɔ sɛnaka yema tshitshɛ tsho ndo oma laasɔ, vɔ tshundaka esombe ndo mvɔka. Diakɔ diele, l’edja k’ɛnɔnyi vɔ wakafudia toho ta ntaloya lɔsɛnɔ koko vɔ kotondoya.
Lo nshi ya Jɔbɔ, as’Edjibito wakalɛka tokundju ta nyama dia vɔ ntshikala akɛnda koko vɔ kotondoya. Oyango ɔmɔtshi woleki woke waki l’ambewi wa Alchimie wa lo nshi y’edjedja, aki wa nsala okanga ɔmɔtshi wakakokaka ntaloya lɔsɛnɔ. Efula ka l’atei awɔ wakafɔnyaka dia paonyi ya lotshula yakakokaka nsala di’aha onto mvɔ. Ndo ɔnɛ onto ayoleka nsɛna edja naka nde ndɛɛka lo alɔnga wa paonyi. Wa taoïstes ya la Chine ya lo nshi y’edjedja wakafɔnyaka dia vɔ koka ntaloya lɔsɛnɔ lo nsala awui wele oko okanelo wa yimba, ntshikitanya yoho ya mpɛnga, ntshikitanya diangɔ dia ndɛ ndo ntshikitanya diangɔ diakenga demba akakoke mbakimanyiya dia aha mvɔ.
Onyanginyangi w’ose Espagne Juan Ponce de León mbeyamaka lo woho wakandayange ashi wa tshikalaka dikɛnda, koko nde kombatana. Lo ntambe ka 18, dɔkɔtɛlɛ dimɔtshi akafunde dibuku diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: Hermippus Redivivus. Nde akate lɔkɔ dia nsanganya esekaseka wa dimuma lo luudu lɔmɔtshi lo nshi ya tshitshi dia mbɔsa pɛngɔ yawɔ ko yidja l’ɛlɔndɔ dia nkimanyiya dia ntaloya lɔsɛnɔ. Toho tɔsɔ tshɛ komonga l’etombelo w’ɛlɔlɔ.
Osongo wakahembɔma koka ntomba nto?
NAKA sho mbɛdika otamba w’ɔlivɛ w’akoto akoto ndo wa diambo la otamba w’osase wa dimɛna wa la Lɛbanɔna, kete otamba w’ɔlivɛ hawokoke tambiya. Otamba w’ɔlivɛ wekɔ la dikoka dia nyomotomba. Etamba ɛmɔtshi w’ɔlivɛ mbiviyaka ɛnɔnyi oko 1000. Edio w’otamba w’ɔlivɛ wekɔ l’akoka wa ntondja nsɔngu kaanga naka wakahembola okendeka awɔ. Etena tshɛ kayotshikalaka edio w’otamba w’ɔlivɛ la lɔsɛnɔ, vɔ koka ntomba nto.
Jɔbɔ laki papa ka nkumbo aki la eshikikelo ɔnɛ kaanga nde ambovɔ nde koka nsɛna nto. (Jobo 14:13-15) Nde akakambe la osongo ondo wa ɔlivɛ dia mbisha ɛnyɛlɔ kɛnya dia nde aki la eshikikelo dia Nzambi ekɔ la dikoka dia mboolola. Jɔbɔ akate ɔnɛ: ‘Elongamelo kekɔ kaanga le osongo. Naka vɔ wambɔkɔtama, vɔ wayɔmɔnga nto.’ Naka avula ndɔ efula, kete l’ekimanyielo ka edio awɔ, osongo w’ɔlivɛ wamboma koka nyomotondja ‘ntahe oko osongo w’oyoyo.’—Jobo 14:7-9.
‘Wɛ ayowoka kɛtshi’
Ɛtɛkɛta waki Jɔbɔ mɛnyaka dia Jehowa mbokaka anto ngandji ndo nde mamemaka lo yoho ya lânde anto wele oko Jɔbɔ, wendɛ l’anya ande, wawosha diaaso dia nde mbâkenga dia ndjadiema l’atei w’anto wɔsama la nɛmɔ lo washo ande. (Isaya 64:8) Jehowa mbɔsaka ekambi ande wa kɔlamelo oko diangɔ dia nɛmɔ. Nde ayoka akanga wa memakana wakavu “kɛtshi.” Nomb’ewo kɛmɔtshi mbutaka ɔnɛ: “Aha la tâmu,” tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru yokadimɔmi ɔnɛ: “Kɛtshi” “yekɔ l’atei wa tɔtɛkɛta taleka nkɛnɛmɔla nsaki kana kɛnɛ kaleka nkombola onto.” Eelo, Jehowa hohɔ tsho ekambi ande, koko nde nomɔlomɔka dia nyumowasha lɔsɛnɔ.
Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
it-1-F 412
Otoko
Wakakambaka l’otoko dia ntɛkɛta di’ɛngɔ k’anyanya kana kele bu la nɛmɔ. Abrahama akate la ntondo ka Jehowa ate: ‘Dimi lekɔ ditshu ndo otoko.’ (Eta 18:27; enda ndo Isa 44:20; Jɔbɔ 30:19.) Ndo Jɔbɔ akɛdika ɛtɛkɛta w’asambi ande wa kashi la “tokedi ta otoko.”—Jɔbɔ 13:12.
NGƆNDƆ KA DIKUMI L’ƆTƆI 13-19
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | JƆBƆ 15-17
“Elifazɛ bu Ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ lo kɛnɛ kendana la nsamba anto akina”
w05-F 9/15 26 od. 4-5
Shika tanga la ntondo k’ekanelo ka yimba ka kɔlɔ!
Lo mbala yakɔ shato yakandɔshi ɔtɛkɛta, Elifazɛ akɛnya oma l’ɛtɛkɛta ande dia Nzambi tɔlɔmbaka awui efula amboleka ndo ndooko dui diasala ekambi ande diawɔngɛnyangɛnya mɛtɛ. Nde akatɛ Jɔbɔ ate: “Eenda, nde bu la mbetawɔ le ekambi ande, ndo nde mindaka andjelo ande la munga.” (Jɔb 4:18, nɔtɛ) Nde akate nto lo dikambo dia Nzambi ate: “Eenda, nde bu la mbetawɔ le ekilami ande, kaanga olongo bu pudipudi lo washo ande.” (Jɔb 15:15) Ndo nde akambola ate: “Onde Kanga-Wolo-Tshɛ mbidjaka yimba lo woho weyɛ ɔlɔlɔ?” (Jɔb 22:3) Bilidadɛ aketawɔ ekanelo ka yimba kɛsɔ nɛ dia nde akate ate: “Kaanga ngɔndɔ bu ngaingai ndo tɔɔtɔ keema pudipudi lo washo [wa Nzambi].”—Jɔb 25:5.
Sho pombaka ndjalama di’aha sɛngiyama oma l’ekanelo ka yimba ka ngasɔ. Tɔ koka tokonya dia mfɔnya ɔnɛ Nzambi tɔlɔmbaka awui amboleka efula. Ekanelo ka yimba kɛsɔ koka ndanya diɔtɔnganelo diasaso la Jehowa. Ko naka taya l’ekanelo ka yimba ka ngasɔ, kakɔna kayotosala naka wambotohokola? Lo dihole dia mbetawɔ engwelo l’okitshakitsha tshɛ, otema aso koka djokoma dia “momalɛ Jehowa,” ndo sho koka mbombɛ kumbɛkumbɛ. (Tokedi 19:3) Ande woho wayolanya dui sɔ lonyuma laso lee!
Tokoya okitshakitsha ndo kɛtshi kaki Yeso
16 Oma lo ɛtɛkɛta aso wa kɛtshi. Kɛtshi kaso k’efula otsha le anto akina totshutshuyaka dia sho nkamba la “ɛtɛkɛta w’esambelo le wanɛ wambɔkɔmɔ.” (1 Tɛs. 5:14) Kakɔna kahombaso mbuta dia nkeketsha anto asɔ? Sho koka nkeketsha timba tawɔ lo mbatɛ ɛtɛkɛta wɛnya dia sho ndjakiyanyaka lo dikambo diawɔ ndo ndjashaka le wɔ. Sho koka nto mbawandolaka l’otema ɔtɔi dia vɔ mbeya dia wekɔ la waonga ndo l’akoka w’amɛna. Ekɔ dimɛna mbaohola dia Jehowa mbakaakotola oyale Ɔnande ndo ɔnɛ vɔ wekɔ la nɛmɔ lo washo ande. (Jni. 6:44) Taashikikɛ dia Jehowa ndjashaka lo yoho y’efula le ekambi ande wele la “etema wambate” kana “etema wa ndjakitshakitsha.” (Osam. 34:18) Ɛtɛkɛta aso wa kɛtshi koka monga tshondo y’ɛkɔnwɛlɔ le anto wele l’ohomba w’ekeketshelo.—Tuk. 16:24.
Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku dia Jobo
7:9, 10; 10:21; 16:22—Onde ɛtɛkɛta wakatondja Jɔbɔ lo avɛsa anɛ mɛnyaka ɔnɛ nde kombetawɔka eolwelo? Jɔbɔ akatɛkɛtaka dikambo diendana la kɛnɛ kaki suke la mbokomɛ. Ko kakɔna kakalembetshiyaka ɛtɛkɛta ɛsɔ? Dui dimɔtshi ele naka nde akahombe mvɔ, kete ndoko onto la lo nshi yande lakakoke mbɛna. Lo ndjela kanyi yawɔ, Jɔbɔ akahombe ntshɔ l’odimu a pɛngando aha la mbeya ndoko dui polo ndo etena kakashikikɛ Nzambi. Ondo Jɔbɔ akalange nto mbuta ɔnɛ ndoko onto lakoka tomba oma lo diombo oma lo wolo ande hita. Jobo 14:13-15 mɛnyaka hwe ɔnɛ Jɔbɔ aki la elongamelo ka eolwelo.
NGƆNDƆ KA DIKUM L’ƆTƆI 20-26
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | JƆBƆ 18-19
“Tatokake pondjo asekaso ambetawudi ɔkɔngɔ”
Wetshelo wakokaso nkondja oma lo woho wakalele Yeso
9 Wɛ kokaka nsukɛ wanɛ wambovusha. Yeso kondela tsho kaamɛ la Maata la Mariya, koko nde akawahokamɛ ndo akawasambe. Sho koka salɛ wanɛ wambovusha woho akɔ waamɛ. Dan, ekumanyi kɛmɔtshi kadjasɛ l’Australie mbutaka ate: “L’ɔkɔngɔ wa dimi mvusha wadɛmi, laki l’ohomba w’osukɔ. Anangɛso efula la wadiɛwɔ waki tena tshɛ suke dia pokamɛmi. Vɔ wakatshike dia dimi ndela ndo vɔ kombokami nsɔnyi etena kakamalelaka. Vɔ wakambisha nto ekimanyielo ka shikaa, ɛnyɛlɔ oko solɛmi mutuka, sombɛmi diangɔ ndo katɛmi mbo ya ndɛ etena kakimi komonga l’akoka wa nsala awui asɔ. Ndo vɔ wakalɔmbɛ kaamɛ la mi mbala efula. Vɔ wakɛnya dia vɔ waki angɛnyi wa mɛtɛ ndo anangɛmi ‘wakamakoke ndjaɛkɛ le wɔ lo tena dia paa.’”—Tok. 17:17.
Etena katshika onto ɔmɔtshi lokaso ngandji kambɛ Jehowa
16 Tetemala nsukɛ ase nkumbo wele la kɔlamelo. L’etena kɛsɔ mbalekawɔ monga l’ohomba wa wɛ mbaoka ngandji ndo mbakeketsha. (Hɛb. 10:24, 25) Lo tena dimɔtshi, ase nkumbo ka wanɛ wambotshanyema ndjoyaokaka vɔ la wɔ dia ase etshumanelo waya bu la diɔtɔnganelo la wɔ. Tatetawɔke dia vɔ ndjaoka ngasɔ! Ana wele ambutshi awɔ wakatshike akambo wa mɛtɛ wekɔ lo yoho ya laande l’ohomba wa lowando ndo w’ekeketshelo. Maria, lele omɛnde akatshanyema ndo akatshike nkumbo, mbutaka ate: “Angɛnyi ami amɔtshi wakaye la ngelo, wakakatɛ mbo ya ndɛ ndo wakatokimanyiya la wekelo wa lo nkumbo. Vɔ wakoke paa kaki la mi ndo wakalele kaamɛ la mi. Etena kakawadianganyaka awui wa kashi, vɔ wakamamɛka. Vɔ mɛtɛ wakakeketsha efula!”—Rɔmɔ 12:13, 15.
w90-F 9/1 23 od. 20
Onde wɛ ekɔ lo nkombola mɛmba ɔkɛndɛ ɔmɔtshi?
20 Olui wa dikumanyi pombaka mbeya dia naka onto laki ekumanyi kana okambi wakimanyiya aya bu l’ɛkɛndɛ, dui sɔ koka mbokiyanya. Oyadi ndamɛ mbakate dia nde hayokoka mɛmba ɔkɛndɛ akɔ. Naka nde kombitshanyema ko dikumanyi wambɛna dia ɔnangɛso ambɔkɔmɔ, vɔ pombaka mbokimanyiya lo nyuma la ngandji tshɛ. (1 Tɛsalɔnika 5:14) Vɔ pombaka mbokimanyiya dia nde nshihodia ɔnɛ etshumanelo kekɔ l’ohomba ande. Oyadi nde akalongola dako, ondo hatɔsa etena k’otale dia ɔnangɛso lele l’okitshatsha ndo la lowando nyomolongola ɛkɛndɛ w’olimu l’etshumanelo.
Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
w94-F 10/1 32
Wolo wele la tshɛkɛta ya dimɛna
L’etena kaki Jɔbɔ l’ohomba w’ekimanyielo, Elifaza l’asekande kokamba la tɔtɛkɛta t’amɛna. Vɔ wakate dia ndaamɛ mbaki lo kiɔkɔ y’ekakatanu ande ndo ɔnɛ nde akasale awui amɔtshi wa kɔlɔ lo woshɛshɛ. (Jɔb 4:8) Ombeyi ɔmɔtshi w’awui wa lo Bible akate lo dikambo sɔ ɔnɛ: “Jɔbɔ aki l’ohomba w’anto mbooka kɛtshi, koko kɛnɛ kakandakondja ele ɛtɛkɛta wakawawotɛ waki oko ɛtɛkɛta w’amɛna wa lɔlɛnga, koko vɔ kombosamba kaanga yeema.” Jɔbɔ aki la loyangu l’efula etena kakandoke ɛtɛkɛta w’Elifazɛ l’angɛnyi ande ko nde akate ate: “Polo l’etena kakɔna kayonyotetemala momadia anima ami, ndo kayonyominola la ɛtɛkɛta?”—Jɔb 19:2.
Hatohombe pondjo nkonya asekaso Akristo dia monga la paa l’ɔtɛ w’ɛtɛkɛta aso wa kɔlɔ ndo waha la nkana yimba. (Ɛdika la Eohwelo k’ɛlɛmbɛ 24:15.) Yokedi mɔtshi ya lo Bible mbutaka ɔnɛ: “Ɛtɛkɛta koka monga kiɔkɔ ya nyɔi kana ya lɔsɛnɔ. onto tshɛ lalanga ntɛkɛta pombaka mbetawɔ etombelo w’oma l’ɛtɛkɛta ande.”—Tokedi 18:21, Français courant.
NGƆNDƆ KA DIKUMI L’ƆTƆI 27–NGƆNDƆ KA DIKUMI L’AHENDE 3
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | JƆBƆ 20-21
“Monga onto ɔlɔlɔ halembetshiya monga kanga ɔngɔnyi”
Onde ‘wɛ ekɔ ɔngɔnyi le Nzambi’?
12 Lo ndjela ɛtɛkɛta wa Yeso, monga ɔngɔnyi le Nzambi tshikitana la ndjamɔtshɛ lomombo la l’emunyi kana ndjangɔnya. Ɔnkɔnɛ, Yeso aki lo mɛnya dia dikambo dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ laso hahombe monga dia ndjamɔtshɛ ɛngɔnyi wa l’emunyi kana ngɛnangɛna la kɛnɛ kele laso. Koko sho pombaka kamba la diangɔ diele laso dia nɔngɔsɔla kana dia nyomoleka ndowanya diɔtɔnganelo diele lam’asaso la Jehowa. Aha la tâmu, lo sala ngasɔ, tayonga ɛngɔnyi le Nzambi. Lande na? Nɛ dia dikambo sɔ diayotokondjiyɛ ɛtshɔkɔ efula oma le nde. Bible totɛka ɔnɛ: “Otshoko wa [Jehowa] mbatongonyaka. Ndi hataheka lunyangu ladiku diawo.”—Tukedi 10:22.
Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
19 Tolembete dia Jɔbɔ, okambi a Nzambi, akahombe ntokomɛ weoho wa ‘tokanyi tatshindja ɔtɛ’ takosutshasutsha Satana oma lo tshimbo yaki Elifaza la Zofara. (Jobo 4:13-18; 20:2, 3) Diɔ diakɔ diakandama Jobo la “ohenyohenyo,” dui diakokonya lo nde ndjotondja “aui utundjatundja” lo kɛnɛ k’endana la “woma wa mamba” wakahɛnyahɛnyaka yimba yande. (Jobo 6:2-4; 30:15, 16) Elihu akalonge Jɔbɔ ɔlɔlɔ ndo akokimanyiya l’otema ɔtɔi dia nde mpotɔ woho akɔna wakɛnaka Jehowa dui diakɔ lo lomba lande l’aha l’ekomelo. Woho akɔ wâmɛ mbele ɛlɔ kɛnɛ, dikumanyi dioka akambo mɛnyaka dia vɔ kimanyiyaka amɛnyi fɔnu lo ndjâlama di’aha mbâkotshɛ “wutshu.” Koko, oko Elihu, vɔ pombaka mbâlonga la lotutsha ndo mbâkita esɔ ka yɔ̂yɔ, Dui Nzambi. (Jobo 33:1-3, 7; Jakoba 5:13-15) Oko Jɔbɔ, Okristo wasowa la pâ ya lo tokanyi, oyadi ta mɛtɛ kana ta lɔfɔnya, kana ɔnɛ ‘l’atɛ asolo lo alɔ . . . kana lôka wɔma wa waɛnɛlɔ’ mbeyaka kondja ekimanyielo l’atei w’etshumanelo oma lo tshimbo y’Afundelo.—Jobo 7:14; Jakoba 4:7.
NGƆNDƆ KA DIKUMI L’AHENDE 4-10
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | JƆBƆ 22-24
“Onde onto koka monga ohomba le Nzambi?”
w05-F 9/15 27 od. 1-3
Shika tanga la ntondo k’enanelo ka yimba ka kɔlɔ!
Kanyi ya mfɔna la nyɛ y’ɔnɛ Nzambi tɔlɔmbka awui amboleka efula ele nyɛ yɛnya ɔnɛ nde hɔshi anto la nɛmɔ. Mbala ka sato kakatɛkɛta Elifazɛ nde akoke dimbola nɛ: “Onde onto koka monga ohomba le Nzambi? Onde onto lele la yimba koka monga la wahɔ le nde?” (Jɔb 22:2) Elifazɛ akɛnya dia onto bu ohomba le Nzambi. Bilidadɛ aki la kanyi yakɔ yaamɛ ndo nde akambola ɔnɛ: “Laasɔ, ngande wakoka onto okovɔ monga la losembwe la ntondo ka Nzambi? Kana ngande wakoka onto lakotɔ oma le womoto monga aha la onongo?” (Jɔb 25:4) Lo ndjela ekanelo ka yimba kɛsɔ, ngande wakakoke Jɔbɔ onto okovɔ mbuta dia nde akɔsamaka oko onto ɔlɔlɔ le Nzambi?
Ɛlɔ kɛnɛ anto efula wekɔ lo ndjaɔsa oko anto w’anyanya. Vɔ komaka lo monga la tokanyi tɔsɔ l’ɔtɛ wa nkumbo yakawodiama, ekakatanu wa lo lɔsɛnɔ kana l’ɔtɛ wa lohetsho lendana la lokoho lawɔ la demba kana dioho diawɔ. Koko Satana l’ɛdiɛngɛ ande ngɛnangɛnaka dui sɔ. Naka vɔ kokaka nkonya onto dia mfɔnya ɔnɛ ndooko kɛnɛ kasalande kele dimɛna lo washo Nzambi Nkanga-Wolo-Tshɛ, kete onto ɔsɔ koka ndeka nkɔmɔ. L’edjedja ka wonya, onto la ngasɔ koka ndjosala kɛnɛ kele kɔlɔ ndo nkoma polo lo ndjanganya la Nzambi kasɛna.—Hɛbɛru 2:1; 3:12.
Lotshundu l’osombe ndo ekakatanu wendana la yonge todjɛka elelo ɛmɔtshi. Naka sho mbɛdika kɛnɛ kakatasalaka etena kakiso ɔlɔngɔlɔngɔ kana osekaseka, etena kakiso la yonge ya dimɛna ndo la wolo w’efula la kɛnɛ kasalaso nshi nyɛ l’olimu w’ekila, kete sho koka ndjɛna dia hatoyosala awui efula. Shi ekɔ ohomba sho nshihodia ɔnɛ Satana l’ɛdiɛngɛ ande nangaka dia sho mfɔnya ɔnɛ kɛnɛ kasalaso bu dimɛna efula lo washo wa Nzambi! Sho pombaka nshika tanga la ntondo k’enanelo ka yimba ka ngasɔ.
w95-F 2/15 27 od. 6
Wetshelo ɔmɔtshi wendana la woho wa nkandola ekakatanu
Angɛnyi wa Jɔbɔ asato wakɔkɔmɔla lo mbuta tokanyi tawɔ, koko aha lomba l’oma l’olongo. Elifazɛ akayokoma polo lo mbuta dia ‘Nzambi bu la mbetawɔ le ekambi ande’ ndo ɔnɛ Jehowa kombidjaka yimba oyadi Jɔbɔ aki onto ɔlɔlɔ kana bu (Jɔb 4:18; 22:2, 3.) Heyama ndo kanyiya woho wakakɔmɔla ɛtɛkɛta ɛsɔ Jɔbɔ! Bu dui dia diambo lo woho wakayohangwɛka Jehowa Elifazɛ nde l’asekande asato l’ɔkɔngɔ l’ɔtɛ wa ɛtɛkɛta awɔ wa kɔlɔ. Nde akawatɛ ate: “Nyu kombuta mɛtɛ lo dikambo diami.” (Jɔb 42:7) Koko vɔ wakayoohindɛ dui dikina diakaleke tshɛ kɔlɔ.
Ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka wangɛnyangɛnya otema wa Jehowa
10 Oko wadiɛnya Bible, Satana akadje tâmu aha tsho dia kɔlamelo yaki Jɔbɔ, koko ndo dia kɔlamelo y’anto tshɛ wakambɛ Nzambi, mbidja ndo kɔlamelo yakiyɛ. Lam’akandatɛkɛtaka lo kɛnɛ kendana l’anto tshɛ, Satana akatɛ Jehowa ate: “Kene tshe keli la untu [aha paka Jɔbɔ oto koko onto tshɛ], ndi nkikimoka ne dia lumu landi.” (Jobo 2:4) Onde wɛ mɛnaka woho wendanayɛ la dikambo di’ohomba efula sɔ? Oko wɛnyamidiɔ lo Tukedi 27:11, Jehowa mbutaka dia ekɔ ɛngɔ kɛmɔtshi kakokayɛ mbosha, ɛngɔ kakɔ ko okadimwelo wa nde mbisha ɔnɛ lawɔnyɔla, mbut’ate Satana. Ohokanyiya yema, Owandji waheme andja w’otondo ekɔ lo kɔlɔmba dia wɛ mbisha okadimwelo lo dikambo dioleki ohomba lo tena tshɛ. Ɔsɔ ekɔ mɛtɛ ɔkɛndɛ ndo diaaso dia lânde le yɛ! Onde wɛ koka kotsha kɛnɛ kakɔlɔmba Jehowa? Jɔbɔ akakikotsha. (Jobo 2:9, 10) Yeso ndo lokema l’anto akina wa l’ɔkɔndɔ w’anto wakakotsha dikambo sɔ, mbidja ndo ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka efula. (Filipi 2:8; Enyelo 6:9) Wɛ lawɔ koka sala woho akɔ wâmɛ. Koko tohɛke dia, ndoko onto latanema l’atei atei lo dikambo sɔ. Oma l’etsha ayɛ, wɛ ayɛnya dia wɛ ekɔ lo sukɛ diɔnyɔ diaki Satana kana okadimwelo waki Jehowa. Wedi akɔna wayoyɔsɔna na?
Jehowa kokanɛka
11 Onde ɔsɔnwɛlɔ wayoyosala wekɔ ohomba lo washo wa Jehowa? Onde anto efula wambotshikala la kɔlamelo otsha le nde atakoke dia nde mbisha Satana okadimwelo wahombama? Mɛtɛ, Diabolo akate dia ndoko onto lakambɛ Jehowa la ngandji, ndo kashi ka dikambo sɔ kamboshilaka mɛnama. Koko, Jehowa nangaka dia wɛ mbeta lo wedi ande lo dikambo diendana la lowandji la l’andja w’otondo nɛ dia nde ndjakiyanyaka dikambo diayɛ lo yoho ya lânde. Yeso akate ate: “Shenyu leli l’ulungu halangi nduku kiendakenda mvo.”—Mateu 18:14.
12 Lo mɛtɛ, Jehowa ndjakiyanyaka lo kɛnɛ kendana l’ɔsɔnwɛlɔ wayoyosala. Kɛnɛ koleki ele, nde mendanaka l’ɔsɔnwɛlɔ akɔ. Bible mɛnyaka hwe dia Jehowa ndjakiyanyaka efula dikambo di’etombelo w’oma l’etsha w’ɔlɔlɔ kana wa kɔlɔ wasala anto. Ɛnyɛlɔ, etena kakatɔmbɔkɔka ase Isariyɛlɛ mbala la mbala, Jehowa ‘akanyangaka.’ (Osambu 78:40, 41) La ntondo ka Mvula k’Elola ka lo nshi ya Nɔa, etena ‘kakafulanɛ kɔlɔ k’anto ,’ Jehowa “akanyangi efula.” (Etatelu 6:5, 6) Ohokanyiya ohomba wa dikambo sɔ. Naka wɛ sɔna yoho ya lɔsɛnɔ ya kɔlɔ, kete wɛ ayonyangiya Otungi ayɛ. Kɛsɔ halembetshiya dia Nzambi ekɔ wɔdu kana dia nde ekɔ kanga lonyangu. Koko nde kolangaka ndo ndjakiyanyaka dikambo di’ɔlɔlɔ ayɛ. Lo wedi okina, etena kasalayɛ kɛnɛ kele ɔlɔlɔ, wɛ ngɛnyangɛnyaka otema wa Jehowa. Nde ekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ aha tsho lo woho wamboyokotsha lofulo l’ekadimwelo wahombande mbisha Satana, koko nɛ dia nde kokaka kosha ɛtshɔkɔ kakianɛ. Ndo kɛsɔ mɛtɛ mbayangande sala. (Heberu 11:6) Jehowa Nzambi ekɔ mɛtɛ Shɔ koludi la ngandji!
Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
Tombola Otungi ayɛ lo ndjadjɛ eyango wa lo nyuma
Tɔsɛdingole woho wakakotsha Jehowa sangwelo diande diendana la ntonga andja ɔnɛ. Ɛtɛkɛta w’ɔnɛ “dikɔlɔ diakayala, pindju kakayala,” mɛnyaka dia Jehowa kotonga diangɔ tshɛ lo etena ɔtɔi. (Etatelo 1:5, 8, 13, 19, 23, 31) Lo etatelo k’etena tshɛ k’etongelo, nde akeyaka oyango ande wa lushi longo. Ndo Nzambi akakotsha oyango ande wa ntonga diangɔ. (Ɛnyɛlɔ 4:11) Owandji wa nkumbo Jɔbɔ akate dia etena “kalanga anima [wa Jehowa] nsala dui dimɔtshi, nde disalaka.” (Jɔbɔ 23:13) Jehowa akangɛnangɛna efula dia mɛna “diangɔ tshɛ diakandasale,” ndo nde akate dia “diɔ diekɔ amɛna efula”!—Etatelo 1:31.
Dia sho nkotsha eyango aso, sho pombaka monga la nsaki k’efula ka mbaakotsha. Kakɔna kayotokimanyiya dia monga la nsaki ka ngasɔ? Kaanga etena kaki nkɛtɛ yatalɔngɔswama ndo komonga ndooko ɛngɔ, Jehowa akɛnaka woho wayokoma nkɛtɛ, mbuta ate dihole dia dimɛna efula, diayowosha lotombo ndo kɛnɛmɔ. Woho akɔ waamɛ mbele, sho koka mfudia nsaki kaso ka nsala kɛnɛ kakatasangoya lo nkana yimba lo etombelo ndo wahɔ wayotokondja lo nkotsha oyango akɔ. Kɛsɔ mbakakomɛ Tony laki l’ɛnɔnyi 19. Nde kombohɛ pondjo kɛnɛ kakandɛnyi mbala ka ntondo kakandembola Bɛtɛlɛ kɛmɔtshi k’Ɛmɛnyi wa Jehowa ka lo Europe occidentale. Ntatɛ oma l’etena kɛsɔ, nde akayambolaka ate: ‘Ngande wayonga lɔsɛnɔ ndo olimu ami lo dihole dia nganɛ?’ Tony kotshika nkanyiya dia diaaso sɔ ndo nde akasalaka tshɛ dia dui sɔ kotshama. Ɛnɔnyi efula l’ɔkɔngɔ, nde akayongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ heyama etena kaketawɔma dɛmandɛ diande dia nkamba lo Bɛtɛlɛ!
NGƆNDƆ KA DIKUMI L’AHENDE 11-17
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | JƆBƆ 25-27
“Olowanyi halembetshiya monga kokele”
it-1-F 1194 od. 5
Olowanyi
Jɔbɔ. Vɔ tɛkɛtaka dikambo dia Jɔbɔ ɔnɛ lakasɛnɛ l’etena ka lam’asa nyɔi ka Yɔsɛfu la nshi ya Mɔsɛ oko “kanga losembwe [Heb., tam] ndo aki la olowanyi; nde akokaka Nzambi wɔma ndo akayanganya la kɛnɛ kele kɔlɔ.” (Jɔb 1:1; enda JƆBƆ) Olowanyi w’anto akonyiya dimbolola lam’asa Jehowa nde la Satana, kɛsɔ mɛnamaka lo kɛnɛ kakalɔmbɛ Nzambi otunyi ande lo kɛnɛ kendana la Jɔbɔ etena kakaye Satana lo losanganya la l’andjelo lakasalema l’olongo. Satana akɛnya dia Jɔbɔ akatemɔlaka Nzambi l’eyango wa kɔlɔ ndo nde akate dia Jɔbɔ akakambɛka Nzambi aha l’ɔtɛ wakandayaɛkɛka le nde, koko nɛ dia nde akakondjaka wahɔ wa lokaki. Nde akadje taamu l’olowanyi wa Jɔbɔ otsha le Nzambi. Kaanga mbakandakondja lotshungɔ la shishɛ Jɔbɔ diangɔ diande efula ndo anande, Satana kotondoya dia ndaanya olowanyi wa Jɔbɔ. (Jɔb 1:6–2:3) Nde akayota l’ɔkɔngɔ ɔnɛ l’ɔtɛ wa lokaki, Jɔbɔ aki suke dia nshisha diangɔ diande ndo anande l’edja tshɛ kakinde komonga la paa lo “lokoho lande.” (Jɔb 2:4, 5) L’ɔkɔngɔ wa nde mindama la hɛmɔ ka kandji ndo ka wolo, mboka ɛtɛkɛta wa kɔlɔ w’oma le wadɛnde ndo ɛtɛkɛta wa diɔnyɔ w’oma le asekande wakengesolaka ɛlɛmbɛ ndo sangwelo dia Nzambi, (Jɔb 2:6-13; 22:1, 5-11), Jɔbɔ akate dia nde hatotshika monga onto lele l’olowanyi. Nde akate ate: “Polo lam’ayomovɔ, dimi hantotshika olowanyi ami! Dimi layolama losembwe lami ndo hantolikimɔ; otema ami hawotomanya edja tshɛ kekemi la lɔsɛnɔ.” (Jɔb 27:5, 6) Woho wakandalame olowanyi ande akɛnya dia otunyi wa Nzambi aki kanga kashi.
Lama olowanyi ayɛ!
3 Naka eendana la so oko ekambi wa Nzambi, kete olowanyi kɛdikɛdi mboka Jehowa ngandji k’oma k’ɛse otema ndo mbomamema la tshondo yaso oko Onto, lo mbetsha lolango lande lo dihole dia ntondo lo tɛdikɔ tshɛ tɔsaso. Tɔsɛdingole awui amɔtshi wendana la woho wakawakambe la tshɛkɛta olowanyi lo Bible. Lo Bible tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru yakakadimɔma ɔnɛ “olowanyi” nembetshiyaka: tshɛ lo tshɛ, aha la ɛkɔmɔ, kana otondo. Ɛnyɛlɔ, ase Isariyɛlɛ wakalambolaka Jehowa nyama ndo Ɛlɛmbɛ wakataka dia nyama hahombe monga la ɛkɔmɔ. (Lɛw. 22:21, 22) Ekambi wa Nzambi kombetawɔmaka dia nambola nyama k’etshumbe, kele bu la toyi kana kele bu la sso dimɔtshi, ndo vɔ kokokaka nambola nyama kaki la hemɔ. Le Jehowa aki ohomba dia nyama monga k’otondo ndo aha l’ɛkɔmɔ. (Mal. 1:6-9) Sho koka nshihodia lande na kayakiyanya Jehowa lo kɛnɛ kendana la mbomamema la tshondo kana tshɛ lo tshɛ. Etena kasombaso ɛngɔ kɛmɔtshi oyadi olowa, dibuku kana ehomɔ kɛmɔtshi, hatotolangaka mbɔsa ɛngɔ kele la wesho kana kambolana. Sho tolangaka ɛngɔ keeke dimɛna, kaha l’ɛkɔmɔ kana k’otondo. Ngasɔ mbasala ndo Jehowa lo kɛnɛ kendana la ngandji ndo kɔlamelo yele la so le nde. Ngandji ndo kɔlamelo pombaka monga tshɛ lo tshɛ, aha la ɛkɔmɔ kana otondo.
4 Onde sho pombaka mbuta ɔnɛ dia monga la olowanyi sho pombaka monga kolele? Ndo nto, onde sho koka mfɔnya ɔnɛ lam’ele tekɔ lo nsala munga efula hatokoke monga l’olowanyi? Tɔsɛdingole ɛkɔkɔ ehende wahatakoke mbuta ngasɔ. Ntondotondo, Jehowa hake washo lo munga yaso. Ɔtɛkɛta ande totɛka ɔnɛ: “Naka wɛ menda munga yaso, wɛ Jah, Jehowa le, akɔna akoka memala?” (Os. 130:3) Nde mbeyaka dia sho bu kokele, tekɔ atshi wa pɛkato ndo nde todimanyiyaka l’otema ɔtɔi. (Os. 86:5) Ɔkɔkɔ wa hende ele, Jehowa mbeyaka elelo aso ndo nde halongamɛ dia sho nsala kɛnɛ kahatakoke nsala. (Adia Osambo 103:12-14.) Ko lo yoho yakɔna yakokaso monga aha la ɛkɔmɔ, kana etondo lo washo ande?
5 Le ekambi wa Jehowa, ngandji ekɔ ohomba efula dia monga l’olowanyi. Ngandji kokaso Nzambi, kɔlamelo yaso le nde oko wende Shɛso lele l’olongo, pombaka monga tshɛ lo tshɛ, aha la ɛkɔmɔ kana otondo. Naka sho mbooka ngandji ka ngasɔ kaanga etena keso la ehemba, kete tekɔ la olowanyi. (1 Ɛk. 28:9; Mat. 22:37) Tɔsɛdingole nto ɛnyɛlɔ k’Ɛmɛnyi wa Jehowa esato wakatatɛkɛtshi oma l’etatelo. Lande na kakawasale akambo woho wakawasale? Onde osekaseka akɔ akatone monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ la kalasa kana onde ɔlɔngɔlɔngɔ akɔ akalange dia vɔ towosha sɔnyi lo luudu lokina kana onde papa ka nkumbo akalange dia nshisha olimu ande? Ndooko. Koko, vɔ wakeyaka dia Jehowa ekɔ la atɔndɔ wosembwe ndo vɔ wakaleke mbidja yimba lo kɛnɛ kangɛnyangɛnya Shɛso lele l’olongo. Ngandji kawokawɔ mbakatshutshuya dia mbeetsha lo dihole dia ntondo lo tɛdikɔ takawɔshi. Lo nsala ngasɔ vɔ wakɛnya dia wekɔ l’olowanyi.
Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
Kongɛma lo yoho yɔtɔnɛ la dibuku dia Nzambi
3 Etena kendaso diangɔ diakatonge Jehowa, sho mɛnaka hwe dia nde ekɔ Nzambi kaha l’ofukutanu. Nde “akashikikɛ nkɛtɛ lo lomba lande. Nde akashikikadia olongo nge lo shɛnɔdi yande.” (Tokedi 3:19) Ekɔ awui efula wahateye lo kɛnɛ kendana la diangɔ diakatonge Jehowa. Ekɔ “paka hiɔtɛhɔtɛ ya tshitshɛ tsho kambokɛma lo dikambo diande.” (Jɔbɔ 26:14) Koko mɛnamaka hwe dia, lo awui yema tshishɛ weyaso lo kɛnɛ kendana l’etongelo, tɔ kakakongɛma dimɛna efula. (Osambo 8:3, 4) Miliyɔ ya tɔɔtɔ yekɔ lo mbeteta lo loowa aha l’ofukutanu. Ohokanyiya woho watshimba waa planɛtɛ wonya. Awui asɔ wekɔ lo salema aha l’ofukutanu lo yoho ya diambo shɔ, paka nɛ dia Jehowa akakongɛ yoho yakɛndakɛnda waa planɛtɛ ndo tɔɔtɔ. Etena kakanyiyaso lo woho wele “la diewo tshɛ nde akasale olongo” ndo nkɛtɛ, sho nangaka mbotombola, mbɔtɛmɔla ndo ntshikala la kɔlamelo le nde.—Osambo 136:1, 5-9.
NGƆNDƆ KA DIKUMI L’AHENDE 18-24
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | JƆBƆ 28-29
“Onde wɛ ekɔ la lokumu oko laki la Jɔbɔ?”
Tɛnya wanɛ wele lo dihombo ngandji ka shikaa
19 Ɛkɔndɔ wa lo Bible wambotɔsɛdingola mbikaka nto epole ɔsɛkɛ l’ohomba wa mɛnya ngandji kaso ka shikaa otsha le anto wele l’ehomba wahawakoke kotsha vamɛ. Di’aha ɔlɔndji wa nkumbo kande komɛ, Abarahama aki l’ohomba w’ekimanyielo kaki Betuɛlɛ. Dia odo ande tɔlama lo nkɛtɛ ya Kanana, Jakɔba aki l’ohomba wa Yɔsɛfu. Dia mbota ɔna l’okitɔ, Naɔmi aki l’ohomba w’ekimanyielo kaki Ruta. Oyadi Abarahama, Jakɔba, kana Naɔmi, ndoko lakakoke kotsha ehomba ɛsɔ ndamɛ aha l’ekimanyielo k’onto ɔmɔtshi. Woho akɔ wamɛ mbele ɛlɔ kɛnɛ, ngandji ka shikaa pombaka mɛnyama otsha le anto wele lo dihombo. (Tukedi 19:17) Sho pombaka mbokoya Jɔbɔ owandji wa nkumbo, ɔnɛ lakadje yimba yande le ‘wanɛ wakasowaka waki l’ohomba w’ekimanyielo, ana wa tshike ndo onto tshɛ laki komonga l’okimanyidi’ la wanɛ waki suke ‘la shisha lomu.’ Jɔbɔ ‘akangɛnyangɛnyaka nto etema wa wadi waki edo’ ndo akakome ‘washo w’akanga wa totshungu ndo ekolo w’akanga wa tshumbe.’—Jobo 29:12-15.
it-2-F 1144 od. 10
Ahɔndɔ
Vɔ kambaka l’ahɔndɔ oko didjidji di’akambo akina efula. Oko wakoka inifɔrmɛ kana dihɔndɔ dimɔtshi dia laande mɛnya okongamelo wele onto kana dui dimɔtshi diasukɛnde, woho akɔ waamɛ mbele, Bible kambaka l’ahɔndɔ lo yoho ya didjidji dia mɛnya dihole diele l’onto ndo akambo wasalande. Yɛso akatɛkɛta dia dui sɔ l’ɛnyɛlɔ ka ahɔndɔ wa diwala kakambe la nde. (Mat 22:11, 12; enda COIFFURE; SANDALE.) L’Ɛnyɛlɔ 16:14, 15, Nkumadiɔdjɔ Yeso Kristo akɛhɛmɔla Akristo oma lo waale wa ndala djɔ ya lo nyuma ndo nkolola l’onto l’Ɔmɛnyi wa kɔlamelo wa Nzambi ka mɛtɛ. Dui sɔ koka monga waale efula l’etena kamboleka nsukana “ta dia lushi la woke la Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ.”
w09-F 2/1 15 od. 4-5
Kitshimudi yakɔna yele la lokombo?
Ndooko kakokaso nsala lo kɛnɛ kendana la lokombo lakawatosha etena kakatotɔ. Koko shoamɛ mbashikikɛ lokumu lele laso. (Tokedi 20:11) Sho koka djambola ɔnɛ: ‘ontondonga Yeso kana apɔstɔlɔ ande waki la diaso lokombo lakɔna lotowɔsɔna dia mbishami? Lokombo lakɔna lotɛnya dionga diami dioleki woke ndo lokumu lele la mi?’
Ɔsɔ ekɔ dimbola diahombaso nkana la diɔ yimba. Lande na? Nkumekanga Sɔlɔmɔna akafunde ate: “Lokombo l’ɔlɔlɔ kahomba sɔnama lo dihole dia ɔngɔnyi w’efula.” (Tokedi 22:1) Lo mɛtɛ, naka sho monga la lokumu kana lokombo la dimɛna lo dihole dieso kete tekɔ lo ndjaombɛ engɔ ka nɛmɔ. Koko kɛnɛ koleki tshɛ ele, naka sho monga la lokombo la dimɛna la ntondo ka Nzambi, kete tayonga l’ɛngɔ ka nɛmɔ katshikala edja. Lo yoho yakɔna? Nzambi ndakaka dia nde ayofunda nkombo ya wanɛ wawoka wɔma lo “dibuku dia eohwelo”, ndo nde ayowasha elongamelo ka lɔsɛnɔ la pondjo.—Malaki 3:16; Ɛnyɛlɔ 3:5; 20:12-15.
Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
g00-F 7/8 11 od. 3
Mɔnamɔna—Ekɔ dimɛna!
Onde mɔnamɔna tshikitanyaka dui dimɔtshi? Onde wɛ mbohɔka etena kɛmɔtshi kele ɔmɔnɔmɔnɔ w’onto ɔmɔtshi wakakosambe kana waka kokimanyiya dia djaoka dimɛna? Kana etena kakakohidjɛ onto ɔmɔtshi lokiki ko dui sɔ diakakokonya dia momala kana djaoka oko onto lambowotona? Lo mɛtɛ ɔmɔnɔmɔnɔ tshikitanyaka akambo le ɔnɛ la mɔnamɔna ndo le ɔnɛ la mɔnɛmɔnɛnde. Lo djela Bible Jɔbɔ akate lo dikambo dia atunyi ande ɔnɛ: “Etena kakamaamɔnɛmɔnɛka vɔ waki la okakatanu dia mbetawɔ dui sɔ; osase wa lo elungi kami wakaakitshakitshaka asolo.” (Jɔb 29:24) “Osase” wa l’elungi ka Jɔbɔ wakɛnyaka ondo ɔngɛnɔngɛnɔ ndo woho wakandayaokaka dimɛna.
Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 25-31
AKAMBO W’OHOMBA W’OMA L’ƆTƐKƐTA WA NZAMBI | JƆBƆ 30-31
“Jɔbɔ akatetemala monga la lɔkɛwɔ la pudipudi”
Tonya washo aso oma l’akambo w’anyanya!
8 Akristo wa mɛtɛ hawohandwe oma lo nsaki ya washo ndo oma lo nsaki ya demba. Ɔnkɔnɛ, Ɔtɛkɛta waki Nzambi tokeketshaka dia sho ndjaekiya lo kɛnɛ kendana la kɛnɛ kendaso ndo kakombolaso. (1 Kor. 9:25, 27; adia 1 Joani 2:15-17.) Jɔbɔ laki onto ɔlɔlɔ akashihodia diɔtɔnganelo dia wolo diele lam’asa kɛnɛ kɛnaso la kɛnɛ kakombolaso. Nde akate ate: “Dimi lakalakana l’ashu ami, diaha nkumbula usekaseka w’emuma pundju.” (Jobo 31:1) Jɔbɔ kotona tsho nkombola womoto dia monana la nde, koko nde kombetawɔka dia yimba yande monga la tokanyi ta ngasɔ. Yeso akatɔtɔmiya dia timba taso pombaka tshikalaka pudipudi lo kɛnɛ kendana l’awui wa mindo wa dieyanelo etena kakandate ate: “Untu tshe lenda umuntu, ku ndi ambûkumbula, ndi ambunana la ndi l’utema.”—Mat. 5:28.
w08-F 9/1 11 od. 4
Nkanyiya “Etombelo wakoka monga la dui dimɔtshi”
La ntondo ka nsala dui dimɔtshi yambola wate: ‘Lende ayokonya dui nɛ?’ Naka wɛ mbɔsa etena ka nkana yimba lo “etombelo wakoka monga la dui dimɔtshi” dialangayɛ nsala, kete ondo dui sɔ koka koshimba dia nsala dui dimɔtshi dia koka monga l’etombelo wa kɔlɔ efula. Sida, hɛmɔ kina yasambemɛ oma lo dieyanelo, waemi waha la lolango, otodjelo wa waemi, olanyelo wa diɔtɔnganelo dia lam’asa ase nkumbo ndo kum’otema kɛndja onongo konga la wanɛ wasɔna diaha ndjela ɛhɛmwɛlɔ. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akɛnya hwe kɛnɛ kayokomɛ wanɛ wasala awui wa mindo wa dieyanelo lo mbuta dia vɔ “hawotokita Diolelo dia Nzambi.”—1 Kɔrɛtɔ 6:9, 10.
Ɛlɔngɔlɔngɔ la esekaseka, nyɔlɔmbwamake la Ɔtɛkɛta wa Nzambi
15 Etena kakɔna kafɔnyanyu kakoka kɔlamelo yanyu le Nzambi ndeka mbɔtɔ l’ohemba, onde etena kenyu nyu l’anto akina kana kenyu nyamɛ? Ondo etena kenyu la kalasa kana l’olimu mbalekanyu mamɛ lonyuma lanyu. Nyu mbidjaka yimba lo awui wakoka mbidja lonyuma lanyu lo wâle. Etena kakɔkɔlanyu alemba ndo kahanyaleke mambalɛ lo nyuma mbalekanyu monga lo wâle wa nsekola ɛlɛmbɛ wendana la lɔkɛwɔ.
16 Lande na kahombanyu monga la nsaki ka nkitanyiya Jehowa kânga etena kenyu nyamɛ? Nyohɔke dia nyu kokaka nyangiya Jehowa kana mbɔngɛnyangɛnya. (Etat. 6:5, 6; Tuk. 27:11) Ditshelo dianyu diekɔ la shɛngiya le Jehowa nɛ dia nde “atunyukanelaka.” (1 Pet. 5:7) Nde nangaka dia nyu mbohokamɛ nɛ dia dikambo sɔ kokaka monga la wahɔ le nyu. (Is. 48:17, 18) Etena kakɔnyɔlaka ekambi waki Jehowa ɛmɔtshi wa l’Isariyɛlɛ w’edjedja alako ande, dui sɔ diakonyangiyaka. (Osam. 78:40, 41) Lo wedi okina, Jehowa akokaka ɔprɔfɛta Danyɛlɛ ngandji k’efula, diakɔ diakawelɛ ondjelo ɔmɔtshi ɔnɛ: “Untu lalangema efula.” (Dan. 10:11) Lande na? Nɛ dia Danyɛlɛ akatshikala la kɔlamelo le Nzambi aha paka etena kakinde kâmɛ l’anto akina, koko kânga etena kakinde ndamɛ.—Adia Danyele 6:10.
Diangɔ di’oshinga wolo dia lo nyuma
w05-F 11/15 11 od. 3
Dikoka dia mpokamɛ la ngandji
Angɛnyi wa Jɔbɔ wakoke kɛnɛ kakate Jɔbɔ suke la mbala dikumi yakandɔshi ɔtɛkɛta. Koko, Jɔbɔ akate ɔnɛ: “Otondongaka onto ɔmɔtshi ampokame lee!” (Jɔb 31:35) Lande na kakandate ngasɔ? Nɛ dia angɛnyi ande wakohokamɛ koko vɔ kombosamba kaanga yeema. Vɔ kondjakiyanyaka dikambo dia Jɔbɔ ndo vɔ konanga nshihodia woho wakandayaokaka. Vɔ kɔmɛnya dia wakawokaka kɛtshi lo woho wakawohokamɛka. Koko ɔpɔstɔlɔ Petero akatolake ɔnɛ: “Ɔnkɔnɛ, nyu tshɛ nyonge kaamɛ lo tokanyi, nyokane kandji, nyokane ngandji k’onto l’ɔnango, nyokane kɛtshi k’efula ndo nyonge la okitshakitsha.” (1 Petero 3:8) Ngande wakokaso nkɛnɛmɔla kɛtshi ? Yoho mɔtshi ya nsala dui sɔ ele mɛnya dia sho mbidjaka yimba lo woho wayaoka anto akina ndo nsala la wolo dia ndjadja lo dihole diawɔ. Sho mɛnyaka dui sɔ nto lo mbuta tɔtɛkɛta ta la kɛtshi tshɛ ɛnyɛlɔ oko “ɔsɔ mɛtɛ komonga dui dia wɔdu leye” kana ɔnɛ “dui sɔ diakakoke kosha paa mɛtɛ!” Sho koka nto mbuta kene kotshi onto l’ɛtɛkɛta ekina dia mɛnya dia takoki kɛnɛ kakandatshi. Mpokamɛ la ngandji kɛdikɛdi mbidja yimba aha tsho lo tɔtɛkɛta, koko ndo lo woho wayaoka onto.