BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • Ambosha wetshelo w’okitshakitsha lo dambo di’Elekanelo di’ekomelo
    Yeso ekɔ mboka, mɛtɛ ndo lɔsɛnɔ
    • Yeso asola ekolo wa apɔstɔlɔ ande dia mbasha wetshelo w’okitshakitsha

      TSHAPITA 116

      Wetshelo w’okitshakitsha lo dambo di’elekanelo di’ekomelo

      MATEO 26:20 MAKƆ 14:17 LUKA 22:14-18 JOANI 13:1-17

      • YESO AMBƆLƐ DAMBO DI’ELEKANELO DI’EKOMELO L’APƆSTƆLƆ

      • NDE AMBOSHA WETSHELO ƆMƆTSHI LO NSOLA EKOLO W’APƆSTƆLƆ

      Lo ndjela kɛnɛ kakawatɛ Yeso, Petero la Joani wamboshila nkoma la Jɛrusalɛma dia tɔlɔngɔsɔla dambo di’Elekanelo. L’ɔkɔngɔ, Yeso la apɔstɔlɔ akina wakayotshɔ la Jɛrusalɛma. Taya la dikɔlɔ ndo wonya wambotatɛ mbɔtɔ lo owɛstɛ etena kakayaholɔka Yeso la ambeki ande oma lo Dikona di’esongo w’Ɔlivɛ. Ɔsɔ aki mbala k’ekomelo kakɛnyi Yeso osomba la yanyi oma lo dihole sɔ polo l’ɔkɔngɔ wa eolwelo kande.

      Aha la tshimbatshimba, Yeso l’ambeki ande wakakome l’osomba ndo wakatshu otsha lo luudu lɛnɛ akawahombe ndɛ dambo di’Elekanelo. Vɔ wakadɛ lo kibandola otsha lo luudu la la diko la woke. Lɛkɔ vɔ wakatane diangɔ tshɛ diakalɔngɔswami dia vɔamɛ ndɛ. Lam’ele Yeso akakombolaka diaaso sɔ, nde akate ate: “Lakakombolaka efula dia ndɛ dambo di’Elekanelo nɛ kaamɛ la nyu la ntondo ka dimi soyama.”​—Luka 22:15.

      Ɛnɔnyi efula la ntondo, wakayɔtshiyaka mbekelo ka mbetshetshaka akɔhɔ a wanu le anto wakalɛka. Kakianɛ, l’ɔkɔngɔ wa mbɔsa dikɔhɔ dimɔtshi, Yeso akoke losaka ndo akate ate: “Nyɔshi ndo nyetshetsha le onto l’onto lam’asanyu, nɛ dia lambonyotɛ nte, ntatɛ oma ko kakianɛ, dimi hantɔnɔ vinyɔ nyɛ nto polo ndo lam’ayoya Diolelo dia Nzambi.” (Luka 22:17, 18) Mbokɛmaka hwe dia nyɔi kande kaki suke.

      L’etena kɛmɔtshi lo dambo di’Elekanelo, dikambo dimɔtshi dia diambo diakasalema. Yeso akemala, ko akanya ahɔndɔ ande wa laadiko ndo akɔshi ɛsiyamɛ. Ko nde akadje ashi lo ndɔnga diaki suke. Oko wokosalemaka, kanga luudu mbakahombaka shikikɛ di’ekolo w’angɛndangɛnda ande wambosolama, ondo oma le ose olimu ɔmɔtshi. (Luka 7:44) Lo diaaso sɔ, kanga luudu komonga lawɔ, diakɔ diele Yeso akasale olimu ɔsɔ ndamɛ. Ɔpɔstɔlɔ ande ɔmɔtshi akakoke nkamba la diaaso sɔ dia nsala dui sɔ, koko ndooko ɔtɔi la l’atei awɔ lakasale dui sɔ. Onde l’ɔtɛ wakawatetemalaka mana lam’asawɔ? Oyadi ngasɔ kana bu, vɔ wakoke nsɔnyi lo woho wakasole Yeso ekolo awɔ.

      Etena kakaye Yeso le Petero, nde akatone ate: “Wɛ hakoke solami ekolo pondjo.” Yeso akakadimola ate: “Naka hakosodi ekolo, kete wɛ keema kaamɛ la mi.” Petero akakadimola la dietawɔ tshɛ ate: “Nkumadiɔndjɔ, onsole aha ekolo eto, koko ndo anya la ɔtɛ ami.” Nde akakoke mamba l’okadimwelo wa Yeso w’ɔnɛ: “Onto tshɛ lambɔka ekɔ l’ohomba wa nsola ekolo eto, nɛ dia demba diande diekɔ tshɛ pudipudi. Nyu nyekɔ pudipudi, koko aha nyu tshɛ.”​—Joani 13:8-10.

      Yeso akasole ekolo wa apɔstɔlɔ akɔ 12 mbidja ndo wa Judasɛ Iskariyɔtɛ. L’ɔkɔngɔ wa nde ndɔta ahɔndɔ ande wa laadiko ndo mbidjasɛ nto la mɛsa dia ndɛ, Yeso akambola ate: “Onde nyamboshihodia kɛnɛ konyosalemi? Nyu mbelɛkami ɔnɛ: ‘Ombetsha’ ndo ‘Nkumadiɔndjɔ,’ mɛtɛ katanyu nɛ dia ngasɔ mbemi. Ko naka dimi Nkumadiɔndjɔ ndo Ombetsha, nyosolaka ekolo, kete nyu lawɔ pombaka solana ekolo lam’asanyu. Nɛ dia dimi lambonyosha ɛnyɛlɔ dia nyu lawɔ nsala woho wonyosalemi. Lo mɛtɛ kanyotɛmi nte, ose olimu haleki owandji ande ndo ɔnɛ lakatomama haleki ɔnɛ lakootome. Naka nyu mbeyaka akambo asɔ, ɔngɛnɔngɛnɔ le nyu naka nyayowasala.”​—Joani 13:12-17.

      Ande wetshelo wa dimɛna w’okitshakitsha lee! Ambeki wa Yeso hawohombe nyanga dihole dia ntondo lo mfɔnya dia wekɔ ohomba efula ndo anto pombaka mbakambɛ. Koko, vɔ pombaka mbokoya ɛnyɛlɔ ka Yeso, aha lo nsola ekolo wakasalemaka oko mbekelo, koko monga suke dia kambɛ anto l’okitshakitsha ndo aha la shɔnɔdi.

      • L’etena kakawalɛka dambo di’Elekanelo, kakɔna kakatɛ Yeso apɔstɔlɔ ande kakɛnya dia nyɔi kande kaya suke?

      • Lande na kele ekɔ dui dia diambo dia Yeso nsola apɔstɔlɔ ande ekolo?

      • Lo nsala olimu w’anya wa nsola apɔstɔlɔ ande ekolo, wetshelo akɔna wakasha Yeso?

  • Dambo dia dikɔlɔ dia Nkumadiɔndjɔ
    Yeso ekɔ mboka, mɛtɛ ndo lɔsɛnɔ
    • Yeso ambɔhɔhɔla dambo dia dikɔlɔ dia Nkumadiɔndjɔ kaamɛ la apɔstɔlɔ ande wa kɔlamelo dikumi l’ɔtɔi

      TSHAPITA 117

      Dambo dia dikɔlɔ dia Nkumadiɔndjɔ

      MATEO 26:21-29 MAKƆ 14:18-25 LUKA 22:19-23 JOANI 13:18-30

      • AMBƐNAMA DIA JUDASƐ MBELE OFUNGI

      • YESO AMBƆHƆHƆLA DAMBO DIA EOHWELO

      L’etatelo ka dikɔlɔ sɔ, Yeso akasha apɔstɔlɔ ande wetshelo w’okitshakitsha lo nsola ekolo awɔ. Kakianɛ, ondo l’ɔkɔngɔ wa vɔ ndɛ dambo di’Elekanelo, nde amboshila ɛtɛkɛta wa prɔfɛsiya wa Davidɛ wata ɔnɛ: “Kaanga onto laki la mi lo wɔladi, ɔnɛ lakamayaɛkɛ le nde, ɔnɛ lakalɛka mapa ami ambɔmpɔta ena.” Oma laasɔ nde akalembetshiya ate: “Ɔmɔtshi l’atei anyu ayomfunga.”​—Osambo 41:9; Joani 13:18, 21.

      Apɔstɔlɔ wakendana lam’asawɔ, ko onto l’onto akambola ate: “Nkumadiɔndjɔ, onde dimi?” Kaanga Judasɛ Iskariyɔtɛ akambola ngasɔ. Petero akatshutshuya Joani laki suke la Yeso la mɛsa dia nde mbombola onto akɔna ɔsɔ. Ɔnkɔnɛ, Joani akasukana la Yeso ndo akambola ate: “Nkumadiɔndjɔ, onto akɔna ɔsɔ?”​—Mateo 26:22; Joani 13:25.

      Yeso akakadimola ate: “Ɔnɛ layomosha ɛtshi ka mapa kayangami ntshuha.” Lo ntshuha, ɛtshi ka mapa lo dɔnga dimɔtshi diaki lo mɛsa, Yeso akasha Judasɛ ata ate: “Ɔna onto ayanga minyɛma oko wakadiafundama lo dikambo diande, koko mananu le ɔnɛ layofunga Ɔna onto! Otoleka dimɛna aha onto ɔsɔ mbotɔ.” (Joani 13:26; Mateo 26:24) Ko Satana akɔtɔ le Judasɛ. Pami kɛsɔ kamboshilaka mɛnya dia nde ekɔ onto la kɔlɔ amboyakimɔ dia nsala lolango la Diabolo ndo lo nsala ngasɔ, nde ambokoma “ɔna elanyelo.”​—Joani 6:64, 70; 12:4; 17:12.

      Yeso akatɛ Judasɛ ate: “Kɛnɛ kalangayɛ nsala, salatɔ esadi.” Apɔstɔlɔ akina wakɔshi dia Yeso ambotɛ Judasɛ laki la shɛtɛshɛtɛ ya falanga ate: “‘Tosombe diangɔ dieso l’ohomba lo fɛtɛ,’ kana dia nde mbisha ase wola ɛngɔ kɛmɔtshi.” (Joani 13:27-30) Koko, Judasɛ akatombe dia tofunga Yeso.

      Paka la dikɔlɔ sɔ etena kakawalɛka dambo di’Elekanelo, Yeso akahɔhɔla woho wa dambo diaki tshɛ oyoyo. Nde akɔshi mapa, akasale dɔmbɛlɔ dia mboka losaka, akawohembola ndo akasha apɔstɔlɔ ande dia vɔ ndɛ. Nde akate ate: “Mapa ɔnɛ wekɔ didjidji dia demba diami diayanga kimɔma dikambo dianyu. Kanyotshake ɔnkɔnɛ dia mbohɔkami.” (Luka 22:19) Waketshetsha mapa akɔ ndo apɔstɔlɔ wakale.

      Kakianɛ, Yeso ambɔsa dikɔhɔ dia wanu ambosala dɔmbɛlɔ dia mboka losaka ndo ambodisha apɔstɔlɔ ande. Onto l’onto akanɔ wanu waki lo dikɔhɔ sɔ, diele Yeso akate lo dikambo diadiɔ ate: “Dikɔhɔ nɛ nembetshiyaka sheke y’oyoyo yambodjama l’ekimanyielo ka dikila diami diayotshulɔma lo wahɔ anyu.”​—Luka 22:20.

      Lo nsala ngasɔ, Yeso akalɔngɔsɔla eohwelo ka nyɔi kande kahomba ambeki ande salaka ɔnɔnyi tshɛ lo Nisana 14. Tɔ kayowaoholaka kɛnɛ kakasale Yeso la She dia nkimanyiya anto wele la mbetawɔ dia vɔ mpanda oma lo dilanya dia pɛkato la nyɔi. Eohwelo kɛsɔ ndeka elekanelo kakasalaka ase Juda nɛ dia tɔ mɛnyaka etshungwelo ka mɛtɛ dikambo di’anto wele la mbetawɔ.

      Yeso akate dia dikila diande “diayotshulɔma lo wahɔ w’anto efula dikambo dia edimanyielo ka pɛkato.” Apɔstɔlɔ ande wa kɔlamelo ndo anto akina efula wekɔ l’atei wa wanɛ wayodimanyiyama pɛkato yawɔ. Vɔ mbele anto wayonga kaamɛ la nde lo Diolelo dia She.​—Mateo 26:28, 29.

      • Prɔfɛsiya ka lo Bible kakɔna kendana la ɔngɛnyi kakashile Yeso ndo ngande wakatakotshama?

      • Kakɔna kakatɛ Yeso Judasɛ dia nsala ndo ngande wakoke apɔstɔlɔ akina dui sɔ?

      • Dui diakɔna di’oyoyo diakahɔhɔla Yeso ndo naa oyango adiɔ?

  • Owanu wendana la ɔnɛ loleki woke
    Yeso ekɔ mboka, mɛtɛ ndo lɔsɛnɔ
    • Apɔstɔlɔ wa Yeso wawana dia mbeya ɔnɛ loleki woke l’atei awɔ

      TSHAPITA 118

      Owanu wendana la ɔnɛ loleki woke

      MATEO 26:31-35 MAKƆ 14:27-31 LUKA 22:24-38 JOANI 13:31-38

      • YESO AMBOSHA ALAKO WENDANA LA DIHOLE DIA LOKUMU

      • AMBOTA DIA PETERO AYOWANGUNA

      • OMA LO NGANDJI MBEYAMA AMBEKI WA YESO

      La dikɔlɔ di’ekomelo diakandetsha l’apɔstɔlɔ ande, Yeso akawasha wetshelo wa dimɛna wa monga l’okitshakitsha lo nsola ekolo awɔ. Lande na kaki wetshelo ɔsɔ wetshelo wa dimɛna? L’ɔtɛ wa wɔdu ɔmɔtshi waki lawɔ. Vɔ waki anto wakayakimɔ tshɛ le Nzambi, koko wakatetemala nyanga dia mbeya akɔna loleki woke l’atei awɔ. (Makɔ 9:33, 34; 10:35-37) Vɔ wakayɔkɛnɛmɔla wɔdu ɔsɔ nto la dikɔlɔ sɔ.

      Apɔstɔlɔ wakawane ‘owanu wa wolo lam’asawɔ dia mbeya ɔnɛ loleki woke l’atei awɔ.’ (Luka 22:24) Yeso akahombe mɛtɛ monga la lonyangu lo mbaɛna wawana nto! Kakɔna kakandasale?

      Lo dihole dia mpangwɛ apɔstɔlɔ l’ɔtɛ wa lɔkɛwɔ ndo dionga diawɔ, Yeso akakane la wɔ yimba la lotutsha tshɛ lo mbatɛ ate: “Nkumi ya dikanga ya wedja mbahemɛka anto awɔ ndo anto wele la lowandji le wɔ mbelamɛka ɔnɛ: Atshi w’akambo w’ɛlɔlɔ. Koko nyu hanyohombe monga ngasɔ. . . . Nɛ dia lam’asa ɔnɛ lalɛ la ɔnɛ lawokitshɛ diangɔ la mɛsa, akɔna oleki woke?” Oma laasɔ, lo mbowaohola ɛnyɛlɔ kokondokambaka la tɔ lo dikambo diawɔ, Yeso akate ate: “Dimi lekɔ l’atei anyu oko onto lanyokitshɛ diangɔ la mɛsa.”​—Luka 22:25-27.

      Kaanga mbakawasalaka munga, apɔstɔlɔ wakatshikala kaamɛ la Yeso lo tena efula dia paa. Ɔnkɔnɛ, nde akate ate: “Dimi lambodja la nyu sheke oko wakadje Papa la mi sheke dikambo dia diolelo.” (Luka 22:29) Apami asɔ waki ambeki wa Yeso wa kɔlamelo. Nde akaashikikɛ dia lo tshimbo ya sheke yambondodja la wɔ, vɔ wayonga lo Diolelo ndo wayɔlɔmbɔla kaamɛ la nde.

      Kaanga mbaki apɔstɔlɔ l’elongamelo ka diambo kɛsɔ, vɔ waki weke lo demba ndo weke anto wele bu kokele. Yeso akawatɛ ate: “Satana akalɔmbi dia nyofufola nyu tshɛ oko eponga,” watohandjɔka etena kafufolawɔ. (Luka 22:31) Nde akahɛmɔla nto ate: “Nyu tshɛ nyayotakana lo dikambo diami l’otsho ɔnɛ, nɛ dia akafundama ɔnɛ: ‘Dimi layodiaka olami w’ɛkɔkɔ, ko olui w’ɛkɔkɔ wayodiangana.’”​—Mateo 26:31; Zɛkariya 13:7.

      Petero akate l’eshikikelo tshɛ ate: “Oyadi kaanga anto akina tshɛ wayotakana lo dikambo diayɛ, dimi hatakanaki pondjo!” (Mateo 26:33) Yeso akatɛ Petero dia la ntondo ka nkɔkɔ mbeka mbala hiende l’otsho ɔsɔ, Petero ayowanguna. Koko Yeso akakotsha ate: “Lakalɔmbi dikambo diayɛ, diaha wɛ nshisha mbetawɔ kayɛ ndo lam’ayoyokalola, kokeketsha ananyɔ.” (Luka 22:32) Koko Petero akashikikɛ la dihonga tshɛ ate: “Oyadi kaanga ɔnɛ dimi pombaka mvɔ la yɛ, dimi hakangunaki pondjo.” (Mateo 26:35) Ngasɔ mbakate ndo apɔstɔlɔ akina.

      Yeso akatɛ ambeki ande ate: “Etena ka tshitshɛ keto kekemi la nyu. Nyu nyayonyanga ndo oko wakamatɛ ase Juda nte: ‘Lɛnɛ atamatshu nyu hanyokoke ntshɔ,’ dimi lambonyotɛ ndo nyu lawɔ kakianɛ.” Ko nde akakotsha ate: “Dimi lambonyosha ɔlɛmbɛ w’oyoyo dia nyu mbokana ngandji. Nyokane ngandji lam’asanyu oko wakamanyoke ngandji. Oma lo dikambo nɛ, anto tshɛ wayeya dia nyu nyekɔ ambeki ami, naka nyayokana ngandji lam’asanyu.”​—Joani 13:33-35.

      Lam’akandoke Yeso ata dia nde ayonga lawɔ paka l’etena ka tshitshɛ keto, Petero akambola ate: “Nkumadiɔndjɔ, lende atayatshu?” Yeso akakadimola ate: “Wɛ hakoke ntshɔ lɛnɛ atamatshu wonya ɔnɛ, koko wɛ ayoyondjela l’ɔkɔngɔ.” Petero akahandjɔ wɔɔngɔ ndo akambola ate: “Nkumadiɔndjɔ, lande na kahamakoke ntshɔ la yɛ wonya ɔnɛ? Dimi layokimɔ kaanga lɔsɛnɔ lami l’ɔtɛ ayɛ.”​—Joani 13:36, 37.

      Kakianɛ, Yeso ambɔtɛkɛta dia etena kakandatome apɔstɔlɔ tosambisha la Ngalileya aha la vɔ ntshɔ la totapatapa ta falanga kana mpamba ya talɛka. (Mateo 10:5, 9, 10) Nde akambola ate: “Onde nyakahombe ɛngɔ?” Vɔ wakakadimola vate: “Keema!” Ko kakɔna kayowosala lo nshi yayaye? Yeso akawatɛ ate: “Kakianɛ, onto lele la tshapatapa ya falanga ayɔsɛ, onto lele la tapa dia mbo ya ndɛ, adiɔsɛ ndo onto lele bu la lokuwa, asondja dihɔndɔ diande dia laadiko ndo alisombe. Nɛ dia dimi lambonyotɛ nte, akambo wakafundama ɔnɛ: ‘Wakawadia l’ɔnɔngɔ w’amɔnyɔdi w’ɛlɛmbɛ’ pombaka kotshama. Nɛ dia akambo wendana la mi wekɔ lo kotshama.”​—Luka 22:35-37.

      Yeso ekɔ lo ntɛkɛta dikambo dia etena kayondohanema lo otamba kaamɛ la atshi wa kɔlɔ. L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, ambeki ande wayɔhɛnyahɛnyama wolo. Vɔ wakayaoke dia wambɔlɔngɔswama ndo wakate vate: “Nkumadiɔndjɔ, enda tekɔ la tokuwa 2 lanɛ!” Nde akawatɛ ate: “Efula kɛsɔ.” (Luka 22:38) Woho wakiwɔ la tokuwa tohende ayosha Yeso diaaso kem’edja dia mbowaetsha wetshelo okina w’ohomba.

      • Lande na kakawane apɔstɔlɔ ndo ngande wakakandola Yeso dui sɔ?

      • Kakɔna kayokotshama oma lo sheke yakadje Yeso la ambeki ande wa kɔlamelo?

      • Kakɔna kakate Yeso etena kakɛnya Petero wɛkamu ande lo woho wakandahomɛka ntolo?

  • Yeso ekɔ mboka, mɛtɛ ndo lɔsɛnɔ
    Yeso ekɔ mboka, mɛtɛ ndo lɔsɛnɔ
    • Yeso lo luudu la la diko nde la apɔstɔlɔ ande wa kɔlamelo 11

      TSHAPITA 119

      Yeso ekɔ mboka, mɛtɛ ndo lɔsɛnɔ

      JOANI 14:1-31

      • YESO EKƆ LO TATSHU DIA TƆLƆNGƆSƆLA DIHOLE

      • NDE AMBOLAKA AMBEKI ANDE OKIMANYEDI

      • PAPA NDEKA YESO

      Eke paka lo luudu la la diko nde la apɔstɔlɔ ande l’ɔkɔngɔ wa dambo dia eohwelo, Yeso ambakeketsha ate: “Etema anyu tawokananake. Nyonge la mbetawɔ le Nzambi ndo nyonge la mbetawɔ le mi.”​—Joani 13:36; 14:1.

      Yeso ambosha apɔstɔlɔ ande wa kɔlamelo ɔkɔkɔ wahawahombe ndjakiyanya lo dikambo dia otshwelo ande ate: “Lo luudu la Papa, ahole wa mbidjasɛ wekɔ efula. . . . Naka dimi ntshɔ ndo tonyɔlɔngɔsɔlɛ dihole, dimi layokalola ndo layoyonyolongola dia ndo nyu ndjala lɛnɛ ayomoyala.” Koko apɔstɔlɔ koshihodia dia nde akatɛkɛta di’otshwelo wa l’olongo. Tɔma akambola ate: “Nkumadiɔndjɔ, sho hateye lɛnɛ atayatshu. Ngande wakokaso mbeya mboka?”​—Joani 14:2-5.

      Yeso akakadimola ate: “Dimi lekɔ mboka, mɛtɛ ndo lɔsɛnɔ.” Paka lo mbeetawɔ, mbetawɔ wetshelo ande ndo ndjela yoho yande ya lɔsɛnɔ mbakoka onto mbɔtɔ lo luudu la She la l’olongo. Yeso akate ate: “Ndooko onto laya le Papa paka lo tshimbo yami.”​—Joani 14:6.

      Filipɛ akahokamɛka la yambalo tshɛ ko akambola ate: “Nkumadiɔndjɔ, otɛnya Shɛso kete ambokoka le so.” Akɛnamaka oko Filipɛ akalangaka mɛna awui amɔtshi wendana la Nzambi, wele oko, waɛnɛlɔ wakɛnyi Mɔsɛ, Elidja la Isaya. Koko, apɔstɔlɔ waki la dui dimɔtshi dioleki waɛnɛlɔ wa ngasɔ. Yeso akashikikɛ dikambo sɔ lo nkadimola ate: “Edja kemi la nyu kɛnɛ ko wɛ atambeye, Filipɛ? Onto tshɛ lambɔmɛna ambɛna ndo Papa.” Yeso akakɛnɛmɔla lonto laki She lo yoho ya kokele; diakɔ diele nsɛna kaamɛ la Yeso ndo mbɛɛna, ekɔ oko onto lambɛna She. Mɛtɛ Papa ndeka Ɔna, diakɔ diakate Yeso ate: “Akambo wanyotɛmi, dimi hawate lo ndjela lolango lami hita.” (Joani 14:8-10) Apɔstɔlɔ wakakoke mɛna dia Yeso ekɔ lo mɛnya dia kɛnɛ tshɛ kakandetshaka ndja oma le She.

      Apɔstɔlɔ wa Yeso wakawɛnyi asala akambo wa diambo ndo wakahokamɛ asambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo dia Nzambi. Kakianɛ, nde ambowatɛ ate: “Onto tshɛ longa la mbetawɔ le mi, nde ayosala akambo wasalami ndo ayosala akambo woleki wanɛ weke.” (Joani 14:12) Yeso kɔtɛkɛtaka dia vɔ wayosala ahindo wa weke oleki wanɛ wakandasale. Koko, vɔ wayotetemala nsambisha l’edja k’efula, l’ɛtshi ka woke ka nkɛtɛ ndo le anto efula wa lo ahole wa tale.

      Vɔ hawototshikala ekalema l’ɔkɔngɔ w’otshwelo wa Yeso, nɛ dia nde akaalake ate: “Dikambo tshɛ diayonyɔlɔmba lo lokombo lami, dimi layodisala.” Ndo nto, nde akate ate: “Dimi layɔlɔmba Papa, ko nde ayonyosha okimanyedi okina wayonga la nyu pondjo, nyuma k’akambo wa mɛtɛ.” (Joani 14:14, 16, 17) Nde akashikikɛ dia vɔ wayolongola nyuma k’ekila, oko okimanyedi. Kɛsɔ mbakasalema lushi la Pɛntɛkɔsta.

      Yeso akate ate: “Etena ka tshitshɛ keto ko andja hawotɔmɛna nto, koko nyu nyayɔmɛna nɛ dia dimi lekɔ la lɔsɛnɔ ndo nyu nyayonga la lɔsɛnɔ.” (Joani 14:19) Yeso hatɛnama tsho lo demba l’ɔkɔngɔ wa eolwelo kande, koko nde ayoyowaolola lo edjedja ka wonya dia vɔ monga kaamɛ la nde l’olongo oko ditongami dia lo nyuma.

      Kakianɛ, Yeso ambota dui dimɔtshi dia mɛtɛ diokɛma hwe ate: “Onto tshɛ lele la wadjango ami ndo lawakitanyiya, onto ɔsɔ kamboka ngandji. Ndo onto tshɛ lamboka ngandji, Papa ayowoka ngandji, dimi layowoka ngandji ndo layoyaɛnya hwe le nde.” Lo dikambo sɔ, ɔpɔstɔlɔ Judasɛ lakelamɛka nto Tadɛyɔ, akambola ate: “Nkumadiɔndjɔ, ambotomba koyolanga ndjaɛnya hwe le so, koko aha le andja?” Yeso akakadimola ate: “Naka onto mbokakami ngandji, kete nde ayokitanyiya ɛtɛkɛta ami ndo Papa ayowoka ngandji . . . Onto tshɛ lahamboke ngandji hakitanyiya ɛtɛkɛta ami.” (Joani 14:21-24) Otshikitanyi la ambeki ande, andja haweye Yeso oko mboka, mɛtɛ ndo lɔsɛnɔ.

      Yeso ayotshɔ, ko ngande wayonga ambeki ande l’akoka wa mbohɔ kɛnɛ tshɛ kakandawaetsha? Yeso akalembetshiya ate: “Okimanyedi, nyuma k’ekila kayotoma Papa lo lokombo lami, tɔ kayonyetsha akambo tshɛ ndo kayonyohola akambo tshɛ wakamanyotɛ.” Apɔstɔlɔ wakɛnyi woho wakoka nyuma k’ekila ka wolo efula kɛsɔ nkamba olimu, diakɔ diele eshikikelo kɛsɔ kekɔ tshondo y’ekeketshelo. Yeso akakotsha ate: “Dimi lambonyotshikɛ wɔladi ndo lambonyosha wɔladi ami. . . . Etema anyu watokananake ndo watɔkɔmɔke la wɔma.” (Joani 14:26, 27) Ambeki takiwɔ l’ɔkɔkɔ wa ndjakiyanya nɛ dia wayokondja ɛlɔmbwɛlɔ ndo ekokelo oma le She Yeso.

      Djembetelo ya ekokelo ka Nzambi yayɛnama kem’edja. Yeso akate ate: “Owandji w’andja ɔnɛ ekɔ lo ndjaye. Ndo nde hambaheme.” (Joani 14:30) Diabolo aki l’akoka wa mbɔtɔ le Judasɛ ndo mbowahemɛ. Koko ndooko wɔdu wa pɛkato le Yeso wakoka Satana nkamba la wɔ dia mbowengesola oma le Nzambi. Ndo Diabolo bu l’akoka wa nkimɛ Yeso lo nyɔi. Lande na? Yeso akate ate: “Oko wakambidjangɛ Papa dia nsala mbasalami.” Nde aki l’eshikikelo dia She ayowolola.​—Joani 14:31.

      • Lende akatatshɔka Yeso ndo eshikikelo kakɔna kakakondja Tɔma lo kɛnɛ kendana la mboka kakɔ?

      • Kakɔna ondo kakalange Filipɛ dia Yeso nsala?

      • Ngande wayosala ambeki wa Yeso akambo wa weke woleki wanɛ wakandasale?

      • Lande na kele ekɔ ekeketshelo dia mbeya dia Papa ndeka Yeso?

  • Ambeki ladia ntɔ elowa ndo monga angɛnyi wa Yeso
    Yeso ekɔ mboka, mɛtɛ ndo lɔsɛnɔ
    • Yeso atɛkɛta la apɔstɔlɔ ande etena katawamɔ oma lo luudu la la diko

      TSHAPITA 120

      Ambeki ladia ntɔ elowa ndo monga angɛnyi wa Yeso

      JOANI 15:1-27

      • ƆKƆDI WA VINYƆ WA MƐTƐ NDO NTAHE

      • WOHO WA NTSHIKALA LO NGANDJI KA YESO

      Yeso aki lo nkeketsha apɔstɔlɔ ande wa kɔlamelo lo mbatɛ akambo hwe hwe. Wonya ambodja edja, ondo midi k’otsho ambeta. Kakianɛ, Yeso ambosha ɛnyɛlɔ katshutshuya ate:

      “Dimi lekɔ ɔkɔdi wa vinyɔ wa mɛtɛ ndo Papa ekɔ okambi w’ekambɔ.” (Joani 15:1) Wɛɛla ande fɔnaka la kɛnɛ kakatama ambeta ɛnɔnyi nkama lo dikambo dia wodja w’Isariyɛlɛ, wakelamɛka ekambɔ ka vinyɔ ka Jehowa. (Jɛrɛmiya 2:21; Hɔsɛya 10:1, 2) Koko, Jehowa akakasha wodja ɔsɔ. (Mateo 23:37, 38) Ɔnkɔnɛ, Yeso ambɔtshiya kanyi y’oyoyo. Nde ekɔ ɔkɔdi wa vinyɔ wakamba She ntatɛ lam’akakitama Yeso nyuma k’ekila lo 29 T.D. Koko, Yeso akɛnya dia ɔkɔdi wa vinyɔ hakomɛ tsho lo monga didjidji diande ate:

      “[Papa] pembolaka lotahe tshɛ lele le mi lahatɔ elowa, ndo nde mbɛdiaka lotahe tshɛ latɔ elowa, dia lɔ ndeka ntɔ elowa. . . . Oko wele lotahe halokoke ntɔ elowa lɔamɛ naka halokakatanyi l’ɔkɔdi, woho akɔ waamɛ mbele nyu hanyokoke ntɔ elowa naka hanyongi kaamɛ la mi. Dimi lekɔ ɔkɔdi wa vinyɔ ndo nyu nyekɔ ntahe.”​—Joani 15:2-5.

      Yeso akalake ambeki ande wa kɔlamelo dia l’ɔkɔngɔ wa nde ntshɔ nde ayowatomɛ okimanyedi, mbuta ate nyuma k’ekila. Nshi akumi atanu l’ɔtɔi l’ɔkɔngɔ, lam’akalongola apɔstɔlɔ ndo anto akina nyuma kɛsɔ, vɔ wakakome ntahe y’ɔkɔdi wa vinyɔ. Ndo “ntahe” tshɛ pombaka ntshikala kaamɛ la Yeso. Dia nsala na?

      Nde akalembetshiya ate: “Onto tshɛ latshikala kaamɛ la mi ndo dimi kaamɛ la nde, onto ɔsɔ tɔka elowa efula, nɛ dia naka nyu bu kaamɛ la mi, kete hanyokoke nsala ndooko dikambo.” “Ntahe” shɔ, mbuta ate ambeki ande wa kɔlamelo wayɔtɔ elowa efula, wayokoya waonga wa Yeso, wayewoyaka anto akina akambo wendana la Diolelo dia Nzambi l’ohetoheto ndo wayonyometɛ anto akina ambeki. Ko kayotota naka ɔmɔtshi hatshikadi kaamɛ la Yeso ndo hatɔ elowa? Yeso akalembetshiya ate: “Naka onto hatshikala kaamɛ la mi, kete nde ayokashema.” Lo wedi okina, Yeso akate ate: “Naka nyu ntshikala kaamɛ la mi ndo ɛtɛkɛta ami ntshikala le nyu, kɛnɛ tshɛ kayonyɔlɔmba ndo kayonyolanga wayonyoshatɔ.”​—Joani 15:5-7.

      Kakianɛ, Yeso ambokalolɛ kɛnɛ kakandate ntondo mbala hiende, mbuta ate nkitanyiya wadjango ande. (Joani 14:15, 21) Nde akɛnya yoho y’ohomba yayɛnya ambeki dia wekɔ lo nsala dui sɔ ate: “Naka nyu nkitanyiya wadjango ami, kete nyayotshikala lo ngandji kami, oko wakitanyiyami wadjango wa Papa ndo watshikalami lo ngandji kande.” Koko nɔmbamaka akambo efula laadiko dia nanga Jehowa Nzambi ndo Ɔnande. Yeso akate ate: “Ɔlɛmbɛ ami ele dia nyu mbokana ngandji oko wakamanyoke ngandji. Ndooko ngandji koleki k’onto nkimɔ lɔsɛnɔ lande dikambo dia angɛnyi ande. Nyu nyekɔ angɛnyi ami naka nyu nsala kɛnɛ kanyodjangɛmi.”​—Joani 15:10-14.

      L’ɔkɔngɔ wa wenya engana eto, Yeso ayɛnya ngandji kande lo nkimɔ lɔsɛnɔ lande lo wahɔ w’anto tshɛ wele la mbetawɔ le nde. Ɛnyɛlɔ kande pombaka ntshutshuya ambeki ande dia vɔ monga la woho akɔ waamɛ wa ngandji ka ndjahombia lam’asawɔ. Ngandji kɛsɔ mbayɛnya dia wekɔ ambeki ande oko wakate Yeso ntondo ate: “Oma lo dikambo nɛ, anto tshɛ wayeya dia nyu nyekɔ ambeki ami, naka nyayokana ngandji lam’asanyu.”​—Joani 13:35.

      Apɔstɔlɔ pombaka mbidja yimba lo woho wawaelɛ Yeso ɔnɛ “angɛnyi.” Nde akakɔndɔla lande na kawaelɛnde ngasɔ ate: “Dimi lambonyelɛ angɛnyi, nɛ dia akambo tshɛ wakamoke le Papa, dimi lambonyewoyawɔ.” Ɔsɔ mɛtɛ ekɔ lɔngɛnyi la dimɛna efula monga lalɔ, mbuta ate monga angɛnyi wa ma ma wa Yeso ndo mbeya kɛnɛ kakawotɛ She! Koko dia monga la lɔngɛnyi la ngasɔ, vɔ pombaka “ntetemala ntɔ elowa.” Naka vɔ nsala ngasɔ, Yeso akate ate: “Papa kanyoshake kɛnɛ tshɛ kayonyɔɔlɔmbaka lo lokombo lami.”​—Joani 15:15, 16.

      Ngandji ka lam’asa “ntahe” shɔ, mbuta ate ambeki ande kayowakimanyiya dia mbikikɛ kɛnɛ kayohomana la wɔ. Nde akahɛmɔla dia andja wayowahetsha, koko nde akawasha ekeketshelo kɛnɛ ate: “Naka andja nyohetshaka, nyu mbeyaka dia vɔ wakampetsha la ntondo ka vɔ ndjonyohetsha. Otondonga nyu nyekɔ anto wa l’andja ɔnɛ, tshike andja ɔnɛ wotolanga anto awɔ. Ko lam’ele nyu keema ase andja ɔnɛ, . . . diakɔ dianyohetsha andja ɔnɛ.”​—Joani 15:18, 19.

      Lo nyomolembetshiya lande na kayowahetsha andja, Yeso akakotsha ate: “Vɔ wayonyosalɛ akambo asɔ tshɛ lo lokombo lami, nɛ dia vɔ haweye Ɔnɛ lakantome.” Yeso akate dia ahindo wakandasalaka akɛndja wanɛ wakohetshaka onongo lo mbuta ate: “Otondongaka dimi kosala akambo wele ndooko onto lakaasale l’atei awɔ, tshike vɔ ndooko la pɛkato. Koko kakianɛ vɔ wakatɛnyi ndo wakatohetsha dimi la Papa.” Lo mɛtɛ lohetsho lawɔ akakotsha prɔfɛsiya ka lo Bible.​—Joani 15:21, 24, 25; Osambo 35:19; 69:4.

      Yeso ambolaka nto dia ntoma okimanyedi, mbuta ate nyuma k’ekila. Wolo wa diambo ɔsɔ wekɔ dikambo dia ambeki ande tshɛ ndo vɔ koka mbakimanyiya dia ntɔ elowa, mbuta ate “nsambisha.”​—Joani 15:27.

      • Ele okambi w’ekambɔ, ele ɔkɔdi wa vinyɔ ndo waa na wele ntahe lo wɛɛla wa Yeso?

      • Elowa akɔna wakongɛ Nzambi oma lo ntahe?

      • Ngande wakoka ambeki wa Yeso monga angɛnyi ande ndo kakɔna kayowakimanyiya dia ndɔshana la lohetsho la andja?

  • “Nyonge la dihonga! dimi lambodja andja ɔnɛ otshumba”
    Yeso ekɔ mboka, mɛtɛ ndo lɔsɛnɔ
    • Mɛnamaka dia apɔstɔlɔ wambotshimba wɔɔngɔ etena kambahɛmɔla Yeso

      TSHAPITA 121

      “Nyonge la dihonga! dimi lambodja andja ɔnɛ otshumba”

      JOANI 16:1-33

      • KEM’EDJA APƆSTƆLƆ HAWOTƐNA YESO NTO

      • LƆKƆNYƆ L’APƆSTƆLƆ LAYOKADIMƆ ƆNGƐNƆNGƐNƆ

      Yeso l’apɔstɔlɔ ande waki suke la mimɔ oma lo luudu la la diko lɛnɛ akawasale dambo di’Elekanelo. Lam’ele nde akawasha alako w’ohomba, nde akakotsha ate: “Dimi lakanyotɛ akambo asɔ diaha nyu ntakana.” Lande na kele ɔhɛmwɛlɔ ɔsɔ ekɔ ohomba? Nde akawatɛ ate: “Anto wayonyotshanya oma lo shinangɔnga. Lo mɛtɛ, wonya wekɔ lo ndjaye wele onto tshɛ lanyodiaka ayɔfɔnya dia nde ambokambɛ Nzambi olimu w’ekila.”​—Joani 16:1, 2.

      Ɔsɔ koka monga le apɔstɔlɔ losango latshindja wɔɔngɔ. Kaanga mbele Yeso akate ntondo dia andja wayowahetsha, nde kombatɛ hwe dia vɔ wayodiakema. Lande na? Nde akate ate: “Dimi konyotɛ akambo asɔ ntondo nɛ dia dimi laki kaamɛ la nyu.” (Joani 16:4) Lo etena kɛnɛ, nde ambahɛmɔla la ntondo ka nde ntshɔ. Kɛsɔ koka mbakimanyiya dia vɔ mbewɔ ndjotakana l’ɔkɔngɔ.

      Yeso akatetemala ate: “Dimi lotatshu otsha le Ɔnɛ lakantome, koko ndooko ɔtɔi la l’atei anyu lamimbola ate: ‘Lende atayatshu?’” Ntondo la dikɔlɔ sɔ, vɔ wakambola lo kɛnɛ kendana la lɛnɛ atandatshu. (Joani 13:36; 14:5; 16:5) Koko, l’etena kɛnɛ lo monga la lonyangu lo kɛnɛ kotshinde lo dikambo di’ɛhɛnyɔhɛnyɔ, vɔ wambondama la lɔkɔnyɔ l’efula. Diakɔ diele vɔ kokoka mbombola nto lo kɛnɛ kendana la lotombo lakookongɛka kana kɛnɛ kakalembetshiyaka dikambo sɔ le atɛmɔdi wa mɛtɛ. Yeso akate ate: “Lam’ele lambonyotɛ akambo asɔ, lɔkɔnyɔ lambolola l’etema anyu.”​—Joani 16:6.

      Ko Yeso akalembetshiya ate: “Lo wahɔ anyu mbatamatshu. Nɛ dia naka dimi hatshwe, kete okimanyedi hatoya le nyu. Ko naka dimi ntshɔ, kete layotonyotomɛnde.” (Joani 16:7) Paka oma lo nyɔi ka Yeso ndo otshwelo ande l’olongo mbakoka ambeki ande nkondja nyuma k’ekila, kayondotoma oko okimanyedi le anto ande wa lo nkɛtɛ k’otondo.

      Nyuma k’ekila “ayosha andja ɔnɛ tolembetelo t’eshika lo kɛnɛ kendana la pɛkato, la losembwe ndo la kilombo.” (Joani 16:8) Eelo, woho wele andja bu la mbetawɔ le Ɔna Nzambi, ayɛnyama lo sɛkɛ. Wodelo wa Yeso otsha l’olongo, ayosha djembetelo y’oshika ya losembwe lande ndo ayɛnya lande na kele Satana “owandji w’andja ɔnɛ” pombaka ndanyema.​—Joani 16:11.

      Yeso akatetemala ate: “Dimi lekekɔ l’akambo efula wa nyotɛ, koko nyu hanyokoke mbashihodia l’etena kɛnɛ.” Etena kayondowatshulolɛ nyuma k’ekila, tɔ kayowalɔmbɔla lo eokelo “k’akambo wa mɛtɛ tshɛ,” ndo vɔ wayonga l’akoka wa nsɛna lo mɛtɛ kɛsɔ.​—Joani 16:12, 13.

      Apɔstɔlɔ waki l’okandokando lo woho wakayota Yeso nto ate: “Etena ka tshitshɛ keto ko hanyotɔmɛna nto ndo etena ka tshitshɛ keto ko nyayɔmɛna nto.” Vɔ wakayambola kɛnɛ kakandalange mbuta. Yeso akakeye dia vɔ wakalange mboka dimbola lo dikambo sɔ, diakɔ diakandalembetshiya ate: “Lo mɛtɛ kanyotɛmi nte, nyu nyayolela ndo nyayoyakiyanya, koko andja ɔnɛ wayɔngɛnangɛna. Nyu nyayonga la lɔkɔnyɔ, koko lɔkɔnyɔ lanyu layokadimɔ ɔngɛnɔngɛnɔ.” (Joani 16:16, 20) Etena kakadiakema Yeso la dikɔlɔ diakayele, ewandji w’ɔtɛmwɛlɔ wakangɛnangɛna, koko ambeki ande waki la lɔkɔnyɔ. Ko lɔkɔnyɔ lawɔ lakakadimɔ ɔngɛnɔngɛnɔ etena kakolɔ Yeso! Ndo ɔngɛnɔngɛnɔ awɔ wakatetemala etena kakandatshulolɛ nyuma k’ekila ka Nzambi.

      Lo mbɛdika awui wa apɔstɔlɔ la womoto latata lɔɔnɔ, Yeso akate ate: “Wonya wele womoto la lɔɔnɔ, nde mongaka la lɔkɔnyɔ nɛ dia wonya ande wambokoka, koko lam’otande ɔna, nde hayohɔ kandji ka lɔɔnɔ nto, nɛ dia nde aya l’ɔngɛnɔngɛnɔ l’ɔtɛ wambotɔ onto l’andja.” Yeso akakeketsha apɔstɔlɔ ande lo mbuta ate: “Nyu lawɔ nyekɔ la lɔkɔnyɔ wonya ɔnɛ, koko dimi layonyɛna nto, ko etema anyu wayolola l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ndooko onto layonyɔhɔtɔla ɔngɛnɔngɛnɔ akɔ.”​—Joani 16:21, 22.

      Polo ndo l’etena kɛsɔ, ko apɔstɔlɔ watalɔmbɛ ndooko ɛngɔ lo lokombo la Yeso. Nde akate l’etena kɛsɔ ate: “Lushi lɔsɔ, nyu nyayɔlɔmba Papa lo lokombo lami.” Lande na kayowosala ngasɔ? Aha l’ɔtɛ wele She bu suke dia kadimola alɔmbɛlɔ. Lo mɛtɛ Yeso akate ate: “Papa ndamɛ nyokaka ngandji dikambo nyu mbokakami ngandji . . . oko onyimpala wa Nzambi.”​—Joani 16:26, 27.

      Ɛtɛkɛta wa Yeso wakeketsha otsha le apɔstɔlɔ ande akakoke mbakonya dia monga l’eshikikelo ɔnɛ: “Tambetawɔ dia wɛ akaye oma le Nzambi.” Kem’edja, dietawɔ sɔ diayodjama l’ohemba. Lo mɛtɛ, Yeso akatɛkɛta akambo wayosalema la ntondo lo mbuta ate: “Nyolonge! Wonya wekɔ lo ndjaye ndo lo mɛtɛ wonya wambokoka wayonyohandjɔ onto l’onto otsha lo luudu lande ko nyayotshika dimɛ.” Koko nde akashikikɛ ate: “Lambonyotɛ akambo asɔ dia nyu monga la wɔladi lo tshimbo yami. L’andja ɔnɛ nyayongaka l’asui, koko nyonge la dihonga! Dimi lambodja andja ɔnɛ otshumba.” (Joani 16:30-33) Ndooko, Yeso hatowakalɛ. Nde ekɔ l’eshikikelo dia ndo vɔ lawɔ koka mbidja andja otshumba oko nde lo yoho yayowokotshaka lolango la Nzambi la kɔlamelo tshɛ oyadi kɛnɛ kayosala Satana l’andja ande dia ndanya olowanyi awɔ.

      • Apɔstɔlɔ wakatshimbe wɔɔngɔ etena kakasha Yeso ɔhɛmwɛlɔ akɔna?

      • Lande na kele apɔstɔlɔ komimbola Yeso ambola akina?

      • Ngande wakɛnya Yeso woho wayokadimɔ lɔkɔnyɔ la apɔstɔlɔ ɔngɛnɔngɛnɔ?

  • Dɔmbɛlɔ dia Yeso di’ekomelo lo luudu la la diko
    Yeso ekɔ mboka, mɛtɛ ndo lɔsɛnɔ
    • Yeso ambedia washo l’olongo ndo ambɔlɔmba la ntondo k’apɔstɔlɔ ande

      TSHAPITA 122

      Dɔmbɛlɔ dia Yeso di’ekomelo lo luudu la la diko

      JOANI 17:1-26

      • ETOMBELO WAYA OMA LO MBEKA DIA MBEYA NZAMBI LA ƆNANDE

      • KAAMƐ KELE LAM’ASA JEHOWA, YESO NDO AMBEKI

      Oko wakandatshutshuyama la ngandji k’efula kakandokaka apɔstɔlɔ ande, Yeso akaalɔngɔsɔla lo kɛnɛ kendana la otshwelo ande waki ka suke. Kakianɛ, nde ambedia washo l’olongo ndo ambɔlɔmba She ate: “Tombola ɔnayɛ kele ɔnayɛ akotombole, kele, oko wakayawosha lowandji laadiko dia emunyi tshɛ, nde asha anto tshɛ wakayawosha lɔsɛnɔ la pondjo.”​—Joani 17:1, 2.

      Mbokɛmaka hwe dia Yeso mbeyaka dia mbisha Nzambi lotombo mbele dui dioleki ohomba. Koko elongamelo ka lɔsɛnɔ la pondjo lakatɛkɛta Yeso ekɔ mɛtɛ dui diasha ekeketshelo! Oko wakandalongola “lowandji laadiko dia emunyi tshɛ,” Yeso koka mbisha anto tshɛ ɛlɔlɔ w’oma lo oshinga ande w’etshungwelo. Koko, paka anto amɔtshi ato mbayɔtshɔkwama. Lande na amɔtshi ato? Nɛ dia Yeso ayosha ɛlɔlɔ w’oma l’oshinga ande w’etshungwelo paka le wanɛ wayosala akambo lo ndjela kɛnɛ kakakotsha Yeso ate: “Dia vɔ nkondja lɔsɛnɔ la pondjo, weke dia keya wɛ Nzambi ɔtɔi ka mɛtɛ, la Yeso Kristo lakayatome.”​—Joani 17:3.

      Onto pombaka mbeka dia mbeya Papa ndo Ɔna dimɛna dimɛna, ndo monga la dimama dia wolo lawɔ. Nde pombaka mbɔsa akambo woho wɔsawɔ akambo. Ndo nto, nde pombaka nsala la wolo dia mbokoya waonga awɔ wa diambo lo diɔtɔnganelo diande l’anto akina. Ndo nde pombaka mbeya dia lotombo la Nzambi mboleki ohomba koko aha woho wayokondja anto lɔsɛnɔ la pondjo. Kakianɛ, Yeso ambokalolɛ nto ɔtɛ ande wa dui ate:

      “Dimi lambokotombola la nkɛtɛ ndo lamboshidiya olimu wakayambisha dia nsala. Ɔnkɔnɛ, kakianɛ wɛ Papa, ontombole suke la yɛ la lotombo lakimi la lɔ la suke la yɛ ntondo k’andja tongama.” (Joani 17:4, 5) Eelo, Yeso ambɔlɔmba dia nde kaloyama lo lotombo la l’olongo lo tshimbo ya eolwelo.

      Koko, Yeso kombohɛ kɛnɛ kakandasale l’olimu ande. Nde akalɔmbɛ ate: “Dimi lakɛnya lokombo layɛ le anto wakayambisha oma l’andja ɔnɛ. Vɔ waki anto ayɛ ko wɛ akambishawɔ ndo vɔ wakakitanyiya ɔtɛkɛta ayɛ.” (Joani 17:6) Yeso kokomɛ tsho lo nimola lokombo la Nzambi, Jehowa lo esambishelo kande. Nde akakimanyiya apɔstɔlɔ ande dia vɔ mbeya dia lokombo lɔsɔ lekɔ didjidji dia waonga wa Nzambi ndo yoho yasalɛnde anto akambo.

      Apɔstɔlɔ wakeye Jehowa, ɔkɛndɛ wele l’Ɔnande ndo akambo waketsha Yeso. Yeso akate l’okitshakitsha tshɛ ate: “Dimi lakawatɛ kɛnɛ kakayambutɛ ndo vɔ wakakilongola ndo wambeya mɛtɛ dia dimi lakaye oko onyimpala ayɛ ndo wambetawɔ dia wɛ mbakantome.”​—Joani 17:8.

      Ko Yeso akɛnya dia otshikitanu wekɔ lam’asa ambeki ande l’andja lo tshɛ kawɔ ate: “Lambokɔlɔmba aha dikambo dia andja ɔnɛ, koko dikambo dia wanɛ wakayambisha, nɛ dia vɔ wekɔ anto ayɛ . . . Papa k’ekila, owakoke l’ɔtɛ wa lokombo layɛ lakayambisha, dia vɔ tshɛ monga 1 oko weso 1. . . . Dimi lakaakokɛ ndo ndooko ɔmɔtshi la l’atei awɔ lakalanyema, onyake ɔna elanyelo,” mbuta ate Judasɛ Iskariyɔtɛ, ɔnɛ lamboyaɔsɛ yɛdikɔ ya mfunga Yeso.​—Joani 17:9-12.

      Yeso akatetemala nɔmba ate: “Andja wakaahetsha. Lambokɔlɔmba, aha dia wɛ mbanya oma l’andja ɔnɛ, koko dia wɛ mbakokɛ oma le kanga kɔlɔ. Vɔ keema ase andja ɔnɛ oko wemi keema ose andja ɔnɛ.” (Joani 17:14-16) Apɔstɔlɔ ndo ambeki akina wekɔ l’andja ɔnɛ, mbuta ate tshunda di’anto dia lɔmbɔma oma le Satana koko vɔ pombaka kakitɔna l’andja akɔ ndo l’awui awɔ wa kɔlɔ. Lo ngande?

      Vɔ pombaka ntetemala monga ekila, ndjaetɛ anto wa laande dia kambɛ Nzambi lo nkamba l’akambo wa mɛtɛ watanema lo Afundelo wa lo Hɛbɛru ndo akambo wa mɛtɛ waketsha Yeso ndamɛ. Yeso akalɔmbɛ ate: “Owakidia lo mɛtɛ, nɛ dia ɔtɛkɛta ayɛ wekɔ mɛtɛ.” (Joani 17:17) L’edjedja ka wonya, apɔstɔlɔ amɔtshi wayoyofunda abuku wakasambiyama wayoyonga ndo vɔ lawɔ etenyi kɛmɔtshi ka “akambo wa mɛtɛ” wakoka nkimanyiya dia mbetɛ onto ekila.

      Koko l’edjedja ka wonya, anto akina wayoyetawɔ “akambo wa mɛtɛ.” Ɔnkɔnɛ, Yeso akalɔmbɛ “aha dikambo diawɔ vɔ ato [wanɛ waki lawɔ], koko ndo dikambo dia wanɛ wonga la mbetawɔ le [nde] lo tshimbo y’ɔtɛkɛta awɔ.” Kakɔna kakalɔmbɛ Yeso lo dikambo diawɔ vɔ tshɛ? Nde akate ate: “Dia vɔ tshɛ monga 1 oko weyɛ wɛ Papa kaamɛ la mi ndo dimi kaamɛ la yɛ, dia vɔ lawɔ monga kaamɛ la so.” (Joani 17:20, 21) Yeso la She bu onto ɔtɔi lo yoho ya mɛtɛ mɛtɛ. Vɔ wekɔ ɔtɔi lo woho wasangawɔ lolemi l’akambo tshɛ. Yeso akalɔmbɛ dia ambeki ande monga la woho wa kaamɛ kɛsɔ.

      Yema tshitshɛ la ntondo ka laasɔ, Yeso akatɛ Petero ndo apɔstɔlɔ akina dia nde ekɔ lo tatshu dia towalɔngɔsɔlɛ dihole, mbuta ate dihole dia l’olongo. (Joani 14:2, 3) Kakianɛ, Yeso ambokalolɛ dui sɔ lo dɔmbɛlɔ ate: “Papa, dimi nangaka dia ndo wanɛ wakayambisha monga la mi lɛnɛ ayomonga, dia vɔ mɛna lotombo lakayambisha, nɛ dia wɛ akanange la ntondo k’andja tongama.” (Joani 17:24) Lo nsala ngasɔ, nde amboshikikɛ dia edja efula la ntondo, la ntondo ka Adama l’Eva mbota, Nzambi akokaka Ɔnande ɛtɔi lakandote ngandji, ɔnɛ lakayokoma Yeso Kristo.

      Lo komiya dɔmbɛlɔ dia nde, Yeso akanyomɔtɛkɛta nto dikambo dia lokombo la She ndo ngandji koka Nzambi apɔstɔlɔ ndo anto akina wayoyetawɔ “akambo wa mɛtɛ” lo mbuta ate: “Dimi lakawaewoya lokombo layɛ ndo layoliewoya, dia ngandji kakayamboke monga le wɔ ndo dimi monga kaamɛ la wɔ.”​—Joani 17:26.

      • Kakɔna kalembetshiya mbeka dia mbeya Nzambi l’Ɔnande?

      • Lo toho takɔna takeyanya Yeso lokombo la Nzambi?

      • Ngande wele Nzambi, Ɔnande ndo atɛmɔdi tshɛ wa mɛtɛ onto ɔtɔi?

  • Ambɔlɔmba etena kende la lonyangu l’efula
    Yeso ekɔ mboka, mɛtɛ ndo lɔsɛnɔ
    • Yeso alɔmba l’ekambɔ ka Ngɛtɛsɛmanɛ etena kele Petero, Jakɔba ndo Joani wekɔ lo djɔ

      TSHAPITA 123

      Ambɔlɔmba etena kende la lonyangu l’efula

      MATEO 26:30, 36-46 MAKƆ 14:26, 32-42 LUKA 22:39-46 JOANI 18:1

      • YESO L’EKAMBƆ KA NGƐTƐSƐMANƐ

      • DUNGU DIANDE DIAKAYALA OKO APƆPƆ WA DIKILA

      Yeso amboshidiya nɔmba kaamɛ la apɔstɔlɔ ande wa kɔlamelo. Oma laasɔ, “l’ɔkɔngɔ wa vɔ memba esambo wa lotombo, vɔ wakatshu otsha lo Dikona di’esongo w’Ɔlivɛ.” (Makɔ 14:26) Vɔ wakatshu otsha lo ɛstɛ, l’ekambɔ ka Ngɛtɛsɛmanɛ, lɛnɛ aki Yeso la mbekelo ka tshɔka lɛkɔ.

      Kamakawakome lo dihole dia dimɛna sɔ, l’ɛse k’esongo w’ɔlivɛ, Yeso akatshike apɔstɔlɔ ande enanɛi lo dihole dimɔtshi. Ondo vɔ wakatshikala suke la mbɔtwɛlɔ k’otsha l’ekambɔ kɛsɔ, nɛ dia Yeso akawatɛ ate: “Nyodjasɛ lanɛ, dimi tokotshɔ lɛnɛ dia tɔlɔmba.” Yeso akɔshi apɔstɔlɔ asato, Petero, Jakɔba ndo Joani ko akatshu lawɔ l’atei w’ekambɔ. Nde akatshimbe wɔɔngɔ woho w’anyanya ndo akatɛ apɔstɔlɔ asɔ asato ate: “Dimi lekɔ la lonyangu l’efula polo lo nyɔi. Nyotshikale lanɛ ndo nyɔsɛnake kaamɛ la mi.”​—Mateo 26:36-38.

      Yeso akangana lawɔ yema ko “akayakɔsha la nkɛtɛ ndo akatatɛ nɔmba.” Kakɔna kakandalɔmbaka Nzambi l’etena ka wolo kɛsɔ? Nde akalɔmbɛ ate: “Papa, lam’ele wɛ kokaka nsala akambo tshɛ, ominye dikɔhɔ nɛ. Kele aha oko walangami, koko oko walangayɛ.” (Makɔ 14:35, 36) Akandalange mbuta? Onde nde akalange ndawɔ ɔkɛndɛ ande w’Otshungodi? Keema!

      Yeso akendaka oma l’olongo lɔkɔnyɔ l’efula laki l’anto wakadiakemaka oma le ase Rɔmɔ. Kakianɛ, oko onto lakoka mboka wɔma ndo lakoka mboka kandji, Yeso konongamɛ dia dui dia ngasɔ mbokomɛ. Kɛnɛ koleki ele, nde ekɔ la lɔkɔnyɔ l’efula nɛ dia nde akɛnyi dia woho wayangande ndjakema oko ondjakanyi ayosha lokombo la She nsɔnyi. L’ɔkɔngɔ wa wenya engana eto, nde ayohanema l’otamba woho watowodiakaka onto latɛnga Nzambi.

      L’ɔkɔngɔ wa nde nsala dɔmbɛlɔ di’otale, Yeso akakalola ndo akatane apɔstɔlɔ asato lo djɔ. Nde akatɛ Petero ate: “Nyu hanyokoki nsungukala la mi kaanga wonya wa ntango ɔtɔi? Nyosungukale ndo nyotetemale nɔmba diaha nyu nkɔ l’ehemba.” Yeso akeye dia ndo apɔstɔlɔ wambohandjɔ wɔɔngɔ ndo wonya wambodja edja. Nde akakotsha ate: “Otema nangaka, koko demba mbele wɔdu.”​—Mateo 26:40, 41.

      Ko nde akatshu mbala ka hende ndo akalɔmbɛ Nzambi dia mbonyɛ “dikɔhɔ nɛ.” Lam’akandakalola, nde akatane nto apɔstɔlɔ asato lo djɔ, etena kakawahombe nɔmbaka diaha vɔ nkɔ l’ohemba. Etena kakatɛkɛtaka Yeso lawɔ, “vɔ kombeya kɛnɛ ka mbokadimola.” (Makɔ 14:40) Yeso akatshu mbala ka sato ndo akakusama dia nɔmba.

      Yeso ekɔ lo ndjakiyanya efula lo woho wayosha nyɔi kande oko ondjakanyi lokombo la She nsɔnyi. Jehowa akahokamɛka alɔmbɛlɔ w’Ɔnande ndo mbala kɛmɔtshi Nzambi akatome ondjelo dia ndjokeketsha. Kaanga mbakidiɔ ngasɔ, Yeso kotshika sɛngasɛnga She, koko “nde akanyomoleka nɔmba la etete.” Nde aki la lɔkɔnyɔ l’efula. Ɔsɔ aki mɛtɛ wotsho w’efula l’ahɛka wa Yeso! Lɔsɛnɔ la nde hita la pondjo ndo la anto wele la mbetawɔ lekɔ lo waale. Lo mɛtɛ, “dungu diande diakayala oko apɔpɔ wa dikila mbakɔ la nkɛtɛ.”​—Luka 22:44.

      Etena kakakalola Yeso le apɔstɔlɔ ande, nde akaatane nto lo djɔ. Nde akate ate: “L’etena ka nganɛ, ko nyekɔ lo ndala ndo nyekɔ lo momuya! Nyolonge, wonya aya suke dia Ɔna onto kimɔma l’anya w’atshi wa pɛkato. Nyonee, nyoyete totshu. Nyolonge, ofungi ami aya suke la nkoma.”​—Mateo 26:45, 46.

      DUNGU DIANDE DIAKAYALA OKO APƆPƆ WA DIKILA

      Dɔkɔtɛlɛ Luka konembetshiya woho wele dungu dia Yeso “diakayala oko apɔpɔ wa dikila.” (Luka 22:44) Ondo Luka akatɛkɛtaka lo yoho ya didjidji, dia dungu diakayala oko apɔpɔ wa dikila wakɔ oma lo mpota. Dɔkɔtɛlɛ William D. Edwards akasha kanyi kina lo jurnalɛ mɔtshi. Nde akate dia kokaka di’onto ntomba dungu dia dikila kaanga mbele ɔsɔ ekɔ dui diakoka salema paka lo pai. Naka onto ekɔ la ntondo ka dui dimɔtshi dia wolo, nde kokaka mpinama wolo ndo toshishashisha ta totshitshɛ mbatɛ ko dikila sangana la dungu diande, ko dui sɔ koka mɛnama diele oko nde ekɔ lo ntomba dungu dia dikila. Lo ndjela jurnalɛ yelɛwɔ The Journal of the American Medical Association (JAMA).

      • L’ɔkɔngɔ wa mimɔ oma lo luudu la la diko, lende akatshu Yeso l’apɔstɔlɔ ande?

      • Kakɔna kakasalaka apɔstɔlɔ asato etena kakalɔmbaka Yeso?

      • Woho wele dungu dia Yeso diakayala oko apɔpɔ wa dikila, ɛnyadiɔ lo woho wakandayaoke?

  • Kristo ambofungama ndo ambondama
    Yeso ekɔ mboka, mɛtɛ ndo lɔsɛnɔ
    • Yeso ambohangwɛ Petero lo woho wambondokamba la lokuwa dia mpembola Malakosɛ toyi; asɔlayi wemadi wele suke dia minda Yeso

      TSHAPITA 124

      Kristo ambofungama ndo ambondama

      MATEO 26:47-56 MAKƆ 14:43-52 LUKA 22:47-53 JOANI 18:2-12

      • JUDASƐ AMBOFUNGA YESO L’EKAMBƆ

      • PETERO AMBOHEMBOLA ONTO TOYI

      • WAMBONDA YESO

      Midi k’otsho ambeta. Ɛlɔmbɛdi waketawɔ mbisha Judasɛ ekenga wa mfɛsa 30 dia mfunga Yeso. Ɔnkɔnɛ, Judasɛ akalɔmbɔla olui wa woke w’ewandji w’ɛlɔmbɛdi la Afarisɛ wakayangaka dia minda Yeso. Vɔ wakatshu kaamɛ l’asɔlayi amɔtshi w’ase Rɔmɔ ndo la owandji w’alembe.

      Mɛnamaka dia etena kak’otondja Yeso oma lo dambo di’Elekanelo, Judasɛ akasembɔ tɔɔ otsha le ewandji w’ɛlɔmbɛdi. (Joani 13:27) Vɔ wakatshumanya apulushi awɔ mbidja ndo olui ɔmɔtshi w’asɔlayi. Ondo Judasɛ akaalɔmbɔla ntondo otsha lo luudu lakasale Yeso la apɔstɔlɔ ande dambo di’Elekanelo. Koko l’etena kɛnɛ, olui w’anto ɔsɔ wambotenyanya Okidi wa Kidirɔna ndo wambotshɔ otsha l’ekambɔ. Laadiko dia dihomɔ dia ta, vɔ waki la atala ndo ewa, wele l’eshikikelo dia tonda Yeso.

      Oko wakalɔmbɔla Judasɛ anto asɔ lo Dikona di’esongo w’Ɔlivɛ, nde aki l’eshikikelo dia nde akeyaka lɛnɛ akahombe Yeso tanema. Lomingu lakete etena kaketetaka Yeso nde la apɔstɔlɔ ande lam’asa Bɛtaniya la Jɛrusalɛma, mbala efula vɔ wakemalaka l’ekambɔ ka Ngɛtɛsɛmanɛ. Koko kakianɛ, wonya ambodja ndo ondo Yeso kokaka monga lo wodjima w’esongo w’ɔlivɛ waki l’ekambɔ. Ko laasɔ, ngande wayokoka asɔlayi wele ondo watɛnaka Yeso mbeeya? Dia mbakimanyiya dia vɔ mbeeya, Judasɛ ayowasha djembetelo. Nde akate ate: “Onto layoshana la mi bizɛ, kete nde; kanyowonde ndo kanyoolame dimɛna.”​—Makɔ 14:44.

      Etena kakandatalɔmbɔlaka olui w’anto asɔ otsha l’ekambɔ, Judasɛ akɛnyi Yeso l’apɔstɔlɔ ande ndo akasembɔ tɔɔ otsha le nde. Judasɛ akate ate: “He mɔyɔ, Rabi!” ndo akasha Yeso bizɛ la ngandji tshɛ. Yeso akakadimola ate: “Waana, oyeyɛ ndjotsha?” (Mateo 26:49, 50) Yeso akakadimola dimbola diande ndamɛ ate: “Judasɛ, wɛ ambofunga Ɔna onto lo mbosha bizɛ?” (Luka 22:48) Yeso ambonya Judasɛ yimba!

      Ko Yeso akatshu otsha l’osase w’ewa ndo w’atala ko akambola ate: “Onto akɔna ayanganyu?” Olui w’anto ɔsɔ wakakadimola ɔnɛ: “Yeso y’ose Nazarɛtɛ.” Yeso akate la dihonga tshɛ ate: “Dimi ɔnɛ.” (Joani 18:4, 5) Aha la mbeya kɛnɛ kayosalema, apami asɔ wakakɔ lo nkɛtɛ.

      Lo dihole dia nkamba la diaaso sɔ dia ndawɔ lo wodjima, Yeso akambola nto onto akɔna akawayangaka. Etena kakawate nto ɔnɛ: “Yeso y’ose Nazarɛtɛ,” nde akatetemala la wɔlamu tshɛ ate: “Lakanyote nte, dimi ɔnɛ. Ɔnkɔnɛ, naka dimi mbayanganyu, nyotshike anto anɛ watshu.” Kaanga l’etena ka wolo kɛsɔ, Yeso akohɔ kɛnɛ kakandate ntondo dia nde hoshisha kaanga onto ɔtɔi. (Joani 6:39; 17:12) Yeso akakokɛ apɔstɔlɔ ande wa kɔlamelo ndo ndooko ɔtɔi lakashishɔ “onyake ɔna elanyelo” mbuta ate Judasɛ. (Joani 18:7-9) Diakɔ diele kakianɛ, nde ambɔlɔmba dia ambeki ande wa kɔlamelo ntshɔ.

      Etena kakemala asɔlayi ndo kakawaye oya le Yeso, apɔstɔlɔ wakeye dia wayanga minda Yeso. Vɔ wakambola vate: “Nkumadiɔndjɔ, towake tokuwa?” (Luka 22:49) Ntondo ka ndo Yeso kadimola, Petero akɔshi kuwa mɔtshi l’atei wa tokuwa tohende taki la apɔstɔlɔ. Nde akahembola Malakosɛ ose olimu w’ɔlɔmbɛdi a laadiko, toyi dia lonya la lomi.

      Yeso akakimɛ toyi dia Malakosɛ ndo akɔkɔnɔla. Ko nde akasha wetshelo w’ohomba lo mbidjangɛ Petero ate: “Kaloya lokuwa layɛ lo dihole dialɔ, nɛ dia wanɛ tshɛ wɛmbɛ anto akina tokuwa wayodiakema la tokuwa.” Yeso aketawɔ dia nde mindama, diakɔ diakandalembetshiya ate: “Ngande wayokotshama Afundelo wakate dia awui pombaka salema nganɛ?” (Mateo 26:52, 54) Nde akakotsha ate: “Onde dimi haahombe nnɔ dikɔhɔ diakambisha Papa?” (Joani 18:11) Yeso aketawɔ dia lolango la Nzambi salema le nde kaanga polo lo nyɔi.

      Yeso akambola olui w’anto ate: “Onde nyu nyamboya dia ndjominda la tokuwa ta ta ndo la tokalemba oko anto walanga minda ɔpɔtwanyi? Lushi la lushi, dimi lakadjasɛka lo tɛmpɛlɔ letsha, koko nyu komindami. Koko akambo anɛ tshɛ wambosalema di’awui wakafunde amvutshi kotshama.”​—Mateo 26:55, 56.

      Olui w’asɔlayi, ewandji w’alembe ndo apulushi w’ase Juda wakande Yeso ndo wakokeleka. Etena kakawɛnyi dui sɔ, apɔstɔlɔ wakalawɔ. Koko, “ɔlɔngɔ a pami ɔmɔtshi,” ondo ombeki Makɔ akatshikala l’atei w’olui w’anto ɔsɔ dia ndjela Yeso. (Makɔ 14:51) Olui w’anto wakeye ɔlɔngɔ apami ɔsɔ wakalange mbonda, ndo kɛsɔ akootshutshuya dia ndawɔ ko tshika dihɔndɔ diande dia linɛnɛ etena kakandatalawɔka.

      • Lande na kakatayangaka Judasɛ Yeso l’ekambɔ ka Ngɛtɛsɛmanɛ?

      • Etena kakandalange nkokɛ Yeso, kakɔna kakasale Petero, ko kakɔna kakate Yeso lo dikambo sɔ?

      • Ngande wakɛnya Yeso dia nde aketawɔ dia lolango la Nzambi salema lo dikambo diande?

      • Etena kakatshike apɔstɔlɔ Yeso, onto akɔna akatshikala ndo kakɔna kakatombe?

  • Wambɔtɔla Yeso le Anasi, oma laasɔ le Kayifasi
    Yeso ekɔ mboka, mɛtɛ ndo lɔsɛnɔ
    • Kayifasi ambatshatsha ahɔndɔ ande; anto akina wakɔmɔla Yeso mbala, w’ɔsɔka ndo w’ɔkɔmɔla akɔfi

      TSHAPITA 125

      Wambɔtɔla Yeso le Anasi, oma laasɔ le Kayifasi

      MATEO 26:57-68 MAKƆ 14:53-65 LUKA 22:54, 63-65 JOANI 18:13, 14, 19-24

      • WAMBƆTƆLA YESO LE ƆLƆMBƐDI A LAADIKO W’EDJEDJA ANASI

      • TOMINADI TA LAADIKO TAMBOOSANDJA AHA LA NDJELA ƐLƐMBƐ

      L’ɔkɔngɔ wa Yeso kelekama oko ondjakanyi, wakɔtɔlɛ le Anasi laki ɔlɔmbɛdi a laadiko etena kakaambiya Yeso embetsha wa lo tɛmpɛtɛlɔ lam’akinde eke dikɛnda. (Luka 2:42, 47) Ana wa Anasi amɔtshi wakayokamba oko ɛlɔmbɛdi a laadiko ndo kakianɛ okilo ande Kayifasi mbele lo dihole sɔ.

      Etena kaki Yeso lo luudu la Anasi, Kayifasi akakambe l’etena kɛsɔ dia tshumanya ase tominadi ta laadiko. Tominadi tɔsɔ taki l’anto 71 mbidja ndo ɔlɔmbɛdi a laadiko ndo anto akina waki lo dihole sɔ.

      Anasi akoke Yeso ambola lo “dikambo dia ambeki ande ndo dia wetshelo ande.” Yeso akakadimola ate: “Dimi lakatɛkɛtaka lo sɛkɛ. Laketshaka nshi tshɛ lo shinangɔnga ndo lo tɛmpɛlɔ, lɛnɛ akasanganaka ase Juda tshɛ ndo dimi kombuta ndooko dui lo woshɛshɛ. Lande na koyomboka ambola? Mbola anto wakokaka kɛnɛ kakamawatɛka.”​—Joani 18:19-21.

      Pulushi kɛmɔtshi kakemala lawɔ akakɔmɔla Yeso lowala l’elungi ndo akohangwɛ ate: “Ngasɔ mbakadimolayɛ owandji w’ɛlɔmbɛdi?” Koko Yeso lo mbeya dia ndooko kɔlɔ kosadinde, akambola ate: “Naka lakatshi dui dia kɔlɔ, nta kɔlɔ kakɔ. Ko naka kɛnɛ kotshimi kekɔ dimɛna, lande na kakɔmɔlayɛ?” (Joani 18:22, 23) Ko Anasi akatome Yeso le okilo ande Kayifasi.

      Lo etena kɛsɔ, anto tshɛ wa lo tominadi, mbuta ate ɔlɔmbɛdi a laadiko waki l’etena kɛsɔ, dikumanyi dia wodja ndo afundji wakasangana. Vɔ wakasangana laka Kayifasi. Komonga dimɛna lo ndjela ɛlɛmbɛ dia nombosha onto l’otsho wa Elekanelo, koko kɛsɔ kombashimba dia vɔ ntetemala la oyango awɔ wa kɔlɔ.

      Efula k’anto asɔ waki la tokanyi ta kɔlɔ. L’ɔkɔngɔ wa Yeso mbolola Lazaro, ase tominadi wakɔshi yɛdikɔ ya ndjaka Yeso. (Joani 11:47-53) Ndo atete edja, ewandji w’ɔtɛmwɛlɔ wakɔtɔ sheke dia minda Yeso ndo mbodiaka. (Mateo 26:3, 4) Eelo, kaanga la ntondo ka vɔ ntatɛ mbolombosha, wamboshilaka sɛkɛ Yeso nyɔi!

      Laadiko dia vɔ sangana lo yoho yahetawɔma l’ɛlɛmbɛ, ewandji w’ɛlɔmbɛdi ndo ase tominadi akina wakayange dia ntana ɛmɛnyi wakoka nsɔngwɛ Yeso akambo wa kashi. Vɔ wakatane ɛmɛnyi efula, koko kɛnɛ kakawataka kɔmbɔtɔnɛka lam’asawɔ. L’ekomelo, ɛmɛnyi ehende wakaye ndo wakate vate: “Takawoke ata ate: ‘Layonyukola tɛmpɛlɔ kakakama l’anya kɛnɛ, ko lo nshi 3 dimi layoka tɛmpɛlɔ kekina kahatokama l’anya.’” (Makɔ 14:58) Koko kaanga apami asɔ kosanga lolemi.

      Kayifasi akambola Yeso ate: “Onde wɛ hakadimola ndooko dui? Kɛnɛ kata anto anɛ lo dikambo diayɛ kɛsɔ, ngande wetɔ?” (Makɔ 14:60) Yeso akatshikala ki la ntondo ka awui wa kashi wakɔsɔngwɛ ɛmɛnyi ɛsɔ wele kɛnɛ kakawataka kɔmbɔtɔnɛka. Ɔnkɔnɛ, ɔlɔmbɛdi a laadiko Kayifasi akakambe la yoho kina.

      Kayifasi mbeyaka dia ase Juda konangaka kaanga yema mboka di’onto ɔmɔtshi ayafuna dia nde ekɔ Ɔna Nzambi. Ntondo, etena kakelɛ Yeso Nzambi ɔnɛ Papa, ase Juda wakalange mbodiaka nɛ dia vɔ wakate dia nde ekɔ “lo ndjaɛdinya la Nzambi.” (Joani 5:17, 18; 10:31-39) Lo mbeya dikambo sɔ, Kayifasi ambombola Yeso la mayɛlɛ ate: “Lambokotshibia lo lokombo la Nzambi kasɛna dia wɛ totɛ kana wɛ mbele Kristo, Ɔna Nzambi!” (Mateo 26:63) Eelo, Yeso aketawɔ dia nde ekɔ Ɔna Nzambi. (Joani 3:18; 5:25; 11:4) Naka nde hasadi dui sɔ kakianɛ, kete ayonga oko nde ambanguna dia nde ekɔ Ɔna Nzambi ndo Kristo. Ɔnkɔnɛ, Yeso akate ate: “Eelo, ndo nyu nyayɛna Ɔna onto odjashi lo lonya l’omi la wolo ndo ayaye la wange wa l’olongo.”​—Makɔ 14:62.

      Kam’akandoke ngasɔ, Kayifasi akatshatsha ahɔndɔ ande ndo akate ate: “Nde ambɔtɛnga Nzambi! Ɛmɛnyi akɔna waakatayange nto? Nyamboka nyuamɛ woho watɛngande Nzambi. Atanyu?” Ase tominadi wakohembolɛ kilombo ka kɔlɔ vate: “Nde pombaka ndjakema.”​—Mateo 26:65, 66.

      Oma laasɔ, vɔ wakatatɛ nsɔka Yeso ndo mbɔkɔmɔla akɔfi. Akina wakɔkɔmɔla mbala l’elungi ndo wakawotɛ nsɔyi. L’ɔkɔngɔ wa vɔ mbofɛ elungi k’otondo, vɔ wakɔsɔkɛ ɔnɛ: “Naka wɛ ekɔ omvutshi, otote okɔkɔmɔdi?” (Luka 22:64) Ɔna Nzambi mbakawasalɛka akambo wa kɔlɔ asɔ ndo mbakawasandja l’otsho kilombo kahɔtɔnɛ l’ɛlɛmbɛ!

      • Lende akawatɔlɛ Yeso ntondo ndo kakɔna kakookomɛ lɛkɔ?

      • Lende akawayotshɔ la Yeso oma laasɔ ndo ngande wakakonya Kayifasi ase tominadi dia vɔ mbuta dia Yeso pombaka ndjakema?

      • Awui akɔna wa kɔlɔ wakasalema lo kilombo ka Yeso?

  • Petero ambanguna Yeso lo luudu la Kayifasi
    Yeso ekɔ mboka, mɛtɛ ndo lɔsɛnɔ
    • Oma l’etajɛ Yeso eenda Petero laki l’ɛse lele oma la mbanguna; nkɔkɔ kekɔ suke

      TSHAPITA 126

      Petero ambanguna Yeso lo luudu la Kayifasi

      MATEO 26:69-75 MAKƆ 14:66-72 LUKA 22:54-62 JOANI 18:15-18, 25-27

      • PETERO AMBANGUNA YESO

      Etena kakandama Yeso l’ekambɔ ka Ngɛtɛsɛmanɛ, apɔstɔlɔ ande wakotshike, wakalawɔ la wɔma. Koko, ahende l’atei awɔ wakatemala. Vɔ waki Petero “nde la ombeki okina,” ɔsɔ aki ondo ɔpɔstɔlɔ Joani. (Joani 18:15; 19:35; 21:24) Ondo vɔ wakɛnyi Yeso etena kakawatatshɔka la nde laka Anasi. Etena kakatome Anasi Yeso le ɔlɔmbɛdi a laadiko Kayifasi, Petero nde la Joani wakatawoyelaka lo tshalola. Vɔ waki ondo la wɔma lo dikambo dia nsɛnɔ yawɔ ndo wakayakiyanyaka lo kɛnɛ kayokomɛ Owandji awɔ.

      Joani akeyamaka le ɔlɔmbɛdi a laadiko, diakɔ diele nde aki l’akoka wa mbɔtɔ lo sɛkɛ dia luudu la Kayifasi. Petero akatshikala l’andja la soko polo etena kakatokalolaka Joani ndjɔtɛkɛta la okambi wa womoto laki oko olami wa soko. Ko Petero akayɔtɔka.

      Tshitshi kaki l’otsho ɔsɔ, diakɔ diele anto waki lo sɛkɛ sɔ wakahɛtsha dja y’akalanga. Petero akadjasɛ kaamɛ la wɔ dia mboka dja etena kakandakongɛka “dia menda kɛnɛ kayotomba” lo kilombo ka Yeso. (Mateo 26:58) Etena kɛsɔ, l’osase wa dja, olami wa soko waketawɔ dia Petero mbɔtɔ akawɛnyi dimɛna. Nde akambola ate: “Shi ndo wɛ kele ombeki waki pami kɛnɛ?” (Joani 18:17) Ndo aha ndamɛ oto mbakeye Petero ndo mbakate dia ndo nde mbaki kaamɛ la Yeso.​—Mateo 26:69, 71-73; Makɔ 14:70.

      Kɛsɔ akatshindja Petero wɔɔngɔ efula. Nde akasalaka dia ndjashɛ ndo kaanga mɔngɔ otsha la soko. Ɔnkɔnɛ, Petero akanguna dia nde aki kaamɛ la Yeso lo mbuta ate: “Dimi haaweye ndo haloke kɛnɛ katayɛ kɛsɔ.” (Makɔ 14:67, 68) Ndo nto, nde akatatɛ “ndjadja mananu ndo akatshibe,” lo nembetshiya dia ɛtɛkɛta ande wekɔ mɛtɛ ndo nde mbetawɔka mpomɔ mpokoso naka kashi katande.​—Mateo 26:74.

      L’etena kɛsɔ, kilombo ka Yeso kakasalemaka ondo lo etenyi kɛmɔtshi ka lo luudu la Kayifasi l’etajɛ. Petero ndo anto akina wakakongaka l’ɛse wakakokaka mɛna wɔtwɛlɔ ndo otombelo w’ɛmɛnyi w’otshikitanyi wakelamɛka.

      Yoho yakatɛkɛtaka Petero oko ose Ngalileya akɛnya dia kɛnɛ kakandangunaka kaki kashi. Ndo nto, onto ɔmɔtshi la l’olui ɔsɔ aki owotɔ wa Malakosɛ lele Petero akohembola toyi. Ɔnkɔnɛ, onongo wa Petero wakayoleka fula lam’akandawotɛ ɔnɛ: “Shi ndo wɛ mbakamɛnyi kaamɛ la nde lo ekambɔ?” Etena kakanguna Petero dui sɔ mbala ka sato, nkɔkɔ akeke oko wakadiatama.​—Joani 13:38; 18:26, 27.

      L’etena kɛsɔ, ondo Yeso laki l’etajɛ akende lo sɛkɛ. Nkumadɔndjɔ akakadimɔ ko akende Petero tɛɛ, dui sɔ diakasha Petero paa efula. Nde akohɔ kɛnɛ kakate Yeso ambeta wenya engana eto lo luudu la la diko. Ohokanyiya woho wakayaoke Petero lam’akandashihodia kɛnɛ kambondosala! Petero akatombe l’andja ndo akalele efula.​—Luka 22:61, 62.

      Ngande wakakoke dui sɔ salema? Ngande wakakoke Petero lakayashikikɛka dia nde aki nge lo nyuma ndo la kɔlamelo manguna Owandji ande? Wakengesola kɛnɛ kaki mɛtɛ ndo Yeso akɔsama oko ondjakanyi wa kɔlɔ efula. Lo dihole dia Petero mamɛ pami kaha l’onongo kɛsɔ, nde akoke Ɔnɛ lele “la ɛtɛkɛta wa lɔsɛnɔ la pondjo” ɔkɔngɔ.​—Joani 6:68.

      Dui dia kɔlɔ diakahomana la Petero mɛnyaka dia kaanga onto lele la mbetawɔ ndo layasha le Nzambi koka ndjɛkayɛka naka nde hayalɔngɔsɔdi dimɛna dikambo di’ekakatanu kana ehemba wa shashimoya. Kɛnɛ kakahomana la Petero konge oko ɔhɛmwɛlɔ le ekambi wa Nzambi tshɛ!

      • Ngande wakɔtɔ Petero la Joani lo sɛkɛ dia luudu la Kayifasi?

      • Etena kaki Petero la Joani lo sɛkɛ sɔ, kakɔna kakasalemaka lo luudu?

      • Kakɔna kakalembetshiya woho wakayadje Petero mananu ndo wakandatshibe?

      • Kɛnɛ kakahomana la Petero toshaka wetshelo akɔna w’ohomba?

Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
Tomba
Ɔtɔ
  • Ɔtɛtɛla
  • Kahana l'onto
  • Nango
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
  • Awui wa sheke
  • Paramètres de confidentialité
  • JW.ORG
  • Ɔtɔ
Kahana l'onto