BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • nwt lk. 2088-2095
  • A5 Lokombo laki Nzambi lo Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • A5 Lokombo laki Nzambi lo Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ
  • Bible—Ekadimwelo k’andja w’oyoyo
Bible—Ekadimwelo k’andja w’oyoyo
A5 Lokombo laki Nzambi lo Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ

A5

Lokombo laki Nzambi lo Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ

Nomb’ewo y’awui wa lo Bible mbetawɔka dia lokombo l’oshika laki Nzambi, oko wafundamalɔ lo Tetragramɛ (יהוה), tanemaka suke la mbala 7000 lo efundelo wa ntondotondo w’Afundelo wa lo Hɛbɛru. Koko, efula mbutaka dia lɔ halotanema l’efundelo wa ntondotondo w’Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ. L’ɔkɔkɔ ɔsɔ, mbele Bible efula ya nshi nyɛ ya l’Ɔtɛtɛla hayokambe la lokombo Jehowa etena kakadimɔma kɛnɛ kelɛwɔ ɔnɛ Daka di’Oyoyo. Kaanga etena kakadimolawɔ ɛtɛkɛta woshilami oma lo Afundelo wa lo Hɛbɛru lɛnɛ atanema Tetragramɛ, akadimudi efula kambaka la “Nkumadiɔndjɔ” lo dihole dia lokombo l’oshika laki Nzambi.

Bible—Ekadimwelo k’andja w’oyoyo hayele mbekelo kayela dikadimwelo efula kɛsɔ. Tɔ kambaka la lokombo Jehowa mbala 237 lo Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ. Lo mbɔsa yɛdikɔ ya nsala dui sɔ, akadimudi wakadje yimba lo awui ahende w’ohomba anɛ: 1) Efundelo wa l’anya wa lo Grɛkɛ wele la so ɛlɔ kɛnɛ bu efundelo wa ntondotondo. Lo nunu dia kɔpi yele ɛlɔ kɛnɛ, efula kayɔ yakasangɔma ntambe hiende l’ɔkɔngɔ wa efundelo wa ntondotondo nshila fundama. 2) Lo etena kɛsɔ, asangodi w’efundelo wa l’anya wakahɛnya Tetragramɛ la Kyʹri·os, tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yalembetshiya “Nkumadiɔndjɔ” ndo wakasangola oma lo efundelo wa l’anya wele dui sɔ diamboshilaka salema.

Kɔmite k’Okadimwelo wa Bible k’andja w’oyoyo kakashikikɛ dia tolembetelo t’eshika tekɔ tɛnya dia Tetragramɛ kakikɔ lo efundelo wa ntondotondo wa l’anya wa lo Grɛkɛ. Vɔ wakɔshi yɛdikɔ shɔ lo ndjela awui w’eshika wayela anɛ:

  • Kɔpi y’Afundelo wa lo Hɛbɛru yakakambaka la wɔ lo nshi yaki Yeso l’apɔstɔlɔ ande yaki la Tetragramɛ. Lo nshi y’edjedja, tɔtɔi t’anto mbakadjaka taamu lo dikambo sɔ. Ɛlɔ kɛnɛ kele kɔpi y’Afundelo wa lo Hɛbɛru yakafundama lo ntambe ka ntondo yakashɔma suke la Qoumrân ndo taamu taya bu lo dikambo sɔ.

  • Lo nshi ya Yeso la apɔstɔlɔ ande, Tetragramɛ kakatanemaka nto lo dikadimwelo dia lo Grɛkɛ di’Afundelo wa lo Hɛbɛru. Ambeta ɛnɔnyi nkama wele nomb’ewo y’awui wa lo Bible wakafɔnyaka dia Tetragramɛ kotanemaka lo efundelo wa l’anya wa ekadimwelo ka lo Grɛkɛ ka la Septante k’Afundelo wa lo Hɛbɛru. Oma laasɔ, l’atei atei wa ntambe ka 20, wakayɛnyaka nomb’ewo y’awui wa lo Bible bɛtshi dimɔtshi di’edjedja efula dia ekadimwelo ka lo Grɛkɛ ka la Septante ka lo nshi ya Yeso. Bɛtshi sɔ diaki la lokombo l’oshika laki Nzambi lakafundama lo alɛta wa lo Hɛbɛru. Ɔnkɔnɛ, lo nshi ya Yeso, kɔpi y’Afundelo wa lo Grɛkɛ yakikɔ la lokombo laki Nzambi. Koko, lo ntambe ka nɛi T.D., efundelo efula wa l’anya w’ekadimwelo ka lo Grɛkɛ ka la Septante, ɛnyɛlɔ oko Codex Vaticanus ndo Codex Sinaiticus, kokamba la lokombo laki Nzambi ntatɛ oma lo dibuku di’Etatelo polo lo dia Malaki (lɛnɛ akalatanemaka lo efundelo wa ntondo wa l’anya). Oma lɔkɔ, bu dui dia diambo dia mɛna dia, lo efundelo wakalamema oma ko etena kɛsɔ, lokombo laki Nzambi hatanema lo etenyi ka Bible kelɛwɔ ɔnɛ Daka di’Oyoyo, kana ka Bible k’Afundelo wa lo Grɛkɛ.

    Yeso akate hwe ate: “Dimi lakaye lo lokombo la Papa.” Nde akatɔtɔmiya nto dia kɛnɛ kakandasale, nde akakisale lo “lokombo la She”

  • Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ mbutaka dia Yeso akakambaka mbala efula la lokombo laki Nzambi ndo akalieyanya le anto akina. (Joani 17:6, 11, 12, 26) Yeso akate hwe ate: “Dimi lakaye lo lokombo la Papa.” Nde akatɔtɔmiya nto dia kɛnɛ kakandasale, nde akakisale lo ‘lokombo la She.’—Joani 5:43; 10:25.

  • Lam’ele Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ wekɔ okotsha w’Afundelo w’ekila wakasambiyama wa lo Hɛbɛru, hatokoke mboka woho wakashishɔ mbala kakɔ ɔtɔi lokombo la Jehowa oma l’efundelo. Oya l’atei atei wa ntambe ka ntondo T.D., ombeki Jakɔba akatɛ dikumanyi dia la Jɛrusalɛma ate: “Simɛyɔna akakɔndɔla dimɛna woho wakadje Nzambi ase wedja yimba mbala ka ntondo dia nsɔna anto amɔtshi oma l’atei awɔ dikambo dia lokombo lande.” (Etsha 15:14) Jakɔba totondota ɛtɛkɛta ɛsɔ otondonga ndooko onto la lo ntambe ka ntondo lakeyaka kana lakakambaka la lokombo laki Nzambi.

  • Lokombo laki Nzambi tanemaka lo yoho ya lokanga l’Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ. Lo Ɛnyɛlɔ 19:1, 3, 4, 6, lokombo laki Nzambi tanemaka ndo lo tshɛkɛta “Aleluya!” Tshɛkɛta shɔ ndja oma lo etelo ka lo Hɛbɛru kalembetshiya tshɛkɛta lo tshɛkɛta ɔnɛ: “Nyotombole Jah.” “Jah” ekɔ okangelo wa lokombo Jehowa. Nkombo efula yokambi la wɔ lo Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ yakaye oma lo lokombo laki Nzambi. Abuku amɔtshi nembetshiyaka dia lokombo laki Yeso nembetshiyaka “Jehowa mbele panda.”

  • Efundelo wa ntondo w’ase Juda mɛnyaka dia Akristo w’ase Juda wakakambaka la lokombo laki Nzambi lo efundelo awɔ. Tossefta, okanda w’ɛlɛmbɛ wa l’onyɔ wakashile fundama oya l’ɔnɔnyi wa 300 T.D., mbutaka lo dikambo di’efundelo w’Akristo wakatshumbama lushi la Sabato ɔnɛ: “Abuku w’afundji w’Evanjiliɔ ndo abuku wa waa minim [ondo Akristo w’ase Juda] pombaka tshumbama. Koko paka mbatshumba ko dihole diewɔ kaamɛ la efundelo wele la Lokombo laki Nzambi wele le wɔ.” Dibuku diakɔ diamɛ shilaka ɛtɛkɛta waki Rabbi Yosé w’ose Ngalileya, lakasɛnaka l’etatelo ka ntambe ka hende T.D., lo mbuta dia lo nshi nkina ya lo lomingu, “onto ɔmɔtshi akahatolaka efundelo wele la Lokombo laki Nzambi lɔkɔ [mbokɛmaka dia mendanaka la efundelo w’Akristo] ko mbaomba etale, ko oma laasɔ ntshumba kɛnɛ katshikala.”

  • Nomb’ewo mɔtshi y’awui wa Bible mbetawɔka dia mɛnamaka dia lokombo laki Nzambi lakatanemaka lo Afundelo wa lo Hɛbɛru wakawashilaka lo Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ. L’ɛse k’ɔtɛ a dui wata ɔnɛ: “Tetragramɛ lo Daka di’Oyoyo,” dibuku dimɔtshi (The Anchor Bible Dictionary) mbutaka ɔnɛ: “Tolembetelo tɔmɔtshi mɛnyaka dia Tetragramɛ, mbuta ate Lokombo laki Nzambi, Yahweh, akatanemaka lo avɛsa amɔtshi kana tshɛ wa lo Daka di’Edjedja wakashilama lo Daka di’Oyoyo etena kakafundama ntondo Daka di’Oyoyo.” George Howard, nomb’ewo kɛmɔtshi k’awui wa Bible mbutaka ɔnɛ: “Lam’ele Tetragramɛ akatanemaka lo Bible ka lo Grɛkɛ ka [la Septante] kakakengaka Afundelo lo ɔtɛmwɛlɔ wa ntondo, mbokɛmaka dia afundji wa Daka di’Oyoyo kominya Tetragramɛ oma lo Bible etena kakawashilaka awui w’oma l’Afundelo.”

  • Akadimudi wa Bible wa lokumu wakakambe la lokombo laki Nzambi lo Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ. Amɔtshi l’atei wa akadimudi asɔ wakasale dui sɔ edja efula la ntondo ka Ekadimwelo k’andja w’oyoyo ntomba. Akadimudi asɔ ndo dikadimwelo diawɔ nɛ: A Literal Translation of the New Testament . . . From the Text of the Vatican Manuscript, kaki Herman Heinfetter (1863); The Emphatic Diaglott, kaki Benjamin Wilson (1864); The Epistles of Paul in Modern English, kaki George Barker Stevens (1898); St. Paul’s Epistle to the Romans, kaki W. G. Rutherford (1900); The New Testament Letters, kaki J.W.C. Wand, opiskɔpɔ wa la Londres (1946). Ndo nto, lo ekadimwelo kɛmɔtshi ka lo espagnol ka l’etatelo ka ntambe ka 20, Pablo Besson akakambe la “Jehová” lo Luka 2:15 ndo lo Judɛ 14, ndo ndekana nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi 100 ya lo ekadimwelo kande mɛnyaka dia ekɔ dimɛna nkamba la lokombo laki Nzambi. Edja efula la ntondo ka dikadimwelo sɔ ntomba, dikadimwelo dia lo Hɛbɛru di’Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ ntatɛ lo ntambe 16 polo otsha la ntondo diakakambe la Tetragramɛ l’avɛsa efula. L’ɔtɛkɛta wa Allemand oto, yɛdikɔ ya dikadimwelo 11 kambaka la “Jehowa” (kana “Yahweh” yoho y’oma lo Hɛbɛru) l’Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ, ndo akadimudi 4 wakakotsha lokombo lɔsɔ l’ekombi l’ɔkɔngɔ wa “Nkumadiɔndjɔ.” Ndekana dikadimwelo 70 dia lo ɔtɛkɛta wa Allemand kambaka la lokombo laki Nzambi lo nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi kana lo kɔmatɛrɛ.

    Lokombo laki Nzambi Jehowa lo Afundelo wa lo Grɛkɛ

    Lokombo laki Nzambi lo Etsha 2:34 lo The Emphatic Diaglott, kaki Benjamin Wilson (1864)

  • Dikadimwelo dia Bible dia l’ɛtɛkɛta ndekana 100 diekɔ la lokombo laki Nzambi l’Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ. Ɛtɛkɛta efula w’ase Afrikɛ, ase Amɛrikɛ wa lootɔ, ase Aziya, ase Erɔpɛ ndo ase asɛnga wa Pacifique kambaka la lokombo laki Nzambi. (Enda listɛ lele lo lɛkɛ 2126 ndo 2127.) Akadimudi wa Bible shɔ wakakambe la lokombo laki Nzambi l’ɔtɛ w’ɛkɔkɔ wafɔna la wɛnɛ wambotoshila la diko engo. Dikadimwelo dimɔtshi l’atei wa dikadimwelo di’Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ sɔ oma la ntomba atete edja, ɛnyɛlɔ Rotuman Bible kakatombe lo (1999), tɔ kambaka la “Jihova” mbala 51 lo avɛsa 48, ndo ekadimwelo ka lo batak (toba) ka lo (1989) k’oma lo wodja wa Indonésie kambaka la “Jahowa” mbala 110.

    Lokombo laki Nzambi lo Afundelo wa lo Grɛkɛ lo ekadimwelo ka l’ɔtɛkɛta w’ase Hawaii

    Lokombo laki Nzambi lo Makɔ 12:29, 30 lo ekadimwelo ka lo ɔtɛkɛta wa hawaiien

Aha la taamu, tekɔ l’ɔkɔkɔ w’oshika wa nkaloya lokombo laki Nzambi, Jehowa l’ahole wakilɔ lo Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ. Kɛsɔ mbakasale akadimudi wa Bible—Ekadimwelo k’andja w’oyoyo. Vɔ nɛmiyaka lokombo laki Nzambi efula ndo vɔ wekɔ la wɔma wa dimɛna waashimba diaha minya kaanga dui ɔtɔi diakatanemaka l’efundelo wa ntondotondo.—Ɛnyɛlɔ 22:18, 19.

Avɛsa wa lo Hɛbɛru, Grɛkɛ, ndo Angɛlɛ

Ɛtɛkɛta wa weke ndo wa totshitshɛ wele la lokombo laki Nzambi lo Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ

Ɔtɛkɛta wa woke kana wa tshitshɛ: Lokombo laki Nzambi

  • Allemand: Jehovah; Jehova

  • Aneityum: Ihova

  • Angɛlɛ: Jehovah

  • Arawak: Jehovah

  • Awabakal: Yehóa

  • Bangi: Yawe

  • Batak (Toba): Jahowa

  • Benga: Jěhova

  • Bolia: Yawe

  • Chácobo: Jahué

  • Cherokee: Yihowa

  • Chin (Hakha): Zahova

  • Chippewa: Jehovah

  • Choctaw: Chihowa

  • Chuukese: Jiowa

  • Croatien: Jehova

  • Dakota: Jehowa

  • Dobu: Ieoba

  • Douala: Yehowa

  • Efate (Nɔrdɛ): Yehova

  • Efik: Jehovah

  • Espagnol: Jehová; Yahvé; YHWH; Yahweh

  • Éwé: Yehowa

  • Falase: Jéhovah; IHVH, yhwh

  • Fang: Jehôva

  • Fidjien: Jiova

  • Ga: Iehowa

  • Gibario (ɔtɛkɛta wa tshitshɛ wa waa Kerewo): Iehova

  • Grebo: Jehova

  • Hawaiien: Iehova

  • Hɛbɛru: יהוה

  • Hindoustani: Yihováh

  • Hiri Motu: Iehova

  • Ho-Chunk (Winnebago): Jehowa

  • Ila: Yaave

  • Iliku (ɔtɛkɛta wa tshitshɛ wa waa Lusengo): Yawe

  • Indonésien: YAHWEH

  • Kala Lagaw Ya: Iehovan

  • Kalanga: Yehova; Yahwe

  • Kalenjin: Jehovah

  • Kerewo: Iehova

  • Kiluba: Yehova

  • Kipsigis: Jehoba

  • Kiribati: Iehova

  • Kisonge: Yehowa

  • Kosraean: Jehova

  • Kuanua: Ieova

  • Kusaie: Jeova

  • Laotien: Yehowa

  • Lélé: Jehova

  • Lewo: Yehova

  • Lingala: Yawe

  • Logo: Yehova

  • Lonwolwol: Jehovah

  • Lɔmɔngɔ: Yawe; Yova

  • Lugbara: Yehova

  • Luimbi: Yehova

  • Luna: Yeoba

  • Lunda: Yehova

  • Luo: Yawe

  • Luvale: Yehova

  • Malgache: Jehovah; Iehôvah

  • Malo: Iova

  • Marquisien: Iehova

  • Marshall: Jeova

  • Maskelynes: Iova

  • Mentawai: Jehoba

  • Meriam: Iehoua

  • Misima-paneati: Iehova

  • Mizo: Jehovan; Jihova’n

  • Mohawk: Yehovah

  • Mortlock: Jioua

  • Motu: Iehova

  • Mpongwe (ɔtɛkɛta wa tshitshɛ wa waa Myènè): Jehova

  • Muskogee: Cehofv

  • Myènè: Yeôva

  • Naga, Angami: Jihova

  • Naga, Konyak: Jihova

  • Naga, Lotha: Jihova

  • Naga, Mao: Jihova

  • Naga, Rengma wa lo nɔrdɛ: Jihova

  • Naga, Sangtam: Jihova

  • Nandi: Jehova

  • Narrinyeri: Jehovah

  • Nauru: Jehova

  • Navajo: Jîho’vah

  • Ndau: Jehova

  • Nembe: Jehovah

  • Nengoné (kana, Maré): Iehova

  • Néerlandais: Jehovah

  • Ngando: Yawe

  • Ntomba: Yawe

  • Nukuoro: Jehova

  • Polonais: Jehowa

  • Portuguais: Iáhve

  • Rarotonga: Jehova; Iehova

  • Rerep: Iova

  • Rotumien: Jihova

  • Sakao: Ihova; Iehova

  • Samoan: Ieova

  • Seneca: Ya’wĕn

  • Sengele: Yawe

  • Sesotho: Yehofa

  • Sie: Iehōva

  • Sranantongo: Jehova

  • Sukuma: Yahuwa; Jakwe

  • Tahitien: Iehova

  • Teke-eboo: Yawe

  • Temne: Yehṓfa; Yehofa

  • Thai: Yahowa

  • Toaripi: Jehova; Iehova

  • Tonga: Jehova

  • Tongien: Jihova; Sihova

  • Tshiluba: Yehowa

  • Tswana: Jehofa; Yehova; Yehofa

  • Umbundu: Yehova

  • Uripiv: Iova

  • Wampanoag: Jehovah

  • Welsh: Iehofah

  • Xhosa: Yehova

  • Zande: Yekova

  • Zoulou: Jehova; YAHWE

(Ɔnɛ ekɔ listɛ la ɛtɛkɛta ɛmɔtshi eto. Laadiko w’ɛtɛkɛta woshilami lanɛ, ɛtɛkɛta ɛmɔtshi wa weke ndo wa totshitshɛ kambaka la yoho mɔtshi yafundama lokombo la Nzambi lo nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi kana lo efundelo walembetshiya lokombo lɔsɔ.)

Ndekana ɛtɛkɛta 300

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto