Onde wɛ mbeyaka Ɛmɛnyi wa Jehowa ɛmɔtshi? Mbeyaka monga ko amɔtshi l’atei aso wekɔ asukanyi ayɛ, asekayɛ wa l’olimu kana wa la kalasa. Kana mbala mɔtshi tambosawolaka la yɛ awui wa lo Bible. Waa na mɛtɛ weso, ndo lande na kewoyaso anto dietawɔ diaso lo sɛkɛ?

Sho tekɔ anto k’anto. Sho ndja oma l’ahole wotshikitanyi ndo tekɔ la nsɛnɔ yotshikitanyi. Amɔtshi l’atei aso waki l’ɛtɛmwɛlɔ wotshikitanyi ndo komonga la mbetawɔ le Nzambi. Koko, la ntondo ka sho ndjokoma Ɛmɛnyi wa Jehowa, sho tshɛ takayatshungwɛ etena ka nsɛdingola la yambalo tshɛ wetshelo wa lo Bible. (Etsha 17:11) Taketawɔ kɛnɛ kakawatetsha ndo oma lâsɔ, shamɛ takɔshi yɛdikɔ ya ntɛmɔla Jehowa Nzambi.

Tekɔ lo nkondja wahɔ oma lo wekelo wa Bible. Oko anto akina tshɛ, sho lawɔ pombaka ndɔshana l’ekakatanu ndo la wɛɔdu aso hita. Koko, lo nsala la wolo dia nkamba l’atɔndɔ wa lo Bible lo lɔsɛnɔ laso la lushi la lushi, tambɛna woho wambolowanyema nsɛnɔ yaso. (Osambu 128:1, 2) Ɔsɔ ekɔ ɔkɔkɔ ɔmɔtshi wɛnya lande na kasambishaso anto akina awui w’amɛna wamboteka oma lo Bible.

Sho sɛnaka lo yoho yɔtɔnɛ l’ɛlɛmbɛ waki Nzambi. Oko wadietsha Bible, ɛlɛmbɛ ɛsɔ tokimanyiyaka dia sho monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ, nɛmiya anto akina ndo monga la waonga wele oko, losembwe la kɛtshi. Vɔ tokimanyiyaka nto dia monga l’alemba w’amɛna ndo anto w’eshika lo tshunda. Vɔ kimanyiyaka ase nkumbo dia monga kâmɛ ndo la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ. Oko weso l’eshikikelo dia ‘Nzambi kema la shɔnɔdi,’ tekɔ lo ndjaoka dia taya lo nkumbo ka lo nyuma k’onto l’ɔnango ka l’andja w’otondo, lɛnɛ ele diatɔnelo dioye oma lo nkoho y’alemba ndo awui wa pɔlitikɛ diaya bu. Kânga mbeso anto k’anto, tekɔ lo nkenga wodja wa lânde.​—Etsha 4:13; 10:34, 35.

• Awui akɔna wafɔna Ɛmɛnyi wa Jehowa l’anto akina?

• Ɛlɛmbɛ akɔna wambeka Ɛmɛnyi wa Jehowa oma lo wekelo wa Bible?

Anto efula fɔnyaka dia lokombo Ɛmɛnyi wa Jehowa ekɔ lokombo l’ɔtɛmwɛlɔ w’oyoyo. Koko, ambeta ɛnɔnyi ndekana 2 700 wakelamɛka ekambi waki Nzambi ɔtɔi ka mɛtɛ ɔnɛ “emenyi” ande. (Isaya 43:10-12) Polo ndo lo 1931, wakatelɛka ɔnɛ: Ambeki wa Bible. Ko lande na kakatayɔsaka lokombo la Ɛmɛnyi wa Jehowa?

Lokombo laso mɛnyaka ɔnɛ lele Nzambi kaso. Lo ndjela efundelo w’edjedja wakafundama l’anya, lokombo laki Nzambi, Jehowa, lakatanemaka mbala nunu lo Bible. Lo dikadimwelo efula dia Bible, wakahɛnya lokombo lɔsɔ la titrɛ yele oko Nkumadiɔndjɔ kana Nzambi. Koko, Nzambi ka mɛtɛ akayaeyanya le Mɔsɛ lo lokombo lande hita, Jehowa, lo mbuta ɔnɛ: “Oso eli lukumbu lami la pundju.” (Etumbelu 3:15) Lo nsala ngasɔ, nde akayatshikitanya la tozambizambi ta kashi tshɛ. Tekɔ lo ndjaɔsa la nɛmɔ lo woho welamɛso lo lokombo l’ekila laki Nzambi.

Lokombo laso mɛnyaka ɔkɛndɛ wele la so. Lo nshi y’edjedja, anto efula, ntatɛ oma le Abɛlɛ onto ɔlɔlɔ, wakelamɛ ɔnɛ ɛmɛnyi l’ɔtɛ wa mbetawɔ kaki la wɔ le Jehowa. L’edja ka ntambe efula, Nɔa, Abrahama, Sara, Mɔsɛ, Davidi ndo anto akina wakakenge “ului a wuki w’emenyi.” (Heberu 11:4–12:1) Oko wakoka onto ɔmɔtshi monga ɔmɛnyi la ntondo ka tuminadi dia swɛlɛ onto lele bu l’onongo, mbele tamboyashikikɛ dia mbeyanya akambo wa mɛtɛ wendana la Nzambi kaso.

Sho mbokoyaka Yeso. Bible mbêlɛka ɔnɛ: ‘Ɔmɛnyi wa kɔlamelo ndo wa mɛtɛ.’ (Enyelo 3:14) Yeso ndamɛ mbutaka dia nde ‘akeyanya lokombo laki Nzambi’ ndo akatetemala ‘nsambisha akambo wa mɛtɛ’ wendana la Nzambi. (Joani 17:26; 18:37) Ɔnkɔnɛ, ambeki wa mɛtɛ waki Kristo pombaka mbelamɛ lokombo la Jehowa ndo lieyanya. Kɛsɔ mbayatshutshuya Ɛmɛnyi wa Jehowa dia nsala.

• Lande na kakɔshi Ambeki wa Bible lokombo la Ɛmɛnyi wa Jehowa?

• Edja ka ngande kambonga Jehowa la ɛmɛnyi lanɛ la nkɛtɛ?

• Onto akɔna ele Ɔmɛnyi wa Jehowa woleki woke?

Bible kakatatshi dia l’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka Kristo, embetsha wa kashi wayotomba oma l’atei w’Akristo wa ntondo ndo wayofukutanya akambo wa mɛtɛ wa lo Bible. (Etsha 20:29, 30) L’edjedja ka wonya, kɛsɔ mbakayosalemaka. Vɔ wakasɔhanya wetshelo waki Yeso la tokanyi t’apanganu ndo Lokristo la kashi lakahame. (2 Timote 4:3, 4) Ngande wakokaso nshikikɛ ɛlɔ kɛnɛ ɔnɛ taya la eokelo k’oshika ka kɛnɛ ketsha Bible mɛtɛ?

Etena kakakoke ka Jehowa mbishola akambo wa mɛtɛ. Nde akatatshi dia ‘lo nshi y’ekomelo, ewo ka mɛtɛ kayoyala efula.’ (Danyele 12:4) Lo 1870, djui y’apami wakayangaka akambo wa mɛtɛ wakashola dia wetshelo wa l’ɛtɛmwɛlɔ efula kotomba oma lo Bible. Ɔnkɔnɛ, vɔ wakayangiayangia dia nshihodia wetshelo w’etatelo wa lo Bible ndo Jehowa akâkimanyiya dia vɔ nshihodia Afundelo.

Apami waki l’etema w’ɛlɔlɔ wakeke Bible la yambalo tshɛ. Ambeki wa Bible waki l’etete ndo waki la ntondo kaso asɔ wakakambe la yoho ya wekelo yakamba la so polo ndo ɛlɔ kɛnɛ. Vɔ wakakɛtshanyaka dui dimɔtshi di’oma lo Bible. Etena kakawahomanaka la divɛsa dimɔtshi dia lo Bible dia wolo nshihodia, vɔ wakayangaka avɛsa akina wakakokaka dilembetshiya. Etena kakawasholaka kɛnɛ kele mɛtɛ kɔtɔnɛ l’awui akina wa l’Afundelo, vɔ wakafundaka lofunda kɛnɛ kakawasholaka oma l’eyangelo awɔ. Lo ntshika dia Bible tɔamɛ ndjâlembetshiya, vɔ wakayosholaka nto akambo wa mɛtɛ wendana la lokombo laki Nzambi, Diolelo diande, sangwelo diande lo dikambo di’anto ndo dia nkɛtɛ, eongelo ka wanɛ wambovɔ ndo akambo wa mɛtɛ wendana l’elongamelo ka eolwelo. Eyangelo awɔ wakâtshungola oma lo waetawɔ wa kashi ndo oma lo ditshelo dia kɔlɔ.​—Joani 8:31, 32.

Oya lo 1879, Ambeki wa Bible wakashihodia dia etena kambokoka ka vɔ mbeyanya akambo wa mɛtɛ l’andja w’otondo. Ɔnkɔnɛ l’ɔnɔnyi ɔsɔ, vɔ wakatatɛ ntondja periodikɛ katetemalaso ntondja polo ndo ɛlɔ kɛnɛ, mbuta ate Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa. Ɛlɔ kɛnɛ, tekɔ lo nsambisha anto akambo wa mɛtɛ w’oma lo Bible lo wedja ndekana 230 ndo lo ɛtɛkɛta ndekana 600. Ewo ka mɛtɛ kambofulanɛ lo yɛdikɔ yetɔ katafulanɛka ndoko lushi.

• L’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka Kristo, kakɔna kakayokomɛ akambo wa mɛtɛ wa lo Bible?

• Kakɔna kakatokimanyiya dia sho mbishola nto akambo wa mɛtɛ wa l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi?

L’edja k’ɛnɔnyi akumi, Ɛmɛnyi wa Jehowa wakakambe, wakatondja ndo wakakahanya dikadimwelo dia Bible efula. Oma lâsɔ, takayɛna ohomba wa ntondja ekadimwelo k’oyoyo kayoleka nkimanyiya anto dia vɔ nkondja “ewo k’oshika k’akambo wa mɛtɛ,” nɛ dia Nzambi nangaka di’onto tshɛ kikondja. (1 Timote 2:3, 4, NW) Ɔnkɔnɛ lo 1950, takatatɛ ntondja tenyi dia Traduction du monde nouveau l’ɛtɛkɛta wa nshi nyɛ. Bible kɛnɛ kambokadimɔma la kɔlamelo tshɛ ndo lo yoho ya shikaa l’ɛtɛkɛta ndekana 100.

Taki l’ohomba wa Bible ka wɔdu nshihodia. Lam’atete nshi mbatatshikitana ndo ɛtɛkɛta ndo dikadimwelo efula diekɔ la ditelo diambeta loowe kana tɔtɛkɛta ta wolo nshihodia. Ndo nto, efundelo wa l’anya w’edjedja wele awui hawoleki ntshikitana la efundelo w’etatelo wakashɔma ndo kɛsɔ kakayokimanyiyaka dia sho nshihodia dimɛna Hɛbɛru, Arameyɛ ndo Grɛkɛ kofundjiwɔ lo Bible.

Taki l’ohomba w’ekadimwelo kele la kɔlamelo l’ɔtɛkɛta wa Nzambi. Lo dihole dia ndjasha lotshungɔ la ntshikitanya efundelo waki Nzambi wakasambiyama, akadimudi wa Bible pombaka monga la kɔlamelo lo efundelo w’etatelo. Koko, lo dikadimwelo efula, lokombo la Nzambi, Jehowa, halotanema l’Afundelo w’Ekila.

Taki l’ohomba wa Bible kasha ɔnɛ lele Kiɔkɔ yatɔ lotombo. (2 Samuele 23:2) Oko wadiɛnya osato wa l’ɛse, lo Traduction du monde nouveau, takayokaloyaka lokombo laki Jehowa l’ahole ndekana 7 000 wakilɔ l’efundelo woleki edja wa Bible wa l’anya. (Osambu 83:18) Etombelo wakonge la eyangelo wa l’etete wakasalema l’edja k’ɛnɔnyi efula ɛsɔ, ele anto ngɛnangɛnaka mbadia Bible kɛnɛ nɛ dia tɔ kɛnɛmɔlaka tokanyi taki Nzambi lo yoho yokɛma hwe. Oyadi wɛ ekɔ la Traduction du monde nouveau l’Ɔtɛtɛla kana bu, tambokokeketsha dia wɛ monga la mbekelo ka mbadiaka Ɔtɛkɛta wa Jehowa lushi tshɛ.​—Jashua 1:8; Osambu 1:2, 3.

• Lande na kaki ohomba ntondja ekadimwelo ka Bible k’oyoyo?

• Kakɔna kahomba onto tshɛ lakombola mbeya lolango laki Nzambi salaka lushi tshɛ?