AMBOLA WENDANA LA WANƐ WALANGA BATIZAMA
Etenyi 2: Lɔsɛnɔ l’Okristo
Lo wekelo ayɛ wa Bible, wɛ ambeya kɛnɛ kalongamɛ Jehowa oma le yɛ ndo woho wahombayɛ ndjela ɛlɛmbɛ ande wosembwe. Dia nkotsha kɛnɛ kamboyeka, mbeyaka monga ohomba dia wɛ nsala etshikitanu ɛmɔtshi lo woho wɔsayɛ lɔsɛnɔ lɔamɛmɛ ndo lo dionga diayɛ hita. Etena kɛnɛ kamboyɔsa yɛdikɔ ya nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’ɛlɛmbɛ wa Jehowa wosembwe, wɛ aya okambi wa lokumu l’ɔlɔlɔ wakoka mbokambɛ olimu wetawɔnde.
Ovuswelo wa ambola wayela anɛ wayokokimanyiya dia nkakatshiya dimɛna ɛlɛmbɛ wa Jehowa wosembwe lo yimba yayɛ ndo wayokohola awui amɔtshi wakokayɛ nsala dia nkoma okambi ɔmɔtshi l’atei w’ekambi ande wetawɔnde. Ewo k’awui asɔ ayokɛnya ohomba wa salaka akambo tshɛ la nkum’otema k’ɔlɔlɔ ndo dia lotombo la Jehowa.—2 Kɔr. 1:12; 1 Tim. 1:19; 1 Pe. 3:16, 21.
Woho wamboyokoma lo etenyi kɛnɛ lo wekelo ayɛ, mɛnyaka aha la taamu dia wɛ nomɔlomɔka monga l’ɛse k’ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa ndo monga ɔmɔtshi la l’okongamelo ande. Ambola ndo avɛsa wa l’Afundelo wayokokimanyiya dia wɛ nsɛdingola eokelo kayɛ kendana la woho wakitanyiyayɛ tɛdikɔ ta Jehowa oyadi l’etshumanelo, lo nkumbo kana lo kɛnɛ kendana la awui wa pɔlitikɛ wa lo dikongɛ nɛ di’akambo. Aha la taamu, wɛ ayoleka monga la lowando lo tɛdikɔ ta Jehowa dia mbetsha ndo nkenga ekambi ande lo nyuma. L’atei wa tɛdikɔ tɔsɔ mbele ndo nsanganya ya l’etshumanelo yayoyɔngɛnangɛnaka mbɔtɔ ndo mbisha kɔmatɛrɛ lo ndjelana l’awui wele la yɛ.
Laadiko dia laasɔ, etenyi kɛnɛ kayɔsɛdingola ohomba wa ndjashaka mbala la mbala l’olimu w’esambishelo ka Diolelo, dia nkimanyiya anto akina dia vɔ mbeya Jehowa ndo kɛnɛ kasalɛnde anto. (Mat. 24:14; 28:19, 20) L’ekomelo, tɔ kayonga la shɛngiya le yɛ lo ndjakimɔ kayɛ ka l’otema ɔtɔi le Jehowa Nzambi ndo lo batisimu kayɛ. Wɛ koka monga l’eshikikelo dia Jehowa mbɔsaka la nɛmɔ ekadimwelo ayɛ wa l’otema ɔtɔi lo ɔlɔlɔ ande waheyama mbɛdika lo wahɔ ayɛ.
1. Ngande wɔsa Akristo diwala? Naa tshɔi y’ɔkɔkɔ ya l’Afundelo yakoka ndjaka diwala?
• “Onde nyatadia dia ɔnɛ lakaatonge oma l’etatelo akaatonge pami la womoto ndo akate ate: ‘Diakɔ diele, pami ayotshika she la nyango ndo ayomamatana la wadɛnde, ko vɔ 2 wayoyala demba 1’? Ɔnkɔnɛ, vɔ keema anto 2 nto, koko waya demba 1. Laasɔ, onto atokakitolake kɛnɛ kakamamatanya Nzambi. . . . Onto tshɛ ladiaka diwala la wadɛnde, naka aha l’ɔkɔkɔ w’awui wa mindo wa dieyanelo ko nde ntshuka womoto okina, nde ambosala loseka.”—Mat. 19:4-6, 9.
2. Lande na kele wanɛ wadjasɛ kaamɛ oko wadi l’omi pombaka mbidja diwala diawɔ lo dibuku dia lɛɛta? Naka wɛ ekɔ lo diwala, onde wɛ shikikɛka dia diwala dianyu diakɔtɔ dimɛna lo dibuku dia lɛɛta?
• “Tetemala mbaohola dia vɔ ndjakitshakitsha ndo nkitanyiya awui w’emboledi ndo w’ewandji.”—Tito 3:1.
• “Diwala diɔsamake la kɛnɛmɔ le anto tshɛ ndo mbeto ka diwala katɔtɔke mindo, nɛ dia Nzambi ayolombosha anto wasala awui wa mindo wa dieyanelo ndo akanga wa loseka.”—Hɛb. 13:4.
3. Naa ɔkɛndɛ ayɛ lo nkumbo?
• “Ɔnami, hokamɛ ohokwelo wa shɔ, ndo tɔsɛkake wetshelo wa nyɔ.”—Tok. 1:8.
• “Omi ekɔ owandji wa wadɛnde oko wele Kristo owandji w’etshumanelo . . . Waomi, nyotetemale nanga wadiɛnyu oko wakalange Kristo etshumanelo.”—Ɛf. 5:23, 25.
• “Ambutshi w’apami, tanyotshake ananyu nkɛlɛ, koko nyotetemale mbaodia lo ohokwelo ndo lo alako wa Jehowa.”—Ɛf. 6:4.
• “Nyu ana, nyokitanyiya ambutshi anyu l’oseka dikambo tshɛ nɛ dia dui sɔ mbangɛnyangɛnya Nkumadiɔndjɔ.”—Kɔl. 3:20.
• “Nyu wadi nyoyakitshakitsha l’ɛse ka waomɛnyu.”—1 Pe. 3:1.
4. Lande na kahombaso mbɔsa lɔsɛnɔ la nɛmɔ?
• “[Nzambi] kasha anto tshɛ lɔsɛnɔ, lomu ndo diangɔ tshɛ. . . . Oma le nde mbeso la lɔsɛnɔ, mbakɛndakɛndaso ndo mbeso lo andja ɔnɛ.”—Ets. 17:25, 28.
5. Lande na kahatahombe ndjaka ndooko onto, oyadi ɔna lahatotɔ?
• “Naka apami walɔ ta ko ɔmɔtshi ambosakanya womoto lele la diemi ko . . . naka onto ambokala waale, kete wɛ pombaka nsɔmbɔya lɔsɛnɔ lo lɔsɛnɔ.”—Eto. 21:22, 23.
• “Washo ayɛ wakamɛnyi kaanga lam’akimi eholoko; tenyi diatɔ tshɛ diakafundama lo dibuku diayɛ lo dikambo dia nshi yakamakengama, la ntondo ka etenyi katɔ tshɛ monga.”—Os. 139:16.
• ‘Jehowa petshaka . . . anya wakɛdia dikila diaha la onongo.’—Tok. 6:16, 17.
6. Naa didjango diaki Nzambi diendana la dikila?
• “Nyɔsɛkɛ . . . dikila [ndo] nyama y’esena.”—Ets. 15:29.
7. Lande na kahombaso mboka anangɛso l’akadiyɛso w’Akristo ngandji?
• “Dimi lambonyosha ɔlɛmbɛ w’oyoyo dia nyu mbokana ngandji. Nyokane ngandji lam’asanyu oko wakamanyoke ngandji. Oma lo dikambo nɛ, anto tshɛ wayeya dia nyu nyekɔ ambeki ami, naka nyayokana ngandji lam’asanyu.”—Jni. 13:34, 35.
8. Dia mbewɔ nsambiya anto akina hemɔ kasambanɛ kana kokoki monga waale: a) Lande na kele onto lele la tɔ hahombe ntatɛ mɛnyanya ngandji, oko lo kumbatanɛ kana mbishana bizɛ? b) Lande na kahandahombe monga la lonyangu naka anto amɔtshi hawolange mbeeta lawakawɔ? c) Lande na kahomba onto lele ondo aki lo waale wa nkondja hemɔ kɛmɔtshi kasambemɛ pombaka nyanga ndamɛ dia tasadi ɛgzamɛ wa dikila la ntondo ka nde ntatɛ nyanga omambedi? d) Lande na kahomba onto lele la hemɔ kasambemɛ mbewoya ɔnɔmbɔdi w’olui wa dikumanyi la ntondo ka nde batizama?
• “Tanyokolamake dibasa le onto onyake dibasa dia mbokana ngandji. . . . ‘Langa wonyayɛ onto oko wayalangayɛ.’ Ngandji hasalɛ osekande akambo wa kɔlɔ.”—Rɔmɔ 13:8-10.
• “Tanyendake paka wahɔ anyu hita eto, koko nyendake ndo wahɔ w’anto akina.”—Flpɛ. 2:4.
9. Lande na kalongamɛ Jehowa dia sho dimanyiya anto akina?
• “Nyotetemale mbikikanɛ kɔlɔ ndo nyodimanyiyanake l’otema ɔtɔi lam’asanyu, oyadi kaanga onto ekɔ la dikambo dia nyangɛ osekande, oko wakanyodimanyiya Jehowa l’otema ɔtɔi, nyu lawɔ pombaka nsala woho akɔ waamɛ.”—Kɔl. 3:13.
10. Ahombayɛ nsala naka ɔnanyɔ ambokokesa kana ambokomamatanyiyɛ?
• “Naka ɔnanyɔ ambokosalɛ pɛkato, tshɔka towɛnya munga kande wɛ la nde ato. Naka nde ambokokɛ, kete wɛ ambokimanyiya ɔnanyɔ dia nsala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Ko naka nde hakooke, ko wɛ ntshɔ la onto okina 1 kana anto 2, kele lo etelo k’ɛmɛnyi 2 kana 3 oseka dikambo tshɛ kadioshikikɛme. Naka nde hawaoke, ko wɛ mbewoya etshumanelo. Naka nde hoke ndo etshumanelo, nde ayale le yɛ oko ose wodja kana oko ofutshanyi w’elambo.”—Mat. 18:15-17.
11. Ngande wɔsa Jehowa pɛkato yayela nyɛ?
▪ Awui wa mindo wa dieyanelo
▪ Okambelo wa la mpingu l’ɔtɛmwɛlɔ
▪ Dieyanelo dia lam’asa pami la pami kana womoto la womoto
▪ Wovi
▪ Tɔkɛnyɔ ta falanga
▪ Wodjwelo wa wanu
• “Tanyokesamake. Oyadi wanɛ wasala awui wa mindo wa dieyanelo, atɛmɔdi wa dikishi, akanga wa loseka, apami wayakimɔ lo totshelo ta dieyanelo la apami, apami wasala dieyanelo la asekawɔ apami, wevi, akanga wa lokaki, ambidjɔki wa wanu, atɛnganyi ndo apɔtwanyi, vɔ tshɛ hawotokita Diolelo dia Nzambi.”—1 Kɔr. 6:9, 10.
12. Lo kɛnɛ kendana la awui wa mindo wa dieyanelo, mbidja ndo toho efula ta totshelo ta dieyanelo l’andja wa diwala, kakɔna kamboyoyashikikɛ dia nsala?
• “Nyolawɔ awui wa mindo wa dieyanelo!”—1 Kɔr. 6:18.
13. Lande na kahombaso ntona ekanga wadjoya, aha la dikimɔ dia enganga kana weho ekina wa didjoyadjoya oko mfɔka kana kaandji?
• “[Nyolambole] alemba anyu oko olambo wasɛna, w’ekila ndo wetawɔma le Nzambi, olimu w’ekila kaamɛ la akoka anyu w’ekanelo ka yimba. Ndo nyotshike tshikitanyema oma le dikongɛ di’akambo nɛ, koko nyohilwame lo nɔngɔsɔla timba tanyu dia nyuamɛ mbeya dimɛna lolango la Nzambi l’ɔlɔlɔ, letawɔma ndo la kokele.”—Rɔmɔ 12:1, 2.
14. Naa ditshelo di’ɛdiɛngɛ diatona Nzambi?
• ‘Atotanemake l’atei anyu onto lasala diendja, onto lasala awui wa maji, kanga alɔhɔ, kanga dɔka, onto lakeleka lɔsɛnɔ l’anto akina la sengi, onto latɛkɛtsha dimu, wetshi, kana onto latɛkɛta la wanɛ wakavu.’—Eoh. 18:10, 11.
15. Naka onto ambosala pɛkato ka woke koko nde nangaka mbetawɔma nto le Jehowa, ahombande nsala aha la ntshimbatshimba?
• “Dimi lakashola pɛkato kami le yɛ; dimi kokomba munga kami. Dimi lakate nte: ‘Dimi layoshola kɔlɔ yami le Jehowa.’”—Os. 32:5.
• “Onde onto ɔmɔtshi ekɔ la hemɔ l’atei anyu? Nde ete dikumanyi dia l’etshumanelo kele vɔ wɔɔlɔmbɛ, wookite esɔ lo lokombo la Jehowa. Ko dɔmbɛlɔ dia mbetawɔ diayɔkɔnɔya ɔnɛ lele la hemɔ ndo Jehowa ayowokimanyiya. Ndo nto, naka nde akasale pɛkato, nde ayodimanyiyama.”—Jak. 5:14, 15.
16. Naka wɛ ambeya dia osekayɛ Okristo ambosala pɛkato ka woke, kakɔna kahombayɛ nsala?
• “Naka onto ɔmɔtshi ambosala pɛkato l’ɔtɛ wakandoke ombeka wewɔ la ohomba w’ɔmɛnyi, ko nde ekɔ ɔmɛnyi, akɛnyi kana akoke dikambo diakɔ koko nde haditshi, nde ayolongola dilanya l’ɔtɛ wa munga kande.”—Lɛw. 5:1.
17. Naka diewoyelo diamboshama ɔnɛ onto ɔmɔtshi aya bu Ɔmɛnyi wa Jehowa, ngande wahombaso mbosalɛ akambo?
• “[Nyotshike] mbekesanɛ la onto tshɛ lelamɛ ɔnangɛso lasala awui wa mindo wa dieyanelo kana kanga lokaki kana ɔtɛmɔdi wa dikishi kana ɔtɛnganyi kana ombidjɔki wa wanu kana ɔpɔtwanyi, ndo diaha nyu ndɛ kaanga ndɛ la onto ɔsɔ.”—1 Kɔr. 5:11.
• “Naka onto ɔmɔtshi amboya le nyu ko nde haye la wetshelo ɔnɛ, tanyoolongolake lo mvudu yanyu ndo tanyowoshake mɔyɔ.”—2 Jn. 10.
18. Lande na kahombaso monga la lɔngɛnyi la ma ma la wanɛ woka Jehowa ngandji?
• “Ɔnɛ latɛngɔlaka kaamɛ la akanga wa lomba ayonga kanga lomba, koko ɔnɛ lekesanɛ la akanga wa dinginya ayokomɛ lo kɔlɔ.”—Tok. 13:20.
• “Tanyokesamake. Lɔngɛnyi la kɔlɔ ndanyaka mbekelo y’ɛlɔlɔ.”—1 Kɔr. 15:33.
19. Lande na kele Ɛmɛnyi wa Jehowa la lomangemange l’awui wa pɔlitikɛ?
• “Vɔ keema ase andja ɔnɛ oko wemi [dimi Yeso] keema ose andja ɔnɛ.”—Jni. 17:16.
20. Landena kahombayɛ nkitanyiya emboledi?
• “Onto tshɛ ayakitshakitsha l’ɛse ka ewandji wa laadiko, nɛ dia ndooko lowandji lahaye oma le Nzambi ndo Nzambi ketawɔ dia ewandji kitshama lo ahole wewɔ.”—Rɔmɔ 13:1.
21. Naka ɛlɛmbɛ w’ana w’anto wɔlɔshana la ɛlɛmbɛ wa Nzambi, kakɔna kahombayɛ nsala?
• “Sho pombaka nkitanyiya Nzambi oko wende owandji lo dihole dia nkitanyiya anto.”—Ets. 5:29.
22. Naa avɛsa wakoka kokimanyiya dia wɛ ndjanganya l’andja ɔnɛ etena kasɔnayɛ olimu ɔmɔtshi?
• “Wodja ɔmɔtshi hawotɛmbɛ wodja okina lokuwa la ta, ndo vɔ hawoteka ta nto.”—Mika 4:3.
• “Anto ami, nyotombe oma l’atei atɔ [Babilɔna ka Woke] naka hanyolange ndjotambɛ lo pɛkato yatɔ diaha nyu ndjolongola asui atɔ.”—Ɛny. 18:4.
23. Naa toho ta tɔkɛnyɔ ndo ta nkɔkɔla demba tayoyɔsɔna ndo naa tɔnɛ tayoyotona?
• “Jehowa . . . petshaka onto tshɛ lalanga awui wa ngala.”—Os. 11:5.
• “Nyohetsha kɛnɛ kele kɔlɔ ndo nyokukute kɛnɛ kele ɔlɔlɔ.”—Rɔmɔ 12:9.
• “Akambo tshɛ wele mɛtɛ, akambo tshɛ wele la kɛnɛmɔ, akambo tshɛ wosembwe, akambo tshɛ wele pudipudi, akambo tshɛ wakoka nangema, akambo tshɛ wele la lokumu l’ɔlɔlɔ, akambo tshɛ wele ɔlɔlɔ ndo akambo tshɛ wakoka mandɔma, nyotetemale nkana yimba lo akambo asɔ.”—Flpɛ. 4:8.
24. Lande na kahatɛmɔla Ɛmɛnyi wa Jehowa kaamɛ la elui w’ɛtɛmwɛlɔ ekina?
• “Hanyokoke monga nyalɛ lo ‘mɛsa wa Jehowa’ ko nyalɛ ndo lo mɛsa w’ɛdiɛngɛ.”—1 Kɔr. 10:21.
• “‘Nyotombe oma l’atei awɔ ndo nyokakitɔne la wɔ,’ mbata Jehowa, ‘ndo nyotshike minanda ɛngɔ ka mindo,’ ‘ko dimi layonyolongola.’”—2 Kɔr. 6:17.
25. Naa atɔndɔ wayokokimanyiya dia wɛ mbɔsa yɛdikɔ dia kana wɛ koka ntshɔ lo fɛtɛ kɛmɔtshi?
• “Koko vɔ wakasɔhana la wedja. Ndo wakokoya mboka yawɔ. Vɔ wakatetemala kambɛ dikishi diawɔ, ko dui sɔ diakayala tshondo ya djonga le wɔ.”—Os. 106:35, 36.
• “Wanɛ wambovɔ haweye ndooko dikambo.”—Ond. 9:5.
• “Vɔ keema ase andja ɔnɛ oko wemi keema ose andja ɔnɛ.”—Jni. 17:16.
• “Lo nshi yakete, nyu nyaketsha etena k’otale lo nsala lolango l’ase wedja lam’akanyayashaka lo lɔkɛwɔ la fumbɔ nsɔnyi, lo nsaki ya kɔlɔ, lo ɔnwɛlɔ wa wanu wa tshambandeko, lo fɛtɛ yele l’awui wa tshambandeko, lo wodjwelo wa wanu ndo lo ɔtɛmwɛlɔ wa kɔlɔ wa dikishi.”—1 Pe. 4:3.
26. Ngande wakokimanyiya bɛnyɛlɔ dia lo Bible dia mbɔsa yɛdikɔ dia kana wɛ koka ntshɔ lo fɛtɛ ya eotwelo?
• “Lushi la 3 oma laasɔ aki lushi lakotɔ Farawɔ, ko nde akasale fɛtɛ dikambo dia ekambi ande tshɛ ndo akatondja kapita kakawodjɛka wanu lo dikɔhɔ ndo kapita k’okatshi wa mapa la ntondo k’ekambi ande. Ko nde akakaloya kapita kakawodjɛka wanu lo dikɔhɔ l’olimu ande wa mbidjaka wanu lo dikɔhɔ . . . Koko nde akahanɛ kapita k’okatshi wa mapa l’otamba.”—Eta. 40:20-22.
• “Koko lam’akawasalaka fɛtɛ ka lushi la eotwelo ka Hɛrɔdɛ, ɔnaki Hɛrɔdiyasɛ la womoto akanɔ lokombe lo diaaso sɔ ndo akangɛnyangɛnya Hɛrɔdɛ efula, ko nde akolake lo ntshiba dia mbosha ɛngɔ tshɛ kayondɔlɔmba. Lo ndjela kɛnɛ kakawotɛ nyango, nde akate ate: ‘Ombisha ɔtɛ wa Joani Obatizanyi lo dɔnga.’ Nde akatome dui ko wakatohembola Joani ɔtɛ lo lokanu.”—Mat. 14:6-8, 10.
27. Lande na kalangayɛ ndjela ɛlɔmbwɛlɔ kasha dikumanyi?
• “Nyokitanyiyake wanɛ wanyɔlɔmbɔla ndo nyoyakitshakitsha l’ɛse kawɔ, nɛ dia vɔ wekɔ lo ntetemala nyolama oko anto wayowoyokoya la wɔ, dia vɔ nsala dikambo sɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ koko aha la lonyangu, nɛ dia dui sɔ diayonga l’etombelo wa kɔlɔ le nyu.”—Hɛb. 13:17.
28. Lande na kele ekɔ ohomba le yɛ ndo ase nkumbo kayɛ dia tshungolaka etena mbala la mbala dia mbadiaka ndo mbekaka Bible?
• “Koko nde ngɛnangɛnaka lo ɛlɛmbɛ wa Jehowa, ndo nde mbadiaka ɛlɛmbɛ Ande la dui dia l’ɛse la yanyi ndo l’otsho. Nde ayonga oko osongo wonɛmi suke la ɛkɛdi w’ashi, osongo watɔ elowa lo eleko kawɔ, wele akatshi awɔ hawɔlɛngɛ. Ndo kɛnɛ tshɛ kasalande kayolowana.”—Os. 1:2, 3.
29. Lande na kalangayɛ mbɔtɔka lo nsanganya ndo mbishaka kɔmatɛrɛ?
• “Dimi layewoya analengo lokombo layɛ; layokotombola l’atei w’etshumanelo.”—Os. 22:22.
• “Nyɛsɔ todjanake yimba dia tshutshuyana lo ngandji ndo lo etsha w’ɛlɔlɔ, tatotshikake sanganaka kaamɛ oko wele mbekelo k’anto amɔtshi, koko tokeketshanake lam’asaso ndo toleke nsala dikambo sɔ oko wɛnanyu dia lushi lakɔ laya suke.”—Hɛb. 10:24, 25.
30. Naa olimu woleki ohomba wakatosha Yeso dia sho nsala?
• “Ɔnkɔnɛ, nyotshu ndo nyetɛ anto wa lo wedja tshɛ ambeki, nyaabatize . . . , nyowaetshake dia nkitanyiya akambo tshɛ wamomonyodjangɛ.”—Mat. 28:19, 20.
31. Etena kakimɔso weshasha lo dikambo dia wahɔ wa Diolelo kana dia nkimanyiya anangɛso l’akadiyɛso, dionga diakɔna diangɛnyangɛnya Jehowa?
• “Ɔlɛmiya Jehowa la diangɔ diayɛ dia nɛmɔ.”—Tok. 3:9.
• “Onto l’onto akimɔ oko wakandashikikɛ l’otema ande, aha la lonyangu kana lotshutshuya, nɛ dia Nzambi nangaka onto lakimɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ.”—2 Kɔr. 9:7.
32. Ekakatanu akɔna walongamɛ Akristo dia mpomana la wɔ?
• “Ɔngɛnɔngɛnɔ le wanɛ wahɛnyahɛnyama l’ɔtɛ wasalawɔ kɛnɛ kele ɔlɔlɔ, nɛ dia Diolelo dia l’olongo diekɔ diawɔ. Ɔngɛnɔngɛnɔ le nyu etena kayowonyɔtɛnga, kayowonyɔhɛnyahɛnya ndo kayowonyomamatanyiyɛ weho tshɛ w’akambo wa kɔlɔ lo dikambo diami. Nyɔngɛnɛngɛnɛ, nyonge l’ɔlɔ w’efula, nɛ dia difuto dianyu diekɔ woke l’olongo, dikambo ngasɔ mbakawahɛnyahɛnya amvutshi waki la ntondo kanyu.”—Mat. 5:10-12.
33. Lande na kele ekɔ diɛsɛ dia laande dia batizama oko Ɔmɛnyi wa Jehowa?
• “Ɔtɛkɛta ayɛ wakayala le mi ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ɔlɔ w’otema ami, nɛ dia Jehowa Nzambi kanga lolembelembe le, wakambelɛ lo lokombo layɛ.”—Jɛr. 15:16.