Mɛtɛ kana kashi? Kɛnɛ kele mɛtɛ lo dikambo dia Yeso
OKO LE YƐ, ONDE DITELO DIAYELA NƐ DIEKƆ MƐTƐ KANA KASHI?
Yeso akotɔ Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 25.
Akanga a tomba asato wakatenda Yeso etena kakandotɔ.
Yeso aki tshɔi y’ɔna yakote Mariya.
Yeso aki Nzambi lo demba di’onto.
Yeso komonga tsho onto ɔlɔlɔ.
ANTO efula wayota dia ditelo dingo tshɛ diekɔ mɛtɛ. Anto akina mbeyaka mbuta ɔnɛ ekɔ wolo kana hawokoke mbeya shikaa kɛnɛ kele mɛtɛ. Ondo vɔ fɔnyaka dia naka wɛ ekɔ la mbetawɔ le Yeso, kete okadimwelo tshɛ wayoyosha wekɔ dimɛna.
Koko, Bible hate ngasɔ. Tɔ tokeketshaka dia monga la ‘ewo k’oshika ka Nkumɛso Yeso Kristo.’ (2 Petero 1:8) Sho kondjaka ewo kɛsɔ lo nsɛdingola Evanjiliɔ. Vɔ tosholɛka kɛnɛ kele mɛtɛ lo dikambo dia Yeso dia sho mbeya ntshikitanya kɛnɛ kele mɛtɛ la kɛnɛ kele kashi. Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ tɔsɛdingole kɛnɛ kɛnya Evanjiliɔ lo dikambo dia wetshelo wele la diko engo.
DIETEWƆ: Yeso akotɔ Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 25.
MƐTƐ KANA KASHI? KASHI.
Ndoko divɛsa dia lo Bible diɛnya ngɔndɔ kana lushi shikaa lakotɔ Yeso. Lâsɔ, oma lende akaye datɛ dia Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 25? Lo ndjela dibuku dimɔtshi (The Encyclopædia Britannica), anto amɔtshi wakataka dia Akristo mbewɔ “wakakombolaka dia datɛ sɔ mbɔtɔnɛ la lushi lakasalaka apanganu w’ase Rɔma . . . fɛtɛ ka solstice d’hiver etena kele yanyi ndeka otsho otale ndo kakadɛka wonya etale l’olongo.” Dibuku diakɔ diâmɛ mɛnyaka dia mbekelo efula yendana la Nɔɛlɛ ndja oma le “apanganu wakasalaka fɛtɛ ka jambizambi ya dikambɔ ndo ya wonya l’atei atei w’eleko ka tshitshi.”
Onde Yeso kokaka mbetawɔ dia eotwelo kande mbohɔmaka lo Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende 25? Teye dia ndoko onto leya lushi shikaa lakotɔ Yeso. Ndoko divɛsa dia l’Afundelo diatɔlɔmba dia mbohɔka eotwelo ka Yeso ndo ndoko kɛnya dia Akristo wa lo ntambe ka ntondo wakasalaka dikambo sɔ. Koko, Bible tɛnyaka lushi shikaa lakavu Yeso ndo nde akadjangɛ ambeki ande dia mbohɔka lushi lakɔ.a (Luka 22:19) Mbokɛmaka hwe dia Yeso akalange di’anto ndeka mbɔsa nyɔi kande k’olambo la nɛmɔ, koko aha eotwelo kande.—Mateu 20:28.
DIETAWƆ: Akanga a tomba asato (kana nkumi ya dikanga lo ndjela toshimu tɔmɔtshi) wakatenda Yeso etena kakandotɔ.
MƐTƐ KANA KASHI? KASHI.
Ondo wɛ ambɛnaka esato kana asango wɛnyawɔ Yeso etami lo lokoto la nyama ndo akanga a tomba asato wokime weshasha suke la nde. Lo mɛtɛ, esato ɛsɔ wekɔ kashi koko aha mɛtɛ.
Ekɔ mɛtɛ dia angɛndangɛnda amɔtshi wakaye oma lo ɛstɛ dia ndjenda Yeso lam’akinde eke dikɛnda. Koko, angɛndangɛnda asɔ waki mɛtɛ waa astrɔlɔgɛ. (Mateu 2:1) Ko onde vɔ wakatane Yeso etami lo lokoto la nyama? Ndoko, vɔ wakayôtanaka aya lo luudu. Ondo, vɔ wakayokomaka ngɔndɔ mɔtshi l’ɔkɔngɔ wa eotwelo ka Yeso.—Mateu 2:9-11.
Onde angɛndangɛnda asɔ waki 2, 3 kana 30? Bible hate ndoko dikambo. Ondo anto wakayota dia waki anto asato l’ɔtɛ wakiwɔ la weho wa weshasha esato.b (Mateu 2:11) Anto amɔtshi wakayotaka ɔnɛ akanga a tomba asɔ waki onto l’onto la lokoho lande la demba. Afundelo hawote ngasɔ, koko dibuku dimɔtshi dialembetshiya Evanjiliɔ mbutaka ɔnɛ wetshelo wa kashi ɔsɔ ndja oma le “ombewi w’ɛkɔndɔ ɔmɔtshi wa lo ntambe k’enanɛi wakakanyiyaka efula.”
DIETAWƆ: Yeso aki tshɔi y’ɔna yakote Mariya.
MƐTƐ KANA KASHI? KASHI.
Evanjiliɔ mɛnyaka hwe dia Yeso aki l’akose. Evanjiliɔ wa Luka mɛnyaka dia Yeso aki “ona pami l’enundu” lakote Mariya ndo dui sɔ mɛnyaka dia nde akayota ana akina l’ɔkɔngɔ.c (Luka 2:7) Evanjiliɔ wa Mako mɛnyaka dia ase Nazarɛta amɔtshi wakɔsaka Yeso oko onto k’onto lo mbɛ̂dika la anango. Vɔ wakambola ɔnɛ: “Aha . . . onangu Jakoba, Jose, Judasi, la Simona [mbende]? Akadiendi waha l’atei asu uka?”—Mako 6:3; Mateu 12:46; Joani 7:5.
Kânga mbata Evanjiliɔ dia Yeso aki l’akose, ambewi wa teoloji efula tetemalaka mbuta dia Yeso mbele tshɔi y’ɔna yakote Mariya. Anto amɔtshi mbutaka ɔnɛ anango Yeso l’akadiyɛnde watawɔ lanɛ waki ana l’ana vɔ la Yeso.d Anto akina mbutaka dia ana asɔ waki ana wakatotshi Yɔsɛfu la ntondo ka nde ndjotshuka Mariya. Ko, otondonga Yeso aki tshɔi y’ɔna yakote Mariya, onde ase Nazarɛta wotokoka ndjota kɛnɛ kakawate lo dikambo diande? Ondo amɔtshi l’atei awɔ wakɛnyi waemi wakatshu Mariya la washo awɔ. Vɔ wakayeya dia Yeso aki ɔna ɔmɔtshi l’atei w’ana wakote Mariya.
DIETAWƆ: Yeso aki Nzambi lo demba di’onto.
MƐTƐ KANA KASHI? KASHI.
Kanyi y’ɔnɛ Nzambi akaye la nkɛtɛ ndo nde mbaki Yeso mbele wetshelo woleki woke lo wetshelo wa Losato l’osanto wambekɔnɛ deko aha nɛ, koko vɔ kotomba lo nshi yaki Yeso eke la nkɛtɛ. Lo wedi okina, dibuku dimɔtshi (The Encyclopædia Britannica) mbutaka ɔnɛ: “Tshɛkɛta Losato l’osanto ndo wetshelo ayɔ bu lo Daka di’Oyoyo . . . Anto wakayetawɔka wetshelo ɔsɔ yema yema l’edja ka ntambe efula ndo l’atei wa tâmu efula.”
Lo mɛtɛ, ɛtɛmwɛlɔ mɔnyɔlaka Yeso etena ketshawɔ ɔnɛ nde aki Nzambi lo demba di’onto.e Lo woho akɔna na? Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kɛnɛ: Ase olimu amɔtshi wambɔlɔmba omendji awɔ ɛngɔ kɛmɔtshi ko nde ambowatɛ dia nde bu la lotshungɔ la mbashatɔ. Naka ɛtɛkɛta ande wekɔ mɛtɛ, kete nde akawaɛnyisha dia nde mbeyaka elelo ande. Ko naka vɔ bu mɛtɛ, mbuta ate nde kokaka mbasha ɛngɔ kakɔ koko nde halangi mbashatɔ, kete lâsɔ nde akawate kashi.
Ko ngande wakakadimola Yeso apɔstɔlɔ ande ahende etena kakawɔlɔmbɛ dia monga l’ahole wa lâdiko? Nde akawatɛ ate: “Mbidjase lu lunya lami la pami kana lu lunya lami la lomoso, kema dikambu diami dia mbisha untu. Keli dio dieko dikambu dia wane wakalongoswela Papa.” (Mateu 20:23) Otondongaka Yeso aki Nzambi, shi tshike ɛtɛkɛta ande wotonga kashi? Koko, etena kakasha Yeso Ɔnɛ laki la lowandji loleki lande kɛnɛmɔ, nde akatosha ɛnyɛlɔ kendana la monga l’okitshakitsha ndo nde akɛnya dia Nzambi mbôleka.
DIETAWƆ: Yeso komonga tsho onto ɔlɔlɔ.
MƐTƐ KANA KASHI? MƐTƐ.
Yeso akate hwe dia nde komonga tsho onto ɔlɔlɔ. Nde akate ate: “Dimi leko On’a [Nzambi].” (Joani 10:36) Lo mɛtɛ, onto tshɛ akakoke ndjata ɔnɛ dimi lekɔ Ɔna Nzambi. Ko otondonga ɛtɛkɛta waki Yeso waki kashi, woho akɔna w’onto wotondonga? Lo mɛtɛ, nde otonga kanga kashi k’efula, koko aha onto ɔlɔlɔ.
Nzambi mbakasha djembetelo yalekaso mbɛkɛ otema. Nde akate mbala hiende y’etondo lo dikambo dia Yeso ɔnɛ: “On’ami la ngandji one.” (Mateu 3:17; 17:5) Ohokanyiya yema: Afundelo mɛnyaka dia paka mbala ngana tsho mbakokɛma dui diaki Nzambi lanɛ la nkɛtɛ, koko mbala hiende l’atei ayɔ nde akashikikɛ dia Yeso ekɔ Ɔnande! Ɔsɔ ekɔ djembetelo yoleki woke yɛnya dia Yeso aki woho w’onto wakandayataka.
Onde wɛ ambokondja djembetelo mɔtshi yendana la Yeso lo sawo nɛ yakiyɛ kombeyaka ntondo? Naka eelo, kete tambokɔlɔmba dia wɛ nyomɔsɛdingola Evanjiliɔ wakasambiyama. Ɔsɛdingwelo ɔsɔ wayokosha ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ɛtshɔkɔ. Lâdiko dia lâsɔ, Yeso ndamɛ akate ɔnɛ mbeka akambo wa mɛtɛ wendana la nde ndo la She ‘nembetshiyaka lɔsɛnɔ la pondjo.’—Joani 17:3.
[Nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi]
a Yeso akavu lo lushi l’Elekanelo kana lo Ngɔndɔ ka Nisana 14, lo ndjela alamanaka w’ase Juda.—Mateu 26:2.
b Mateo mbutaka ɔnɛ angɛndangɛnda asɔ “wakafula diango diawo” ndo wakasha Yeso paonyi, malashi la mura. Dui dia diambo ko, mbeyaka monga ko weshasha ɛsɔ wakaye l’etena ka dimɛna nɛ dia mɛnamaka dia nkumbo kaki Yeso komonga l’ekondjelo k’efula ndo vɔ waki suke la ndawɔ otsha lo wodja okina.—Mateu 2:11-15.
c Kânga mbele Yeso akotɔ lo dihindo, Mariya akayotaka ana akina kâmɛ la Yɔsɛfu y’omɛnde.—Mateu 1:25.
d Wetshelo wamboyodiangana le anto wetawɔ ɛlɔ kɛnɛ ɔnɛ Mariya akatshikala emuma lɔsɛnɔ lande l’otondo wakaye oma le Jérôme oya lo 383 T.D. L’ɔkɔngɔ diko, Jérôme akayɛnyaka okandokando waki la nde lo kɛnɛ kendana la wetshelo ɔsɔ, koko anto wakakimɛ wetshelo akɔ ndo ɔtɛmwɛlɔ w’aseka Mupɛ wekɔ lo ntetemala mbêtsha.
e Dia mbeya akambo efula wendana la wetshelo wa Losato l’osanto, enda lo biukubuku Doit-on croire à la Trinité? yakatondjama oma le Ɛmɛnyi wa Jehowa.
[Kiombo/Osato wa lo lɛkɛ 14]
Akambo akina wa mɛtɛ wakoka kâmbiya
Woho w’onto wa ngande waki Yeso? Onde nde akayahombia lo yoho ya tshambandeko, aki etshitshitshitshi ndo akayanganyaka l’anto k’anto? Anto amɔtshi wayokadimola ɔnɛ eelo. Ondo ɔsɔ mbele ɔkɔkɔ wambawɔ etena kokawɔ dia Yeso . . .
• akatshɔka l’afɛstɔ wa weke.—Joani 2:1-11.
• akândolaka anto.—Mako 14:6-9.
• akangɛnangɛnaka monga kâmɛ l’ana w’akɛnda.—Mako 10:13, 14.
• akalele lo sɛkɛ.—Joani 11:35.
• akokanaka kɛtshi.—Mako 1:40, 41.