Ambola dikumi wendana l’awui wa dieyanelo Ekadimwelo awɔ
1 Onde dieyanelo mbaki pɛkato kakasale Adama la Eva l’ekambɔ k’Ɛdɛna?
▪ Okadimwelo: Anto efula fɔnyaka ɔnɛ olowa wakawasekɛ l’ekambɔ k’Ɛdɛna wakendanaka l’awui wa dieyanelo. Koko, aha kɛsɔ mbetsha Bible.
Tɔsɛdingole dikambo nɛ: La ntondo ka Eva tongama, Nzambi akadjangɛ Adama diaha nde ndɛ olowa “w’uma l’utamba wa ewu k’akambu w’ololo ndu k’akambu wa kolo.” (Etatelu 2:15-18) Lam’ele Adama aki ndamɛ, didjango sɔ komendanaka l’awui wa dieyanelo. Lâdiko dia lâsɔ, Nzambi akasha Adama nde la Eva didjango diokɛma hwe ɔnɛ: “Nyufulaneli, nyuludia kete.” (Etatelu 1:28) Onde Nzambi ka ngandji otokoka mbidjangɛ atshukanyi wa ntondo dia vɔ ‘ndodia nkɛtɛ,’ aha la vɔ mbeyana ndo ndjowasha dilanya dia nyɔi l’ɔtɛ wakawakitanyiya ɔlɛmbɛ wakandawadjɛ?—1 Joani 4:8.
Ndo nto, etena kaki komonga Adama w’omɛnde lawɔ ‘mbakatatɛ Eva nkɔhɔla olowa [wakasekɛma], ndo ndɛ olowa akɔ. L’ɔkɔngɔ diko etena kakandayonga l’omɛnde, nde akawoshawɔ ko ndo omɛnde akale.’—Etatelu 3:6.
L’ekomelo, Adama komanyema lam’akandeyana l’Eva ndo lam’akawote ana. (Etatelu 4:1, 2) Mbokɛmaka hwe dia olowa wakale Adama nde l’Eva komonga woho wakaweyana, koko aki tshondo y’olowa mɛtɛ waki l’otamba.
2 Onde Bible shimbaka di’anto ndjangɛnyangɛnya oma l’awui wa dieyanelo?
▪ Okadimwelo: Dibuku dia ntondo dia lo Bible mɛnyaka dia Nzambi mbakatonge anto, mbuta ate “pami la umuntu.” Nzambi akate dia etongelo kande kaki ‘dimɛna efula.’ (Etatelu 1:27, 31) L’ɔkɔngɔ diko, Nzambi akasambiya ofundji ɔmɔtshi wa Bible dia nde mbidjangɛ waomi ɔnɛ: “Wadeye l’umaka nshi yaye y’olongo a pami ayali ongenongeno aye . . . awele andi wakongenyangenyaki nshi tshe.” (Tukedi 5:18, 19) Onde ɛtɛkɛta ɛsɔ mbokiyaka ɔnɛ Bible shimbaka di’anto ndjangɛnyangɛnya oma l’awui wa dieyanelo?
Akambo weta mɛnyaka dia Nzambi akatonge tenyi dia demba dia diwutshi, aha tsho dia nkimanyiya anto dia vɔ mbota ana, koko ndo dia nkimanyiya wadi l’omi dia vɔ mɛnyana ngandji ndo ngɛnyangɛnyana. Dieyanelo dia ngasɔ kokaka nkotsha ehomba wa lo demba ndo wa longandji waki pami la womoto wotshukanyi ndo wokana ngandji.
3 Onde Bible mbetawɔka dia pami la womoto mbidjasɛ kâmɛ naka watafundja diwala diawɔ laka lɛɛta?
▪ Okadimwelo: Bible mbutaka hwe ɔnɛ: “[Nzambi] ayulumbuya akanga a munanyi.” (Heberu 13:4) Tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ por·neiʹa, yokadimɔmi ɔnɛ monanyi mendanaka mbala efula la okambelo wa kɔlɔ wa la tenyi dia demba dia dieyanelo lam’asa anto ahende wahatatshukana.a Ɔnkɔnɛ, ekɔ kɔlɔ lo washo wa Nzambi dia pami la womoto mbidjasɛ kâmɛ, oyadi vɔ nangaka ndjotshukana l’ɔkɔngɔ.
Oyadi pami la womoto wambokana ngandji k’efula, Nzambi mbalɔmbaka dia vɔ ntshukana la ntondo ka vɔ ndjeyana. Nzambi mbakatotonge la dikoka dia mbokana ngandji. Ngandji mbele dionga diaki Nzambi dioleki woke. Ɔnkɔnɛ, nde ekɔ l’ɛkɔkɔ w’eshika wawotshutshuya dia ntɛtɛ ɔnɛ paka atshukanyi mbahomba mbeyana, oko wayodilembetshiya sawo diayela.
4 Onde ɔsɛngɛ mbetawɔmaka?
▪ Okadimwelo: L’etena kɛmɔtshi, Nzambi aketawɔ dia pami monga la wadi efula. (Etatelu 4:19; 16:1-4; 29:18–30:24) Koko, aha Nzambi mbaki lo kiɔkɔ y’ɔsɛngɛ. Nde akasha Adama paka wadi ɔtɔi.
Nzambi aketawɔ dia Yeso Kristo ndjôhola tɔndɔ Diande di’oma l’etatelo diendana la ntshuka wadi ɔtɔi. (Joani 8:28) Etena kakawawombola dikambo dia diwala, Yeso akate ate: “One lakâtungi l’etatelu, akâtungi umi la wadi? Ndu mbakandati ati: Aha dia dikambu ne mbayutshika untu shi la nyangu, mbayundumamana la wadendi, ku vo ahendi wayuyala untu otoi?”—Mateu 19:4, 5.
L’ɔkɔngɔ diko, Nzambi akasambiya ombeki ɔmɔtshi waki Yeso dia nde mfunda ate: “Pami tshe ayali la wadendi hita; la wumuntu tshe ayali la umendi hita.” (1 Koreto 7:2) Bible mɛnyaka nto dia pami tshɛ ka l’etshumanelo k’Akristo kambotshuka kokaka mɛmba ɛkɛndɛ paka naka nde ekɔ la “wadi otoi utu.”—1 Timote 3:2, 12.
5 Onde ekɔ kɔlɔ di’atshukanyi nkamba la toho tɔmɔtshi tasala anto diaha mbɔsa diemi?
▪ Okadimwelo: Yeso kombidjangɛ ambeki ande dia vɔ mbota. Ndo ndoko ombeki waki Yeso wakakeketsha dui sɔ. Ndoko dihole diɛnya Bible hwe ɔnɛ aha anto nsala toho tɔmɔtshi dia mbewɔ diemi.
Ɔnkɔnɛ, atshukanyi vɔamɛ mbele la lotshungɔ la mbɔsa yɛdikɔ ya mbota ana kana bu. Vɔ kokaka nshikikɛ nto lofulo l’ana lalangawɔ mbota ndo etena kayowowaota. Naka wadi l’omi wambɔsɔna dia nkamba la toho tɔmɔtshi dia vɔ mbewɔ dia ntshɔ diemi, kete ɔsɔ ekɔ yɛdikɔ ndo ɔkɛndɛ awɔ vɔamɛ.b Ndoko onto lahomba mbalombosha.—Romo 14:4, 10-13.
6 Onde ekɔ kɔlɔ ntondja diemi?
▪ Okadimwelo: Lɔsɛnɔ lekɔ ekila le Nzambi ndo nde mbɔsaka kânga ɔna leke eholoko oko tshondo y’onto yasɛna. (Osambu 139:16) Nzambi akate di’onto tshɛ lasokola womoto lele la diemi ko ɔna lahatotɔ ambovɔ ayoyala l’onongo. Ɔnkɔnɛ, lo washo ande onto ladiaka ɔna lahatotɔ ekɔ ondjakanyi.—Etumbelu 20:13; 21:22, 23.
Ko kayotota naka l’etena katata womoto lɔɔnɔ dia mbota ko dui dimɔtshi dia wanyandja diambotomba dialɔmba atshukanyi dia vɔ nsɔna lam’asa womoto la ɔna ɔnɛ lahomba ntshikala la lɔsɛnɔ? Lo dikambo dia ngasɔ atshukanyi vɔamɛ mbahomba mbɔsa yɛdikɔ ya ɔnɛ lahombawɔ ntshika la lɔsɛnɔ.c
7 Onde Bible mbetawɔka odiakelo wa diwala?
▪ Okadimwelo: Bible hetawɔ odiakelo wa diwala. Koko, Yeso akɛnya ɔkɔkɔ ɔtɔi wetawɔma dia ndjaka diwala lo mbuta ɔnɛ: “Untu tshe layukimo wadendi, naka aha lu dikambu dia luseka, [dieyanelo dia l’andja wa diwala] ku ndi ntshuka ukina, ndi ambunana.”—Mateu 19:9.
Nzambi mpetshaka odiakelo wa diwala wa la lokeso. Nde ayolombosha wanɛ wasɛka elonganyi awɔ l’okonda tshɛ, djekoleko etena kasalawɔ dikambo sɔ l’oyango wa ndjotshukana l’onto okina.—Malaki 2:13-16; Mako 10:9.
8 Onde Nzambi mbetawɔka dieyanelo dia lam’asa pami la pami kana womoto la womoto?
▪ Okadimwelo: Bible tonaka la wolo tshɛ monanyi ndo dieyanelo dia lam’asa pami la pami kana womoto la womoto. (Romo 1:26, 27; Ngalatiya 5:19-21) Kânga mbata Bible dia Nzambi tonaka yoho ya lɔsɛnɔ ya ngasɔ, sho mbeyaka nto dia “[Nzambi] akalangi wa la kete utamanya, mbakandawasha On’andi etoi lakanduti, dia untu tshe lawetawo, tavokaki, keli ayali la lumu la pundju.”—Joani 3:16.
Kânga mbahawetawɔ dieyanelo dia lam’asa pami la pami kana womoto la womoto, Akristo wa mɛtɛ mbokaka anto tshɛ kɛtshi. (Mateu 7:12) Nzambi nangaka dia sho ‘nɛmiya anto tshɛ.’ Ɔnkɔnɛ, Akristo wa mɛtɛ hawonge la lohetsho la tshambandeko otsha le anto asɔ.—1 Petero 2:17.
9 Onde ekɔ kɔlɔ nsawola awui wa dieyanelo lo telefɔnɛ, tomanɛ esato wele anto etakataka lo telefɔnɛ kana tomanɛ mesajɛ wele la awui wa dieyanelo lo Ɛtɛrnɛtɛ?
▪ Okadimwelo: Nsawola awui wa dieyanelo lo telefɔnɛ kɛdikɛdi ntɛkɛka kana mpokamɛ waa mesajɛ wendana l’awui wa dieyanelo lo telefɔnɛ. Tomanɛ esato wele anto etakataka lo telefɔnɛ nembetshiyaka tomɛ onto esato wa mindo kana mesajɛ w’awui wa dieyanelo lo telefɔnɛ. Tomanɛ mesajɛ w’awui wa dieyanelo lo Ɛtɛrnɛtɛ kɛdikɛdi tomanɛ esato wele anto etakataka lo Ɛtɛrnɛtɛ.
Bible hatɛkɛta lo yoho ya shikaa ditshelo diasalema nshi nyɛ oko nɛ diɔsɛdingodiso la diko ndo. Koko, tɔ mbutaka ɔnɛ: “Munanyi, akambu wa mindu tshe, kana okomiya, akambu aso tawuyalaki l’atei anyu, keli nyuyali uku ekilami. Ndu akambu wa sonyi, eyokayoka la sawusawu, akambu aso hawusungana.” (Efeso 5:3, 4) Akambo wele oko nsawola awui wa dieyanelo, tomanɛ esato wele anto etakataka ndo tomanɛ mesajɛ wele la awui wa dieyanelo lo telefɔnɛ kana l’Ɛtɛrnɛtɛ, ekɔ ditshelo diakeketsha tokanyi ta kɔlɔ lo kɛnɛ kendana la dieyanelo ndo diɔ tshutshuyaka anto dia mbeyana l’andja wa diwala. Lo dihole dia nkimanyiya anto dia vɔ mbahemɛ nsaki yawɔ ya dieyanelo, ditshelo sɔ keketshaka anto dia mbasala la lokaki tshɛ.
10 Bible atatɔ lo kɛnɛ kendana l’ɔkɛnyɛlɔ wa la tenyi dia demba dia dieyanelo?
▪ Okadimwelo: Bible hatɛkɛta lo yoho ya shikaa di’ɔkɛnyɛlɔ wa la tenyi dia demba dia dieyanelo, mbuta ate nkɛnya la lolango tshɛ la tenyi dia demba dia diwutshi dia nomialomia nsaki ya dieyanelo. Koko, Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbidjangɛka Akristo ɔnɛ: “Okone nyudiaki akambu wa kolo wa la kete; munanyi, akambu wa mindu, [kɛnɛ kalomialomia] saki ka dimba.”—Kolosai 3:5.
Ɔkɛnyɛlɔ wa la tenyi dia demba dia diwutshi ekɔ etshelo ka kɔlɔ ndo konyaka anto dia vɔ monga la tokanyi ta kɔlɔ l’awui wa dieyanelo. Bible toshikikɛka dia Nzambi kokaka mbisha wanɛ tshɛ wasala la wolo dia ntona etshelo kɛsɔ ‘wolo woleki wɔnɛ watongaka l’onto.’—2 Koreto 4:7; Filipi 4:13.
[Nɔte ya l’ɛse ka dikatshi]
a Por·neiʹa mendanaka nto la totshelo tokina tahɔtɔnɛ la sangwelo diaki Nzambi di’oma l’etatelo diendana la tenyi dia demba dia dieyanelo diaki anto, ɛnyɛlɔ monanyi, dieyanelo dia lam’asa pami la pami ndo dieyanelo dia la nyama.
b Dia mbeya awui akina wendana la kɛnɛ kata Bible lo kɛnɛ kendana la minya etenyi kɛmɔtshi ka demba dia mbewɔ diemi, enda lo Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka samalo 15, 1999, lɛkɛ 27-28 lo Falase.
c Dia mbeya kana onto lakaweyana la nde la wolo kokaka ntondja diemi, enda lo Réveillez-vous ! wa Ngɔndɔ ka tanu 22, 1993, lɛkɛ 10-11 lo Falase.