‘Bana Ke Selo Se Se Tlhotlhwakgolo, Mme Lefa go Ntse Jalo Bana Ba Basimane Bone Ke Selo Se Se Tlhokegang Thata’

Ka palo ya baagi ba le dimilione di le 850 le go tsholwa ga bana ba le 31 go batho bangwe le bangwe ba le 1 000, India e nna le masea a masha a le dimilione di le 26 ao a tsholwang ngwaga mongwe le mongwe, ao palo ya one e lekanang le palo ya baagi ba kwa Canada. Ga go gakgamatse go bo nngwe ya dithulaganyo tsa puso tse di potlakileng go gaisa e le tsa go lere palo ya baagi ba yone e e golang ka lobelo lo logolo kafa tlase ga taolo. E atlega go le go kana kang mo go direng seo? Dingwe tsa dikgoreletsi tseo e lebaneng natso ke dife?

“PELE Ga Di Le 20, Nnyaa! Morago Ga Di Le 30, Legoka! Go Siame Go Tshola Bana Ba le Babedi Fela!” ke kgakololo e e neelwang ke nngwe ya dikaratapepentsho tse di mebalabala tseo di kologaneng mo maboteng a tselana e e yang kwa ntlongkgolo ya thulaganyo ya lelapa kwa Bombay ebong kwa India. E nngwe ya tsone e tshwantshitswe mmè yo o faraferweng ke mathata a dikaganyeditswe ke bana ba le batlhano. E tlhagisa jaana: “Go Ikwatlhaya Ke Namane ya Morago!” Molaetsa wa seno ke molaetsa o o maatla tota: Bana ba le babedi fela mo lelapeng lengwe le lengwe ba lekane. Mme lefa go ntse jalo ga go motlhofo go dira gore batho ba dumalane le kgakololo eno ya puso ya gore lelapa lengwe le lengwe le nne le bana ba le babedi fela le go dira gore ba berekele mo go yone.

“Bahindu ba leba motho e le yo o itumetseng go ikaegile ka palo ya bana bao a nang le bone. Mo go bone, ruri bana ba lejwa e le lesego mo tlung. Go sa kgathalesege gore motho o na le lelapa le legolo go le go kana kang, ga a nke a bo a tsamaya a kgaotsa go rapelela gore le gole,” go bolela jalo buka ya Hindu Manners, Customs and Ceremonies. Lefa go ntse jalo, go ya ka bodumedi, ngwana wa mosimane ke ene yo o botlhokwa thata mo go rre wa lelapa. “Ga go na go tlhoka lesego go go ntseng jaaka goo ga go sa nne le ngwana wa mosimane kana setlogolo sa mosimane se se tla salang se feleletsa ditiro tseo di amanang le phitlho ya gagwe,” buka eno e tswelela pele go tlhalosa jalo. “Go tlhoka lesego go go ntseng jalo go tsewa jaaka goo go kgonang go thibela rre gore ka gope fela a se ka a ya go Robala kwa Baswing a itumetse.”

Gape bana ba basimane ba a tlhokega gore ba tsweledisetse moetlo wa go obamela bagologolwane, kana sraddha pele. “Bobotlana ngwana a le mongwe fela wa mosimane o ne a batla e le selo se se tlhokegang thata,” go kwala jalo A. L. Basham mo go The Wonder That Was India. “Boikutlo jo bo boteng jwa lelapa jwa Bahindu ba ba nnang kwa India bo ne jwa godisa keletso eno ya go nna le bana ba basimane, bao losika lo neng lo tla nyelela fa ba seyo.”

Mo godimo ga dilo tsa bodumedi tse di dumelwang, lebaka la setso leo le tlhotlheletsang keletso ya go nna le bana ba basimane ke ngwao ya kwa India ya go kopanya malapa go nna le le lengwe, kana go atolosa thulaganyo ya lone, eo go ya ka yone bana ba basimane ba ba nyetseng ba tswelelang pele go nna le batsadi ba bone. “Bana ba basetsana ba a nyalwa mme ba e go nna kwa magaeng a bomatsalaabo, mme bana ba basimane bone ba nna kwa gae le batsadi ba bone; ebile batsadi ba solofela gore bana ba bone ba basimane ba ba tlhokomele mo dingwageng tsa bone tsa botsofe,” go tlhalosa jalo Dr. Lalita S. Chopra wa Bombay Municipal Corporation Health and Family Welfare Division. “Seno ke selo se se ba sireletsang. Batsadi ba ikutlwa ba sireletsegile fa ba na le bana ba le babedi ba basimane. Ka mo go utlwalang he, fa banyalani ba setse ba na le bana ba le babedi fela jaaka fa go akantshitswe mme bana bao e le basetsana boobabedi, go na le kgonego e kgolo thata ya gore ba tla nna ba ntse ba leka gore ba nne le ngwana wa mosimane.”

Lemororo go ya kafa go akanngwang ka gone bana botlhe ba lejwa jaaka bao motho a ba filweng ke Modimo, dilo tseo di diragalang mo botshelong jwa letsatsi le letsatsi di bolela se se farologanang le seno. “Go na le go tlhokomologiwa go go bonalang ga basetsana mo go tsa kalafi,” go bega jalo Indian Express. “Go nna gone ga bone ga go tsewe e le selo se se botlhokwa go le kalo mo botshelong jwa lelapa.” Pego eno e tsopola patlisiso nngwe ya kwa Bombay eo e bontshang gore mo maseanyaneng a le 8 000 ao a iseng a tsholwe ao a neng a bolawa ka go senya mpa morago ga gore go dirwe diteko tsa go bona gore a maseanyana ano e ne e le basimane kana basetsana, a le 7 999 a one e ne e le basetsana.

Ntwa E E Thata

“Mo lelapeng, monna ke ene yo ka gale a swetsang ka gore ba nne le bana ba le bakae le gore lelapa le tla nna legolo go le go kae,” go tlhalosa jalo Dr. S. S. Sabnis ebong motlhankedimogolo wa pholo wa Bombay Municipal Corporation, fa a ne a botsolodiwa. Le eleng lefa mosadi a batla go dira gore bana ba se ka ba latelelana ka bonako kana a batla go tshola bana ba le mmalwanyana fela, o kafa tlase ga kgatelelo e e maatla e e tswang mo monneng wa gagwe yoo a ka nnang a tswa a le kgatlhanong le seno. “Leno ke lone lebaka la go bo re romela ditlhopha tsa banna le tsa basadi kwa legaeng lengwe le lengwe kwa metsesetoropong e e nang le batho ba ba fetang selekanyo ka tsholofelo ya gore modiredi wa pholo wa monna o tla kgona gore a buisane le rre wa legae le go mo kgothaletsa gore a lekanyetse bogolo jwa lelapa la gagwe, a mo thuse go lemoga gore a ka kgona go tlhokomela bana ba ba seng bantsi botoka.” Mme lefa go ntse jalo jaaka fa re setse re bone, go na le dikgoreletsi di le dintsi tse di amanang le seno.

“Mo bathong ba ba humanegileng go feta, palo ya masea a a swang e kwa godimo thata ka ntlha ya go tshelela mo lehumeng,” go bolela jalo Dr. Sabnis. “Ka gone ga go na pelaelo epe gore batho ba eletsa go nna le bana ba le bantsi, ka ba itse gore bangwe ba bone ba tla swa.” Mme lefa go ntse jalo ga go sa dirwa sepe se se kalo go tlhokomela bana bao. Ba kailakaila fela go se ope yo o ba tlhokometseng, ba ntse ba kopa kana gongwe ba ntse ba farantlholola mo matlakaleng go batla seo ba ka se jang. Mme go tweng ka batsadi ba bone? “Ga ba itse kwa bana ba bone ba leng gone,” Dr. Sabnis o bolela jalo ka bohutsana.

Gantsi diphasalatso tsa kwa India di tshwantsha banyalani ba ba itumetseng, bao ba lebegang ba itsholetse ebile ba itumelela botshelo le bana ba bone ba babedi, gantsi e le ngwana wa mosimane le wa mosetsana bao kwantle ga pelaelo epe ba tlhokomelwang sentle. Ke mo karolong eno ya setšhaba—ebong mo bathong ba maemo—eo mo go yone kakanyo eno ya go nna le bana ba le babedi fela e amogelwang sentle ka kakaretso. Mme lefa go ntse jalo kakanyo eno e kgakala thata le megopolo ya batho ba ba humanegileng, bao ba bolelang gore, ‘Fa e le gore batsadi ba rona kana batsadi ba batsadi ba rona bone ba ne ba na le bana ba le 10 go ya go ba le 12, rona re palelwa ke eng? Ke ka ntlha yang fa rona re tshwanetse go lekanyediwa gore re nne le ba le babedi fela?’ Ke teng fano, mo Maindieng a le mantsi a a humanegileng, moo ntwa ya go lere palo ya baagi kafa tlase ga taolo e bifang gone. “Baagi bano ba santse ba le basha ebile ba mo dingwageng tsa go tshola bana,” go bolela jalo Dr. Chopra. “Go lebega go se kitla go nna le katlego. Re na le namane e tona ya tiro eo re santseng re tshwanetse go e dira.”