Go Nwa Bojalwa, o Ka go Laola Jang?
Batho bangwe ba nwa bojalwa fa ba na le seterese, ba le nosi, kgotsa fa ba jewa ke bodutu. A o nwa go feta ka fa o neng o tlwaetse go nwa ka teng? Fa go le jalo, o ka dira jang gore go nwa bojalwa go se ka ga tswa mo taolong, kana wa feleletsa o le lekgoba la bojalwa? Bona dilo dingwe tse di ka go thusang go laola tsela e o nwang bojalwa ka yone.
Go kaya eng go nwa bojalwa ka tsela e e siameng?
Se Baebele e se buang: “O se ka wa nna le ba ba nwang beine bobe, le ba ba jang nama bobe.”—Diane 23:20.
Akanya ka seno: Baebele ga e kgale go nwa bojalwa ka tsela e e siameng. (Moreri 9:7) Mme gone, e dira pharologanyo magareng ga go nwa sentle, go nwa phetelela le botagwa. (Luke 21:34; Baefeso 5:18; Tito 2:3) Le fa gona o ka se nwe go fitlha o tagwa, go nwa thata go ka ama tsela e o dirang ditshwetso ka yone, ga ama le botsogo jwa gago kana kamano ya gago le batho ba bangwe.—Diane 23:29, 30.
Ba molao ba lemogile pharologanyo magareng ga go nwa ka tsela e e lekaneng le ka tsela e e feteletseng, mme ba ile ba bontsha seo ka gore motho o tshwanetse go nwa ga kae mo letsatsing le ga kae mo bekeng.a Bojalwa ga bo tshware batho ka go tshwana, mme ebile go na le nako e batho ba dirang tshwetso ya gore ga ba nwe gotlhelele. Seno ke go ya ka World Health Organization:
“Selekanyo sa dino ga se lekane go ya ka dinaga, o ka tswa o nole go feta selekanyo tota le fa o ka tswa o nole galase ele nngwe kgotsa tse pedi—ka sekai:
Fa o kgweetsa kgotsa o dirisa motšhine.
Fa o imile kgotsa o anyisa.
Fa o nwa melemo mengwe.
Fa o na le bolwetse bongwe.
Fa o sa kgone go laola tsela e o nwang bojalwa ka yone.”
O ka bona jang gore o nwa mo go feteletseng?
Se Baebele e se buang: “A re tlhatlhobeng ditsela tsa rona re bo re di sekaseke, mme re boeleng kwa go Jehofa.”—Dikhutsafalo 3:40.
Akanya ka seno: O ka tila ditlamorago tsa go nwa bojalwa fa o elatlhoko tsela e o nwang ka yone le go e fetola fa go tlhokega. Bona matshwao a a bontshang gore o palelwa ke go tlogela bojalwa.
O ikaega ka bojalwa gore o itumele. O bona go tlhokega gore o nwe gore o kgone go iketla, go dirisana le ba bangwe kgotsa gore o itumele. Lebaka la gobo o nwa ke gore o kgone go lebana le mathata a gago.
O nwa go feta ka fa o neng o tlwaetse go nwa ka gone. O nwa kgapetsakgapetsa. O okeditse bogale jwa diperesente tsa bojalwa mme le fa o nwa selekanyo se o neng o tlhola o se nwa, ga se go dire sepe.
Go nwa ga gago go go diretse mathata kwa lwapeng le kwa tirong. Ka sekai, o dirisa madi a mantsi mo bojalweng go na le a o a kgonang.
O dira ditshwetso tse di ka go tsenyang mo kotsing fa o se na go nwa, tse di jaaka go kgweetsa, go thuma kgotsa go dirisa motšhine.
Ba bangwe ba go bolelela ka fa ba tshwenyegileng ka fa o nwang ka gone. Fa ba go bolelela, o a kgopisega. O leka go iphitlha fa o nwa, kana o bua maaka ka selekanyo se o se nwang.
O palelwa ke go emisa. O lekile go fokotsa go nwa kgotsa go emisa mme o a palelwa.
Dintlha tse tlhano tse di ka go thusang go laola selekanyo sa go nwa
1. Nna le thulaganyo.
Se Baebele e se buang: “Dithulaganyo tsa motho yo o dirang ka natla di dira gore a atlege.”—Diane 21:5.
Le ka seno: Tlhopha malatsi mo bekeng a o tla nwang ka one. Ipeele selekanyo se o tla se nwang mo malatsing ao. Bogolo go nne le malatsi a le mabedi mo bekeng a o sa nweng ka one.
Mokgatlho wa U.K o o rutang ka go nwa bojalwa o a re: “Go nna o emisa go nwa bojalwa ka dinako dingwe, ke tsela nngwe ya go fokotsa kotsi ya go tshwakgolwa ke bojalwa.
2. Diragatsa maikano a gago.
Se Baebele e se buang: “Wetsang tiro eno ka tlhoafalo e lo neng lo na le yone fa lo e simolola.”—2 Bakorintha 8:11.
Le ka seno: Ithute selekanyo se se beilweng sa go nwa, gore o tle o kgone go lekanyetsa tsela e o nwang ka yone sentle. Batla dino tse di senang bojalwa tse o di itumelelang mme o di beye gaufi le wena.
U.S. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism e a re: “Go dira diphetogo tse dinnye go ka go thusa gore o se ka wa nna le mathata a a bakiwang ke go nwa bojalwa.”
3. Diragatsa ditshwetso tsa gago.
Se Baebele e se buang: “A ‘Ee’ wa lona e nne ee le ‘Nnyaa’ wa lona e nne nnyaa.”—Jakobe 5:12.
Le ka seno: Ikemisetse go gana fa mongwe a go tlhotlheletsa go nwa, fa go senya thulaganyo e o e ipeetseng yone.
U.S. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism e a re: “Fa o nna bonako go gana tlhotlheletso eno, go tlile go nna motlhofo gore o seka wa ineela.”
4. Tlhoma mogopolo mo melemong e o tla e bonang ka ntlha ya ditshwetso tsa gago.
Se Baebele e se buang: “Bokhutlo jwa kgang bo botoka go na le tshimologo ya yone.”—Moreri 7:8.
Le ka seno: Kwala mabaka a go bo o batla go tswelela o laola tsela e o nwang bojalwa ka yone. Akaretsa dilo tse di jaaka go tokafatsa tsela e o robalang ka yone, tsa madi/ditšhelete, botsogo jwa gago le tsela e o dirisanang le ba bangwe ka yone. Fa o bua le ba bangwe ka ditshwetso tsa gago, tlhoma mogopolo mo melemong go na le mo dikgwetlhong.
5. Ikaege ka Modimo gore a go tshegetse.
Se Baebele e se buang: “Ke kgona go dira dilo tsotlhe ka ntlha ya yo o nnayang maatla.”—Bafilipi 4:13.
Le ka seno: Fa e le gore o tshwenyegile ka tsela e o nwang ka yone, rapela Modimo gore a go thuse. Mo kope gore a go fe maatla le boikgapo.b Tsaya nako go ithuta se se mo Baebeleng se se ka go thusang. Fa Jehofa a tla bo a le mo letlhakoreng la gago, o ka kgona go laola tsela e o nwang ka yone.
a Ka sekai, U.S. Department of Health and Human Services e tlhalosa gore “go nwa phetelela ke fa mosadi a nwa di galase di le 4 kgotsa go feta mo letsatsing kgotsa di le 8 kgotsa go feta mo bekeng, mme fa monna a nwa digalase di le 5 kgotsa go feta mo letsatsing kgotsa di le 15 kgotsa go feta mo bekeng.” Go nwa go farologana go ya ka di naga, ka jalo bua le ngaka ya gago gore o itse gore o ka nwa ka selekanyo se se kana kang.
b Fa o sa kgone go laola tsela e o nwang bojalwa ka yone, batla thuso ya baitseanape ba bogakolodi.