Tsala e e Seng ya Mmatota

O na le “tsala” e o ileng wa kopana le yone fa o ne o le mosha. Tsala eno e ne e dira gore o ikutlwe o godile mo tlhaloganyong mme go bonala e go thusa gore o tshwanelege mo gare ga balekane ba gago. Fa o ne o tlaletswe, ka metlha o ne o retologela kwa go ene gore “o wele makgwafo.” Ee ruri, o ile wa ikaega ka ene mo maemong a le mantsi.

Mme fa nako e ntse e tsamaya, o lemoga kafa a sa siamang ka teng. O batla go nna le wena ka dinako tsotlhe, tota le fa seno se dira gore o se ka wa amogelesega mo mafelong mangwe. Mme le fa a ka tswa a ile a dira gore o ikutlwe o godile mo tlhaloganyong, kafa letlhakoreng le lengwe o dirile gore o nne le bothata jwa botsogo. Mo godimo ga moo, o utswitse bontlhanngwe jwa madi a o a amogelang.

Bosheng jaana, o lekile go fedisa botsala jwa lona, mme ga a ka a go letla go dira jalo. Ka tsela nngwe, o itirile mong wa gago. O a ikwatlhaya go bo o ile wa tlwaelana le ene.

BATHO ba le bantsi ba ba gogang ba nnile le botsala jo bo ntseng jalo le sekerete. Morago ga dingwaga di le 50 tsa go goga, mosadi mongwe yo o bidiwang Earline o gakologelwa jaana: “Sekerete se ne se nthusa thata go feta kafa motho yo mongwe a neng a ka nthusa ka teng. E ne e se fela tsala ya bogologolo—ka dinako tse dingwe e ne e le sone fela tsala ya me.” Le fa go ntse jalo, jaaka fa Earline a ne a lemoga, totatota, sekerete ga se tsala ya mmatota mme ke tsala e e setlhogo. Ee ruri, go ka tswa go buiwa ka ene mo mafokong a a fa godimo a a simololang mme go na le pharologano e le nngwe fela. Fa a ne a ithuta gore go goga ga go a siama mo matlhong a Modimo ka gonne go kgotlela mebele e re e filweng ke Modimo, o ne a tlogela mokgwa wa gagwe.—2 Bakorintha 7:1.

Monna mongwe yo o bidiwang Frank le ene o ne a swetsa go tlogela go goga motsoko gore a tle a itumedise Modimo. Mme letsatsi kgotsa go feta morago ga gore a goge sekerete sa gagwe sa bofelo, o ne a iphitlhela a gagaba mo ntlong ya gagwe a batlana le masaledinyana a disekerete tse di ka tswang di wetse kafa gare ga diboto tsa boalo jwa ntlo. Frank a re: “Seo se ne sa dira gore ke dire tshwetso. Go iphitlhela ke gagaba ke ntse ke ngapangapa fa gare ga matlakala ke batla masaledi a disekerete go ne go mpherosa sebete. Ga ke ise ke ko ke goge sekerete se sengwe gape.”

Ke eng fa go le thata jaana go tlogela motsoko? Babatlisisi ba ile ba lemoga mabaka a le mmalwa: (1) Dilo tse motsoko o dirilweng ka tsone di ka tshwakgola motho ka tsela e e tshwanang le fa a tshwakgolwa ke diokobatsi tse di seng kafa molaong. (2) Fa motho a hema nikotine e ka fitlha kwa bobokong ka metsotswana e le supa fela. (3) Gantsi go goga motsoko ke karolo e e botlhokwa ya botshelo jwa motho, ka gonne ka metlha motho o go amanya le go ja, go nwa, go tlotla, go fokotsa go ngomoga pelo, jalo le jalo.

Le fa go ntse jalo, jaaka Earline le Frank ba ile ba bontsha, go a kgonega gore motho a tlogele mokgwa ono wa go tshwakgolwa o o gobatsang. Fa e le gore o a goga mme o batla go tlogela, go bala ditlhogo tse di latelang e ka nna ya nna tshimologo ya tsela e ntšha ya botshelo jwa gago.

Nonotsha Boikemisetso Jwa Gago

“Go nna le maikemisetso a magolo a go tlogela go goga ke nngwe ya dinonofo tse di botlhokwa thata tse batho ba ba ileng ba atlega go tlogela ba nang le tsone.”—“Stop Smoking Now!”

FA RE tlhamalala fela, fa e le gore o batla go tlogela go goga, bobotlana o tshwanetse wa nna le boikemisetso jo bo nonofileng jwa go dira jalo. O ka nonotsha jang boikemisetso jwa gago? Sa ntlha, akanya kafa o tla solegelwang molemo ka teng fa o ka tlogela go goga motsoko.

O tla somarela madi. Go tlwaela go goga pakete ya disekerete ka letsatsi go ka ja diranta di le diketekete ka ngwaga. “Le ka motlha ke ne ke sa lemoge gore ke sentse madi a le kana kang mo motsokong.”—Gyanu, Nepal.

O tshwanetse go itumelela botshelo. “Botshelo jwa me bo ne jwa simologa fa ke ne ke tlogela go goga, mme bo nna bo ntse bo tokafala le go feta.” (Regina, Afrika Borwa) Fa batho ba tlogela go goga, ditemosi tsa bone tse di jaaka go latswa le go utlwa monko wa dilo di tokafala thata mme le tebego ya bone ya mmele e a tokafala.

Botsogo jwa gago bo ka nna jwa tokafala. “Go tlogela go goga go na le melemo ya botsogo e e bonalang ka bonako mo banneng le mo basading ba dingwaga tsotlhe.”—The U.S. Centers for Disease Control and Prevention.

O tla tokafatsa tsela e o itshepang ka yone. “Ke ne ka tlogela go goga ka gonne ke ne ke sa batle gore motsoko o ntaole. Ke ne ke batla gore e nne nna ke laolang mmele wa me.”—Henning, Denmark.

Ba lelapa la gago le ditsala ba tla solegelwa molemo. “Go goga go gobatsa botsogo jwa batho ba ba go dikologileng. . . . Dipatlisiso di ile tsa bontsha gore motsoko o o gogwang ke motho yo mongwe o baka dintsho di le diketekete ngwaga le ngwaga mme batho ba swa ka ntlha ya kankere ya makgwafo le malwetse a pelo.”—American Cancer Society.

O tla itumedisa Mmopi wa gago. “Baratwa, a re intlafatseng leswe lengwe le lengwe la nama.” (2 Bakorintha 7:1) ‘Isang mebele ya lona setlhabelo . . . se se boitshepo, se se amogelesegang mo Modimong.’—Baroma 12:1.

“Fa ke sena go tlhaloganya gore Modimo ga a itumelele dilo tse di leswafatsang mmele, ke ne ka swetsa go tlogela go goga.”—Sylvia, Spain.

Le fa go ntse jalo, gantsi go nna le boikemisetso fela ga go a lekana. Re ka nna ra tlhoka gape le thuso ya batho ba bangwe, go akaretsa ba malapa a rona le ditsala. Ba ka dira eng?

Batla Thuso

“Fa mongwe a ka fekeetsa yo mongwe a le nosi, ba le babedi ba ka kgona go emelana le ene.”—Moreri 4:12.

FA RE tshegediwa ke ba bangwe, re ka kgona go atlega botoka kgatlhanong le mmaba—go sa kgathalesege gore mmaba yoo ke mang kgotsa ke eng. Ka jalo, fa o batla go tlogela mokgwa wa go goga, o tla bo o le botlhale fa o ka ikaega ka ba lelapa la gago le ditsala gore ba go thuse—kgotsa ope fela yo a ka go tshegetsang go tswa pelong e bile a le pelotelele.

Akanyetsa go batla batho ba le bone ba ileng ba tlogela mokgwa ono, e re ka ba ka se ka ba go utlwela botlhoko fela mme gape ba ka go thusa. Torben, Mokeresete mongwe wa kwa Denmark a re: “Tshegetso ya batho ba bangwe e ne e le botlhokwa thata mo go nna.” Abraham yo o nnang kwa India, o kwala jaana: “Lorato lwa mmatota lo ba lelapa la me le Bakeresete ka nna ba lo mpontshitseng lo ile lwa nthusa go tlogela go goga.” Mme ka dinako tse dingwe tota le tshegetso ya ba lelapa le ditsala ga e a lekana.

Monna mongwe yo o bidiwang Bhagwandas a re: “Ke ne ka goga motsoko ka dingwaga di le 27 mme ka ntlha ya go ithuta se Baebele e se bolelang malebana le mekgwa e e leswe, ke ne ka swetsa go tlogela. Ke ne ka leka go fokotsa. Ke ne ka kgaotsa go tsalana le batho ba ke tlwaelaneng le bone. Mme ke ne ka ya go batla kgakololo ya dingaka. Go ne go sena sepe se se neng se nthusa. Kgabagare, bosigo bongwe ke ne ka bulela Jehofa Modimo mafatlha a me ka thapelo mme ka mo kopa gore a nthuse gore ke tlogele go goga. Mme morago ga foo, kgabagare ke ne ka atlega!”

Selo se sengwe se se botlhokwa se motho a tshwanetseng go se dira ke go ipaakanyetsa dikgoreletsi tse o ka nnang wa kopana le tsone. Dikgoreletsi tseno ke eng? Setlhogo se se latelang se a tlhalosa.

[Lebokoso mo go tsebe 5]

A O TSHWANETSE GO DIRISA MELEMO?

Melemo e e ka thusang batho ba ba gogang go tlogela motsoko, e e jaaka patso ya nikotine, e dirisiwa ke batho ba le bantsi. Pele ga o swetsa go dirisa melemo eo, sekaseka dipotso tse di latelang:

Mosola wa yone ke eng? Go bolelwa gore dikalafi di le dintsi di oketsa ditshono tsa gore motho a tlogele go goga ka go fokotsa matshwao a a bontshang gore o tlogela sengwe se se tshwakgolang. Le fa go ntse jalo, go na le dikganetsano dingwe malebana le gore a thuso ya tsone e tla nnela ruri.

Dikotsi tsa yone ke eng? Melemo mengwe e na le ditlamorago tse di sa itumediseng tse di jaaka go feroga sebete, go tshwenyega thata mo maikutlong le dikakanyo tsa go batla go ipolaya. Gakologelwa gape gore dikalafi tse di emisetsang nikotine, ke mofuta o mongwe fela wa seokobatsi, se le sone se nang le dikotsi tsa sone tsa botsogo. Ka jalo he, motho yo o di dirisang o sa ntse a le mo seemong sa go tshwakgolwa.

A go na le dilo tse dingwe tse di ka dirisiwang? Mo patlisisong nngwe, diperesente di le 88 tsa batho ba ba ileng ba atlega go tlogela go goga ba re ba ile ba nna le matshwao a a sa itumediseng fa ba ne ba tlogela go goga motsoko ka bonako fela ba sa dirise diokobatsi tse dingwe.

Ipaakanyetse Dikgoreletsi

“Ke ne ka swetsa go tlogela go goga motsoko ka ntlha ya botsogo jwa leseanyana la rona le le sa tswang go tsholwa. Ka jalo, ke ne ka kgomaretsa letshwao la ‘O se Ka wa Goga’ mo ntlong ya rona. Ura fela morago ga foo, keletso ya nikotine e ne ya mphekeetsa jaaka tsunami, mme ke ne ka tshuba sekerete.”—Yoshimitsu, Japane.

JAAKA boitemogelo jwa ga Yoshimitsu bo bontsha, go tlogela go goga go na le dikgoreletsi tsa gone. Mo godimo ga moo, dipatlisiso di bontsha gore mo e ka nnang diperesente di le 90 tsa batho ba ba ileng ba palelwa ke go tlogela motsoko ba ne ba boela gape mo mokgweng wa bone. Ka jalo, fa e le gore o leka go tlogela go goga, go ka direga gore o atlege fa o ka ipaakanyetsa dikgoreletsi tsa gone. Dingwe tsa tsone tse di tlwaelegileng ke dife?

Go eletsa nikotine: Gantsi bothata jono bo simolola malatsi a le mararo fa o sena go goga sekerete sa bofelo mme bo fokotsega morago ga dibeke tse di ka nnang pedi. Motho mongwe yo o kileng a goga a re, ka nako eo, “keletso eo e tla jaaka e kete makhubu a lewatle; ga e nne teng ka metlha.” Le fa go ntse jalo, tota le dingwaga di le dintsi moragonyana, go ka direga gore o sa lebelela o nne le keletso ya go goga. Fa go ka direga, o se ka wa itlhaganelela go ineela. Leta metsotso e le metlhano kgotsa go feta mme keletso eo e tshwanetse go feta.

Matshwao a mangwe a a bontshang gore o tlogela sengwe se se tshwakgolang: Kwa tshimologong, batho ba fitlhela go le boima thata go nna ba thantse kgotsa go tlhoma mogopolo mo sengweng mme seo se dira gore boima jwa mmele wa bone bo oketsege motlhofo. Ba ka nna gape ba utlwa ba na le ditlhabi, ba babiwa, ba fufulelwa, ba gotlhola le go nna le maikutlo a a fetofetogang a a bonalang ka go fela pelo ka bonako, go rata go galefa tota le e leng go tshwenyega thata mo maikutlong. Le fa go ntse jalo, bontsi jwa matshwao ao, a fokotsega mo dibekeng di le nnè go ya go di le thataro.

Mo dinakong tseno tse di boima, go na le dilo dingwe tse di ka go thusang tse o ka di dirang. Ka sekai:

● Iphe nako e e oketsegileng ya go robala.

● Nwa metsi a mantsi kgotsa jusi. Ja dijo tse di nang le dikotla.

● Ikatise mmele ka tsela e e lekalekaneng.

● Hemela kwa teng, mme ka leitlho la mogopolo ipone o hemela moya o o phepa mo makgwafong a gago.

Dirai: Tseno ke dilo kgotsa maikutlo a a ka dirang gore o nne le keletso ya go goga. Ka sekai, gongwe gantsi o ne o goga sekerete fa o ne o nwa seno se se rileng. Fa e le gore go ntse jalo, fa o tlogela go goga, o se ka wa tsaya nako e telele go se nwa. Gone mme, fa nako e ntse e tsamaya, o tla kgona go itumelela seno sa gago o iketlile.

Seo se raya gore, dilo tse o di amanyang le motsoko di ka nna nako e telele mo tlhaloganyong le fa gone go sa tlhole go na le nikotine mo mmeleng wa gago. Torben yo o umakilweng pelenyana o dumela jaana: “Dingwaga di le 19 fa ke sena go tlogela go goga, ke sa ntse ke raelesega go goga ka nako ya go nwa kofi.” Le fa go ntse jalo, ka kakaretso fela, go amanya go goga le ditiro tse di rileng go tla fokotsega fa nako e ntse e tsamaya mme go bo go sa tlhole go go ama thata.

Fa go tla mo kgannyeng ya bojalwa, seemo se farologane. Ebu, fa o ntse o leka go tlogela go goga, o ka nna wa tshwanelwa ke go tlogela bojalwa le go tila mafelo a go nang le bojalwa mo go one, ka gonne diperesente di le dintsi tsa batho ba ba boang gape ba goga ba dira jalo fa ba ntse ba a nwa. Ke ka ntlha yang fa go ntse jalo?

● Tota le selekanyo se sennye sa bojalwa se oketsa monate o motho a o utlwang mo nikotineng.

● Go nwa le batho ba bangwe gantsi go amana thata le go goga.

● Bojalwa bo dira gore motho a se ka a akanya sentle e bile bo fokotsa boikgapo. Baebele e bolela sentle jaana: ‘Beine e tlosa boitlhomo jo bo molemo.’—Hosea 4:11.

Ditsala: Tlhopha. Ka sekai, tila go tsalana go sa tlhokege le batho ba ba gogang kgotsa ba ba ka go kopang gore o dire jalo. Mme gape kgaogana le batho ba ba lekang go nyatsa maiteko a gago a go tlogela go goga, gongwe ba go sotla ka gone.

Maikutlo: Patlisiso nngwe e bontsha gore pedi tharong ya batho ba ba ileng ba boa gape ba goga ba ne ba ikutlwa ba ngomogile pelo kgotsa ba galefile pele fela ga ba tla tloga ba goga gape. Fa e le gore boikutlo bongwe jo bo rileng bo dira gore o nne le keletso ya go goga, bo ikgatolose—gongwe ka go nwa metsi, go tlhafuna tšhunkama kgotsa ka go iphokisa phefo. Leka go tlatsa mogopolo wa gago ka dilo tse di siameng, gongwe ka go atamela Modimo ka thapelo kgotsa ka go bala ditemana di le mmalwa mo Baebeleng.—Pesalema 19:14.

Diipato Tse o Tshwanetseng go di Tila

● Ke tla goga gangwe fela.

Boammaaruri: Go goga gangwe fela go ka kgotsofatsa mo e ka nnang diperesente di le 50 tsa disele tsa ditemosi mo bobokong jwa gago ka diura di le tharo. Gantsi ditlamorago tsa gone e nna gore o boela ruri mo motsokong.

● Go goga go nthusa gore ke lepalepane le go ngomoga pelo.

Boammaaruri: Dipatlisiso di bontsha gore totatota nikotine e oketsa selekanyo sa dihoromone tsa go ngomoga pelo. Boikutlo bope fela jwa go akanya gore go goga go tla go thusa fa o ngomogile pelo gantsi bo ka nna jwa bakiwa ke go nyelela ga matshwao a gore o tlogetse sengwe se se go tshwakgolang go sekaenyana.

● Go setse go le thari thata gore nka tlogela.

Boammaaruri: Go sa nne le tsholofelo go fedisa boikemisetso jwa gago. Baebele ya re: “A o itshupile o kgobegile marapo mo letsatsing la matshwenyego? Maatla a gago a tla tlhaela.” (Diane 24:10) Ka jalo, tila go akanya ka tsela e e ka go kgobang marapo. Ope fela yo tota a batlang go tlogela go goga mme a batla go dirisa melaometheo e e mosola, e e jaaka e e umakilweng mo makasineng ono, a ka atlega.

● Matshwao a go tlogela go goga a nonofile thata mo go nna.

Boammaaruri: Gone ke boammaaruri gore matshwao a go tlogela go goga a nonofile, mme a tla fokotsega mo dibekeng di le mmalwa fela. Ka jalo, nna o tlhomile mogopolo mo go se se siameng! Fa keletso ya go batla go goga e boa morago ga dikgwedi kgotsa dingwaga, le yone e tla feta, gongwe mo metsotsong e le mmalwa fela—fa o sa tshube sekerete.

● Ke na le bolwetse jwa tlhaloganyo.

Boammaaruri: Fa e le gore o alafelwa bolwetse bongwe jwa tlhaloganyo, jo bo jaaka go tshwenyega thata mo maikutlong kgotsa go fapoga tlhaloganyo, kopa ngaka ya gago gore e go thuse go tlogela go goga. A ka nna a itumelela go go thusa, gongwe a fetole kalafi ya gago gore tshwetso e o e dirileng e se ka ya nna le ditlamorago tse di sa itumediseng mo bolwetseng jwa gago kgotsa mo melemong e o e dirisang.

● Fa nka boa gape ke goga, ke tla ikutlwa e kete ke paletswe.

Boammaaruri: Fa o ka kgopiwa ke sekgoreletsi mme o bo o goga—jaaka ba le bantsi ba dira fa ba ntse ba leka go tlogela go goga—seemo sa gago ga se a tlhobosega. Tswelela o leke gape. Go wa ga go reye gore motho o paletswe. Go nna mo seemong seo ke gone go palelwa. Ka jalo, nna o leke. Kgabagare o tla atlega!

Akanya ka boitemogelo jwa ga Romualdo, yo o neng a goga ka dingwaga di le 26 mme a tlogetse go goga dingwaga tse di fetang 30 tse di fetileng. O kwala jaana: “Ke ne ka tlogela go bala makgetlo a ke neng ka boa ke goga gape ka one. Ka lekgetlo lengwe le lengwe, ke ne ke utlwa botlhoko tota, e kete ke motho yo o tshwanetseng go tlhobogiwa. Le fa go ntse jalo, fa ke ne ke setse ke ikemiseditse ke nitame gore ke nne le kamano e e siameng le Jehofa Modimo mme ke nna gangwe le gape ke mo kopa ka thapelo gore a nthuse, kgabagare ke ne ka kgona go tlogelela ruri.”

Mo setlhogong sa bofelo sa motseletsele ono wa ditlhogo, re tla sekaseka dikakantsho tse dingwe tse di oketsegileng di le mmalwa fela tse di ka go thusang gore o nne motho yo o itumetseng yo o sa tlholeng a goga.

[Lebokoso/Setshwantsho mo go tsebe 7]

O KOTSI KA MEFUTA YOTLHE YA ONE

Motsoko o dirisiwa ka ditsela tse dintsi. Dilo tse dingwe tse di dirilweng ka motsoko di rekisiwa le mo mabenkeleng a a rekisang dijo tse di siametseng botsogo le mo mabenkeleng a a rekisang ditlhatsana tsa kalafi. Le fa go ntse jalo, Mokgatlho wa Lefatshe Lotlhe wa Boitekanelo o bolela gore “mefuta yotlhe ya motsoko e kotsi.” Motho a ka nna a swa ka ntlha ya malwetse a le mmalwa a a amanang le go goga motsoko, a a jaaka kankere le malwetse a pelo. Bommè ba ba gogang le bone ba ka gobatsa masea a bone a a iseng a tsholwe. Gantsi dilo tse di nang le motsoko di dirisiwa ka ditsela tse di ntseng jang?

Di-bidi: Disekerete tseno tse dinnye, tse gantsi di menwang ka letsogo di dirisiwa thata kwa dinageng tsa kwa Asia. Di-bidi di ntsha bokgakga, nikotine le khabonomonokosaete ka makgetlo a le mmalwa a a oketsegileng go feta disekerete tse di tlwaelegileng.

Di-cigar: Ke motsoko o o tshophilweng ka letlhare la motsoko kgotsa ka pampiri e e dirilweng ka motsoko. Motsoko wa di-cigar o o nang le kalaka e ntsinyana, fa o bapisiwa le motsoko o o nang le asiti wa disekerete tse di tlwaelegileng, o dira gore nikotine e tsene ka legano le fa cigar e sa tshubiwa.

Di-kretek kgotsa disekerete tsa clove: Gantsi disekerete tseno di na le diperesente di le 60 tsa motsoko le diperesente di le 40 tsa di-clove. Di ntsha bokgakga, nikotine le khabonomonokosaete tse di oketsegileng go feta disekerete tse di tlwaelegileng.

Dipeipi: Go goga peipi ga se tsela e nngwe e e sireletsegileng ya go goga go na le disekerete, mekgwa eno ka bobedi e baka dikankere tse dintsi tse di tshwanang, mmogo le malwetse a mangwe.

Motsoko o o se nang mosi: Se se akaretsa go tlhafuna motsoko, seneifi le gutkha e e nang le moutlwalo e e dirisiwang kwa Borwabotlhaba jwa Asia. Nikotine e tsenngwa mo mading ka molomo. Go dirisa motsoko o o se nang mosi go kotsi fela jaaka mefuta e mengwe.

Dipeipe tsa metsi (di-bong, di-hookah, di-narghile, di-shisha): Fa motho a dirisa didirisiwa tseno, mosi wa motsoko o feta mo metsing pele ga a o hema. Le fa go ntse jalo, seno ga se fokotse selekanyo sa botlhole, go akaretsa le dilo tse di bakang kankere, tse di tsenang mo makgwafong a gago.

[Lebokoso/Setshwantsho mo go tsebe 8]

GO THUSA MONGWE GO TLOGELA GO GOGA

[Mafoko a setshwantsho mo go tsebe 8]

● Nna le boikutlo jo bo siameng. Go akgola motho le go mo atswa go botoka go na le go ngongorega le go rerela motho. Mafoko a a reng “Ke akanya gore o ka kgona fa o ka leka gape” a na le tlhotlheletso e kgolo go na le gore “O a bo o paletswe gape!”

● Nna motho yo o itshwarelang. Dira gotlhe mo o ka go kgonang go itlhokomolosa motho yo o lekang go tlogela go goga fa a go galefela kgotsa fa a betilwe ke pelo. Dirisa mafoko a bopelonomi a a jaaka, “Ke a itse gore go thata, mme ke motlotlo ka wena go bo o go dira.” Le ka motlha o se ka wa re, “Ke ne ke go rata thata fa o ne o goga!”

● Nna tsala ya boammaaruri. Baebele ya re: “Molekane wa boammaaruri o lorato ka dinako tsotlhe, mme ke morwarramotho yo o tsholetsweng nako ya fa go na le matshwenyego.” (Diane 17:17) Ee, leka go nna pelotelele le go nna lorato “ka dinako tsotlhe” mo mothong yo o lekang go tlogela go goga—go sa kgathalesege gore ke nako mang kgotsa gore motho o ikutlwa jang.

O ka Kgona go Fenya!

NAKO ya gore o nne “pelokgale mme o dire” e gorogile. (1 Ditiragalo 28:10) Ke dikgato dife tsa bofelo tse o ka di tsayang go oketsa ditsela tsa gago tsa go atlega?

Tlhoma letsatsi. U.S. Department of Health and Human Services e akantsha gore fa o setse o dirile tshwetso ya go tlogela go goga, letsatsi la ntlha mo botshelong jwa gago le o tla bong o sa goge sekerete e tshwanetse go nna mo dibekeng di le pedi. Ka tsela eo, boikemisetso jwa gago bo tla nna bo nonofile. Tshwaya letsatsi leo mo khalentareng ya gago, bolelela ditsala tsa gago mme o se ka wa fetola letsatsi leo tota le fa maemo a gago a ka fetoga.

Dira “karata ya go tlogela.” E ka nna ya nna le tshedimosetso e e latelang, le sengwe le sengwe fela se se ka nonotshang boikemisetso jwa gago:

● Mabaka a go bo o tlogela

● Dinomoro tsa founo tsa batho ba o ka ba founelang fa o ikutlwa e kete o batla go ineela

● Megopolo—gongwe e e akaretsang ditemana tsa Baebele tse di jaaka Bagalatia 5:22, 23—tse di ka go thusang gore o fitlhelele mokgele wa gago

Nna o tshotse karata ya gago ya go tlogela ka dinako tsotlhe mme o e bale ka makgetlo a le mmalwa ka letsatsi. Tota le fa o setse o tlogetse go goga, tswelela pele go sekaseka karata ya gago fa o ikutlwa o na le keletso ya go goga.

Fokotsa dilo tse di amanang le go goga. Pele ga letsatsi la gago la go tlogela, simolola ka go tila mekgwa epe e e amanang le go goga. Ka sekai, fa e le gore fa o tsoga fela mo mosong o a goga, diegisa nako ya go goga ka ura kgotsa go feta. Fa e le gore o goga ka nako ya dijo kgotsa ka bonako morago ga foo, fetola seo. Tila mafelo a batho ba bangwe ba gogang mo go one. Mme ithapise ka go buela jaana kwa godimo fa o le nosi: “Ke a leboga. Ke tlogetse go goga.” Dikgato tse di ntseng jalo di dira se se fetang fela go go thusa go siamela letsatsi le o tla tlogelang go goga ka lone. Di tla go gakolola gape gore go ise go ye kae o tla bo o le motho yo o kileng a goga.

Ipaakanyetse. Fa letsatsi la gago la go tlogela le ntse le atamela, kokoanya dilo tse o ka di jang mo boemong jwa go goga: manathwana a digwete, tšhunkama, manoko jalo le jalo. Gakolola ditsala tsa gago le ba lelapa ka letsatsi la gago la go tlogela le gore ba ka go tshegetsa jang. Pele fela ga letsatsi leo, latlha diterei tsa motsoko, dilaetara le dilo dipe fela tse e ka nnang dirai—tse di jaaka disekerete tse gongwe di leng mo ntlong, mo koloing kgotsa mo dipateng tsa gago, kgotsa kwa lefelong le o berekelang kwa go lone. Boammaaruri ke gore, go boima le go feta go kopa tsala sekerete kgotsa go reka pakete ya sone go na le fa o se ntsha mo laeeng! Mo godimo ga moo, nna o rapela Modimo gore a go tshegetse, o dira jalo ka tlhoafalo le go feta fa o sena go goga la bofelo.—Luke 11:13.

Batho ba le bantsintsi ba ile ba “kgaogana” le yo pele e neng e le tsala ya bone e e seng ya mmatota, e e setlhogo e leng sekerete. Le wena o ka go dira. O letetswe ke botsogo jo bo botoka le boikutlo jo bogolo jwa go gololesega.

[Setshwantsho mo go tsebe 9]

Nna o tshotse karata ya gago ya go tlogela mme o e bale gangwe le gape mo letsatsing