Fakamanatu Ako Fakafaifekau Fakateokalati
Fakamanatu ʻo e ngaahi fakamatala mei he ngaahi konga ʻi he Ako Fakafaifekau Fakateokalati ʻi he ngaahi uike ʻo Mē 3 ki ʻAokosi 23, 1993. Ngāueʻaki ha lauʻipepa kehe ke tohi ki ai ʻa e ngaahi tali ki he lahi taha ʻo e ngaahi fehuʻi te ke lava ʻo tali ʻi he taimi ʻoku vaheʻi mai.
[Tokangaʻi: Lolotonga ʻa e fakamanatu tohinimá, ko e Tohitapú pē ʻe lava ke ngāueʻaki ke tali ha fehuʻi. Ko e ngaahi maʻuʻanga fakamatala ʻoku hoko mai he ngaahi fehuʻí, ko e ʻai pē ia ki hoʻo fekumi fakafoʻituitui pē. Ko e ngaahi fika ʻo e peesi mo e palakalafi ʻoku ʻikai ke ʻasi kotoa nai ia ʻi he ngaahi maʻuʻanga fakamatala ki he Ko e Taua Leʻo.]
Tali Moʻoni pe Loi ki he ngaahi fakamatala taki taha ʻoku hokó:
1. Naʻe fakaofo ʻaupito ʻa hono fakahoko ʻo e kikite naʻe fai ʻi he taʻu ʻe 300 ki muʻa pea toki hoko ia, ʻa ia naʻe pehē ʻe hae ʻe Siosaia ʻa e ʻolita ʻo Selopoame ʻi Pētelí. [1, si p. 68 pal. 25 (1983 ed., p. 68 pal. 25)]
2. ʻOku lave ʻa e tohi ko e Ua Tuʻi ki he vahaʻa taimi mei he pule ʻa Solomone ʻi he 1037 K.M. ʻo aʻu ki he 580 K.M. nai. [2, si p. 69 pal. 2 (p. 69 pal. 2)]
3. ʻI he hili hono lau ha konga Tohitapu, ʻoku faʻa feʻunga pē ke lāulea ki he konga tohí ke fakahā ai ʻa e kaunga ʻa e konga tohí. [3, kmTO 2/93 p. 6 pal. 20]
4. Neongo ko e toe lea ke fakamamafaʻí ko ha founga faiako mātuʻaki fiemaʻu, ka ko ha toe lea ke fakamamafaʻi ka ʻoku ʻikai ke fiemaʻu, ʻe ʻai ai ʻa e malangá ke fuʻu hulu ai ʻa e fakamatalá mo taʻeoli. [4, kmTO 4/93 p. 9 pal. 11]
5. ʻI hoʻo lavaʻi ʻa hono fai ha malanga mei ha nouti fakanounou, kuó ke laka ki muʻa lahi ʻaupito ʻi he tuʻunga ko ha tokotaha malanga fakahāhā. [7, kmTO 5/93 p. 3 pal. 10]
6. ʻOku ʻikai malava ke ʻai ʻa hono lau leʻo lahi ʻa e ngaahi palakalafí ke ongo ʻo hangē ha lea ʻoku ake hake pē. [11, kmTO 5/93 p. 5 pal. 21]
7. Ko hono ʻai ʻa e fakamamafá ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa hono fakatokangaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea ʻoku nau fakahoko ʻa e foʻi fakakaukaú pea toki ʻai kinautolu ke tuʻu mavahe ʻi heʻenau felāveʻi ki he ngaahi foʻi lea ʻoku takatakai kiate kinautolú. [16, kmTO 6/93 p. 5 pal. 3]
8. Naʻe ʻikai ke ʻiloa ʻa e ngaahi meʻa vali matá ʻi he kuonga ʻo e Tohitapú. [4, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he g77 9/22 p. 20.]
9. ʻOku poupouʻi mālohi ʻe he meʻa kuo ʻilo ʻi he keli fakatotoló ʻa e fakamatala ʻi he Tohitapú ʻia 2 Tuʻi 17:6-18 ʻo fekauʻaki mo hono fakaʻauha ʻe he kau ʻAsiliá ʻa e puleʻanga ʻo ʻIsileli ʻi he tokelaú. [7, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he gm pp. 47-8.]
10. ʻOku fakahāhā ʻe he ngaahi lea ʻa Tēvita ʻi he 1 Kalonikali 16:31 neongo kuo pule ʻa Sihova talu mei he kamata ʻo e fakatupú, ka ʻi he taimi ʻe niʻihi kuó ne fakahāhā ʻa ʻene tuʻunga-pulé ʻi ha faʻahinga founga ʻa ia ʻoku lava ke pehē ‘kuó ne Tuʻi’ ʻi ha faʻahinga taimi. [14, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w85 12/15 p. 11.]
Tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:
11. ʻI hono lau ʻe he tokotaha-ʻapí ha konga tohi, ʻe lava fēfē ke ke fakamamafaʻi ʻa e ngaahi poini tefito aí? [3, kmTO 2/93 p. 6 pal. 13]
12. Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku totonu ke fai ʻe ha tokotaha malanga kapau ko ʻene palopalema ʻi he ngaue ʻo e sinó ke fakahā ʻa e fakakaukaú ko e fuʻu hulu hono fai iá? [4, kmTO 4/93 p. 10 pal. 20]
13. Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku malava ke fai ke fakaleleiʻi ʻa e ʻikai ke poto ʻi he leá ʻi he lau ʻo e tohí? [8, kmTO 5/93 p. 4 pal. 7]
14. Ko e hā naʻe tohi ai ʻa e tohi Kalonikalí? [10, si p. 75 pal. 2 (p. 75 pal. 2)]
15. Ko e hā ha founga tefito ke fakahoko ʻa e fakamatala hokohoko leleí? [13, kmTO 6/93 p. 3 pal. 11]
16. Ko e hā ʻa e “tohi fakamoʻoni” ʻi he 2 Tuʻi 11:12? [5, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he wE91 2/1 p. 31.]
17. ʻI he fehoanaki mo e 2 Tuʻi 19:32, 33, naʻe taʻofi fēfē ʻa e tuʻi ʻAsiliá mei heʻene hū ki Selusalemá? [8, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he wTO88 7/1 p. 25.]
18. Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku malava ke tau ako mei he meʻa naʻe hokosia ʻe Tēvita ʻo fekauʻaki mo Hanuni ʻi he 1 Kalonikali 19:2-4? [15, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w73 p. 478.]
19. ʻI he founga fē ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ʻe he ngaahi vāhenga fakataulaʻeikí ke maʻu ʻa e mahino pe ko hai ʻa e “kau mātuʻa” ʻoku lave ki ai ʻi he Fakahā 4:4? (1 Kal. 24:4) [16, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w73 p. 62.]
20. Ko e hā ʻetau mahino ki he kaunga ʻa e 1 Kalonikali 29:5 ki he kakai ʻa Sihova ʻi he ʻaho ní? [17, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he wE90 7/1 p. 31.]
Fakakakato ʻa e ngaahi fakamatala ko ʻení ʻaki ha foʻi lea pe kupuʻi lea ʻoku totonu:
21. Ko e malanga kotoa pē ʻoku fiemaʻu ․․․․․․․ koeʻuhi ke ʻi ai hono taumuʻa pea ke fakatahatahaʻi kotoa ʻa hono ngaahi kongá ʻi ha founga maau. [5, kmTO 4/93 p. 10 pal. 1]
22. Ko e tokotaha malanga pōtoʻí ʻoku ʻikai te ne liʻaki ․․․․․․․ ki he kau fanongó ʻaki ʻa ʻene sio ki he noutí ha fuʻu taimi lahi pe taimi hala ʻa ʻene sio ki aí. [7, kmTO 4/93 p. 12 pal. 1]
23. Ke fakahā ʻoku ʻikai ke kātakiʻi ʻe Sihova ʻa e taʻefakaʻapaʻapa ki heʻene kau sevāniti kuo fakanofó, naʻá ne fakahoko vave ʻa e tautea ki he kau talavou maumau-lao ʻa ia naʻa nau manukiʻi ʻa ․․․․․․․ ʻi hono tuʻunga ko e palōfita ʻa Sihova. [9, si p. 74 pal. 34 (p. 74 pal. 34)]
24. ʻI ho tuʻunga ko e tokotaha malangá, ʻoku ʻi ai maʻu ai pē ʻa ho fatongia ke ke malava ʻo tali ʻa e fehuʻi ․․․․․․․ [14, kmTO 6/93 p. 4 pal. 7]
25. Naʻe ngāueʻaki ʻe Mātiu mo Luke ʻa e tohi hohoko ʻo e ․․․․․․․ ke fakapapauʻi mahino ko Sīsū ʻa e Mīsaiá. [17, si p. 78 pal. 23 (p. 78 pal. 23)]
26. ʻI he ngaahi malanga lahi taha, ʻoku fiemaʻu ki he fehoanaki-mālié ․․․․․․․ mei he poini ko ē ki he poini ko ē. [12, kmTO 5/93 p. 6 pal. 2]
Fili ʻa e tali totonu ʻi he ngaahi fakamatala taki taha ko ʻení:
27. ʻI he ʻosi ʻa hono fili ʻa e kaveinga ʻo hoʻo malangá, ko e lākanga hono hokó ko hono fili ʻa e (ngaahi konga Tohitapu; ngaahi talanoa fakatātā; ngaahi poini tefito) ʻokú ke fakakaukau ke ngāueʻakí. [6, kmTO 4/93 p. 11 pal. 9]
28. Ke tauhi maʻu ʻa e tuʻunga femahinoʻaki ʻi ha malanga, kuo pau ke ke (lea fuʻu mahino; manatuʻi maʻu pē ʻa e anga ʻo e fakakaukau ʻa e kau fanongó; loto-māfana). [15, kmTO 6/93 p. 4 pal. 17]
29. Ko e “uofulu taʻu ʻo Siotame” ʻoku ʻuhingá ko e taʻu hono 20 (ʻo ʻene moʻui; ʻo ʻene pule; ʻo e vahaʻa taimi talu mei heʻene hoko ko e tuʻi). (2 Tuʻi 15:30) [6, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w80 9/15 p. 8.]
30. Ko e faʻahinga naʻe “omi kia Tevita . . . ke tokoni” (naʻe ueʻi kinautolu ʻe he ʻuhinga siokita; naʻa nau fili ʻaufuatō ke poupouʻi ʻa e tuʻunga-tuʻi ʻo Tēvita; naʻa nau fai ʻa e meʻa faingofua taha pē ke fai). (1 Kal. 12:22) [13, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w83 3/1 p. 18.]
Fakahoa totonu ʻa e ngaahi konga Tohitapú ki he ngaahi fakamatala ʻoku hā ʻi laló:
1 Tuʻi 22:19-22; 2 Tuʻi 1:2, 7, 8; 5:1-5; 25:27-30; 1 Kal. 9:26, 27
31. Ko e founga ʻo hotau valá ʻe lava ke fakafekauʻaki ai kitautolu ki ha faʻahinga kakai pe kulupu. [2, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w72 p. 666.]
32. Naʻe maʻu ʻe he kau tauhi matapā Līvaí ha lakanga ʻo e falala laulōtaha. [12, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he wE88 12/1 p. 21.]
33. Neongo ʻe fakakaukau nai ʻe he kau mātuʻá ʻoku nau ʻilo ʻa e founga ke lavaʻi ai ʻa e ngaahi tuʻunga, ʻoku totonu ke nau ako mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sihová pea fanongo ki he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he niʻihi kehé pea tuku lotoʻi ia. [1, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w74 p. 436.]
34. ʻOku poupouʻi ʻe he keli fakatotoló naʻe faifai atu pē pea naʻe fakatauʻatāinaʻi ha tuʻi Siuta naʻe tuku pōpula ʻi Pāpilone pea vaheʻi kiate ia ha ʻinasi ko e meʻakai. [9, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he gm p. 48.]
35. ʻE lava ke ueʻi ʻe he fānaú ʻa e kakai lalahí ke nau fai ha meʻa. [3, Lau Tohitapu fakauike; sio ki he w74 p. 402.]