Huhuʻa Mahuʻinga ki he Moʻuí—Vaí
NAʻE lea ʻa Sīsū ki ha fefine Samēlia naʻe ʻutu vai mei ha vaitupu, ʻo fekauʻaki mo ha matavai mapunopuna hake, ʻo iku ki he moʻui taʻengatá. (Sione 4:14) Lolotonga ko e vai naʻá ne lave ki aí ʻoku tuʻu fakaefakatātā, ʻi ha ʻuhinga totonu ko e vaí ʻoku mātuʻaki fiemaʻu ia ki he moʻuí, ʻo fika ua hake pē ki he ʻosikená ʻi he tuʻunga ko ení. ʻE lava ke moʻui ha taha ʻi ha ngaahi uike ʻi he ʻikai ha meʻakaí ka ko e ʻaho pē nai ʻe nima ʻi he ʻikai ha vaí!
Ko e meimei vahe fā ʻe tolu ʻo e mamafa hotau sinó ko e vai. Ko e fakatātaá, ko e foʻi ʻutó ʻoku peseti vai ʻe 75 ki he 85, pea ko e ngaahi uouá ʻoku peseti ʻe 70. ʻI he lotolotonga ʻo e ngaahi meʻa kehé, ʻoku tokoniʻi kitautolu ʻe he vaí ke fakamolū mo folo ʻa e meʻakaí, ʻi heʻene fetuku ʻa e meʻakaí ki he fanga kiʻi selá. ʻOkú ne toʻo ʻa e ngaahi meʻa ʻoku koná mo e ngaahi meʻa taʻeʻaonga kehé, ʻo fakalolo ʻa e ngaahi hokotangá pea mo e ngākau lahí, pea puleʻi ʻa e māfana ʻo e sinó. Ka naʻá ke ʻiloʻi ko e inu ʻo e vai feʻungá ko ha toe meʻa tefito ia ki he holo ʻa e mamafá?
Inu Vai ke Holo ʻa e Mamafá
ʻUluakí, ko e vaí ʻoku ʻikai ha kalolī ai, ʻoku ʻatā mei he ngakó pea ʻatā mei he kolesiteloló, pea ʻoku siʻisiʻi ai ʻa e sōtiumé. Ko hono uá, ko ha meʻa fakasiʻisiʻi ia ʻo e holi ke kaí. Ko hono tolú, ʻoku tokoniʻi ʻe he vaí ʻa e sinó ke ne ngāueʻi ʻa e ngako ʻoku tuku tauhí. ʻO anga-fēfē? Sai, ʻi he taimi ʻoku ʻikai ai ha vai feʻunga ʻi he ongo kofuuá, ʻoku ʻikai lava ke na ngāue lelei. ʻOku pau leva ke tokoni mai ki ai ʻa e ʻaté, ka ʻi hono fai iá ʻoku taʻofi ai ʻene malava ke ngāueʻi ola lelei ʻa e ngakó. ʻOku hoko ai ʻo tuku tauhi ai pē ʻa e ngakó ʻi he sinó, pea ʻokú ke toe mamafa ange ai. Ko ia ai, hangē ko ia ko e lau ʻa Dr. Donald Robertson ʻo e Senitā Meʻakai-Palanisi Fakafaitoʻo ki he Sisinó ʻi he Tonga-Hihifó ʻi Scottsdale, ʻAlisona, U.S.A., “ko e inu ʻo e vai feʻungá ko ha kī ia ki he holo ʻa e mamafá. Kapau ko e kakai ʻoku nau feinga ke holo honau mamafá ʻoku ʻikai te nau inu ha vai feʻunga, ʻoku ʻikai lava ʻe he sinó ke ngāueʻi feʻunga ʻa e ngakó.”
Ko e moʻoni, ko e tānaki fehālaaki ʻa e vaí ko e meʻa ʻoku faʻa tupu mei ai ʻa e mamafa angé. Ko ia ai, ko e tokolahi ʻoku nau hehema ki he tānaki fehālaaki ʻo e vaí ʻoku nau fakakaukau ko e fakaleleiʻangá ko hono fakasiʻisiʻi ʻenau inu ʻo e vaí. Kae kehe, ko e meʻa fehangahangai ia ʻoku hokó. ʻI he taimi ʻoku hoko ai ki he sinó ʻa e siʻi ʻo e vaí, ʻoku feinga ia ke ne tauhi ʻa e kiʻi meʻi vai kotoa pē ʻoku ala maʻú ʻaki ʻene tauhi ia ʻi he ngaahi feituʻu hangē ko e ongo vaʻé, ko e ongo nimá, mo e ongo alangá. Ko ia ʻoku fakahinohino mai ʻe he kau mataotao ʻi he meʻakaí ke tau ʻoange ki he sinó ʻa e meʻa ʻokú ne fiemaʻú—ʻa e vai feʻunga. Pea manatuʻi, ko e lahi ange ʻo e māsima ʻokú ke kaí, ko e lahi ange ia ʻo e vai te ke tānaki ke huʻi iá.
Fakahauhau Ho Sinó
ʻI he ʻaho taki taha, ʻi he fakaʻavalisí, ko e lita ʻe ua nai ʻo e vaí ʻoku toʻo ia fakafou ʻi he kilí, ongo maʻamaʻá, ngākaú, mo e ongo kofuuá. ʻOku mole meia kitautolu ʻa e huhuʻa ʻoku fakafuofua ko e vaeuaʻi lita ʻi he ʻaho kotoa pē ʻi he hō ʻataʻatā pē ʻo e manavá. Kapau ʻoku ʻikai ke fetongi ʻa e vai ko iá, te tau hoko ai ʻo mahahuʻa. Ko e fakaʻilonga ʻe niʻihi ʻo e mahahuʻá ko e langa ʻulu, tāvaivaia, mamahi ʻa e uouá, lanu fakapōpōʻuli ʻa e tuʻu-ofí, taʻemakātakiʻi ʻa e velá, pea pakupaku ʻa e ngutú mo e matá.
Ko ia, ko e hā e lahi ʻo e vai ʻoku totonu ke tau inú? ʻOku pehē ʻe Dr. Howard Flaks, ko ha toketā mataotao ki he sisinó: “Ko e siʻisiʻi taha ki ha tokotaha moʻui leleí ko e ipu vai kuata lita ʻe valu ki he hongofulu he ʻaho. Te ke fiemaʻu ʻa e vai lahi ange kapau ʻokú ke fakamālohisino lahi pe nofo ʻi ha feituʻu ʻea vela. Pea ko e kakai ʻoku fuʻu mamafá ʻoku totonu ke nau inu ha toe ipu vai ʻe taha ki he kilokalami ʻe hongofulu kotoa pē ʻoku nau fakalaka ʻaki ʻi honau tuʻunga mamafa leleí.” Kae kehe, ʻoku pehē ʻe he niʻihi he taimí ni ʻoku feʻunga pē ke inu ʻa e vaí ʻi he taimi ʻokú ke fieinua aí, neongo ia kapau ʻokú ke fieinua lahi, kuó ke ʻosi ʻi ha tuʻunga mahahuʻa nai.
ʻE lava ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi inu kehé kae ʻikai ko e vaí? Lolotonga ʻoku lelei ʻa e ngaahi huhuaʻi fuaʻiʻakau mo e vesitapolo ʻoku huʻi ʻaki ʻa e vaí, ʻoku ʻikai ke ʻatā ia mei he kalolií. Pehē foki, ko e ngaahi huhuʻa ʻoku lahi ai ʻa e suká mo e huʻakaú ʻoku fakalahi ai ʻa e fiemaʻu ʻe he sinó ia ʻa e vaí, he ʻoku fiemaʻu ʻa e vaí ke veteki ia. Pea ko e ʻolokaholó mo e ngaahi inu ʻoku ʻi ai ʻa e kefiní hangē ko e kofí mo e tií ʻoku kiʻi lahi ai ʻa e haʻu ki tuʻa ʻa e tuʻu-ofí, ʻo fiemaʻu ai ke inu ʻa e vai lahi ange ke fetongiʻaki ʻa e meʻa kuo tukuange ki tuʻá. ʻOku ʻikai pē toe ʻi ai ha fetongi ia ki he huhuʻa mahuʻinga ko iá, ʻa e vaí. Ko ia fēfē ke ke inu ha ipu vai he taimí ni?
[Puha/Fakatātā ʻi he peesi 17]
Ngaahi Fokotuʻu ki Hono Inu Lahi Ange ʻo e Vaí
● ʻAve holo ha foʻi hina vai.
● Inu ha ipu vai he houa kai kotoa pē.
● Inu ki muʻa, lolotonga, mo e hili ʻa e fakamālohisinó.
● ʻI he ngaahi taimi mālōloó inu vai kae ʻikai ko e kofí.
● Ke fakaleleiʻi ʻa e ifo ʻo e vai tepí, tānaki atu ki ia ha huhuaʻi lēmani pe ngāueʻaki ha meʻa sivi.
[Maʻuʻanga ʻo e Tā ʻi he peesi 16]
Faitā: www.comstock.com