LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • g 4/07 p. 20-22
  • ʻAʻake ʻa Noá mo e Foʻu ʻo e Vaká

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ʻAʻake ʻa Noá mo e Foʻu ʻo e Vaká
  • ʻĀ Hake!—2007
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Ko e Tisaini ʻo e ʻAʻaké
  • Matuʻuaki ʻo e Vaí
  • Malu mo Fakafiemālie
  • Hao ha Toko Valu ki ha Māmani Foʻou
    Ngaahi Lēsoni ʻe Lava Ke Ke Ako mei he Tohi Tapú
  • ʻAʻake ʻa Noá
    Ngaahi Lēsoni ʻe Lava Ke Ke Ako mei he Tohi Tapú
  • Ko e Fuʻu Lōmakí
    Ko ʻEku Tohi ʻo e Ngaahi Talanoa Faka-Tohitapú
  • Naʻe Faʻu ʻe Noa ʻa e ʻAʻake
    Ko ʻEku Tohi ʻo e Ngaahi Talanoa Faka-Tohitapú
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
ʻĀ Hake!—2007
g 4/07 p. 20-22

ʻAʻake ʻa Noá mo e Foʻu ʻo e Vaká

LAKA HAKE ʻi he taʻu ʻe 40, kuó u ngāue ai ko ha tokotaha foʻu vaka mo e ʻenisinia tahi. Ko ʻeku ngāué naʻe kau ai hono palani ʻa e ngaahi vaka ʻi he fōtunga mo e lahi kehekehe, fakataha mo e ngaahi faʻunga fakamīsini mo e ngaahi meʻa kehe ʻokú ne ʻai ke ngaʻunú. ʻI he 1963, lolotonga ʻeku nofo ʻi Kolomupia Pilitānia, ʻi Kānata, naʻe fakahaaʻi mai ai kiate au ʻe ha taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻa hono fakamatalaʻi ʻe he tohi Senesí ʻa e ʻaʻake ʻa Noá ko ha puha lōloa. Ko e fakamatala ko ení naʻá ku mahuʻingaʻia ai, pea naʻá ku fakakaukau ke fakatotoloʻi ia.

ʻOku fakahaaʻi ʻe he fakamatala ʻi he Senesí naʻe fakapapauʻi ʻe he ʻOtuá ke fakamaʻa ʻa e māmani fulikivanú ʻaki hono lōmakiʻi vai ʻa e palanité. Naʻá ne tala kia Noa ke foʻu ha ʻaʻake koeʻuhi ke fakahaofi ia mo hono fāmilí, pea mo ha fanga manu ʻi he faʻahinga kehekehe mei he fuʻu Lōmaki ko ení. Naʻe folofola ʻa e ʻOtuá kia Noa ke foʻu ʻa e ʻaʻaké ke kiupite ʻe 300 lōloa, kiupite ʻe 50 māukupu, pea kiupite ʻe 30 māʻolunga. (Senesi 6:15) Fakatatau ki he fakafuofua motuʻa ʻe taha, ʻe ʻai ai heni ʻa e ʻaʻaké ke mita nai ʻe 134 lōloa, mita ʻe 22 māukupu pea mita ʻe 13 māʻolunga.a

Ko e Tisaini ʻo e ʻAʻaké

Naʻe langa ʻa e ʻaʻaké ʻo funga vaka tolu, ʻa ia ne toe fakalahi ai hono mālohí pea maʻu ai ha ʻatā ʻi he fakakātoa ʻo e funga vaká ko e sikuea mita nai ʻe 8,900. Naʻe foʻu ʻaki ia ʻa e kofa—ʻo ʻikai ke hū ki ai ʻa e vaí—ko e ʻakau papa, mahalo ko e saipalesi, pea naʻe silaʻi ʻa loto mo tuʻa ʻaki ʻa e valitā. (Senesi 6:​14-16) ʻOku ʻikai ke tala mai ʻa e founga ia naʻe fakamaʻu ai ʻe Noa ʻa e ngaahi vaʻa papá. Ka naʻa mo e ki muʻa pē ʻi he fakamatala ki he Lōmakí, ʻoku lave ʻa e Tohi Tapú ki he kau tuki ʻo e ngaahi meʻangāue kapa mo e ʻaione. (Senesi 4:22) Pe ko e hā pē ʻa e tuʻungá, ʻoku aʻu mai ki he ʻahó ni ko e ngaahi foʻi pine papa ʻoku ʻiloa ko e faʻo ʻakaú ʻoku ngāueʻaki ia ke foʻu ʻaki ʻa e ngaahi vaka papa ʻe niʻihi.

Naʻe ʻi ai ʻa e ngaahi fakalokiloki ʻo e ʻaʻaké, ko ha matapā ʻi hono tafaʻakí, pea mo ha tsoʹhar kiupite ʻe taha hono māʻolungá, ʻa ia ko ha ʻato tapatolu nai, mahalo naʻe fakaavaava ʻa lalo ke fehūʻaki ai ʻa e ʻeá mo maama. Kae kehe, ʻoku ʻikai ke lave ʻa e fakamatala ʻi he tohi Senesí ia ki ha takele pe ko ha taumuʻa pe naʻa mo ha faʻahinga lā, ngaahi fohe pe foheʻuli ʻi he ʻaʻaké. Ko hono moʻoní, ko e foʻi lea faka-Hepelū tatau ki he “ʻaʻake” ʻoku ngāueʻaki ia ke fakamatalaʻiʻaki ʻa e kato naʻe valiʻaki ʻa e valitā ʻa ia naʻe ngāueʻaki ke fakatētē ai ʻa e kiʻi pēpē ko Mōsesé ʻe heʻene faʻeé ʻi he Vaitafe Nailá.—Ekisoto 2:​3, 10.

Matuʻuaki ʻo e Vaí

Ko e lōloa ʻo e ʻaʻaké naʻe liunga ono hono fālahí pe liunga hongofulu hono māʻolungá. ʻOku lahi ʻa e ngaahi vaka ʻi onopooni ʻoku meimei tatau honau lahí, neongo ko e lahi ʻo e lōloá ki he māukupú ʻoku fili ia ʻo fakatatau ki he mālohi ʻoku fiemaʻu ke ngaʻunu holo ai ʻi he vaí. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, naʻe fiemaʻu pē ʻa e ʻaʻaké ke tētē. Naʻe anga-fēfē ʻa ʻene malava ke tēteé?

Ko e founga ʻa ia ʻoku matatali ai ʻe he vaká ʻa e havilí mo e peaú ʻoku ui ia ko e tōʻonga matuʻuaki ʻo e vaí. ʻOku felāveʻi eni foki mo e lahi ʻo ha vaka. ʻOku fakamatala ʻa e Tohi Tapú ki he fuʻu lōvai naʻá ne fakatupunga ʻa e Lōmakí peá ne toe pehē naʻe fakatupunga ki mui ʻe he ʻOtuá ke angi ha matangi. (Senesi 7:​11, 12, 17-20; 8:1) ʻOku ʻikai ke leaʻaki ʻe he Tohi Tapú ia pe naʻe mālohi fēfē ʻa e ngaahi peaú mo e matangí, ka ʻoku ngalingali ko e matangí mo e peaú fakatouʻosi naʻe mālohi mo feliliuaki ʻo hangē pē ko ia ʻi he ʻaho ní. Ko e lōloa ange mo e mālohi ange ʻa e angi ʻa e matangí, ko e toe māʻolunga ange mo vā mamaʻo ange ia ʻa e ngaahi foʻi peaú. Tānaki atu ki ai, ko ha lulululu pē ʻa ha mofuike naʻe lava ke fakatupunga ai ha ngaahi peau mālohi.

Ko e lahi ʻo e ʻaʻaké naʻe tokoni ia ki heʻene tuʻumaʻú, ʻo taʻofi ai ia mei haʻane mafuli. Naʻe toe tisaini foki ʻa e ʻaʻaké ke fekuki mo e ngaahi mālohi ʻe lava ke fakatupunga ai ia ke haʻulu ʻi he tahi hoú. Ko ʻene haʻulu tōtuʻá—ʻi he taimi ʻoku hikiʻi hake ai ʻe he foʻi peau taki taha ʻa e ngataʻanga ʻe taha ʻo e vaká pea tuku ange ai ia ke tūʻulu ki laló—ʻe ʻikai nai ke fuʻu sai ia ki he kakai mo e fanga manu ʻi he vaká. Ko e liaki peheé ʻe fakatupunga maumau lahi ia ki ha vaka. Ko hono faʻungá kuo pau ke mālohi feʻunga ke matuʻuekina ha ala ngāvaivai ʻa loto-mālie ʻi ha taimi ʻoku hikiʻi fakaʻangataha hake ai ʻe he peau lalahí ʻa e ongo ngataʻanga fakatouʻosi ʻo e vaká. Kae kehe, ʻi he taimi ʻoku hikiʻi hake ai ʻe ha foʻi peau lahi ʻa e vaká ʻi loto-mālie, ʻo ʻikai ha poupou ʻi he ongo ngataʻangá, ʻe lava ke mapelu nai ki lalo ʻa e taumuʻá mo e taumulí. Naʻe folofola ʻa e ʻOtuá kia Noa ke ne ngāueʻaki ʻa e tuʻunga ko e 10 ki he 1 ki he fua ʻo e lōloá ki he māʻolungá. Ne toki ʻiloʻi ki mui ʻe he kau foʻu vaká ʻo fakafou pē ʻi ha hokosia faingataʻa ʻe lava ke matuʻuaki ʻe ha tuʻunga pehē ʻa e ngaahi maumau ko ení.

Malu mo Fakafiemālie

Koeʻuhi naʻe fuo hangē ha puhá ʻa e ʻaʻaké, ko e mālohi ko ia ʻokú ne ʻai ha vaka ke tēteé ʻe potupotutatau ia mei he ongo ngataʻangá. Naʻe potupotutatau foki ʻa hono mamafá. ʻOku ngalingali naʻe fakapapauʻi ʻe Noa ko e utá—ʻo kau ai ʻa e fanga manú pea mo ha tokonaki meʻakai ke laka hake ʻi he taʻu ʻe tahá—naʻe vahevahe lelei ia. Ko e vahevahe lelei ʻa e mamafá ʻoku fakasiʻisiʻi ai ʻa e toe maumau ʻe fakahoko ʻe he utá ki he faʻunga ʻo ha vaka. Ko ia ai, ko e ongo meʻa lalahi ʻe ua naʻe tokoni ki he malava ʻa e ʻaʻaké mo hono kau pāsesé ke nau hao atu ʻi he Lōmaki fakaemāmani lahí—ko e tisaini fakaʻotua ʻo e ʻaʻaké mo e tokanga fakaemaluʻi ʻa Sihová. Naʻe fakapapauʻi ʻe he ʻOtuá ke toka ʻa e ʻaʻaké ʻi ha feituʻu malu mo feʻungamālie.

Ko ʻeku sivisiviʻi fakaʻāuliliki ʻa e kaveinga ko ení naʻe iku atu ai ke u fakamulituku ʻaki ʻo pehē ko e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú ʻo kau ki he ʻaʻake ʻa Noá ʻoku moʻoni pea ʻoku fehoanakimālie ia mo e founga foʻu vaka ʻi onopōní. Ko e moʻoni, ʻoku lahi ʻa e ngaahi fakaikiiki ʻo kau ki he ʻaʻaké pea mo e Lōmakí ʻoku ʻikai ke lave ki ai ʻa e fakamatala ʻi he tohi Senesí. ʻOku ou fakaʻamu ʻe ʻi ai e ʻaho, hili ʻa e toetuʻú, te u fetaulaki ai mo Noa ʻi heni he māmaní, ʻi he haʻohaʻonga tonu ʻo e ngaahi fāmili ʻo e tangatá mo e fanga manú ʻa ia ko ʻenau ʻi aí ne malava ia fakafou he ʻaʻake naʻá ne ngāue fuoloa mo mālohi ke foʻú. (Ngāue 24:15; Hepelu 11:7) ʻUluakí, te u fakamālō kiate ia mo hono fāmilí. Pea te u ʻeke kiate ia ha ngaahi fehuʻi lahi.—Tānaki mai.

[Fakamatala ʻi lalo]

a Ko e kiupité ko ha fua motuʻa ia ʻoku fakafuofua ʻoku fehoanakimālie mo e mamaʻo mei he tuiʻi nimá ki he ʻuluʻuluʻi-nimá. Lolotonga ʻa e taimi ʻo e kau ʻIsilelí, ʻoku hā ngali ko e fua totonu anga-maheni ʻo e kiupité ko e senitimita nai ʻe 44.5.

[Puha/​Fakatātā ʻi he peesi 22]

KO HA SĪPINGA ʻO E ʻAʻAKÉ

ʻE lava ke ke faʻu pea ʻahiʻahiʻi haʻo kiʻi ʻaʻake pē ʻaʻau ʻo ngāueʻaki ʻa e sīpinga ko ení. (Te ke faʻu nai ha kiʻi vaka lahi ange ʻaki hono fakalahi potupotutatau ʻa e sīpinga ʻoku hā ʻi laló.) Ko ha pepa anga-maheni ʻe lava ke ʻai ke ʻoua ʻe hū ki ai ha vai ʻi hono vali kotoa ia ʻaki ha teʻelango kuo ʻosi fakavaia pe ko ha ngaahi foʻi kala. Toki peluki leva ʻa e pepá ʻo fakapipiki ʻa e ngaahi tulikí ʻaki ha tepi pe kulū. ʻAi ha fakamamafa ki he takele ʻo hoʻo kiʻi vaká—hangē ko ha ngaahi foʻi koini ʻoku fakavahavaha lelei ʻo fakamaʻu ʻaki ha tepi pe kulū—kae ʻoua kuo tētē pea kiʻi ngoto hifo ʻi he loto vaí ʻaki ha vahe tolu ʻe taha ki he vaeua ʻo hono māʻolungá.

Ke fakahāhaaʻi ʻa hono matatali lelei ʻe he ʻaʻaké ʻa e vaí, tuku hoʻo kiʻi vaká ʻi he loto-mālie ʻo ha topu vai, hangē ko ha topu kaukau, pea tuku fakaloloa ai. Feinga ke ʻai ha fanga kiʻi foʻi peau hokohoko ʻaki hono pukepuke fakaloloa ha ngeʻesi puha huʻakau pe ha meʻa meimei tatau ʻi he ngataʻanga ʻo e topú pea toutou lolomi maʻamaʻa hifo ʻi he vaí.

[Taiakalami]

(Ki he konga tohi kuo ʻosi fokotuʻu kakató, sio ki he tohí)

PELU KI LOTO PELU KI LOTO

PELU KI LOTO PELU KI LOTO

[Fakatātā]

Ko e lahi ʻo e ʻaʻaké naʻe meimei tatau ia mo e lahi ʻo ha vaka ʻalu tahi

[Taiakalami/​Fakatātā ʻi he peesi 20, 21]

(Ki he konga tohi kuo ʻosi fokotuʻu kakató, sio ki he tohí)

Muʻa

Tafaʻaki

ʻOlunga

Muʻa

Tafaʻaki

ʻOlunga

[Fakatātā]

Ko e ʻaʻake ʻo Noá naʻe fakafuofua ki he mita ʻe 134 hono lōloá, ʻo meimei lōloa tatau mo e vaeua ʻo e “Titanic”

[Maʻuʻanga tā]

Palani ʻo e Titanic: Anga-lelei ʻa Toketā Robert Hahn/www.titanic-plan.com; laʻitā: Anga-lelei ʻa e The Mariner’s Museum, Newport News, VA

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share