LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • uw vahe 20 p. 154-160
  • Moʻuí mo e Totó—ʻOkú Ke ʻAi Kinaua ke Toputapu?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Moʻuí mo e Totó—ʻOkú Ke ʻAi Kinaua ke Toputapu?
  • Fāʻūtaha ʻi he Lotu ki he ʻOtua Moʻoni Pē Taha
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Fēfē ʻa Hono Ngāueʻaki Fakafaitoʻo ʻo e Totó?
  • ʻOku Mafatukituki Fēfē ʻa e Meʻá Ni?
  • Ko ha Vakai Fakaʻotua ki he Moʻuí
    Ko e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú?
  • Ngaahi Fehuʻi mei he Kau Lautohí
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2000
  • Fakamahuʻingaʻi Totonu ʻa e Meʻaʻofa ko Hoʻo Moʻuí
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2004
Fāʻūtaha ʻi he Lotu ki he ʻOtua Moʻoni Pē Taha
uw vahe 20 p. 154-160

Vahe 20

Moʻuí mo e Totó—ʻOkú Ke ʻAi Kinaua ke Toputapu?

1. (a) Ko e hā ʻa e anga ʻo e vakai ʻa e ʻOtuá ki he moʻuí? (e) ʻOku malava fēfē ke tau fakahāhā ʻoku tau houngaʻia ʻi he meʻaʻofa ʻa e ʻOtuá ko e moʻui?

ʻOKU ʻIKAI TOTONU ke fakaʻohovale kiate kitautolu ʻa e mātuʻaki kehe ʻa e anga ʻo e fakakaukau ʻa e ʻOtuá ki he moʻuí mei he anga ʻo e fakakaukau ko ia ʻa e māmaní. ʻOku toputapu ʻa e moʻui ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ki he ʻOtuá. ʻOku pehē ʻa e anga ʻo hoʻo fakakaukau ki aí? ʻOku fakatuʻunga fakaʻaufuli kitautolu ʻi he ʻOtuá, ʻa ia ʻokú ne “foaki mai kiate kitautolu fulipe ʻa e moʻui, mo e manava, mo e meʻa kotoa pe.” (Ng. 17:25-28; Sāme 36:9) Kapau ʻoku tau maʻu ʻa e anga ʻo e vakai tatau mo e ʻOtuá, te tau tokanga ki heʻetau moʻuí. Ka heʻikai te tau maumauʻi ʻa e lao fakaʻotuá ʻi ha feinga ke haofaki ʻa ʻetau moʻui lolotongá. ʻOku tau koloaʻaki ʻa e talaʻofa ʻa e ʻOtuá ʻo kau ki he moʻui taʻengata maʻá e faʻahinga ʻoku nau ngāueʻi moʻoni ʻa ʻenau tui ki hono ʻAló.​—Mt. 16:25, 26; Sione 6:40; Sut 21.

2. Ko e fakakaukau ʻa hai ʻo kau ki he moʻuí ʻoku hā mei he māmaní, pea ko e hā ʻa e faʻahinga fakakaukau ʻoku faʻa iku atu ki ai ʻeni ʻi he taimi ʻe niʻihi?

2 Ko hono kehe ʻaupitó, naʻe pehē ʻe Sīsū ko Sētane ko e Tēvoló, ko e pule ʻo e māmani ko ení, “ko e tamate-tangata mei he kamataʻanga.” (Sione 8:44; 12:31) Naʻá ne ʻomai ʻa e maté ki he faʻahinga ʻo e tangatá talu pē mei he kamataʻanga ʻo ʻene founga angatuʻú. ʻOku fakahā ʻe he hisitōlia anga-fakamālohi ʻo e māmaní ʻa hono laumālié. Ka ʻoku toe malava foki ʻe Sētane ke ne ʻai ia ke hā ngali kehe. Ko ia ai, ʻoku pehē ʻe he kau tangata ʻa ia ʻoku tākiekina ʻe he ngaahi fakakaukau ʻa Sētané, neongo ʻoku lelei ke te hoko ko ha tokotaha lotu, ka ʻi he taimi ʻoku ʻi he tuʻunga fakatuʻutāmaki ai ʻa e moʻuí ʻe lelei ange kiate koe ke ke fai ki heʻenau faleʻi “mataotaó” kae tuku ʻa e lave ki he Tohitapú. (Fehoanaki mo 2 Kolinitō 11:14, 15.) ʻI haʻo fehangahangai mo ha tuʻunga ke fakapapauʻi pe ko e moʻui-pe-maté, ko fē ʻa e tafaʻaki ʻe hehema ki ai ho lotó? Ko hono moʻoní, ʻoku totonu ke tau holi ke fakahōifuaʻi ʻa Sihova.

3. (a) Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau mahuʻingaʻia tautefito ki he meʻa ʻoku lāulea ki ai ʻa e Tohitapú ʻo fekauʻaki mo e totó? (e) Lau ʻa Sēnesi 9:3-6 mo e Ngāue 15:28, 29, pea tali leva ʻa e ngaahi fehuʻi ʻoku fakahokohoko ʻi ʻolungá ʻaki ʻa e ngaahi veesí ni.

3 ʻOku fakahā ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá ha kaunga vāofi ʻaupito ʻi he moʻuí mo e totó, ʻo pehē: “He ko e moʻui ʻa e kakano ʻoku ʻi he toto.” Hangē pē ko e toputapu ʻa e moʻuí, kuo toe ʻai ʻe he ʻOtuá ke toputapu ʻa e totó. Ko e meʻa ia ʻoku ʻaʻana, pea ke ngāueʻaki pē ʻi he founga ʻokú ne hōifua ki aí. (Liv. 17:3, 4, 11; Teu. 12:23) Ko ia ʻoku lelei ke tau fakakaukau tokanga ʻaupito ki he meʻa ʻokú ne fiemaʻu meiate kitautolu ʻo fekauʻaki mo e totó.

Lau ʻa Sēnesi 9:3-6

Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa ʻoku angaʻaki ʻa hono fai ʻi ho feituʻú ʻoku fiemaʻu ai kiate koe ke ke tokanga ʻaupito ke ʻoua te ke kai ʻa e toto ʻo ha monumanu?

Koeʻuhi ko e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Sēn 9 veesi 4 ʻo fekauʻaki mo e toto ʻo e fanga manú, ko e hā hoʻo fakakaukau ki he inu ʻo e toto ʻo e tangatá (ʻa ia naʻe fai ʻi he ngaahi malaʻe vaʻinga ʻi Lomá)?

Hangē ko ia ʻoku hā ʻi he Sēn 9 veesi 5 mo e 6, ko hai kuo pau ke tau fai tefito ki ai ʻa e fakamatala ki hono lingi ʻa e toto ʻo ha tangata?

Lau ʻa Ngāue 15:28, 29

ʻOku fakahā mei heni ʻe ngāueʻaki pē ʻa e ngaahi fiemaʻu ko iá ʻi ha taimi fakangatangata pē? ʻOku nau kaungatonu kiate kitautolu?

ʻOku ʻikai fakakau ʻa e toto ia ʻo e tangatá ʻi he lea ʻoku ngāueʻaki hení?

ʻOku fakahā ʻe he potutohí ni ʻe kehe nai ʻa e meʻa ia ʻe fai ʻi he hoko ʻa e ngaahi fakatuʻutāmaki fakatuʻupakē fakafaitoʻó?

4. Hangē ko ia kuo tau lāulea ki ai hení, ko e hā ʻa e meʻa ʻoku fakahaaʻi ʻe he Tohitapú ʻoku fiemaʻu nai ke fai ʻe ha taha koeʻuhi ke ʻoua naʻá ne kau ʻi he halaia ʻi he totó?

4 ʻI he fekauʻaki mo e toto ʻo e tangatá, ʻoku ʻikai totonu ke tau fakakaukau atu ʻo pehē ʻoku tau taʻehalaia ʻi he fakaʻehiʻehi pē mei he fakapoó. ʻOku fakahā ʻe he Tohitapú ʻo pehē kapau ʻoku tau hoko ʻo kau ʻi ha faʻahinga kautaha ʻoku halaia ʻi he totó ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá, kuo pau ke tau tuʻusi ʻosi ʻa ʻetau ngaahi fekauʻaki mo e kautaha ko iá ʻo kapau ʻoku ʻikai te tau saiʻia ke tau kau ʻi heʻene ngaahi angahalá. (Fkh. 18:4, 24; Mai. 4:3) ʻOku tuha mo e meʻá ni ha ngāue fakavavevave ʻaupito.

5. Ko e hā ʻa e fekauʻaki ʻa e ngāue tōtōivi ʻi he ngāue fakamalangá pea mo ʻete ʻataʻatā mei he halaia ʻi he totó?

5 ʻI he meʻa fekauʻaki mo e kau sevāniti ʻa e ʻOtuá ʻa ia kuó ne fekauʻi ke nau fai ʻa e fakatokanga ʻo fekauʻaki mo e fakaʻauha ʻoku tuʻunuku maí ni ʻi he fuʻu mamahi lahí, ʻoku fiemaʻu ke nau fanongonongo loto-tōnunga ʻa e pōpoaki ko iá ka nau ʻataʻatā mei he halaia ʻi he totó. (Fehoanaki mo ʻIsikeli 3:17-21.) Naʻe fakakaukau ʻa e ʻapositolo ko Paulá kiate ia tonu ko ha tangata ʻoku ʻi ai hono moʻua ki he kakai ʻo e ngaahi faʻahinga kotoa pē koeʻuhi ko e ngāue fakamalanga naʻe vaheʻi ange kiate iá. Naʻá ne toki ongoʻi ʻataʻatā mei honau totó ʻi he hili pē haʻane fai ha fakamoʻoni fakaʻāuliliki kiate kinautolu ʻo fekauʻaki mo e tokonaki ʻa e ʻOtuá ki he fakahaofí. (Loma 1:14, 15; Ng. 18:5, 6; 20:26, 27) ʻOku fakahā ʻe hoʻo tōtōivi ʻi he ngāue fakamalangá ha tokanga meimei tatau ʻo fekauʻaki mo e fatongia kuo hilifaki ki he kotoa ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová?

6. Ko e hā ʻa e kaunga ʻo hono taʻofi ke ʻoua ʻe hoko ha fakatuʻutāmakí pea mo e ʻapasia ki he tuʻunga toputapu ʻo e moʻuí?

6 ʻOku toe totonu foki ke tau tokanga mamafa ki he ngaahi fakatuʻutāmaki fakatupu maté. ʻI he malumalu ʻo e Lao ʻia Mōsesé naʻe lau ʻoku ʻikai ke ʻatā mei he halaiá ha faʻahinga naʻa nau fakatupunga matuʻutāmaki ʻa e mate ʻa ha taha. Naʻe hilifaki ai ʻa e ngaahi tautea. (ʻEki. 21:29, 30; Teu. 22:8; Nōm. 35:22-25) Kapau te tau tukulotoʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻoku fekauʻaki mo e meʻá ni, te tau tokanga leva ke fakaʻehiʻehi mei hano fakatupunga ha fakatuʻutāmaki fakatupu mate ʻaki ʻa e founga ʻo ʻetau fakaʻuli ʻi ha meʻalele, pe fai ha meʻa fakavalevale ʻo mālō pē e moʻui mei ai, pe ko ʻetau fakaʻatā ha ngaahi tuʻunga taʻemalu ke hoko ʻi hotau ʻapí pe ko e feituʻu ʻoku tau ngāue aí. ʻOku fakahā ʻe hoʻo fakakaukau ʻo fekauʻaki mo e ngaahi meʻá ni ha houngaʻia kakato ki he tuʻunga toputapu ʻo e moʻuí?

Fēfē ʻa Hono Ngāueʻaki Fakafaitoʻo ʻo e Totó?

7. (a) ʻOku fetāiaki ʻa hono huhu ʻa e toto ʻo ha taha ki ha taha kehe pea mo e tuʻunga toputapu ʻo e totó? (e) Ko e hā ʻoku ʻikai ʻuhinga lelei ai ke fakangatangata pē ʻa e fekau ke ‘fakaʻehiʻehi mei he totó’ ki he ngaahi founga naʻe ngāuelahiʻaki ʻi he ʻuluaki senitulí?

7 Neongo ʻoku ʻikai foʻou ʻa e founga ke ngāueʻaki ʻa e totó ʻi he ngaahi huhu totó, ka ʻoku tautefito ki he senituli hono 20 ni kuo hoko ia ʻo ngāuelahiaʻaki, ʻi he taumuʻa ke fakatolonga atu ʻa e moʻuí. ʻOku fakatou ngāueʻaki ʻi he founga ko ení ʻa e totó fakakātoa pea mo e ngaahi meʻa tefito ʻoku faʻuʻaki ʻa e totó. Ko hono moʻoní, ʻoku ʻikai ke fakapapauʻi matematē mai ʻe he ngaahi founga fakafaitoʻo peheé ʻe ʻikai ke mate ʻa e tokotaha-mahakí. Ko hono moʻoní, ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻoku hoko ʻa e maté ko ha nunuʻa fakahangatonu ia ʻo hono ngāueʻaki pehē ʻa e totó. Ka ko e meʻa ke tokanga lahi ange ki aí​—ʻOku kaungatonu ki he founga fakafaitoʻó ni ʻa e fiemaʻu ko ia ʻa e Tohitapú ke tau ‘fakaʻehiʻehi mei he totó’? ʻIo! ʻOku maumauʻi ʻa e lao fakaʻotuá ʻi hono ʻai ʻo e totó mei ha meʻa moʻui kehe, tangata pe monumanu, ki he sino ʻo ha taha kehe. ʻOkú ne fakahāhā ʻa e taʻetokaʻi ʻo e tuʻunga toputapu ʻo e totó. (Ng. 15:19, 20) ʻOku ʻikai ha makatuʻunga ki hano fakangatangata pē ʻa e fekau ko ia ke ‘fakaʻehiʻehi mei he totó’ ki he ngaahi founga ko ia naʻe fai ʻi he ʻuluaki senitulí pea ʻikai fakakau leva ai ʻa e ngaahi founga fakafaitoʻo ʻi onopooní. Fakakaukau fakalelei ki he meʻá ni: Ko hai te ne taukaveʻi ʻo pehē ko e fekau ko ia ʻa e Tohitapú ke ʻoua ʻe fakapoó naʻe ʻikai kau ai ʻa hono toʻo taʻe fakalao ia ʻa e moʻui ʻa e tangatá ʻaki ha meʻafana, koeʻuhi he naʻe toki ʻilo pē ʻa e ʻoné ia ʻi he senituli hono 10? Pea ʻe ʻuhinga lelei nai ke fakakikihi ʻo pehē naʻe kaungatonu pē ʻa hono tapui ʻo e konaá ki he ngaahi meʻa inu naʻe ʻiloa ʻi he ʻuluaki senitulí pea ʻoku ʻikai kaungatonu ia ki he ngaahi kava mālohi ʻi onopooní? ʻOku mahino maʻalaʻala ki he faʻahinga ko ia ʻoku nau saiʻia moʻoni ke nau fakahōifuaʻi ʻa e ʻOtuá ʻa e meʻa ko ia ʻoku fakahoko mai ʻe he fekau ke ‘fakaʻehiʻehi mei he totó.’

8. (a) ʻOku malava fēfē ke ke fakapapauʻi pe ʻoku feʻungamālie ki ha tokotaha Kalisitiane ke ne tali ha faʻahinga founga fakafaitoʻo? (e) Kapau ʻoku fiemaʻu ʻe ha toketā ke toʻo ha konga ho totó, ʻo tuku tauhi ia pea toki fakafoki ki ho sinó ʻi he lolotonga ʻo ha tafa, ko e hā ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni faka-Tohitapu ʻoku malava ke ne tokoniʻi koe ke ke fai ha fili fakapotopoto? (f) Ko e hā ʻa e faʻahinga fakakaukau ke aʻu ki ha fakamulituku ʻe fai nai ʻe ha taha ʻo kau ki he faitoʻo ko ia ʻoku fiemaʻu ai ke fetāfeaki takai ʻa e totó ʻo fakafou ʻi ha nāunau ki tuʻa mei he sinó?

8 Ka neongo ia, ko e fihi tuʻu ko ia ʻa e ngaahi founga fakafaitoʻo ʻe niʻihi ʻokú ne ʻohake nai ai ha ngaahi fehuʻi. ʻOku malava fēfē ke fakapapauʻi ʻa e ngaahi fehuʻí ni? Ko e ʻuluaki meʻá, kole ki hoʻo toketaá ke ne fai ha fakamatala mahino ʻo fekauʻaki mo ha founga fakafaitoʻo ʻoku fokotuʻu mai. Hili iá pea ke vakavakaiʻi lelei ia ʻo faʻa lotu ʻo fekauʻaki mo ia ʻi he maama ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni faka-Tohitapú. ʻE fokotuʻu atu nai ʻe he toketaá ʻo pehē ʻe toʻo ʻa e konga ho totó pea tauhi ke ngāueʻaki, ʻo ka fiemaʻu, ʻi he lolotonga ʻo ha tafa ʻamui ange. Te ke loto ki ai? Manatuʻi eni, fakatatau ki he Lao ʻa e ʻOtuá naʻe fakafou mai ʻia Mōsesé, naʻe pau ke lilingi ki he kelekelé ha toto naʻe toʻo mei ha meʻa moʻui. (Teu. 12:24) ʻI he ʻaho ní ʻoku ʻikai te tau ʻi he malumalu ʻo e Laó, ka ko e fakakaukau tefitó ʻoku toputapu ʻa e totó, pea ʻi he taimi ʻoku toʻo ai mei ha sino ʻo ha meʻa moʻui, kuo pau ke fakafoki ia ki he ʻOtuá ʻaki ʻa hono lilingi ia ki hono tuʻungavaʻé, ko e māmaní. (Fehoanaki mo Mātiu 5:34, 35.) Ko ia ʻe malava fēfē ke totonu ʻa hono tauhi peheʻi ho totó (naʻa mo ha vahaʻa taimi nounou pē) pea toki fakafoki ia ki ho sinó? Kae fēfē ʻo kapau ʻe pehē ʻe he toketaá, ʻi he lolotonga hono fai ʻo e tafá pe ko ha founga faitoʻo kehe, ʻe fakatafe ho totó ʻi ha nāunau ki tuʻa mei ho sinó, pea ʻe toe fakafoki pē leva ia ki ai? Te ke loto-lelei ki ai? Kuo fakakaukau ʻa e niʻihi kapau ʻoku kamataʻaki ʻa e nāunau ko iá ha huhuʻa ʻoku ʻikai ko ha toto ʻoku malava ke nau fakaʻatā ʻa e foungá ni pea ʻe kei ʻataʻatā honau konisēnisí. Kuo nau fakakaukau ko e fakatafe pehē ki tuʻa ʻo fou ʻi ha nāunaú ko hano fakalahi pē ia ʻo e founga fetāfeaki takai ʻi honau sinó. Ko hono moʻoní, ʻoku kehekehe ʻa e ngaahi tuʻungá ni, pea ko koe pē kuo pau ke ke fai ʻa e fili ki aí. Ka ʻoku totonu ke ke maʻu ha konisēnisi ʻataʻatā ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ʻi he hili ʻa hono fai ʻa hoʻo filí.​—1 Pita 3:15, 16; 1 Tīm. 1:19.

9. (a) Ko e hā ʻa e ngaahi tōmuʻa teuteu ʻoku totonu ke fai ke fakapapauʻi ʻe tokaʻi ʻa hoʻo fili ke ‘fakaʻehiʻehi mei he totó’? (e) Naʻa mo ha fakatuʻutāmaki ʻoku hoko fakafokifā, ʻe malava fēfē ʻi he taimi ʻe niʻihi ke ʻoua ʻe hoko ai ha ngaahi fepaki? (f) Kapau ʻe feinga ha toketā pe ko ha fakamaauʻanga ke fakamālohiʻi ke fai ha huhu toto, ko e hā te ke faí?

9 Talanoa ki hoʻo toketaá ki muʻa ʻoku teʻeki ke hoko ha faʻahinga fakatuʻutāmaki ʻoku fiemaʻu fakavave ki ai ha faʻahinga faitoʻó ke fakapapauʻi te ne tokaʻi hoʻo fili ke ‘fakaʻehiʻehi mei he totó.’ Kapau ʻe fiemaʻu kiate koe ke ke tokoto ʻi ha fale mahaki ki ha meʻa fakafaitoʻo, fai ha tōmuʻa teuteu ʻo kole ʻi ha tohi ke ʻoua ʻe ngāueʻaki ʻa e totó, pea toe lea ʻo fekauʻaki mo e meʻa ko iá fakaekoe pē mo e toketā ʻa ia te ne fai ʻa e ngāue ʻi he meʻa fekauʻaki mo koé. Kae fēfē kapau ʻe hoko fakafokifā ha fakatuʻutāmaki taʻeʻamanekina? ʻOku faʻa malava ke ʻoua ʻe hoko ha ngaahi fepaki ʻi hano fai ha fetalanoaʻaki lelei mo anga-fakaʻapaʻapa mo e toketaá, ʻo kole kiate ia ke ngāueʻaki ʻa ʻene pōtoʻí ke ne fai ha tokoni, ka ne kei tokaʻi pē ʻa ho konisēnisi faka-Kalisitiané. (Pal. 15:1; 16:21, 23) Kaekehe, kapau ʻoku vilitaki atu ha kau ngāue fakafaitoʻo ʻi ha taumuʻa lelei ʻo pehē ko hono fakataleʻi ʻa e totó ʻe kau kovi ia ki heʻetau moʻuí pea nau feinga lahi ke fakamālohiʻi kitautolu ke ʻulutukua ki ai, ko e hā leva ʻe faí? Ko ʻetau tui ki he totonu ʻo e ngaahi founga ʻa Sihová ʻoku totonu ke ne ʻai kitautolu ke tau tuʻumaʻu. ʻOku totonu ke ʻai kitautolu ʻe heʻetau ʻofa-mateaki kia Sihová ke tau talitekeʻi mālohi, koeʻuhi he ʻoku tau fili ke tau talangofua ki he ʻOtuá kae ʻikai ki he tangatá.​—Ng. 5:29; fehoanaki mo Siope 2:4; Palōvepi 27:11.

ʻOku Mafatukituki Fēfē ʻa e Meʻá Ni?

10. Ko e hā ʻe ʻikai ke liliu ai ʻa e anga ʻo ʻetau fakakaukaú ʻe he taukaveʻi ʻo pehē ʻoku fiemaʻu ke fai ha huhu toto ke haofaki ai ha moʻuí?

10 ʻOku hoko ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻo hā ki he faʻahinga ʻoku teʻeki ai ke nau ʻilo ʻa Sihová ʻoku ngali fakahaaʻi ʻe he ngaahi fakakikihi ke fai ha huhu totó ha ʻapasia lahi ki he tuʻunga toputapu ʻo e moʻuí. Ka ʻe ʻikai ngalo ʻiate kitautolu ko e faʻahinga tokolahi ko ia ʻoku nau fakakikihi ʻi he founga ko ení ʻoku nau toe fakamolemoleʻi pē ʻa hono fakaʻauha ʻo e moʻuí ʻi he founga ko e fakatōtamá. ʻOku ʻilo lahi ange ʻa Sihova ʻo kau ki he moʻuí mo e totó ʻi ha “tokotaha-mataotao” fakafaitoʻo pē. Ko e kotoa ʻo ʻEne ngaahi fekaú kuo iku ki he lelei maʻatautolu, ʻo maluʻi ʻetau moʻui lolotongá pea pehē ki heʻetau ngaahi ʻamanaki ki he kahaʻú. (ʻAi. 48:17; 1 Tīm. 4:8) ʻOku kehe mei ai ʻa e fekau ko ia ke ‘fakaʻehiʻehi mei he totó’?

11. (a) Ko e hā ʻa e founga pē ʻe taha naʻe fakaʻatā ai ʻe Sihova ʻa e kau ʻIsilelí ke nau ngāueʻaki ai ʻa e totó? (e) Ko e hā ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai eni kiate kitautolu ko e kau Kalisitiané?

11 ʻOku fakamamafaʻi ʻa hono mafatukituki ʻo hono fakaʻapaʻapaʻiaʻi ʻa e tuʻunga toputapu ʻo e totó ʻe he meʻa ko ia naʻe folofolaʻaki ʻe Sihova ʻo fekauʻaki mo e founga pē ʻe taha ko ia ʻe malava ke ngāueʻaki ai ʻa e totó. “He ko e moʻui ʻa e kakano ʻoku ʻi he toto: pea kuo u tuku ia maʻamoutolu ki he olita, ke faiʻaki ʻa e fakalelei maʻa hoʻomou moʻui: he ko e toto ia ʻoku ne fakalelei, koeʻuhi ko e moʻui ia. Ko hono ʻuhinga ia naʻa ku pehe ai ki haʻa Isileli, Tapu ke kai toto ʻe ha toko taha ʻiate kimoutolu.” (Liv. 17:11, 12) Ko hono kotoa ʻo e toto ʻo e fanga monumanu naʻe huaʻi ki he ʻōlita ʻa Sihová ʻo fehoanaki mo e fiemaʻu ko iá naʻá ne tuʻu fakaefakatātā ki he taʻataʻa maʻongoʻonga ʻo Sīsū Kalaisí. (Hep. 9:11, 12; 1 Pita 1:18, 19) Ko ia ai, ʻoku fakamamafaʻi ʻe he lao ʻa e ʻOtuá ki hono tapui ha toe faʻahinga ngāueʻaki kehe ʻo e totó ʻa e tuʻunga toputapu ʻo e taʻataʻa tonu ʻo Sīsuú. ʻOku hā mei he meʻá ni ko ha faʻahinga ngāuehalaʻaki ʻo e totó ʻoku hā ai ʻa e taʻeʻapasia lahi ʻaupito ki he tokonaki ko ia ʻa Sihova ko e fakamoʻui ʻo fakafou mai ʻi hono ʻAló.

12. Kapau ʻoku fehangahangai mo e maté, ko e hā ʻe ʻikai ke hanga ai ha tokotaha Kalisitiane moʻoni ʻo kumi tokoni ki hano faʻahinga ngāuehalaʻaki ʻo e totó ʻi haʻane feinga ke kei moʻui atu?

12 ʻI he fehangahangai mo ha tuʻunga ke fakapapauʻi pe ko e moʻui-pe-maté, ko ha sio nounou ē ʻi haʻate sītuʻa mei he ʻOtuá! Neongo ʻoku tau houngaʻia ʻi he ngaahi ngāue ʻa e kau toketā loto-tōnungá, ka heʻikai te tau feinga ke fakatolonga atu ʻa e moʻui ʻa kitautolú pe ko e faʻahinga ʻoku tau ʻofa aí ʻi ha toe ngaahi ʻaho siʻi pe ko ha ngaahi taʻu ʻaki haʻatau maumauʻi ai ʻa e lao ʻa e ʻOtuá, ʻo hangē ʻoku tau fakakaukau ʻoku ngata pē ʻa e moʻuí ʻi he moʻui ko ení. ʻOku tau tui ki he mahuʻinga ʻo e taʻataʻa ʻo Sīsū naʻe lilingí pea mo e moʻui taʻengata ʻoku malava tuʻunga ʻi he meʻa ko iá. ʻOku tau tui ʻaki ʻa e kotoa ʻo hotau lotó ʻe fakapaleʻiʻaki ʻa e moʻui taʻengata ʻa e kau sevāniti loto-tōnunga ʻa e ʻOtuá pea aʻu ki he faʻahinga kuo maté.​—Sione 11:25; 1 Tīm. 4:10.

Fetalanoaʻaki ʻo Fakamanatu

● Ko e hā ʻokú ne ʻai ʻa e moʻuí mo e totó ke toputapú? Ko e hā ʻoku fakakikihi ai ʻa e māmaní ʻi ha faʻahinga fakakaukau kehe ia?

● ʻI he fekauʻaki mo e fanga manú, ʻi he founga fē ʻoku fakahāhā ai ʻa ʻetau ʻapasia ki he tuʻunga toputapu ʻo honau totó?

● Ko e hā ʻa e ngaahi founga kehekehe ʻoku totonu kiate kitautolu hono kotoa ke tau fakahāhā ai ʻoku tau ʻai ʻa e moʻui ʻa e tangatá ko e meʻa ʻoku toputapu? ʻOku mahuʻinga fēfē ke tau fai pehē?

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share