Ko e Toʻutupu ʻOku Fiefia ʻi he Ngāue ʻa Sihová
“Naʻa mo e tamasiʻi ʻe ʻiloʻi ʻi heʻene ngaahi ngāue, pe ʻoku maʻa mo totonu hono ʻulungaanga.”—PALOVEPI 20:11, New International Version.
1. Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa tuʻu-ki-muʻa ʻe niʻihi ʻoku fakahā ʻe he Tohitapú ʻo kau kia Sāmiuelá?
ʻOKU fakafuofua naʻe taʻu tolu pē ki he taʻu nima ʻa e taʻumotuʻa ʻo Sāmiuela heʻene kei siʻí naʻe kamata ai ʻene “fai ngaue” ʻi he tāpanekale ʻo Sihová ʻi Sailo. Ko e taha ʻo hono ngaahi fatongiá ko hono fakaava “ʻa e ngaahi matapā ʻo e fale ʻo Sihova.” ʻOku pehē ʻe he Tohitapú “ka ka tupu ai pe ʻa e tamasiʻi ko Samiuela, pea naʻe ʻofeina ʻia Sihova mo e kakai foki.” ʻI heʻene tupu haké, naʻá ne fakafoki mai ʻa e kakai ʻIsilelí ki he lotu moʻoní. Naʻá ne tauhi ki he ʻOtuá “i he gaahi aho kotoabe o ene moui.” Neongo ʻene hoko ʻo “motua mo uluhina” naʻá ne kei uki pē ʻa e kakaí ke nau “manavahe be kia Jihova, bea tauhi ia i he mooni.” ʻIkai ko ha meʻa lelei ia ʻo kapau ʻe malava ʻe he kakaí ke nau lea ʻaki ʻa e ngaahi meʻa lelei pehē ʻo kau kiate koe ʻo hangē ko ia ko e lea ʻa e Tohitapú ʻi he ngaahi meʻa pehē ʻo kau kia Sāmiuelá?—1 Sāmiuela 1:24; 2:18, 26; 3:15; 7:2-4, 15, PM; 12:2, 24, PM.
2. Ko e hā ʻoku ako ʻe he fānau iikí ʻi he ngaahi fakataha ʻa e kakai ʻa Sihová ʻi he ʻaho ní?
2 Kapau ko e taha koe ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová pe ʻokú ke ʻalu pē ki heʻenau ngaahi fakataha faka-Kalisitiané, vakai takai ʻi he Kingdom Hall ʻa ia ʻoku ako ai ʻa e lēsoni ko ení. Te ke sio ki he kakai ʻi he ngaahi taʻumotuʻa kehekehe. ʻOku pau pē ʻoku ʻi ai ʻa e kakai kuo nau “motua mo uluhina.” ʻE toe ʻi ai foki mo e ngaahi mātuʻa, kau talavou, fānau iiki, mo e ngaahi pēpē ʻoku kei fua. Ka kuo ʻosi ako ʻa e faʻahinga kei iiki ko ení? ʻIo. ʻEke kiate kinautolu naʻe ʻomai ki he ngaahi fakataha peheé he lolotonga ʻenau kei iikí. Te nau tala atu totonu kiate koe, kuo nau ako mei heʻenau kei siʻí ke ʻapasia ki he ʻOtuá, ke ʻofa ki heʻene kakaí, pea ke mahuʻingaʻia ʻi he ngaahi feituʻu ʻoku fai ai ʻa e lotu kiate iá. ʻI he faai atu ʻa e taimí, ʻoku ako ʻe kinautolu kei iikí ʻa e ngaahi moʻoni fakaofo. Tokolahi ʻa e kau toʻutupu, ʻi he hili ʻa e tupu ʻenau ʻiló mo ʻenau mahuʻingaʻiá, ʻoku nau hoko ko e konga ʻo e “kau tagata talavou, moe kau taahine; ae kau mātua, moe fānau” ʻa ia ʻoku uki mai ʻe he tangata-tohi-sāmé ke nau “fakamalo ki he huafa o Jihova: he ko hono huafa be oku maoluga.”—Sāme 148:12, 13, PM.
3. Ko e hā ʻoku kehe ai ʻa e sio ki he moʻuí ʻa e kau talavou ʻoku nau ʻiloʻi ʻa e Tohitapú meiate kinautolu ʻoku ʻikai te nau ʻiló?
3 Kapau ko ha taha koe ʻokú ke kei siʻi ʻa ia ʻoku hanga ʻe hoʻo ongo mātuʻá ʻo toutou ʻave koe ki he ngaahi fakataha peheé, ʻoku ʻi ai ho tāpuekina makehe. ʻOku tokolahi ʻa e faʻahinga kei iiki kehe ʻoku nau faingataʻaʻia ʻi he ngaahi palopalema ʻo e māmaní. Ko e faʻahinga ʻoku nau manavahē naʻa hanga ʻe he tangatá ʻo fakaʻauha ʻa e māmaní. ʻOkú ke ʻiloʻi heʻikai ke tuku ʻe he ʻOtuá ke hoko ʻa e meʻa ko ení, heʻikai te ne fakangofua ʻa e tangatá ke ne hokohoko atu ke maumauʻi ʻa e palanite fakaʻofoʻofa ko ení. Ka ʻi he ʻikai ke ne tuku ke hoko ʻa e meʻá ni, fakatatau ki he Tohitapú, ʻoku pau ko e meʻa ʻe fai ʻe he ʻOtuá, “ke fakaʻauha ʻakinautolu ʻoku fakaʻauha ʻa e fonua.” ʻOkú ke ʻilo ʻoku talaʻofa ʻe he Tohitapú ʻoku ʻi ai ʻa e kahaʻu fakafiefia ʻoku ofí ni ʻi he māmani foʻou māʻoniʻoni ʻa e ʻOtuá.—Fakahā 11:18; Sāme 37:29; 2 Pita 3:13.
Ko e Tui ʻAʻau
4. Ko e hā ʻa e fatongia ʻoku maʻu ʻe he toʻutupú ʻi heʻenau ʻiloʻi ʻa e ngaahi founga ʻa e ʻOtuá, pea naʻe anga-fēfē ʻa e hoko ʻa e talavou ko Sāmiuelá ko e faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻi he meʻá ni?
4 ʻI he kamataʻangá, ko e ʻalunga ʻo e moʻoni faka-Kalisitiané ko e meʻa nai naʻe muia ʻe hoʻo ongo mātuʻá. Mahalo pē ko hoʻo haʻu ki he ngaahi fakataha faka-Kalisitiané koeʻuhi naʻá na ʻomai koe, peá ke kau ai ʻi he ngāue ki he ʻOtuá koeʻuhi he ko e meʻa ia naʻá na faí. Ka, ʻi he ʻalu ʻa e taimí, ʻoku malava ke hoko ʻa e tauhi mo e talangofua kia Sihová ko e meʻa ke ke fiefia ai. ʻI he kei siʻi ʻa Sāmiuelá naʻe kamata tataki ia ʻe heʻene faʻeé ʻi he hala totonú, ka naʻe hoko ko e meʻa ia ke ne muimui ai. ʻOku tau lau: “Naʻa mo e tamasiʻi ʻe ʻiloʻi ʻi heʻene ngaahi ngāue, pe ʻoku maʻa mo totonu hono ʻulungaanga.”—Palōvepi 20:11, NIV.
5. (a) ʻOku fēfē ʻa e mahuʻinga lahi ʻo e Tohitapú? (e) Ko e hā ʻa e meʻa naʻe tala ʻe Paula kia Tīmote ʻo kau ki he mahuʻinga ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá?
5 ʻOku fakahā ʻe he Tohitapú kiate kitautolu ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu ʻe he ʻOtuá ke tau faí. ʻOku mahino lelei ʻa hono fakahā kiate kitautolu ʻa e founga ke fakahōifua kiate iá, ʻo ne tokonaki ʻa e ngaahi fakamatala lahi ʻe hoko ʻo lelei lahi kiate kitautolu. Naʻe fakahā ʻe he ʻapositolo ko Paulá ki hono tokoni kei talavou ko Tīmoté: “Ko e potu Folofola kotoa pe ne fakamanava mei he ʻOtua, ʻoku ʻaonga foki ki he akonaki, ki he fakaʻilo hala, ki he fakatonutonu, ki he ngaohia ke maʻoniʻoni: koeʻuhiā ke tuʻu kakato ʻa e tangata fakaʻotua, kuo ʻosi sāuni ki he ngāue lelei fulipe.”—2 Tīmote 3:16, 17.
6. Ko e hā ʻa e lau ʻa e tohi Palōvepí ʻo kau ki he mahuʻinga ʻo e ʻilo mo e poto fakaeʻotuá?
6 ʻOku toe fakahā mai kiate kitautolu ʻe he Tohitapú ke “tali ʻa e akonaki, ka mou poto.” ʻOku toe tala mai ke “tuku tauhi” ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá, ke “ui ʻa ʻilomeʻa,” mo “haʻao” ʻa e ʻiloʻilo ʻo hange haʻo fekumi ki he koloa fufū mahuʻingá. Kapau te ke muimui ki he akonaki ko ení, “te ke toki laveʻi ʻa e ʻapasia kia Sihova, pea maʻu ʻa e ʻiloʻi ʻo e ʻOtua.” ʻOku tau toe maʻu foki ʻa e akonaki ko ení: “Pea ko eni, kau tama, mou fanongo kiate au: he monuʻiaā ka ko kinautolu ʻoku tauhi hoku ngaahi ʻalunga. Tali ʻa e akonaki, ka mou poto; pea ʻoua ʻe hiki mei ai. Monuʻiaā ka ko e tangata ʻoku fanongo kiate au . . . He ka taʻimalie ha taha, ʻo maʻu au, ʻoku ne maʻu moʻui pea kuo ne lavengamalie ʻi he ʻofa mei a Sihova.” ʻOku lahi pehē hoʻo fakamahuʻingaʻi ʻa e Tohitapú peá ke ʻai ha faʻahinga feinga pehē ke ako ki he ngaahi meʻa ʻokú ne fakahā maí?—Palōvepi 2:1-5; 8:32-35.
Maʻu ʻa e ʻIlo
7. Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga lahi taha ʻoku totonu ke tau akó?
7 ʻOku tokolahi ʻa e kau talavou ʻoku nau ʻiloʻi ʻa e ngaahi fakaikiiki kotoa ʻo e ngaahi sipotí, pe ʻoku nau malava ʻo tala kiate koe ʻa e meʻa kotoa pē ʻo kau ki he ngaahi kulupu hiva manakoa ʻoku nau saiʻia aí. ʻOku faingofua kiate kinautolu ke ako ki he ngaahi meʻa ko ení pea manatuʻi koeʻuhi ʻoku nau mahuʻingaʻia ʻi he ngaahi meʻa ko iá. Ka ko e fehuʻi mahuʻinga lahi tahá ʻoku pehe ni, Ko e hā ʻoku nau ʻiloʻi ʻo kau ki he ʻOtuá? Fakakaukau atu ki he meʻa kuó ne faí. Kuo ngaohi ʻe he ʻOtuá ʻa e ʻuniveesí. Kuó ne kikiteʻi ʻa e meʻa ʻe fai ʻe he tangatá pea mo e meʻa ʻe hokó ki muʻa fuoloa ia pea toki hoko. ʻOku ʻikai ke ngata pē ʻi hono fakahā kiate kitautolu ʻe he Tohitapú ʻo kau ki he ʻOtuá ka ʻokú ne toe akoʻi kiate kitautolu ʻa e founga ke tau fakahōifuaʻi ai iá. ʻOkú ne fakahā kiate kitautolu ʻa e founga ke tau maʻu ai ha moʻui fiefia ʻi he taimí ni pea mo e founga ke tau lava ʻo maʻu ai ʻa e moʻui taʻengatá ʻi heʻene māmani foʻou māʻoniʻoní. ʻIkai ʻoku toe mamaʻo ange ʻene mahuʻingá ʻi he ʻiloʻi pe ko hai naʻe mālohi ʻi he vaʻingá pe ako ki he ngaahi hingoa ʻo kinautolu ʻoku hivá ʻa ia ʻoku vavé ni ke ngalo atu ʻi he kakaí?—ʻAisea 42:5, 9; 46:9, 10; ʻĒmosi 3:7.
8. Ko e hā ʻa e faʻifaʻitakiʻanga lelei naʻe fokotuʻu ʻe Siosaia pea mo Sīsū?
8 ʻI he taʻu 15 ʻo e motuʻa ʻo Tuʻi Siosaiá, “naa ne kamata kumi ki he Otua o Tevita ko ene tamai.” ʻI he taʻu 12 ʻo Sīsuú naʻe ʻiloʻi ia “ʻoku ne lotolotoi ʻi he kau akonaki” ʻi he temipale ʻo Sihová “ʻo ne fakafanongo kiate kinautolu mo fakafehuʻi kiate kinautolu.”a Pe ko e fē pē ʻa e taʻumotuʻa ʻokú ke ʻi aí, ʻokú ke hangē ko Siosaia mo Sīsū, ʻo fakatupu hake ha mahuʻingaʻia moʻoni ke ako ki he ngaahi meʻa kuo fai ʻe he ʻOtuá pea mo e meʻa te ne fai ʻi he kahaʻú?—2 Kalonikali 34:3, PM; Luke 2:46.
9. (a) Ko e hā ʻa e palopalema ʻoku maʻu ʻe he kau talavou tokolahi? (e) Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku malava ke ne ʻai ke toe faingofua ange ai ʻa e lau tohí mo e akó, pea kuó ke aʻusia ʻo ʻiloʻi ʻoku moʻoni eni?
9 Kaekehe, te ke lea nai: ‘Ko e ngāue faingataʻa ʻa e akó.’ Tokolahi ʻa e kakai, kau talavou mo e kakai kuo motuʻa, kuo ʻikai ke feʻunga ʻenau lau tohí ke hoko ʻo faingofua ʻa e lau tohí. Ko e lahi ange hoʻo lau tohí, ko e faingofua ange ia ʻa e lau tohí. Ko e lahi ange hoʻo akó, ko e toe faingofua ange pē ia ʻa e akó. ʻOkú ke fakafehokotaki ʻa e ngaahi fakakaukau foʻoú ki he ngaahi meʻa kuó ke ʻosi ʻilo ki aí, ʻo toe hoko ʻo faingofua ange ai ke maʻu ʻa e mahino ʻo e ngaahi meʻá mo manatuʻi kinautolu.
10. (a) ʻE malava fēfē ke toe lahi ange ʻa e meʻa ʻokú ke maʻu mei he ngaahi fakataha faka-Kalisitiané? (e) Ko e hā ʻa e meʻa kuó ke hokosia ʻo fekauʻaki mo e meʻá ni?
10 Ko e hā ʻa e meʻa te ne tokoniʻi koe ke toe lahi ange ai hoʻo ako ʻo kau ki he ʻOtuá? Mahalo ʻoku malava ke toe lahi ange hoʻo toutou ʻalu ʻo maʻu ʻa e ngaahi fakataha faka-Kalisitiané. Te ke lava ʻo teuteu ki muʻa peá ke kau moʻoni ki ai? Ko e fakatātā, ʻe lava ke toe loloto ange hoʻo ʻiló mei he lēsoni ko ení ʻaki hoʻo sio ki he ngaahi konga Tohitapu ʻoku fakahā ka ʻoku ʻikai ke ʻasí? Kuó ke tohiʻi ha foʻi lea ʻe taha pe ua ʻi he tafaʻakí ke fakamanatu kiate koe pe ko e hā ʻa e kaunga ʻo e ngaahi konga Tohitapu ko iá ki he palakalafí pe ko e lēsoní? ʻOkú ke angaʻaki ke toe fakakau atu ha taha ʻo e ngaahi konga Tohitapú ʻi hoʻo poupou ʻa ia ʻokú ne fakahāhā hoʻo mahuʻingaʻia ʻi he fetalanoaʻaki ki he Tohitapú? Naʻe pehē ʻe ha taha ʻo e kau mātuʻa ʻi he fakatahaʻangá ʻa ia naʻá ne ʻalu maʻu pē ki he ngaahi fakatahá ʻi he laui taʻu: “ʻOku faingataʻa kiate au ke tauhimaʻu ʻeku fakakaukaú ki ha lēsoni naʻe ʻikai te u teuteuʻi, ka ko e moʻoni ʻa e fakafiefia ke muimui ʻi he lēsoni ko ia ne u ako fakamākukanga ki aí.”
11. ʻE malava fēfē ke toe lahi ange ʻa e meʻa ʻokú ke maʻu mei he ngaahi malanga fakatuʻunga ʻi he Tohitapú, pea ko e hā ʻoku mahuʻinga ʻaupito ai ení?
11 ʻI hoʻo fanongo ki ha malanga mei he Tohitapú, ʻokú ke hanga ʻo hiki ha ngaahi meʻa ke tokoniʻi koe ke ke hanga ʻo sivi fakaikiiki ʻa e anga hono fai ʻa e malanga ko iá peá ke tauhimaʻu hoʻo fakakaukaú ʻi he meʻa ko ia ʻoku fakahaá? ʻOkú ke fakafehoanaki ʻa e meʻa ʻokú ke fanongo ki aí mo e meʻa kuó ke ʻosi ʻiló koeʻuhi ke ke malava ʻo maʻu faingofua ange ʻa e mahinó mo manatuʻi lelei ange? Naʻe lotu ʻa Sīsū: “Pea ko eni ia ʻa e moʻui taʻengata, ke nau fai ke ʻilo koe ko e ʻOtua moʻonia pe taha, pea mo Sisu ne ke fekau mai ko e Misaia.” (Sione 17:3) ʻIkai ko e ʻilo te ne tataki ki he moʻuí ko e ʻilo lelei taha ko ia te ke malava ʻo maʻú? Fakatokangaʻi ʻa e lau ʻa e Tohitapú ʻo kau ki he meʻá ni: “He ʻoku foaki poto ʻe Sihova; ʻoku mei hono fofonga ʻa e ʻilo mo e fakahinohino. He hu ʻa e poto ki ho loto, pea felatani ʻa e ʻilo mo ho laumalie; ʻe fai ho fakalekesi ʻe fakakaukau, ʻe leʻohi koe ʻe fakahinohino.”—Palōvepi 2:6, 10, 11.
Tupu ʻi he Houngaʻia
12. Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa tuʻu-ki-muʻa ʻe niʻihi kuo fai ʻe he ʻOtuá maʻatautolu?
12 ʻOku tau houngaʻia moʻoni ʻi he meʻa kuo fai ʻe he ʻOtuá maʻatautolú? Kuó ne fakatupu ha māmani fakaʻofoʻofa peá ne teuteuʻi ia ki he moʻuí. Naʻá ne fakatupu ʻetau ʻuluaki ongo mātuʻá, ʻo ne ʻai ai ke malava ke fanauʻi mai kitautolu. Kuó ne fokotuʻutuʻu kiate kitautolu ke maʻu ha poupou mei he ngaahi fāmilí pea mo e fakatahaʻanga feʻofoʻofani. (Sēnesi 1:27, 28; Sione 13:35; Hepelū 10:25) Naʻá ne fekau mai ki he māmaní ʻa hono ʻAló tonu naʻe ʻuluaki fakatupú ke akoʻi kitautolu ke toe lahi ange ʻetau ʻilo kiate Iá pea ke ne tokonaki ʻa e totongi huhuʻi ʻa ia ʻokú ne ʻai ke malava ke maʻu ai ʻa e moʻui taʻengatá. ʻOkú ke houngaʻia moʻoni ʻi he ngaahi foaki ʻofa fakaofo ko iá? ʻOkú ne ueʻi koe ke ke tali ʻene fakaafe ke ke ako ʻo kau kiate ia mo tauhi kiate iá?—Mātiu 20:28; Sione 1:18; Loma 5:21.
13. Ko e hā ʻokú ke pehē ai ʻoku mahuʻingaʻia ʻa e ʻOtuá ʻiate kitautolu taautaha?
13 Ko e Tokotaha-fakatupu ʻo e ʻuniveesí ʻoku mahuʻingaʻia ʻi he kakaí. Naʻá ne ui ʻa ʻĒpalahame “ko hoku kaumeʻa,” pea naʻá ne lea kia Mōsese: “ʻOku ou ʻilo ho hingoa.” (ʻAisea 41:8, NW; ʻEkisoto 33:12) Ko e tohi Fakahaá ʻokú ne fakahā ʻoku ʻi ai ʻa e tohi fakaefakatātā ʻa e ʻOtuá, pe “takaingatohi ʻo e moʻui,” ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi hingoa ʻo ʻene kau sevāniti angatonú talu “mei he tanupou ʻo mamani.” ʻE kau nai ai ho hingoá?—Fakahā 3:5, NW; 17:8; 2 Tīmote 2:19.
14. ʻOku anga-fēfē ʻa e fakaleleiʻi ʻa hoʻo moʻuí ʻe he muimui ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻa e ʻOtuá?
14 ʻOku ʻaonga ʻa hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻa e ʻOtuá. Ko hono fai ʻo e ngaahi meʻa ʻi heʻene foungá ʻokú ne toʻo atu ʻa e ngaahi palopalema lahi—ʻulungaanga taʻetaau, maʻu ʻe he faitoʻo kona tapú, maʻu ʻe he ʻolokaholó, ngaahi feitama taʻefiemaʻu, māʻiafia, anga-fakamālohi, fakapō, mo e ngaahi palopalema kehe. Ko e muimui ki heʻene ngaahi foungá ʻe toe hoko ko e tokoni kiate koe ke ke maʻu ha ngaahi kaungāmeʻa moʻoni pea moʻui ʻi ha moʻui fiefia ange. ʻIkai ʻoku mahuʻinga ke fai ki ai? (1 Kolinitō 6:9-11) Naʻa mo ha taha kei talavou kuó ne ʻosi fakapapauʻi ke ne fai ʻa e ngaahi meʻa ʻi he founga ʻa e ʻOtuá te ne maʻu ha mālohi lahi ange ke fai ʻa e meʻa ʻoku totonú. ʻOku pehē ʻe he Tohitapú: “ʻE fai mateaki [ʻa Sihova] ki ha tokotaha ʻoku mateaki.” ʻOku toe fakapapauʻi mai kiate kitautolu heʻikai ke ne “liʻaki ʻene kau mateaki” pea “e ikai liaki e Jihova hono kakai.”—Sāme 18:25, NW; 37:28, NW; 94:14, PM; ʻAisea 40:29-31.
ʻUnu Atu Ki Muʻa ʻi he Tauhi ki he ʻOtua
15. Ko e hā ʻa e akonaki fakaeʻotua naʻe fai ʻe Solomone ki he toʻutupú?
15 ʻOku fakatefito ʻa hoʻo ngaahi taumuʻá ʻi he māmani motuʻa ko eni ʻe ʻosí pe ʻi he māmani foʻou māʻoniʻoní? ʻOkú ke fanongo ki he ʻOtuá, pe ʻokú ke fanongo koe ki he kau tangata poto ʻo e māmaní ʻoku nau fakafetau kiate iá? ʻOku hoko ʻa e mālōlō ʻeveʻevá, ako māʻolunga angé, pe ko e ngāue tuʻumaʻu fakamāmani ʻa ia ʻoku mole ai ʻa e taimí ʻo muʻomuʻa ia ʻi he ʻOtuá pea mo ʻene ngāué? Ko e Tuʻi poto ko Solomoné naʻá ne tohi ʻa e tohi kotoa ko ia ʻo e Koheletí ke fakahā ʻa e meʻa ʻoku totonu ke fakamuʻomuʻa ʻi heʻetau moʻuí. Pea naʻá ne fakaʻosi ʻo pehē: “Manatu eni ki ho Tubuaga i he gaahi aho o hoo kei jii, i he heeki ke hoko ae gaahi aho oe kovi, be unuunu mai ae gaahi taʻu, aia te ke behe ai, oku ikai teu maʻu i ai ha fiemalie; Ke tau fanogo ki he fakaoji oe gaahi mea ni kotoabe: Ke ke manavahe ki he Otua, bea ke fai ki he ene gaahi fekau: he oku katoa i he mea ni ae gaue totonu ae tagata.”—Koheleti 12:1, 13, PM.
16. ʻE malava fēfē ke toe kakapa atu ʻa e kau talavoú ke toe maʻu mo ha ngaahi faingamālie?
16 Ko e kotoa ʻo e fanga tokoua taʻumotuʻa kuó ke ʻiloʻí—ko e kau mātuʻa, ko e kau taaimuʻa, mo hoʻo ʻovasia fakafeituʻú mo e fakavahé—ko e fānau ia ʻi he kuo hilí. Ko e hā ʻa e meʻa naʻá ne taki atu ki he ngaahi tāpuaki ko ia ʻoku nau fiefia ai ʻi he ʻaho ní? Naʻa nau ʻofa ki he ʻOtuá pea nau fie tauhi kiate ia. Tokolahi ʻo kinautolu ʻi heʻenau toʻutupú naʻa nau ngāueʻaki ʻa e faingamālie ʻi he taimi lahi ange naʻa nau maʻú ke maʻu ʻa e ʻilo pea mo e taukei. Naʻa nau ako pea nau kau ki he ngaahi fakatahá. Naʻa nau kau ki he faiakó, pea naʻa nau kakapa atu ki ha ngaahi faingamālie kehe—ngāue taaimuʻa, ngāue ʻi Pēteli, pe ko e ngaahi ngāue lelei kehe. Naʻe ʻikai ko ha ‘toʻutupu makehe’; naʻa nau maʻu ʻa e ngaahi mahuʻingaʻia tatau pē pea mo e tokanga hangē ko ia ʻokú ke maʻú. Ka, naʻa nau ngāue ʻo fakatatau ki he akonakí: “ʻIlonga ha meʻa te mou fai, ngaue fie ngaue ki ai, he ko e ngaue ki he ʻEiki, ʻo ʻikai ki he kakai.”—Kolose 3:23; fehoanaki mo Luke 10:27; 2 Tīmote 2:15.
17. Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku malava ke ne tokoniʻi ʻa e kau talavoú ke nau laka ki muʻa ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá?
17 Fēfē koe? ʻOkú ke mahuʻingaʻia moʻoni ʻi he ngaahi meʻa fakaeʻotuá? ʻOkú ke fili ho ngaahi kaungāmeʻá mei he lotolotonga ʻo kinautolu ʻoku nau fakamuʻomuʻa ʻa e ngaahi meʻa fakalaumālié? ʻOkú ke fakalotolahiʻi ha niʻihi ke nau kau mo koe ʻi he ngāue faka-Kalisitiané? ʻOkú ke ʻalu ʻi he ngāue faka-Kalisitiané mo kinautolu ʻoku taʻumotuʻa mo taukei angé ke ako meiate kinautolu, ke ke kau ʻi heʻenau fiefiá, peá ke lototoʻa ʻi heʻenau ngaahi ngāue leleí? Ko e Fakamoʻoni ʻe taha, ko e tuofefine, naʻá ne manatuʻi ʻa e ʻaho meimei taʻu ʻe 20 kuo maliu atú, ʻa e ʻuluaki taimi naʻe fakaafeʻi māfana ai ia ʻe ha taha taʻumotuʻa ke na ō ʻi he malaʻe malangá. Naʻá ne pehē ko e meʻá ni, ko e tumutumu ia ʻo e liliu ʻi heʻene moʻuí: “Ko e ʻuluaki taimi ia naʻá ku ʻalu ai koeʻuhi he naʻá ku fiemaʻu ke u ʻalu, ʻo ʻikai koeʻuhi pē ko e ʻave au ʻe heʻeku ongo mātuʻá.”
18. Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa ke fakakaukau ki ai ki muʻa pea toki laka atu ke papitaisó?
18 Kapau ʻokú ke fakalakalaka ʻi hono fai ʻa e ngaahi meʻa ʻi he founga ʻa e ʻOtuá, ʻe vavé ni nai ke kamata ke ke fakakaukau ʻo kau ki he papitaisó. ʻOku mahuʻinga ke manatuʻi ko e papitaisó ʻoku ʻikai ko ha hūʻanga atu ia ki he tuʻunga ko ha tokotaha lahi. ʻOku ʻikai ke hoko ia ke fakahā ai kuó ke tupu hake, pea ʻoku ʻikai ko ha faʻahinga meʻa ia ʻoku totonu kiate koe ke ke fai koeʻuhi ko ho ngaahi kaungāmeʻá kuo nau fou ʻi he founga ko iá. Ki muʻa ke ke kole ke papitaisó, ʻoku totonu ke ke maʻu ha ʻilo tefito ʻo e moʻoní peá ke moʻui ke fehoanaki mo e Folofola ʻa e ʻOtuá. ʻOku totonu ke ke maʻu ha taukei feʻunga ʻi haʻo kau ʻi hono vahe atu ʻa e ʻilo ko iá ki ha niʻihi kehe peá ke fakatokangaʻi ko e konga mahuʻinga ia ʻo e lotu moʻoní. (Mātiu 24:14; 28:19, 20) ʻOku toe totonu kiate koe ke ke ʻilo ʻi he ʻosi ko ia ʻa hoʻo fai ʻa e lākanga faka-Kalisitiane mahuʻinga ko ení ʻe ʻamanekina meiate koe ke moʻui ʻo fehoanaki mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni fakaeʻulungaanga māʻoniʻoni ʻo e Tohitapú.b ʻI ho lotó, kuo totonu ke ʻosi fakatapui hoʻo moʻuí ki hoʻo Tamai ʻofa fakahēvaní.—Fehoanaki mo Sāme 40:8, 9.
19. Ko e fē ʻa e taimi totonu ke papitaiso ai ha taha?
19 Ko e papitaisó ko e lākanga ia te ke fai ʻi he taimi ʻokú ke fakakaukau pau ai ʻo pehē ʻe tatau ai pē pe ko e hā ha meʻa ʻe hoko ʻi he toenga ʻo hoʻo moʻuí, ʻoku pau ke ke tauhi ki he ʻOtuá. Ko e fakaʻilonga fakahāhā ia kuó ke fai ha fakatapui kakato mo taʻefakangatangata kia Sihova ʻo fakafou ʻia Sīsū Kalaisi ke fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá. Ko e taha ʻo e mātuʻa Kalisitiane ʻokú ne manatuʻi ʻa e ʻaho, meimei ko e vaeua senituli kuo ʻosí, naʻá ne ʻiloʻi ai: “Kuo pau ke u fai ha meʻa ʻo kau ki ai!” ʻOku pehē ʻe Michelle, ko e Fakamoʻoni kei talavou naʻe papitaiso ʻi Newcastle, ʻi ʻIngilani, ʻi he ngaahi taʻu siʻi kuo hilí: “ʻI heʻeku taʻu 13, naʻá ku ʻiloʻi ʻoku totonu ke fakatapui ʻeku moʻuí pea papitaiso; ʻoku ʻikai ke toe ʻi ai ha meʻa te u saiʻia ke fai ka ko e tauhi ki he ʻOtuá.”
20. (a) Ko e hā ʻa e faʻifaʻitakiʻanga lelei kuo fokotuʻu ʻe he laui mano ʻo e kau talavoú? (e) ʻOku totonu ke anga-fēfē ʻa e vakai atu ki he lākanga ko iá?
20 ʻOku laui mano ʻa e kau talavou kuo nau toki papitaiso ki muí ni mai. Naʻa nau ako ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá pea nau ʻilo ki heʻene ngaahi foungá, pea fakafou he papitaiso ʻi he vai, naʻa nau kau fiefia ai mo e faʻahinga tokolahi taʻumotuʻa ange ʻi hono fakahāhā ʻenau fakatapui ki he ʻOtuá. ʻOku nau ʻiloʻi ko e papitaisó ʻoku ʻikai ko e ngataʻangá ia ka ko e toki kamata ia ʻa e founga fakatapui moʻoni ʻo e moʻui ʻa ia kuo nau fakapapau ke muimui ʻi hono fai ʻa e ngāue ʻa Sihová ke taʻengata.
[Fakamatala ʻi lalo]
a Vakai ki he kupu ko e “Kau Sevāniti Toʻutupu ʻi he Taimi ʻo e Tohitapú” ʻi he peesi 4.
b ʻOku ʻikai ke ʻuhinga ʻa e leá ni ‘ʻOku ʻikai te u papitaiso’ ko ha faingamālie ia ke faihala. ʻI heʻetau ʻiloʻi pē ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu ʻe he ʻOtuá, ʻoku tau maʻu leva ʻa e fatongia ke talangofua kiate ia.—Sēmisi 4:17.
ʻE Fēfē Haʻo Tali?
◻ Ko e hā ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai ʻa e ʻiloʻi ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá?
◻ ʻE malava fēfē ke toe lahi atu ʻa e meʻa ʻokú ke maʻu mei he ngaahi fakataha faka-Kalisitiané?
◻ Ko e hā ʻa e ngaahi tāpuaki mei he ʻOtuá ʻoku totonu ke ne ueʻi kitautolu ke tau talangofua kiate ia?
◻ ʻE malava fēfē ke ke laka ki muʻa ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá?
◻ Ko e fē ʻa e taimi ʻoku totonu ke papitaiso ai ha taha?