LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w92 7/1 p. 5-7
  • Vavé Ni ʻE ʻIkai Toe ʻI Ai ha Mahaki pe Mate!

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Vavé Ni ʻE ʻIkai Toe ʻI Ai ha Mahaki pe Mate!
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1992
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Ko e Tupuʻanga ʻo e Mahakí mo e Maté
  • ʻI Māmani pe ʻi Hēvani?
  • Ko e Hā ʻOku Vavé Ni Aí?
  • Fakahā 21:4​—“Te Ne Holoholo ʻa e Loʻimata Kotoa Pē”
    Fakamatalaʻi ʻo e Ngaahi Konga Tohi Tapú
  • “Vakai! ʻOku Ou Fakafoʻou ʻa e Meʻa Kotoa Pe”
    “Vakai! ʻOku Ou Fakafoʻou ʻa e Meʻa Kotoa Pe”
  • Faifakamoʻui ʻa Sīsū​—⁠Anga-Fēfē?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
  • Hili ʻa ʻĀmaketoné, ko ha Palataisi ʻi Māmani
    Te Ke Malava ʻo Moʻui Taʻengata he Palataisi ʻi he Māmaní
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1992
w92 7/1 p. 5-7

Vavé Ni ʻE ʻIkai Toe ʻI Ai ha Mahaki pe Mate!

ʻOKU ʻIKAI ke fiefia ha tokotaha ʻi haʻane puke, pe loto ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ke nau mate. ʻOku pehē ʻe ha palōfesa ʻo e saienisi ʻo e nofo fakaetangata fakafaitoʻó: “Ko e fekumi ki he moʻui fuoloa angé ʻoku meimei ko e meʻa fakaemāmani lahi ia ʻi he hisitōliá kotoa pea mo e ngaahi kakai lahi taha. ʻOku fekauʻaki ia mo e ueʻi tefito ke fakatolonga-kitá . . . Ko Ponce de Leon ko e ʻiloa lahi taha pē ia ʻi he fakahokohoko ʻo e kau tangata tokolahi ʻa ia naʻa nau fakamoleki ʻa ʻenau moʻui ke fekumi ki he moʻui fuoloa angé. Ko e konga lahi taha ʻo e saienisi fakaefaitoʻó ʻoku nau mātuʻaki feinga pē ke fakatolonga ke fuoloa ange ʻa e moʻuí ʻo fakafou ʻi he tauʻi ʻa e mahakí mo e maté.”

ʻOku fakatupu loto-mamahi lahi fau ʻa e maté ʻiate kitautolu ʻi heʻene hoko ki hotau ngaahi kaungāmeʻá mo e ngaahi mēmipa ʻo e fāmilí, ʻoku tau meimei feinga fakaenatula pē ke maluʻi kitautolu mei hono uesiá. ʻOku fakahā ʻe he tohi ko e Funeral Customs the World Over: “ʻOku ʻikai ke ʻi ai ha falukunga kakai neongo ʻoku fakakuongamuʻa ʻi he tafaʻaki ʻe tahá pe sivilaise ʻi he tafaʻaki ʻe tahá, ʻa ia ʻi he tuku tauʻatāina pē ki heʻene foungá ʻe ʻikai te ne taʻe fai ʻa e ouau ki he anga hono tanu ʻa e ngaahi ʻangaʻanga ʻo hono kau mēmipá. . . . ʻOkú ne fakafiemālieʻi ai ʻa e ngaahi ongoʻi loloto. Ke fakahoko ia, ʻoku hā ngali ‘totonu,’ kae ʻi he ʻikai ke fakahoko iá ʻoku ngali ‘hala,’ fakatautautefito kiate kinautolu ʻoku nau fuʻu fepikitaki ofi ʻi he fāmili, ongoʻi, nofo fakataha, hokosia fakataha ha meʻa pe ngaahi fepikitakiʻanga kehe, ko hano liʻaki taʻefakanatula ia, ko ha meʻa ke kole fakamolemole ki ai pe ongoʻi fakamāʻia . . . [Ko e tangata] ko ha meʻamoʻui ʻokú ne tanu ʻene maté ʻi he fai ʻa e ouau.”

Ko e Tupuʻanga ʻo e Mahakí mo e Maté

ʻOku fakamānako mālohi ʻaupito ʻa e fakakaukau ʻo pehē ʻe ʻi ai ha ʻaho ʻe toʻo fakaʻaufuli atu ai ʻa e mahakí mo e maté, ka ʻoku ʻi ai ha makatuʻunga ki ha tui pehē? Ko e moʻoni ʻoku ʻi ai, pea ʻoku ʻuhinga lelei, falalaʻanga, pea mo ʻikai ala lava ke hala. Ko e Folofola fakamānavaʻi ia ʻa hotau Tokotaha-fakatupú, ko e Tohitapú.

ʻOku fakamatala mahino ʻe he tohi ko iá ʻa e tupuʻanga ʻo e faingataʻaʻia fakaetangatá. ʻOkú ne tala kiate kitautolu ko e ʻuluaki tangatá, ko ʻĀtama, naʻe fakatupu ia ʻe he ʻOtuá pea naʻe tuku ia ki ha ʻapi ko e ngoue palataisi naʻe tuʻu ʻi ha feituʻu ʻi he Hahake Lotolotó. Naʻe haohaoa ʻa hono fakatupu ʻo ʻĀtamá; naʻe ʻikai te ne ʻilo ʻe ia ʻa e mahakí mo e maté. Fuoloa siʻi naʻe fakatahaʻi leva mo ia ha uaifi haohaoa tatau pē, pea naʻá na maʻu fakataha ʻa e ʻamanaki ko e moʻui taʻengata ʻi he māmaní.​—Sēnesi 2:​15-17, 21-24.

Ko e tuʻunga fiemālie mo nonga ko ʻení naʻe ʻikai ke tolonga ʻo fuoloa. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhi he naʻe fili siokita ʻe ʻĀtama ha founga moʻui tauʻatāina ia mei he ʻOtuá. Ko hono olá, ko e ngāue mālohi, mamahi, mahaki, pea faifai atu pē pea mate. (Sēnesi 3:​17-19) Naʻe maʻu ʻe hono ngaahi hakó ʻa e faʻahinga moʻui taʻe fiefia ʻa ia naʻe ʻosi fili ki ai ʻa ʻĀtamá. ʻOku fakamatala ʻia Loma 5:​12, PM: “Bea koia, o hage nae hoko mai ae agahala ki mamani, moe mate mei he agahala, i he tagata be taha; bea nae behe ae hoko oe mate ki he kakai kotoabe, he kuo agahala kotoabe.” ʻOku tānaki mai ki ai ʻe he Loma 8:22: “Seuke, ʻoku tau lāuʻilo pe, ʻoku fai ʻo aʻu ki he taimi ni ʻa e fetoʻeaki mo langā ʻa natula kotoa.”

ʻI Māmani pe ʻi Hēvani?

Ka neongo ia, ʻoku fakapapauʻi mai ʻe he Tohitapú kiate kitautolu ʻe vavé ni ke toe fakafoki ki he faʻahinga talangofua ʻo e tangatá ʻa e tuʻunga fiefia ʻa ia naʻe mole meia ʻĀtama mo ʻIví. ʻOku pehē ʻi he Fakahā 21:​3, 4: “Ko e ʻOtua ʻoku kau maʻanautolu, ʻio, ko honau ʻOtua. Pea te ne holoholo ʻa e loʻimata kotoa pē mei honau mata; pea ʻe ʻikai toe ʻi ai ha mate, pea ʻe ʻikai toe ai ha mamahi, pe ha tangi, pea ha ongosia; kuo mole ʻa e ngaahi meʻa muʻa.” Ko ha palōfita ʻi he kuonga muʻá naʻá ne fakatuʻotuʻa ki ha taimi meimei tatau ʻe “ʻikai ha nofo ai te ne pehe, ʻOku ou mahaki.”​—ʻAisea 33:24.

ʻOku lava ke ke fakaʻuta atu ki ha māmani ʻe ʻikai ke toe ʻi ai ha ngaahi fale mahaki, ngaahi fale mate, pe ngaahi faʻitoka? ʻOku lava ke ke fakaʻuta atu ki he moʻui atu ai pē, ʻo ʻatā ai mei he hoko ʻo ha faingataʻaʻia mo e maté? ʻIo, ko e talaʻofa ʻa e ʻOtuá ʻokú ne aʻusia ʻa e ngaahi ongo loloto ʻa kitautolu hono kotoa pē. Ka, ʻoku anga-fēfē ʻa ʻetau fakapapauʻi ko e ʻamanaki fakaofo ko ʻeni ʻoku kau ki hotau palanite ko Māmaní, kae ʻikai ko hēvani? Fakatokangaʻi ʻa e potutohi ʻo e ngaahi konga Tohitapu ʻoku lave ki ai ʻi ʻolungá. Ko e ngaahi ʻuluaki veesi ʻo e Fakahā vahe 21 ʻoku lave ki he “langi foʻou mo e fonua foʻou.” ʻOku hā ʻa e fakamatala mahino ko e ʻOtuá ʻe kau mo e faʻahinga ʻo e tangatá pea te nau hoko ko hono kakai. Ko e talaʻofa ʻi he tohi ʻa ʻAiseá ʻe ʻikai ke ʻi ai ha taha ʻe puké ʻoku hoko atu ai ʻo lave ki he “kakai ʻoku nofo [he fonua],” ʻa ia kuo “fakamolemole ʻenau angahala.”

Ko ia ko e ngaahi talaʻofa fakalototoʻa ko ʻení ko e lave ki he moʻui ʻi he māmaní! Pea ʻoku nau fehoanakimālie mo e lotu ʻa Sīsū ki heʻene Tamaí: “Ke fai ho finangalo, hange ko ia ʻi he langi ke pehe foki ʻi māmani.”​—Mātiu 6:10.

Ko e Hā ʻOku Vavé Ni Aí?

Kuo ʻosi tokoniʻi ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻa e laui miliona ke nau hoko ʻo lāuʻilo ko e ngaahi talaʻofa ko ʻení ʻe fakahoko ia ʻi he kahaʻu vavé ni mai. Ka, ko e hā ʻa e makatuʻunga ʻoku nau pehē ʻe pau ai ke hoko ʻa e meʻa ko ʻení? ʻI he makatuʻunga ko ia ʻoku hulu ʻa e ngaahi fakamoʻoni ʻo pehē ʻoku tau moʻui ʻi he “ngaahi ʻaho fakamui” ʻo e tuʻu ko ʻení, pe ko e fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi meʻa ʻi he māmaní. (2 Tīmote 3:​1-5) Naʻe ʻeke ʻe he kau ākonga ʻa Sīsuú pe ko e hā ʻa e fakaʻilonga ke ʻilo ai ʻa e ngataʻanga ʻo e ngaahi meʻa ʻoku tuʻu ní. ʻI heʻene talí naʻe kikiteʻi fakaikiiki ai ʻe Sīsū ʻa e ngaahi meʻa ʻi he māmaní ʻe fakautuutu talu mei he kamata ʻo e Tau I ʻa Māmani ʻi he 1914.a Pea naʻá ne tānaki atu ki ai ʻo pehē: “Ka mou ka mamata ki he ngāhi meʻa ko ia pea mou ʻilo kuo panaki ia, ʻio, kuo aʻu ki he matapa. He ko au e, ʻoku ou tala atu, ʻe ʻikai ʻaupito mole ʻa e toʻutangata ko eni, kaeʻoua ke hoko ʻa e ngāhi meʻa ko ia kotoa pe.” Ko ia ko e niʻihi ʻo e toʻutangata naʻe moʻui ʻi he 1914 te nau moʻui ʻo sio ki he ngataʻanga ʻo e tuʻu ʻo e māmani lolotonga ní.​—Mātiu 24:​33, 34.

ʻI he taimi ko iá ʻe fekauʻi mai ai ʻe he ʻOtua ko Sihová ʻa hono ʻAló, ko Sīsū Kalaisi, ke hoko atu ʻo fakaʻauha ʻa e kotoa ʻo e ngaahi tupuʻanga ʻo e faingataʻaʻiá mo e mamahí mei he funga palanite fakaʻofoʻofa ko eni ko Māmaní. ʻOku lave ʻa e Tohitapú ki he toʻo fakaʻaufuli atu ʻo e fulikivanú ko e “tau ʻo e ʻaho lahi ʻo e ʻOtua Aoniu” ʻi ʻĀmaketone.​—Fakahā 16:​14, 16.

Ko e fuʻu kakai tokolahi manavahē-ʻOtua ʻi he faʻahinga ʻo e tangatá te nau hao moʻui atu ʻi he ngaahi meʻa fakamanavahē ko ʻení pea moʻui ʻo sio he kamataʻanga ʻo e pule melino ʻa Kalaisi Sīsuú. (Fakahā 7:​9, 14; 20:4) Neongo ko ʻene pulé ʻe fai ia mei hēvani, ko hono ngaahi ola ʻaongá ʻe maʻu ia ʻe kinautolu hono kotoa pē ʻe nofo ʻi māmaní, fakatouʻosi ʻa e kau hao moʻui atu ʻi he tau ʻo ʻĀmaketoné pea mo e laulaui miliona ʻa ia ʻe toki fokotuʻu ki mui mei he maté. Pea ʻe toki hoko ai ʻa e talaʻofá ko ha meʻa moʻoni: “He kuo pau pe ke ne [Kalaisi] hau, kaeʻoua ke ne tuku ʻa e fili kotoa pe ki hono lalo vaʻe. Ta kuo fakakaʻanga mo e fili fakamui, ʻa mate.”​—1 Kolinitō 15:​25, 26.

Ko ia ʻe lava ke tau kalanga mo e tuipau: “Vavé ni ʻe ʻikai toe ʻi ai ha mahaki pe mate!” ʻOku ʻikai ko ha misi pē ʻeni ia, pe ko ha fakaʻamu pē. Ko e talaʻofa moʻoni ia ʻa e ʻOtua ko Sihová, ʻa ia “oku ikai aubito loi.” Te ke falala ki he ʻamanaki ko ʻení? ʻE hoko ia ʻo ʻaonga kiate koe ʻo taʻengata!​—Taitusi 1:2, PM.

[Fakamatala ʻi lalo]

a Ke toe maʻu ʻa e fakamoʻoni ko e faʻahinga ʻo e tangatá ʻoku nau ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí, sio ki he vahe 18 ʻo e tohi ko e Te Ke Malava ʻo Moʻui Taʻengata he Palataisi ʻi he Māmaní, naʻe pulusi ʻe he Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.

[Fakatātā ʻi he peesi 7]

Ko e mahakí mo e maté ʻe vave ni hano fetongi ia ʻe he moʻui fakasino longomoʻui mo e moʻui taʻengata

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share