Ko e ʻUhinga ʻOku Leʻo Ai Pē ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová
“Ko ia ke mou leʻo; he ʻoku ʻikai te mou ʻilo pe ko e ʻaho fē ʻe hoko mei ai ʻa homou ʻEiki.”—MĀTIU 24:42.
1. ʻOku kaunga tonu kia hai ʻa e ekinaki ke “mou leʻo”?
TATAU AI PĒ pe ʻoku tau kei taʻu siʻi pe taʻumotuʻa, pe kuo tau toki fakatapui pe kuo fuoloa ʻa ʻetau ngāué, ʻoku kaunga tonu ki he kau sevāniti kotoa ʻa e ʻOtuá ʻa e ekinaki ʻa e Tohi Tapú: “Mou leʻo”! (Mātiu 24:42) Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ení?
2, 3. (a) Ko e hā ʻa e fakaʻilonga naʻe fakamatalaʻi maeʻeeʻa lelei ʻe Sīsū, pea ko e hā ʻa e meʻa kuo hā mei hono fakahoko ʻa e kikité? (e) Ko e hā ʻa e tuʻunga ʻoku lave ki ai ʻi he Mātiu 24:42 ʻokú ne ʻahiʻahiʻi ʻa e moʻoni ʻo ʻetau tuí?
2 ʻI he konga ki mui ʻo e ngāue fakamalanga ʻa Sīsū ʻi māmaní, naʻá ne kikiteʻi ʻa e fakaʻilonga ʻo kau ki heʻene ʻi ai taʻe hā maí ʻi he mafai ʻo e Puleʻangá. (Mātiu, vahe 24 mo e 25) Naʻá ne fakamatala maeʻeeʻa lelei ʻa e taimi ko ia ʻo ʻene ʻi ai fakatuʻí, pea ko e ngaahi meʻa kuo hokó ko hono fakahoko ia ʻo e kikite ʻoku nau fakahā naʻá ne nofo ko e Tuʻi ʻi he taloni ʻi hēvaní ʻi he 1914. Naʻá ne toe fakahanga ʻa e tokangá ki ha meʻa ʻa ia te ne ʻahiʻahiʻi ʻa e moʻoni ʻo ʻetau tuí. Ko e meʻa eni ʻoku fekauʻaki mo e taimi ʻe ngāue ai ia ko e Toko Taha Tāmate ke ne fakaʻauha ʻa e fokotuʻutuʻu anga-fulikivanu lolotonga ní ʻi he lolotonga ʻa e mamahi lahí, pea naʻe pehē ʻe Sīsū: “Ka ko e meʻa ki he ʻaho ko ia mo hono houa, ʻoku ʻikai ha taha ʻoku ʻilo ki ai; ʻio, pe ko e kau angelo ʻi he langi; pea naʻa mo e ʻAlo ʻoku ʻikai; ngata pe ʻi he Tamai toko taha.” Pea ʻi heʻene fakakaukau ki he meʻá ni naʻá ne pehē: “Ko ia ke mou leʻo; he ʻoku ʻikai te mou ʻilo pe ko e ʻaho fē ʻe hoko mei ai ʻa homou ʻEiki.”—Mātiu 24:36, 42.
3 ʻI he ʻikai te tau ʻilo ʻa e ʻaho mo e houa ʻe kamata ai ʻa e mamahi lahí ʻoku fie maʻu ke tau moʻui ʻo taau mo e kau Kalisitiane moʻoni ʻi he ʻaho taki taha ʻo kapau ʻoku tau pehē ko e kau Kalisitiane kitautolu. ʻE iku atu ʻa e founga ʻokú ke ngāueʻaki ai ʻa hoʻo moʻuí ki he hōifua ʻa e ʻEikí ʻi he hoko mai ʻa e mamahi lahí? Pe, kapau ʻe ʻuluaki hoko mai ʻa hoʻo maté, te ne manatuʻi koe ko e toko taha naʻe ngāue anga-tonu kia Sihova ʻo aʻu ki he ngataʻanga ʻo hoʻo moʻui he lolotongá?—Mātiu 24:13; Fakahā 2:10.
Naʻe Feinga ʻa e Muʻaki Kau Ākonga ke Leʻo Ai Pē
4. Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku malava ke tau ako mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sīsū ʻi he fekauʻaki mo hono fai ʻa e leʻo fakalaumālié?
4 Naʻe fokotuʻu ʻe Sīsū Kalaisi tonu ʻa e faʻifaʻitakiʻanga lelei tahá ʻo kau ki he leʻo fakalaumālie maʻu ai pē. Naʻe tuʻo lahi pea mo loto-māfana ʻa ʻene lotu ki heʻene Tamaí. (Luke 6:12; 22:42-44) ʻI heʻene fehangahangai mo e ngaahi ʻahiʻahí, naʻá ne falala mālohi ki he tataki ʻoku ʻi he Tohi Tapú. (Mātiu 4:3-10; 26:52-54) Naʻe ʻikai te ne fakaʻatā ha meʻa ke ne fakaleluʻi ia mei he ngāue naʻe vaheʻi ʻe Sihova ke ne faí. (Luke 4:40-44; Sione 6:15) ʻE fai ʻa e leʻo tatau pē ʻe he faʻahinga ʻoku nau pehē ko e kau muimui kinautolu ʻo Sīsuú?
5. (a) Ko e hā naʻe fehangahangai ai ʻa e kau ʻaposetolo ʻa Sīsuú mo e faingataʻaʻia ke tauhi maʻu ʻa e tuʻunga mafamafatatau fakalaumālié? (e) Ko e hā ʻa e tokoni naʻe fai ʻe Sīsū ki heʻene kau ʻaposetoló ʻi he hili ʻa ʻene toe tuʻú?
5 ʻI he taimi ʻe niʻihi, naʻa mo e kau ʻaposetolo ʻa Sīsuú naʻe ʻikai te nau tuʻu maʻu. Naʻe pau ke nau fekuki mo e ngaahi mamahi tupu mei he tō tuʻa ʻenau vēkeveké pea mo e ngaahi fakakaukau halá. (Luke 19:11; Ngāue 1:6) Ki muʻa pea nau ako ke falala kakato kia Sihová, naʻa nau puputuʻu ʻi he hoko fakafokifā ha ngaahi ʻahiʻahi. Ko ia ai, ʻi hono puke pōpula ʻa Sīsuú, naʻe hola ʻa ʻene kau ʻaposetoló. Ki mui ai, ʻi he pō tatau pē, naʻe toutou fakafisingaʻi ʻe Pita ʻa ʻene ʻiloʻi ʻa Sīsuú, tupu mei heʻene ilifiá. Naʻe teʻeki ai ke tali fakamātoato ʻe he kau ʻaposetoló ʻa e akonaki ʻa Sīsū: “Leʻo pe mo lotu.” (Mātiu 26:41, 55, 56, 69-75) ʻI he hili ʻa e toe tuʻu ʻa Sīsuú naʻá ne ngāueʻaki ʻa e Tohi Tapú ke ʻai ke mālohi ange ʻenau tuí. (Luke 24:44-48) Pea ʻi he hā ngalingali naʻe ʻi ai ha niʻihi ʻiate kinautolu naʻa nau mei tuku ke fika ua ʻa e ngāue fakamalanga naʻe tuku kiate kinautolú, naʻe ʻai ʻe Sīsū ke mālohi ange ʻa ʻenau ueʻi lotó ke huʻufataha honau lotó ki he ngāue mahuʻinga angé.—Sione 21:15-17.
6. Ko e hā ʻa e ongo tauhele ʻe ua naʻe ʻosi fai fakatokanga ʻa Sīsū ki heʻene kau ākongá ʻo kau ki ai?
6 Ki muʻa hení, naʻe fai fakatokanga ʻa Sīsū ki heʻene kau ākongá ke ʻoua te nau hoko ʻo kau ki he māmaní. (Sione 15:19) Naʻá ne toe akonakiʻi kinautolu ke ʻoua te nau fakafieʻeiki ka ke nau ngāue fakataha ko e ngaahi tokoua. (Mātiu 20:25-27; 23:8-12) Naʻa nau tokanga ki heʻene akonakí? Naʻa nau fakamuʻomuʻa ʻa e ngāue naʻá ne foaki kiate kinautolú?
7, 8. (a) ʻI he founga fē ʻoku fakahāhā ai ʻe he meʻa naʻe fai ʻe he kau Kalisitiane ʻi he ʻuluaki senitulí naʻa nau tali fakamātoato ʻa e ekinaki ʻa Sīsuú? (e) Ko e hā naʻe mahuʻinga ai ke hokohoko atu ʻa e leʻo fakalaumālié?
7 ʻI he kei moʻui ʻa e kau ʻaposetoló, naʻa nau maluʻi ʻa e fakatahaʻangá. ʻOku fakamoʻoniʻi ʻe he hisitōliá naʻe ʻikai ke kau ʻa e muʻaki kau Kalisitiané ki he ngaahi meʻa fakapolitikale ʻa e ʻEmipaea Lomá pea naʻe ʻikai ke ʻi ai haʻanau haʻa faifekau ne fakamāʻolungaʻi. Ka, naʻa nau hoko ko e kau fanongonongo faivelenga ʻo kau ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. ʻI he aʻu ki he ngataʻanga ʻo e ʻuluaki senitulí, naʻa nau fai fakamoʻoni ʻi he ʻEmipaea Lomá fakakātoa, ʻo nau ngaohi ākonga ʻi ʻĒsia, ʻEulope, mo ʻAfelika Tokelau.—Kolose 1:23.
8 Kae kehe, ko e ngaahi lavameʻa ko eni ʻi he ngāue fakamalangá naʻe ʻikai ke ʻuhinga ia naʻe ʻikai ke fie maʻu ke kei faʻa leʻo fakalaumālie. Naʻe kei ʻi he kahaʻu mamaʻo mei he taimi ko iá ʻa e haʻu ʻa Sīsū naʻe kikiteʻí. Pea ʻi he hū mai ʻa e fakatahaʻangá ki he senituli hono ua T.S., naʻe hoko ʻa e ngaahi tuʻunga naʻa nau ʻai ke fakatuʻutāmaki ai ʻa e tuʻunga fakalaumālie ʻo e kau Kalisitiané. ʻO anga-fēfē?
Ko e Faʻahinga Naʻe ʻIkai Te Nau Leʻó
9, 10. (a) ʻI he hili ʻa e mate ʻa e kau ʻaposetoló, ko e hā ʻa e ngaahi meʻa naʻe hoko ʻo ne fakahāhā ai naʻe tokolahi ʻa e faʻahinga naʻe pehē ko e kau Kalisitiane kinautolú ka naʻe ʻikai te nau leʻó? (e) Ko e hā ʻa e ngaahi konga Tohi Tapu ʻoku lave ki ai ʻi he palakalafi ko ení naʻe mei malava ke nau tokoniʻi ʻa e faʻahinga naʻe pehē ko e kau Kalisitiane kinautolú ke nau mālohi fakalaumālie ai pē?
9 Ko e niʻihi naʻe haʻu ki he fakatahaʻangá naʻa nau kamata ke fakahā ʻenau ngaahi tuí ʻi he ngaahi kupuʻi lea fakafilōsefa faka-Kalisi, koeʻuhi ke ʻai ke tali lelei ange ʻa e meʻa naʻa nau akoʻí ʻe he kakai ʻo e māmaní. Naʻe faifai atu pē pea hoko ʻa e ngaahi tokāteline fakapanganí, ʻo hangē ko e Tolu-Tahaʻi-ʻOtuá mo e taʻe faʻa mate ʻa e soulú, ko e konga ia ʻo e lotu faka-Kalisitiané ʻo ʻuliʻi ai ia. Naʻe iku atu eni ki hono liʻaki ʻa e ʻamanaki ʻo kau ki he taʻu ʻe taha afé. Ko e hā naʻe pehē aí? Ko kinautolu naʻa nau tali ʻa e tui ki he taʻe faʻa mate ʻa e soulú naʻa nau fakamulituku ʻaki ʻo pehē ko e ngaahi tāpuaki ʻa e pule ʻa Kalaisí ʻe hoko ia ʻi he nofoʻanga ʻo e kau laumālié pea ʻe maʻu ia ʻe he soulú ʻa ia te ne kei moʻui ʻo mavahe mei he sino fakaetangatá. Ko ia naʻe ʻikai haʻanau fie maʻu ke nau faʻa leʻo ʻo kau ki he hoko ʻa e ʻi ai ʻa Kalaisí ʻi he mafai ki he Puleʻangá.—Fakafehoanaki mo Kalētia 5:7-9; Kolose 2:8; 1 Tesalonaika 5:21.
10 Naʻe fakamamafaʻi ʻe he ngaahi meʻa kehe naʻe hokó ʻa e tuʻunga ko ení. Ko e niʻihi naʻa nau pehē ko e kau ʻovasia Kalisitiane kinautolú naʻa nau kamata ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi fakatahaʻanga naʻa nau kau ki aí ko e founga ia ke nau maʻu ai ha tuʻunga tuʻu-ki-muʻa maʻanautolu pē. Naʻa nau olopoto ʻo taku naʻe ʻaonga mo mahuʻinga tatau ʻa ʻenau ngaahi fakakaukaú mo e ngaahi akonaki ʻi he Tohi Tapú, pea aʻu ʻo pehē naʻe māʻolunga ia ʻi he Tohi Tapú. ʻI he maʻu ʻa e faingamālié, naʻe aʻu ʻa e siasi ko eni kuo tafoki mei he moʻoní ʻo ne ʻai ke ngāueʻaki ia maʻá e lelei fakapolitikale ʻa e fonuá.—Ngāue 20:30; 2 Pita 2:1, 3.
Ko e Ola ʻo Hono Fai ʻa e Leʻo Lahi Angé
11, 12. Ko e hā naʻe ʻikai ke fakahoko ai ʻe he Fakalelei Lotu faka-Palōtisaní ʻa e toe foki ki he lotu moʻoní?
11 ʻI he hili ʻa e laui senituli ʻo e ngāuekoviʻaki ʻe he Siasi Katolika Lomá honau mafaí, naʻe ʻi ai ha kau Fakalelei Lotu naʻe fakafepaki ki ai ʻi he senituli 16. Ka naʻe ʻikai ke fakaʻilongaʻi ʻe he meʻá ni ʻa e toe foki ki he lotu moʻoní. Ko e hā naʻe ʻikai ke pehē aí?
12 Neongo naʻe mavahe ʻa e ngaahi kulupu Palōtisani kehekehe mei he mafai ʻo Lomá, naʻa nau kei hoko atu mo e ngaahi akonaki mo e ngaahi tōʻonga tefito naʻe kamata ʻi he tafoki mei he moʻoní—ʻa e fakakaukau ki he haʻa faifekaú mo e kakai ʻikai ke faifekaú, pea pehē foki mo e tui ki he Tolu-Tahaʻi-ʻOtuá, taʻe faʻa mate ʻa e soulú, pea mo e fakamamahi taʻe ngata ʻi he hili ʻa e maté. Pea, naʻa nau kei hoko ʻo kau ki he māmaní, ʻo hangē ko e Siasi Katolika Lomá, ʻo nau kaungāngāue vāofi mo e ngaahi tafaʻaki fakapolitikalé. Ko ia naʻa nau hehema ke talitekeʻi ʻa e fakatuʻamelie ki he hoko mai ʻa Kalaisi ko e Tuʻí.
13. (a) Ko e hā ʻa e meʻa ʻokú ne fakahā naʻe ʻi ai ha kau tangata ʻe niʻihi naʻa nau fakamahuʻingaʻi moʻoni ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá? (e) ʻI he lolotonga ʻa e senituli hono 19, ko e hā ʻa e meʻa naʻe hoko ko e meʻa naʻe mātuʻaki mahuʻingaʻia ki ai ʻa e niʻihi naʻe pehē ko e kau Kalisitiane kinautolú? (f) Ko e hā naʻe hoko ai ʻo loto-mamahi ʻa e tokolahi?
13 Ka, naʻe kikiteʻi ʻe Sīsū ʻo pehē ʻi he hili ʻa e mate ʻa e kau ʻaposetoló, ko e kau ʻea moʻoni ʻo e Puleʻangá (ʻa ia naʻá ne fakatatauʻi kinautolu ki he uité) te nau tupu fakataha hake mo e kau Kalisitiane loí (pe vao) ʻo aʻu ki he taimi ʻo e utu-taʻú. (Mātiu 13:29, 30) He ʻikai malava ke tau fakahokohoko pau ʻa e faʻahinga kotoa naʻe vakai ki ai ʻa e ʻEikí ko e uité. Ka ʻoku taau ke tokangaʻi, ʻi he lolotonga ʻa e senituli 14, 15 mo e 16, naʻe ʻi ai ʻa e kau tangata ʻa ia neongo naʻe mei malava ke mole ʻenau moʻuí mo e tauʻatāiná, naʻa nau liliu ʻa e Tohi Tapú ki he lea ʻa e kakai lāuvalé. Ko e niʻihi kehe, naʻe ʻikai ke ngata pē ʻi heʻenau tali ʻa e Tohi Tapú ko e Folofola ʻa e ʻOtuá ka naʻa nau toe talitekeʻi ʻa e Tolu-Tahaʻi-ʻOtuá koeʻuhi ko ʻene taʻe fakatohitapú. Naʻe talitekeʻi ʻe he niʻihi ʻa e tui ki he taʻe faʻa mate ʻa e soulú pea mo e fakamamahi ʻi he afi ʻo helí koeʻuhi ʻoku fepaki lahi ia mo e Folofola ʻa e ʻOtuá. ʻI he lolotonga foki ʻa e senituli hono 19, ʻi hono fai ʻa e ako lahi ange ʻo e Tohi Tapú, naʻe ʻi ai ʻa e ngaahi kulupu ʻi he ʻIunaite Seteté, Siamane, ʻIngilani, mo Lūsia naʻa nau kamata ke fakahā ʻenau tui pau naʻe tuʻutuʻunuku atu ʻa e taimi ke hoko ai ʻa e toe foki mai ʻa Kalaisí. Ka ko e lahi taha ʻo ʻenau ʻamanakí naʻe iku ki he loto-mamahi. Ko e hā ʻa e ʻuhingá? ʻI he tuʻunga lahi, naʻe peheé koeʻuhi naʻe fuʻu lahi ʻa ʻenau falala ki he tangatá kae ʻikai te nau falala feʻunga ki he Tohi Tapú.
Founga Naʻe Leʻo Ai Pē ʻa e Faʻahingá Ni
14. Fakamatalaʻi ʻa e founga naʻe fai ai ʻe C. T. Russell mo hono ngaahi kaungāmeʻá ʻa e ako Tohi Tapú.
14 Ko ia, ʻi he 1870, ko Charles Taze Russell pea mo e niʻihi ʻo hono ngaahi kaungāmeʻá naʻa nau fokotuʻu ha kulupu ki he ako Tohi Tapú ʻi Allegheny, Pennsylvania. Naʻe ʻikai ko e ʻuluaki faʻahinga eni ke nau ʻiloʻi ʻa e ngaahi moʻoni lahi mei he Tohi Tapú naʻa nau talí, ka ʻi heʻenau akó, naʻa nau angaʻaki ʻa hono vakaiʻi lelei ʻa e ngaahi konga Tohi Tapú kātoa ʻi ha fehuʻi naʻe langaʻi.a Naʻe ʻikai ko ʻenau taumuʻá ke ʻilo ha ngaahi veesi ke fakamoʻoniʻi ha fakakaukau naʻa nau tomuʻa maʻu, ka ke nau fakapapauʻi ko ʻenau ngaahi fakamulitukú naʻe fetāiaki ia mo e meʻa kotoa pē naʻe lave ʻa e Tohi Tapú ʻo kau ki aí.
15. (a) Ko e hā ʻa e meʻa naʻe hoko ʻo ʻiloʻi ʻe he niʻihi tuku kehe ʻa Tokoua Russell? (e) Ko e hā ʻa e meʻa naʻá ne fakaʻilongaʻi ʻa e kehe ʻa e Kau Ako Tohi Tapú mei he faʻahinga ko iá?
15 Naʻe ʻi ai ha toko siʻi ki muʻa ʻiate kinautolu naʻa nau hoko ʻo ʻilo ʻe taʻe hā mai pea ʻe ʻi he laumālié ʻa e toe foki mai ʻa Kalaisí. Naʻe ʻi ai ha niʻihi naʻa nau hoko ʻo ʻilo naʻe ʻikai ko e taumuʻa ʻa e toe foki mai ʻa Kalaisí ke tutu ʻa e māmaní pea toʻo atu ʻa e moʻui fakaetangatá, ka, ko hono kehe ʻaupitó, ke tāpuakiʻi ʻa e ngaahi fāmili kotoa ʻo e māmaní. Naʻe ʻi ai ha niʻihi naʻa nau hoko ʻo ʻilo ko e taʻu 1914 te ne fakaʻilongaʻi ʻa e ngataʻanga ʻo e Ngaahi Kuonga ʻo e Senitailé. Ka ki he Kau Ako Tohi Tapu naʻe feohi mo Tokoua Russell naʻe ʻikai ke hoko ʻa e ngaahi meʻá ni ko e meʻa pē ke fai ha fetalanoaʻaki fakalotu ki ai. Naʻa nau fokotuʻu ʻenau moʻuí ʻi he ngaahi moʻoni ko iá pea nau fakahāhā fakavahaʻa-puleʻanga ʻa e ngaahi meʻá ni ʻi he tuʻunga naʻe teʻeki ai ke hoko ha meʻa pehē ia ki muʻa ʻi he kuonga ko iá
16. Ko e hā ʻa e ʻuhinga naʻe tohi ai ʻe Tokoua Russell ʻi he taʻu 1914, ʻo pehē: “ʻOku tau ʻi he vahaʻa taimi sivi eni”?
16 Ka, naʻe kei fie maʻu ke nau faʻa leʻo ai pē. Ko e hā hono ʻuhingá? Ko e fakatātā, neongo naʻa nau ʻilo naʻe fakaʻilongaʻi ʻe he kikite ʻi he Tohi Tapú ʻa e 1914, ka naʻe ʻikai te nau ʻilo pau ʻa e meʻa ʻe hoko ʻi he taʻu ko iá. Naʻa nau fekuki mo e ʻahiʻahi ʻi he fekauʻaki mo e meʻá ni. Naʻe tohi ʻe Tokoua Russell ʻi he Taua Leʻo ʻo Nōvema 1, 1914: “Ke tau manatuʻi ʻoku tau ʻi he vahaʻa taimi sivi eni. . . . Kapau ʻoku ʻi ai ha ʻuhinga te ne tataki ha taha ke ne tuku atu ʻa e tui ki he ʻEikí mo ʻEne moʻoní pea ke ʻoua te ne moʻui līʻoa maʻá e ʻEikí, tā ʻoku ʻikai ko e ʻofa pē ki he ʻOtuá mei he lotó naʻá ne ueʻi ʻa e mahuʻingaʻia ʻi he ʻEikí, ka ko e toe meʻa kehe ia; ko e ʻamanaki nai naʻe toe siʻi pē ʻa e taimí; naʻe fakangatangata pē ki ha vahaʻa taimi pau ʻa e fakatapui naʻe faí.”
17. Naʻe anga-fēfē ʻa hono tauhi maʻu ʻe A. H. Macmillan, pea mo e niʻihi kehe hangē ko iá ʻa e tuʻunga mafamafatatau fakalaumālie?
17 Naʻe ʻi ai ha niʻihi naʻa nau liʻaki ʻa e ngāue ʻa Sihová he taimi ko iá. Ka, ko Tokoua A. H. Macmillan ko e toko taha ia naʻe ʻikai te ne fai pehē. ʻI he hili ʻa e ngaahi taʻu lahi naʻá ne lea hangatonu ʻo pehē: “ʻI he taimi ʻe niʻihi ko e meʻa naʻa tau ʻamanekina ʻe hokó naʻe lahi ange ia ʻi he meʻa naʻe fakahā ʻe he Tohi Tapú.” Ko e hā ʻa e meʻa naʻá ne tokoniʻi ia ke ne tauhi maʻu ʻa e tuʻunga mafamafatatau fakalaumālié? ʻOku hangē ko ʻene leá, naʻá ne ʻiloʻi “ʻi he ʻikai ke fakahoko ʻa e ngaahi meʻa naʻe ʻamanekiná, naʻe ʻikai ke liliu ai ʻe he meʻá ni ʻa e ngaahi taumuʻa ʻa e ʻOtuá.” Naʻá ne toe pehē: “Naʻá ku ako ʻo ʻilo ʻoku totonu ke tau fakahā ko e moʻoni naʻa tau fai hala pea hokohoko atu ʻa e fekumi ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá ki ha toe fakamaama lahi ange.”b Naʻe anga-fakatōkilalo ʻa e muʻaki Kau Ako Tohi Tapu ko iá, ʻo ʻai ke fakatonutonu ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá ʻa ʻenau fakakaukaú.—2 Tīmote 3:16, 17.
18. ʻI he founga fē naʻe maʻu hokohoko ai ʻe he kau Kalisitiané ʻa e ngaahi ʻaonga mei he leʻo fakalaumālié ʻi he fekauʻaki mo e ʻoua ʻe kau ki he māmaní?
18 ʻI he lolotonga ʻa e ngaahi taʻu hono hoko atu aí, naʻe ʻikai ke fakaʻau ke siʻi ange ʻa e fie maʻu ke nau faʻa leʻó. Ko e moʻoni, naʻa nau ʻilo ʻoku totonu ke ʻoua ʻe kau ʻa e kau Kalisitiané ki he māmaní. (Sione 17:14; Sēmisi 4:4) ʻI he fetāiaki mo e meʻá ni, naʻe ʻikai te nau kau mo Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiane ʻi hono poupouʻi ʻa e Kautaha ʻa e Ngaahi Puleʻangá ko e fakahāhā fakapolitikale ia ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Ka ʻi he aʻu mai pē ki he 1939 naʻa nau toki maʻu ai ʻa e mahino lelei ʻo kau ki he tuʻunga tuʻu ʻatā ʻa e kau Kalisitiané.—Sio ki he The Watchtower, Nōvema 1, 1939.
19. Ko e hā ʻa e ngaahi ʻaonga kuo maʻu ʻi he fekauʻaki mo hono tokangaʻi ʻa e fakatahaʻangá ko e tupu mei he leʻo ai pē ʻa e kautahá?
19 Naʻe ʻikai ʻaupito haʻanau kalasi haʻa faifekau, neongo naʻe ʻi ai ha kau mātuʻa ʻe niʻihi naʻe fili naʻa nau fakakaukau ko e meʻa pē ʻoku totonu ke ʻamanekina te nau faí ko e malanga ʻi loto ʻi he fakatahaʻangá. Kae kehe, ʻi he holi vēkeveke ʻa e kautahá ke nau faimatē pē ki he Tohi Tapú, naʻa nau toe vakaiʻi ʻa e ngafa ʻo e kau mātuʻá ʻi he fakamaama mei he Tohi Tapú, ʻo nau toutou fai pehē ʻo fakafou ʻi he Ko e Taua Leʻó. Naʻe fai ʻa e ngaahi liliu ʻo kau ki hono fakalele ʻa e kautahá ke fetāiaki mo e meʻa naʻe fakahā ʻi he Tohi Tapú.
20-22. ʻI he founga fē naʻe fakautuutu ai ʻa e teuteu ʻa e kautahá fakakātoa ke nau lavaʻi ʻa e ngāue naʻe kikiteʻi ko hono fanongonongo ʻa e Puleʻangá ʻi māmani lahi?
20 Naʻe teuteu ʻa e kautahá fakakātoa ke nau lavaʻi kakato ʻa e ngāue naʻe fakahaaʻi ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá ʻo kau ki hotau ʻaho ní. (ʻAisea 61:1, 2) Ko e hā hano lahi ke fanongonongo atu ai ʻa e ongoongo leleí ʻi hotau ʻahó ni? Naʻe pehē ʻe Sīsū: “Kuo pau ke tomuʻa fanongonongo ʻa e ongoongolelei ki he ngaahi kakai kotoa pē.” (Maʻake 13:10) Mei he vakai ʻa e tangatá, kuo faʻa hā ngali ʻe ʻikai ʻaupito malava ke fai ʻa e ngāué ni.
21 Ka, kuo laka ki muʻa ʻa e kalasi tamaioʻeiki anga-tonu mo potó ʻi heʻenau falala kia Kalaisí ko e ʻUlu ia ʻo e fakatahaʻangá. (Mātiu 24:45) Kuo nau anga-tonu mo tuʻumaʻu ʻi heʻenau fakahā ki he kakai ʻa Sihová ʻa e ngāue ʻoku fie maʻu ke faí. Talu mei he 1919 ʻo faai mai, kuo fakautuutu ʻa hono fakamamafaʻi ʻa e ngāue fakamalangá. Naʻe ʻikai ke faingofua ki he tokolahi ke nau ʻalu mei he fale ki he falé mo talanoa mo e kakai ʻoku ʻikai te nau maheni mo iá. (Ngāue 20:20) Ka ko e ngaahi kupu ki he akó ʻo hangē ko e “ʻOku Monūʻia ʻa e Kau Taʻe Manavahē” (ʻi he 1919) pea mo e “Ke Mou Loto-Toʻa” (ʻi he 1921) naʻa nau tokoniʻi ʻa e niʻihi ke kamata ʻi he ngāué ʻaki ʻa e falala kia Sihova.
22 Ko e kole naʻe fai ʻi he 1922, ke “fakahā, fakahā, fakahā ʻa e Tuʻí mo hono puleʻangá” naʻá ne tokonaki mai ʻa e fakaueʻi loto ke ʻai ke tuʻu-ki-muʻa ange ai ʻa e ngāue ko iá. Talu mei he 1927 ʻo faai mai, naʻe fakahifo ʻa e kau mātuʻa naʻe ʻikai te nau tali ʻa e fatongia fakatohitapu ko iá. ʻI he ofi ki he taimi ko iá, ko e kau fakafofonga fefonongaaki ʻa e Sosaieté, ko e kau pilikimi, naʻe vaheʻi ke nau hoko ko e kau tataki ngāue fakaevahefonua, ʻo nau fai ha fakahinohino fakafoʻituitui ki he kau malangá ʻi he ngāue fakamalangá. Naʻe ʻikai malava ke tāimuʻa ʻa e toko taha kotoa, ka ʻi he ʻaho Tokonakí mo e ʻaho Sāpaté naʻe tokolahi ʻa e faʻahinga naʻa nau fakamoleki ai ʻa e ʻaho kakato ki he ngāué, ʻo nau kamata pongipongia, pea mālōlō taimi nounou pē ke kai sanuisi, pea nau hoko atu ʻi he ngāué ʻo aʻu ki he efiafi ʻaupito. Ko e ngaahi taimi mahuʻinga ia ʻo e laka ki muʻa fakateokalatí, pea ʻoku tau maʻu ʻa e ʻaonga lahi ʻi heʻetau toe vakai ki he founga naʻe tataki ai ʻe Sihova ʻa ʻene kakaí. ʻOkú ne hoko atu ʻa ʻene fai peheé. ʻI he tāpuaki meiate iá, ʻe lavameʻa ʻa hono fai ke ʻosi ʻa e ngāue ko hono malangaʻi ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻanga kuo ʻosi fokotuʻú.
ʻOkú Ke Leʻo Ai Pē?
23. ʻI he fekauʻaki mo e ʻofa faka-Kalisitiané pea mo e tuʻu mavahe mei he māmaní, ʻe lave fēfē ke tau taki taha fakahāhā ʻoku tau leʻo ai pē?
23 ʻI he tali ʻe he kautaha ʻa Sihová ʻa ʻene tatakí, ʻoku hokohoko atu ʻa ʻene fai fakatokanga mai kiate kitautolu ʻo fekauʻaki mo e ngaahi tōʻonga mo e ngaahi fakakaukau ʻa ia te nau fakahā ʻoku tau kau ki he māmaní, pea ko ia ai, te tau mole atu nai mo e māmaní. (1 Sione 2:17) Pehē foki, ʻoku fie maʻu kiate kitautolu taki taha ke tau faʻa leʻo pea tali mo fai ha meʻa ʻo fehoanaki mo e tataki ʻa Sihová. ʻOku toe fakahoko mai kiate kitautolu ʻe Sihova ʻa e fakahinohino ʻo kau ki he nofó mo e ngāue fakatahá. Kuo tokoniʻi kitautolu ʻe heʻene kautahá ke tupulaki ʻi he mahino ki he ʻuhinga moʻoni ʻo e ʻofa faka-Kalisitiané. (1 Pita 4:7, 8) ʻOku fie maʻu ki heʻetau leʻo ai peé ke tau feinga tōtōivi ke ngāueʻaki ʻa e akonaki ko ení, neongo ʻa e ngaahi taʻe haohaoa fakaetangatá.
24, 25. ʻOku totonu ke tau leʻo ai pē ʻi he fekauʻaki mo e ngaahi meʻa mātuʻaki mahuʻinga fē, pea ko e hā ʻa e meʻa ʻe lava ke tau ʻamanaki ki aí?
24 Kuo fakamanatu maʻu ai pē kiate kitautolu ʻe he tamaioʻeiki anga-tonu mo potó: “Falala kia Jihova aki ho loto kotoa; bea oua naa ke faaki ki ho boto oou.” (Palōvepi 3:5, PM) “Lotu taʻetuku.” (1 Tesalonaika 5:17) Kuo akonakiʻi kitautolu ke ako ke makatuʻunga ʻa e ngaahi fili ʻoku tau faí ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá, ke tuku ʻa e folofola ko ení ke hoko ko e ‘tūhulu ki heʻetau laká pea mo e maama ki hotau halá.’ (Sāme 119:105) Kuo fakalototoʻaʻi kitautolu ʻi he anga-ʻofa ke fakamuʻomuʻa ʻi heʻetau moʻuí ʻa hono malangaʻi ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ʻa e ngāue naʻe kikiteʻi ʻe Sīsū ʻe fai ʻi hotau taimí.—Mātiu 24:14.
25 ʻIo, ʻoku leʻo moʻoni ʻa e tamaioʻeiki anga-tonu mo potó. ʻOku toe fie maʻu kiate kitautolu fakafoʻituitui ke tau leʻo ai pē. Pea ʻi heʻetau fai peheé, ʻofa ke maʻu kitautolu ʻi he lotolotonga ʻo e faʻahinga ʻoku nau ʻi he tuʻunga fakahōifua ʻi he vakai ʻa e Fanautama ʻa tangatá ʻi he taimi ʻe haʻu ai ia ke fakahoko ʻa e tauteá.—Mātiu 24:30; Luke 21:34-36.
[Fakamatala ʻi lalo]
a Faith on the March, naʻe fai ʻe A. H. Macmillan, Prentice-Hall, Inc., 1957, peesi 19-22.
b Sio ki he The Watchtower, ʻAokosi 15, 1966, peesi 504-10.
Ko e Fakamanatu
◻ Hangē ko ia ʻoku fakahā ʻi he Mātiu 24:42, ko e hā ʻoku fie maʻu ai kiate kitautolu ke tau leʻo ai pē?
◻ Naʻe tauhi maʻu fēfē ʻe Sīsū pea mo hono kau muimui ʻi he ʻuluaki senitulí ʻa hono fai ʻa e leʻo fakalaumālié?
◻ Talu mei he 1870, ko e hā ʻa e ngaahi meʻa kuo hoko tupu mei he leʻo ai pē ʻa e kau sevāniti ʻa Sihová?
◻ Ko e hā ʻa e meʻa te ne fakahā ʻoku tau taki taha leʻo ai pē?