ʻOku Ala Maʻu ʻa e Moʻoni Fakalotú?
KO HA tangata naʻe faʻa fie ʻilo fakalaumālie ʻi Suēteni ʻi he ʻunivēsiti ʻo e kolo ko Uppsala naʻá ne fakapapau ke ako ki he ngaahi tui ʻa e ngaahi lotu kehekehe ʻi hono koló, naʻa mo e ʻaʻahi ki honau ngaahi faiʻanga lotú. Naʻá ne fakafanongo ki he malanga ʻa ʻenau kau faifekaú, pea naʻá ne fakaʻekeʻeke ha kau mēmipa ʻe niʻihi. Naʻá ne fakatokangaʻi ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová pē naʻa nau tui pau kuo nau “maʻu ʻa e moʻoni.” ʻI he lave ki he ʻi ai ʻa e faikehekehe ʻi he ngaahi fakakaukau fakalotú, naʻá ne fifili pe ʻoku malava fēfē ʻa e Kau Fakamoʻoni ke nau fai ha taukaveʻi pehē.
ʻOkú ke fakakaukau fakafoʻituitui ʻoku ala maʻu ʻa e moʻoni ʻo fekauʻaki mo e lotú? ʻOku malava nai ke fakapapauʻi ʻa e meʻa ko ia ʻe pehē ko e moʻoní taupotu pē ia?
Poto Fakafilōsefá mo e Moʻoní
Ko kinautolu naʻa nau ako fakafilōsefá kuo nau fakatupulekina ʻa e fakakaukau ko e moʻoní taupotu ʻoku ʻikai ke ala maʻu ia ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá. ʻOkú ke ʻilo nai kuo fakamatalaʻi ʻa e filōsefá ko e “saienisi ʻoku feinga ke fakamatala ʻa e tupuʻanga ʻo e ʻi ai mo e moʻuí.” Ka neongo ia, ko hono moʻoní ʻoku tātātaha ke aʻu ʻo pehē. ʻI he Filosofins Historia (Ko e Hisitōlia ʻo e Filōsefá), naʻe tohi ʻe he tangata faʻu-tohi Suēteni ko Alf Ahlberg: “Ko e natula ia ʻo e ngaahi fehuʻi fakafilōsefa lahi ʻoku ʻikai malava ke fai ha tali pau ki ai. . . . ʻOku fakakaukau ʻa e kakai tokolahi ko e ngaahi palopalema kotoa pē ʻo e fakatotolo fakamatelie [ʻo fekauʻaki mo e ʻuluaki tefitoʻi moʻoni ʻo e meʻa kotoa pē] ʻoku kau ki he . . . kulupú ni.”
Ko hono olá, ko kinautolu ʻoku nau feinga ʻi he fakafilōsefá ke maʻu ha tali ki he ngaahi fehuʻi mahuʻinga ʻo e moʻuí kuo nau faʻa iku ki he ʻikai ha fiemālie pe loto-mamahi. ʻI heʻene tohi ko e Tankelinjer och trosformer (ko e Ngaahi Founga Fakakaukaú mo e Tui Fakalotú), naʻe pehē ʻe he tangata faʻu-tohi Suēteni ko Gunnar Aspelin: “Ko e meʻa pē ʻe taha ʻoku tau sio ki ai ko natulá ʻoku ʻikai ke mahuʻinga lahi ange ki ai ʻa e tangata ʻi he pepé mo e namú . . . ʻOku tau vaivai, mātuʻaki vaivai, ʻi he ʻi ai ʻa e ngaahi mālohi ʻo natulá ʻoku nau fengāueʻaki ʻi he ʻuniveesi mo hotau lotoʻi māmani. Ko e fakakaukau ʻeni ki he moʻuí kuo faʻa toutou hā ʻi he ngaahi tohi ʻi he fakaofi ki he ngataʻanga ʻo e senitulí ʻa ia kuo tui ai ʻa e tangata ki he fakalakalaká mo fakaʻānaua ki ha kahaʻu lelei angé.”
ʻOku Fiemaʻu ha Fakahā ʻo e Moʻoní?
ʻOku hā mahino ko e ngaahi feinga pē ʻa e tangatá kuo ʻikai ke lavameʻa ʻi hono ʻiloʻi ʻo e moʻoni ʻo fekauʻaki mo e moʻuí, pea ʻoku ngalingali ʻe ʻikai te nau teitei lava. Ko ia, ʻoku ʻi ai ʻa e ʻuhinga lelei, ke fakaʻosiʻaki ʻoku fiemaʻu ha faʻahinga fakahā mei he ʻOtuá. ʻOku ui ʻe he tokolahi ko e tohi ʻo natulá ʻa ia ʻoku maʻu ai ha fakahā ʻe niʻihi. Neongo kapau ʻoku ʻikai te ne ʻomai ʻa e ngaahi fakaikiiki fakamulituku ʻo fekauʻaki mo e tupuʻanga ʻo e moʻuí, ka ʻokú ne fakahā ʻoku ʻi ai ʻa e meʻa ʻoku fakafiemālie ange ia ʻi hono mātuʻaki fakamatalaʻi fakamatelie pē ʻo e moʻuí. Ko ha meʻamoʻui ʻo hangē ko e lauʻi musié ʻoku tupu hake ia ʻo muimui ki he ngaahi lao ʻoku kehe ia mei he meʻa maté ʻo hangē ko e fokotuʻunga maka ʻi ha luo. Ko e ngaahi meʻamoʻui ʻi natulá ʻoku nau tupu mo fokotuʻutuʻu maau ʻiate kinautolu pē ʻi ha founga ʻoku ʻikai ke pehē ʻa e ngaahi meʻa maté ia. Ko ha tokotaha ako ʻiloa ʻi he laó mo e lotú kuó ne fakaʻosiʻaki: ‘He koe gaahi mea tae ha mai aana [ʻo e ʻOtua] kuo ilogofua ia i hono gaohi o mamani, oku iloʻi ia mei he gaahi mea kuo gaohi.’—Loma 1:20, PM.
Ka koeʻuhi ke ʻilo pe ko hai ʻokú ne fai ʻa e faʻu mo e fokotuʻutuʻu maau kotoa ko ʻení, ʻoku tau fiemaʻu ha toe fakahā lahi ange. ʻIkai ʻoku totonu ke tau ʻamanekina ʻoku ʻi ai ha fakahā pehē? ʻIkai ʻoku ʻuhinga lelei ke ʻamanekina ko e Tokotaha ʻoku ʻaʻana ʻa e moʻui ʻi he māmaní te ne fakahā ia ki heʻene ngaahi meʻamoʻuí?
ʻOku taukaveʻi ʻe he Tohitapú ko ia ʻa e fakahā ko iá. ʻI he makasini ko ʻení ʻoku mau faʻa ʻoatu ai ha ngaahi ʻuhinga lelei ki hono tali ʻa e taukaveʻi ko ʻení, pea kuo tali ʻeni ʻe he kakai faʻa fakakaukau tokolahi. Ko hono moʻoní ko e kau tangata naʻa nau tohi ʻa e Tohitapú naʻa nau vēkeveke ke fakamahino ko e meʻa naʻa nau tohí naʻe ʻikai ko e kau faʻu-tohí kinautolu pea ʻoku fuʻu fakaofo ʻiate ia pē. ʻOku lahi ange ʻi he tuʻo 300, ʻa hono ngāueʻaki ʻe he kau palōfita ʻo e Tohitapú ʻa e ngaahi kupuʻi lea ʻo hangē, “Ko e folofola eni ʻa Sihova.” (ʻAisea 37:33; Selemaia 2:2; Nēhumi 1:12) Kae ngalingali ʻokú ke ʻilo ko e kau tangata mo e kau fefine ʻoku nau tohi ʻa e ngaahi tohi pe ngaahi kupú ʻoku nau faʻa mātuʻaki vēkeveke ke fakamoʻoni hingoa ʻi heʻenau ngaahi ngāué. Ka, ko kinautolu naʻa nau tohi ʻa e Tohitapú ʻoku ʻikai te nau fakahā kinautolu; ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻoku faingataʻa ke fakapapauʻi pe ko hai naʻá ne tohi ʻa e ngaahi konga pau ʻi he Tohitapú.
Ko e tafaʻaki ʻe taha ʻo e Tohitapú te ke mahuʻingaʻia nai ai ko ʻene feongongoí. ʻOku fakaofo moʻoni, fakatokangaʻi ko e ngaahi tohi ʻe 66 ʻo e Tohitapú naʻe tohi ia ʻi he vahaʻa taimi ʻo e taʻu ʻe 1,600. Tau pehē naʻá ke ʻalu ki he laipeli fakapuleʻangá ʻo fili ha ngaahi tohi fakalotu ʻe 66 naʻe tohi ia ʻi he lolotonga ʻo e vahaʻa taimi ko e ngaahi senituli ʻe 16. Pea ke fakatahaʻi ʻa e ngaahi tohi tāutaha ko ia ki he voliume pē ʻe taha. Te ke ʻamanekina mei he voliume ko iá ʻe kaveinga tatau mo feongoongoi ʻa e pōpoaki ʻoku ʻi ai? ʻE ʻikai ʻaupito. ʻE fiemaʻu ki ai ha mana ia. Fakatokangaʻi ʻeni: Ko e ngaahi tohi ʻo e Tohitapu ʻoku nau kaveinga tatau, pea ʻoku nau kaungā fefakamoʻoniʻaki. ʻOku fakahā ʻe he meʻá ni ʻoku pau pē ʻoku ʻi ai ha tokotaha fai fokotuʻutuʻu, pe tokotaha faʻu-tohi, naʻá ne tataki ʻa e ngaahi meʻa naʻe hiki ʻe he kau hiki Tohitapú.
Kae kehe, te ke ʻilo ha tafaʻaki ʻokú ne fakamoʻoniʻi ʻoku mei he ʻOtua ʻa e Tohitapú ʻo lahi ange ia ʻi ha toe meʻa kehe. Ko e ngaahi kikité—ko e fakamatala naʻe tohi ia ki muʻa ʻo fekauʻaki mo e meʻa pau ʻe hoko ʻi he kahaʻú. Ko e ngaahi kupuʻi lea ʻo hangē ko e, “Pea ʻe hoko ʻi he taimi ko ia” mo e, “Pea ʻe hoko ʻo pehe ʻi he kuonga ʻamui” ʻoku laulōtaha ki he Tohitapú. (ʻAisea 2:2; 11:10, 11; 23:15; ʻIsikeli 38:18; Hōsea 2:21-23; Sākalaia 13:2-4) ʻI he ngaahi laui teau taʻu lahi ki muʻa ke ʻasi ʻa Sīsū ʻi he māmaní, ko e ngaahi kikite ʻi he ngaahi Konga Tohitapu Faka-Hepeluú naʻa nau ʻomai ʻa e ngaahi fakaikiiki ʻo fekauʻaki mo ʻene moʻuí—mei hono fanauʻí ʻo aʻu ki heʻene pekiá. ʻOku ʻikai ke toe ʻi ai ha ʻuhinga lelei ia ke aʻu ki ai ha fakamulituku ka ko e Tohitapú ko e maʻuʻanga pē ia ʻo e moʻoni ʻo fekauʻaki mo e moʻuí. Naʻe fakapapauʻi ia ʻe Sīsū tonu ʻaki ʻa e ngaahi leá ni: “Ko e folofola aʻau ko e moʻoni ia.”—Sione 17:17.
Ko e Lotú mo e Moʻoní
Naʻa mo e tokolahi ʻoku nau taku ʻoku nau tui ki he Tohitapú ʻoku nau pehē ko e moʻoni tefitó ʻoku ʻikai ala maʻu ia. Naʻe pehē ʻe he faifekau ʻAmelika ko John S. Spong: “Kuo pau ke tau . . . liliu mei he fakakaukau ʻoku tau maʻu ʻa e moʻoní pea ʻe pau ke maʻu ʻe he niʻihi ʻa ʻetau fakakaukaú ʻo ʻiloʻi ko e moʻoni taupotú ʻoku ʻikai ala maʻu ia ʻe kitautolu hono kotoa.” Ko ha faʻu-tohi Katolika Loma ko Christopher Derrick, ʻokú ne ʻomai ha ʻuhinga ʻe taha ki he ngaahi fakakaukau taʻepau pehē ʻo fekauʻaki mo e ʻilo ʻo e moʻoní: “Ko ha lave ki he ‘moʻoni’ fakalotú ʻokú ne fakahuʻuhuʻu ha faʻahinga taukaveʻi ke ʻilo . . . ʻOkú ke fakahuʻuhuʻu ʻoku ʻi ai nai ha tokotaha ʻoku hala; pea ʻe ʻikai ke teitei tali ia.”
Kae kehe, ko ha tokotaha fakakaukau lelei, ʻe ʻaonga kiate ia ke tokanga ki ha ngaahi fehuʻi ʻoku kau ki ai. Kapau ʻoku ʻikai ala maʻu ʻa e moʻoní, ko e hā ʻe pehē ai ʻe Sīsū Kalaisi: “Pea ʻe faifai pea mahino kiate koe ʻa e moʻoni, pea ʻe fakatauʻatāina ʻa kimoutolu ʻe he moʻoni”? Pea ko e hā ʻe pehē ai ʻe he tokotaha ʻo e kau ʻaposetolo ʻa Sīsuú ko e finangalo ʻo e ʻOtua “ke maʻu moʻui ʻe he kakai kotoa pe, pea ke nau aʻusia ʻa e ʻilo kanokano ki he moʻoni”? Ko e hā ʻoku ʻasi ai ʻa e foʻi lea “moʻoni” ʻo lahi hake ʻi he tuʻo teau ʻi he Konga Tohitapu Faka-Kalisi Kalisitiané ʻo fekauʻaki mo e tuí? ʻIo, ko e hā ʻa hono ʻuhingá, kapau ʻoku ʻikai ala maʻu ʻa e moʻoní?—Sione 8:32; 1 Tīmote 2:3, 4.
Ko hono moʻoní, naʻe ʻikai ke ngata pē ʻi hono fakatokanga ʻe Sīsū ko e moʻoní ʻoku ala maʻú ka naʻá ne fakahā ʻoku fiemaʻu ke maʻu ia kae tali ʻe he ʻOtua ʻa ʻetau lotú. Naʻe fifili ha fefine Samēlia pe ko e fē ʻa e founga lotu moʻoní—ko e lotu naʻe fai ʻe he kau Siu ʻi Selusalemá pe ko ia naʻe fai ʻe he kau Samēlia ʻi Moʻunga Kelisimí—naʻe ʻikai ke tali ʻe Sīsū ia ʻo pehē ko e moʻoní ʻoku ʻikai ke ala maʻu. Ka, naʻá ne pehē: “Ko e kakai ʻoku lotu moʻoni te nau fai ʻi laumālie mo fai ʻi moʻoni ʻe nau lotu ki he Tamai: he ko e Tamai foki ʻoku ne kumi ʻa e faʻahinga ko ia. ʻAkinautolu ʻoku matuʻaki lotu kiate ia. Ko e ʻOtua ko e laumālie pea ko kinautolu ʻe hū kiate ia, kuo pau ke nau fai ʻi laumālie pea fai ʻi moʻoni ʻenau hu.”—Sione 4:23, 24, fakaʻītali ʻamautolu.
ʻOku lāunga ʻa e kakai tokolahi, ‘Ko e Tohitapu ʻoku lava ke fakaʻuhingaʻi ʻi he ngaahi founga kehekehe, ko ia ai ʻe ʻikai faingofua ki ha taha ke fakapapauʻi pe ko e hā ʻa e moʻoní.’ Ka ʻoku tohi moʻoni ʻa e Tohitapu ʻi ha founga taʻemahino ʻo ʻikai pau ʻa hono maʻu ʻo e mahino ʻo kau ki aí? ʻOku moʻoni, ko e lea fakaekikité mo fakaefakatātaá ʻe faingataʻa nai ke mahino. Ko e fakatātaá, naʻe tala ʻe he ʻOtua ki he palōfita ko Tānielá ko ʻene tohí, ʻoku lahi ai ʻa e lea fakaekikite, naʻe ʻikai ke mahino kakato ia kaeʻoua ke “aʻu ki he taimi fakamui.” (Tāniela 12:9) Pea ʻoku hā mahino ko e ngaahi talanoa fakatātaá mo e ngaahi fakaʻilongá ʻoku fiemaʻu ke fakahā ʻa hono ʻuhingá.
Ka neongo ia, ʻoku mahino, ko e ngaahi akonaki faka-Kalisitiane tefitó mo e mahuʻinga ʻo e ʻulungaangá ʻoku ʻikai lava tuku ia ʻi he lotu ki he ʻOtua ʻi he moʻoní, ʻoku mātuʻaki hangatonu pē ʻa e Tohitapú ia. ʻOku ʻikai fakaʻatā ai ʻa e ngaahi fakaʻuhinga ʻoku fepakipakí. ʻI he tohi ki he kau ʻEfesoó, naʻe leaʻaki ai ko e tui faka-Kalisitiané naʻe “taha,” ʻo hā ai naʻe ʻikai ke ʻi ai ha ngaahi tui. (ʻEfesō 4:4-6) Mahalo te ke fifili nai, ‘Kapau ʻoku ʻikai lava ke fakaʻuhingaʻi totonu ʻa e Tohitapú ʻi he ngaahi founga kehekehe, ko e hā ʻoku fuʻu lahi ai ʻa e ngaahi siasi “Kalisitiane” kehekehé?’ ʻOku tau maʻu ʻa e talí kapau te tau vakai ki he taimi siʻi pē mei he ʻosi ʻo e mate ʻa e kau ʻaposetolo ʻa Sīsuú pea mo e kamata ke fakautuutu ʻa e tafoki mei he tui faka-Kalisitiane moʻoní.
‘Ko e Uité mo e Teá’
Naʻe kikiteʻi ʻe Sīsū ʻa e tafoki ko ʻeni mei he moʻoní ʻi heʻene talanoa fakatātā ʻo e uité mo e teá. Naʻe fakamatalaʻi tonu pē ʻe Sīsū ko e “uite” ʻoku fakatātā ia ki he kau Kalisitiane moʻoní; “ko e tea” ʻoku fakatātā ia ki he loí, pe kau Kalisitiane tafoki mei he moʻoní. “Lolotonga naʻe mohe ʻa e kau tangata,” naʻe pehē ʻe Sīsū, ko ha “fili” te ne tūtuuʻi ʻa e tea ʻi he ngoue uité. Naʻe kamata ʻa e tūtuuʻi ko ʻení ʻi he hili ʻo e mohe ʻa e kau ʻaposetoló ʻi he maté. ʻOku fakahā ʻi he talanoa fakatātaá ko e fefiohi ko ʻeni ʻa e kau Kalisitiane moʻoní mo e loí ʻe hokohoko atu pē ia kaeʻoua ke aʻu ki he “ngataʻanga ʻo e ngaahi meʻa ʻoku tuʻu ni.” Ko ia, ʻi he faai mai ʻi he ngaahi senitulí ko e ʻiloʻanga ʻo e kau Kalisitiane moʻoní naʻe fakaʻuliʻulilātaiʻi koeʻuhi ko e manafa fakalotu naʻe puleʻi ia ʻe kinautolu ko e kau Kalisitiane laú pē. Kae kehe, ʻi he “ngataʻanga ʻo e ngaahi meʻa ʻoku tuʻu ni,” ʻe hoko ha liliu. Ko e “Fanautama ʻa Tangata” te ne ‘fekau atu ʻene kau angelo’ ke fakamavaheʻi ʻa e kau Kalisitiane loí mei he kau Kalisitiane moʻoní. ʻOku ʻuhinga ʻení ko e fakatahaʻanga Kalisitiané ʻe faingofua ke ʻiloʻi, ko ʻene ʻi he tuʻunga naʻe ʻi ai ʻi he taimi ʻo e kau ʻaposetoló.—Mātiu 13:24-30, 36-43.
Ko e ngaahi kikite fakatouʻosi ʻa ʻAisea mo Maiká ʻoku lave ki ha toe fakatahatahaʻi ʻo e kau lotu moʻoní “ʻi he kuonga ʻamui.” ʻOku pehē ʻe ʻAisea: “Pea ʻe hoko ʻo pehe ʻi he kuonga ʻamui, ʻe fokotuʻu ʻa e moʻunga ʻo e fale ʻo Sihova ko e ʻulu ʻo e ngaahi moʻunga, pea ʻe mahiki hake ʻi he ngaahi foʻi maʻolunga; pea ʻe tafe ki ai ʻa e ngaahi kakai kotoa pe. ʻIo, ʻe ōange ʻa e ngaahi kakai lahi, pea te nau pehe, Haʻuā, ke tau ʻalu hake ki he moʻunga ʻo Sihova, ki he fale ʻo e ʻOtua ʻo Sekope; pea te ne ako kiate kitautolu hano ngaahi ʻalunga, pea te tau fou ʻi hono ngaahi founga.” Ko ha vakai moʻoni ki he ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻoku haá ko e kikite ʻa ʻAiseá kuo fakahoko ia ʻi hotau taimí.—ʻAisea 2:2, 3; Maika 4:1-3.
Ko e tupu ʻa e fakatahaʻanga Kalisitiane, ʻoku ʻikai ke hoko ia ʻo fakafou mai ʻi ha feinga ʻa e tangata. Naʻe kikiteʻi ʻe Sīsū te ne ‘fekau atu ʻene kau angelo’ ke nau fai ʻa e ngāue tānakí. Naʻá ne toe fakahā ʻa e taumuʻa mātuʻaki makehe ki ai: “Kae toki hoʻata mai ʻa e kau failelei ʻo hange ko e laʻa ʻi he puleʻanga o ʻenau Tamai.” (Mātiu 13:43) ʻOku fakahā heni ko ha ngāue fakamaama, pe fakaeako, ʻe fakahoko ʻi māmani lahi ʻe he fakatahaʻanga Kalisitiané.
ʻOku sio ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ki he fakahoko ʻo e ngaahi kikité ni ʻi he ngāue fakaeako ʻoku nau faí ʻi he ngaahi fonua ʻe 232 he ʻahó ni. ʻI hono fakafehoanaki ʻa e tui ʻa e kau Fakamoʻoní, ngaahi tuʻunga ʻo e ʻulungaangá, mo e kautahá ki he Tohitapú, ko e kakai loto-totonú ʻoku lava ke nau maʻu ʻa e mahino ki heʻene fetāiaki mo e fakatahaʻanga Kalisitiane ʻi he ʻuluaki senitulí. ʻOku lea ʻa e kau Fakamoʻoní ki heʻenau tuí ko e “moʻoni” ia ʻo ʻikai mei hano ueʻi ʻe ha fakamahalo ʻa ha taha ʻokú ne ʻilo lahi ange. Ka, ʻoku nau fai peheé koeʻuhi kuo nau ako lahi ange ki he Folofola ʻa e ʻOtuá, ko e Tohitapú, pea ʻoku nau muimui ai ko e tuʻungá pē ia ʻa ia ʻe lava ke fua totonuʻaki ʻa e lotú.
Naʻe lave ʻa e muʻaki kau Kalisitiane ki heʻenau tuí ko e “moʻoni” ia. (1 Tīmote 3:15; 2 Pita 2:2; 2 Sione 1) Ko e meʻa naʻe moʻoni kiate kinautolú kuo pau ke moʻoni pē ia kiate kitautolu ʻi he ʻaho ní. ʻOku fakaafeʻi ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻa e tokotaha kotoa pē ke fakapapauʻi ʻa e meʻa ko iá ʻe kinautolu pē ʻaki ʻenau ako ʻa e Tohitapú. ʻOku mau ʻamanaki ʻi he fai peheé te ke hokosia ai ʻa e fiefia ʻo ʻikai mei he ʻilo pē ʻa e lotu ʻoku makehe atu ia mei he ngaahi lotu kehé ka ko hono maʻu ʻa e moʻoní!
[Puha ʻi he peesi 5]
NGAAHI POTO FAKAFILŌSEFA NIʻIHI ʻOKU FAKAFEPAKI KI HE MOʻONÍ
FAKAKAUKAU FAKAPAPAUʻI: Ko e vakai ko iá ko e ngaahi fakakaukau kotoa ʻo fekauʻaki mo e anga ʻo e lotú ko ha launoa ia ʻoku ʻikai fakamoʻoniʻi pea ko e taumuʻa ʻo e poto fakafilōsefa ko iá ke fakatahaʻi ʻa e ngaahi saienisi paú ke hoko ʻo taha.
FAKAKAUKAU ʻO E MOʻUI TĀUTAHA: Ko hono fakamafolá naʻe lahi ʻa hono tākiekina ʻi he ngaahi meʻa fakalilifu ʻo e Tau II ʻa Māmaní pea ko ia ai naʻe hoko ko ha fakakaukau fakapoʻuli ki he moʻuí. ʻOkú ne fakamamafaʻi ʻa e mamahi ʻa e tangata ʻi he maté mo e ongoʻi laufānō ʻo e moʻuí. ʻOku pehē ʻe he faʻu-tohi ʻo e moʻui tāutaha ko Jean-Paul Sartre, koeʻuhi ko e ʻikai ha ʻOtuá, kuo liʻekina ai ʻa e tangatá mo moʻuí ʻi ha ʻuniveesi ʻoku mātuʻaki ʻikai hano mahuʻinga.
FAKAKAUKAU FAKATAʻETAʻETUI: ʻOku ʻikai malava ʻo fakafou ʻi he fekumí mo e ʻuhingá ke aʻusia ha taumuʻa ʻe taha, ʻilo fakaleveleva—ko ha moʻoni—ʻo fekauʻaki mo ha meʻa ʻi ai.
FAKAKAUKAU ʻAONGA: ʻOku fakafuofua ʻoku feʻunga ʻa e moʻoní ke tau tui pē ki ai ʻi he ʻaonga ʻo fekauʻaki mo e meʻa mahuʻinga ki he tangatá, ʻo hangē ko hono fakafōtunga ʻo e akó, ngaahi ʻulungaangá, mo e politikalé. ʻOku ʻikai ke lau ʻa e moʻoní ʻoku ʻi ai hano mahuʻinga ʻiate ia pē.
[Maʻuʻanga ʻo e Tā ʻi he peesi 2]
Peesi 3: Fika ua mei toʻohema: ʻI hono fakangofua ʻe he British Museum; Toʻomataʻu: Sung Kyun Kwan University, Seoul, Kōlea