Fakapapauʻi ke ʻAi ke Muʻomuʻa ʻa e Ngaahi Meʻa ʻOku Muʻomuʻá!
Ko e pō fakataha eni, ka ʻoku ʻi ai hoʻo ngāue ʻaʻau ke fai. Ko e hā te ke fakamuʻomuʻá?
KO KOÉ ko ha husepāniti mo e tamai. ʻI he ofi ke ngata ha ʻaho fakaongosia lōloa ʻi he ngāué, ʻoku hanga leva hoʻo fakakaukaú ki he fakataha ko ia ʻa e fakatahaʻangá kuo fakataimitēpileʻi ki he efiafí. Kapau te ke mavahe leva mei he ngāué, ʻe ʻi ai ho taimi feʻunga ke saoa, fetongi ho valá, pea maʻu ha kiʻi meʻatokoni vave ki muʻa ke mavahe ki he fakatahá. Fakafokifā pē, ʻoku fakaofiofi atu ho pule ngāué ʻo kole atu ke ke ngāue ʻovataimi. ʻOkú ne palōmesi atu ʻe totongiʻi lelei koe. ʻOkú ke fiemaʻu ʻa e paʻangá.
Pe ko koé ko ha uaifi mo e faʻē. ʻI hoʻo teuteu ʻa e kai efiafí, ʻokú ke fakatokangaʻi atu ha fokotuʻunga vala ʻoku teʻeki ai ke haeane, ʻa ia ko e niʻihi ai ʻe fiemaʻu ia ki ʻapongipongi. ʻOkú ke ʻeke hifo kiate koe, ‘Kapau te u maʻu ʻa e fakataha he pō ní, te u maʻu fakakū ha taimi ke fai ai ʻa e haeané?’ ʻI hano toki maʻu ki muí ni ha ngāue taimi-kakato, ʻokú ke ʻiloʻi ai ʻa e faingataʻa ke tokangaʻi ʻa e ngaahi fatongia fakaʻapí lolotonga ia ʻa e ngāue ke maʻu ha moʻuí.
Pe ko koé ko ha tokotaha ako. ʻI ho lokí, ʻoku fokotuʻuna ʻa e homueka ʻi hoʻo tesí. Ko e lahi taha aí naʻe vaheʻi mai ia ʻi ha taimi ki muʻa atu, ka kuó ke tautoloi ʻe koe, pea ʻi he taimí ni ʻoku fiemaʻu fakaʻangataha mai ʻa e ngaahi ʻasainimeni ia ʻe niʻihi. ʻOku fakataueleʻi koe ke kole ki hoʻo ongo mātuʻá ke fakaʻatā koe ke ke nofo mei he fakatahá ʻi ʻapi ke fakaʻosi hoʻo homueká.
Ko fē te ke fakamuʻomuʻá: ko e ngāue lahi ange fakaemāmaní, ko e haeané, ko e homueká, pe ko e fakataha ʻa e fakatahaʻangá? Ko e hā hono ʻuhingá, ʻi hono fakalea fakalaumālié, ke ʻai ke muʻomuʻa ʻa e ngaahi meʻa ʻoku muʻomuʻá? Ko e hā ʻa e vakai ki ai ʻa Sihová?
Ko e Hā ʻOku Totonu ke Muʻomuʻá?
Taimi nounou pē mei hono maʻu ʻe he kau ʻIsilelí ʻa e Fekau ʻe Hongofulú, naʻe maʻu ai ha tangata naʻe okooko ʻi he Sāpaté. Naʻe tapui fefeka eni ʻi he Laó. (Nomipa 15:32-34; Teutalonome 5:12-15) Naʻe mei anga-fēfē haʻo fakamāuʻi ʻa e keisí? Naʻá ke mei fakamolemoleʻi ʻa e tangatá, ʻo fakakikihi ʻo pehē, naʻe ʻikai ke ngāue ia ke tauhi maʻu ha sīpinga moʻui tuʻumālie ka ko e tokonaki pē ki he ngaahi fiemaʻu ʻa hono fāmilí? Naʻá ke mei fakaʻuhinga ʻe lahi ʻa e ngaahi taimi ʻi he taʻú kotoa ke tauhi ai ʻa e Sāpaté pea ko e liʻaki tuʻo taha ʻa e faingamālie ko iá, mahalo koeʻuhi nai ko e ʻikai lava ke palani ki muʻa ʻa e tangatá, ʻe lavangofua pē ke fakamolemoleʻi?
Naʻe mafatukituki lahi ange ʻa e vakai ia ʻa Sihova ki he meʻá. “Pea,” ko e fakamatala ia ʻa e Tohitapú “folofola ʻa e ʻEiki kia Mosese, ʻE matuʻaki mate tamateʻi ʻa e tangata.” (Nomipa 15:35) Ko e hā naʻe ongoʻi mālohi ai ʻa Sihova fekauʻaki mo e meʻa naʻe fai ʻe he tangatá?
Naʻe maʻu ʻe he kakaí ʻa e ʻaho ʻe ono ke okooko ai pehē foki ki hono fakahoko ʻenau ngaahi fiemaʻu ʻo fekauʻaki mo e meʻakaí, valá, mo e falé. Ko e ʻaho hono fitú naʻe pau ke līʻoa ia ki heʻenau ngaahi fiemaʻu fakalaumālié. Lolotonga naʻe ʻikai hala ke okooko, naʻe hala ke ngāueʻaki ʻa e taimi ʻa ia naʻe totonu ke tuku mavahe ki he lotu kia Sihová ke fai pehē ai. Neongo ko e kau Kalisitiané ʻoku ʻikai te nau ʻi he malumalu ʻo e Lao ʻa Mōsesé, ʻikai ʻoku akoʻi mai kiate kitautolu ʻi he meʻa ko eni naʻe hokó ha lēsoni ki hono fokotuʻutuʻu lelei ʻetau ngaahi meʻa ʻoku fakamuʻomuʻa ʻi he ʻaho ní?—Filipai 1:10.
Hili hono fakamoleki ʻa e taʻu ʻe 40 ʻi he toafá, naʻe mateuteu ai ʻa e kau ʻIsilelí ke hū ki he Fonua ʻo e Talaʻofá. Naʻe foʻi ʻa e niʻihi ʻi hono kai ʻa e mana ne tokonaki fakaʻotua ʻi he toafá pea naʻe ʻikai ha veiveiua naʻa nau fakatuʻotuʻa atu ki ha meʻakai kehe. Ke tokoniʻi kinautolu ke tauhi ʻa e fakakaukau totonú ʻi heʻenau hū atu ki he fonua “ʻoku mahutafea ʻi he huʻakau mo e honi,” naʻe fakamanatu kiate kinautolu ʻe Sihova: “ʻOku ʻikai moʻui ʻa e tangata ʻi he ma pe, ka ko e meʻa kehekehe ʻoku hu atu mei he fofonga ʻo Sihova ʻa ia ʻoku moʻui ai ʻa e tangata.”—Ekisoto 3:8; Teutalonome 8:3.
Naʻe pau ke ngāue mālohi ʻa e kau ʻIsilelí ki heʻenau “huʻakau mo e honi.” Naʻe ʻi ai ʻa e ngaahi konga kau ke ikunaʻi, ngaahi fale ke langa, ngaahi ngoue ke tō. Naʻa mo ia, naʻe fekauʻi ʻe Sihova ʻa e kakaí ke tuku mavahe ʻa e taimi ʻi he ʻaho taki taha ke fakalaulauloto ai ki he ngaahi meʻa fakalaumālié. Naʻe pau foki ke nau toe tuku ha taimi ke akoʻi ai ʻa e ngaahi founga ʻa e ʻOtuá ki heʻenau fānaú. Naʻe folofola ʻa Sihova: “Te mou ako ia [ʻeku ngaahi fekaú] ki hoʻomou fanau, hoʻomou talanoa ki ai ʻi hoʻo nofo ʻi ho fale, pea ʻi hoʻo fononga ʻi he hala, pea ʻi hoʻo tokoto, pea ʻi hoʻo tuʻu hake.”—Teutalonome 11:19.
Naʻe tuʻo tolu ʻi he taʻu ʻa hono fekauʻi ʻa e kakai tangata ʻIsilelí mo e ului-Siu kotoa pē ʻi he fonuá ke nau hā ʻi he ʻao ʻo Sihová. ʻI hono ʻiloʻi ʻe maʻu ʻaonga fakalaumālie ʻa e kotoa ʻo e fāmilí mei he ngaahi meʻa peheé, naʻe fokotuʻutuʻu ai ʻe he ngaahi ʻuluʻi fāmili tokolahi ke ʻave ai pē honau ngaahi uaifí mo e fānaú. Ka ko hai te ne maluʻi honau ngaahi ʻapí mo ʻenau ngoué mei ha ʻohofi ʻe he filí lolotonga ʻa e mamaʻo ʻa e fāmilí? Naʻe palōmesi ʻa Sihova: “ʻE ʻikai manumanu ʻe ha taha ki ho kelekele, ʻoka ke ka ʻalu hake ke fakaha koe ʻi he ʻao ʻo Sihova ko ho ʻOtua, ʻa e tuʻo tolu ʻi he taʻu.” (Ekisoto 34:24) Naʻe fiemaʻu ʻa e tui ki he kau ʻIsilelí ke tui kapau te nau fakamuʻomuʻa ʻa e ngaahi meʻa fakalaumālié, ʻe ʻikai te nau mole fakamatelie. Naʻe fakamoʻoniʻi naʻe fai moʻoni ʻa Sihova ki heʻene folofolá? Naʻá ne fai moʻoni ki ai!
Hanganaki Fuofua Kumi ki he Puleʻangá
Naʻe akoʻi ʻe Sīsū ki hono kau muimuí ke fakamuʻomuʻa ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga fakalaumālié ʻi ha toe meʻa kehe pē. ʻI he Malanga ʻi he Moʻungá, naʻá ne faleʻi ai ki heʻene kau fanongó: “ʻOua te mou lotomoʻua, ʻo mou pehe, Te tau kai ai e ha mo inu e ha? mo kofuʻaki ʻa e ha? . . . Ka mou [hanganaki fuofua kumi ki he puleʻanga], mo e maʻoniʻoni aʻana, pea ʻe ʻatu mo ia foki ʻa e ngāhi meʻa ko ia kotoa.” (Mātiu 6:31, 33) Taimi nounou ʻi he hili ʻa e pekia ʻa Sīsuú, naʻe muimui ʻa e kau Kalisitiane toki papitaiso foʻoú ʻi he fakahinohino ko iá. Ko e tokolahi ai ko e kau Siu pe kau ului-Siu ʻa ia naʻa nau fononga ki Selusalema ki he fakamanatu ʻo e kātoanga ʻo e Penitekosí ʻi he 33 T.S. Lolotonga ʻenau ʻi aí, naʻe hoko ha meʻa taʻeʻamanekina. Naʻa nau fanongo mo tali lelei ai ʻa e ongoongo lelei fekauʻaki mo Sīsū Kalaisí. ʻI he vēkeveke ke ʻilo lahi ange fekauʻaki mo ʻenau tui naʻe toki maʻu foʻoú, naʻa nau nofo ai pē ʻi Selusalema. Naʻe kamata ke ʻosi ʻenau tokonakí, ka naʻe fika ua ʻa e mahuʻinga ia ʻo e ngaahi meʻa fakamatelié. Kuo nau ʻilo ʻenautolu ʻa e Mīsaiá! Naʻe fevahevaheʻaki ʻa honau fanga tokoua Kalisitiané ʻa e ngaahi meʻa fakamatelie naʻa nau maʻú koeʻuhi ke lava ʻa e tokotaha kotoa ʻo hokohoko atu ʻa e “fakaʻutumauku ki he faiako ʻa e kau Aposetolo, mo e . . . ngaahi feingalotu.”—Ngāue 2:42.
ʻI he faai atu ʻa e taimí, naʻe mōlia atu mei he kau Kalisitiane ʻe niʻihi ʻa e fiemaʻu ko ia ki he feohi maʻu pē ʻi he ngaahi fakatahá. (Hepelu 10:23-25) Mahalo pē naʻa nau hoko ʻo fakamatelie, ʻo liʻeliʻaki ʻa e ngaahi meʻa fakalaumālié lolotonga ia ʻenau feinga ke fakapapauʻi ha maluʻanga fakapaʻanga maʻa kinautolu mo honau ngaahi fāmilí. Hili ʻene naʻinaʻi ki hono ngaahi tokouá ke ʻoua naʻa liʻaki ʻa e ngaahi fakatahá, naʻe tohi ʻa e ʻapositolo ko Paulá: “Ke taʻemanumanu hoʻomou toʻonga; pea mou fiemalie ʻi he ngaahi meʻa ʻoku mou maʻu ni: he kuo folofola mai ʻe he ʻEne ʻAfio, ʻE ʻikai siʻi te u mahuʻi meiate koe, kaeʻumaʻā haʻaku momoʻi liʻaki koe.”—Hepelu 13:5.
Naʻe hoko ʻo mātuʻaki taimi tonu ʻa e faleʻi ʻa Paulá. Hili ʻa e taʻu nai ʻe nima mei hono tohi ʻe Paula ʻa ʻene tohi ki he kau Hepeluú, naʻe ʻākoloʻi ai ʻe he kau tau Loma ʻa Sesitiusi Kōlasí ʻa Selusalema. Naʻe manatuʻi ʻe he kau Kalisitiane anga-tonú ʻa e fakatokanga ʻa Sīsuú: “Ka mou ka vakai ki he meʻa [ko ení] . . . ko ia ʻoku ʻi he tuʻafale ke ʻoua te ne ʻalu hifo ki fale, ʻumaʻā haʻane hū ki ai ke ʻave ha meʻa: pea ko ia kuo ne ʻalu ki he ngoue ke ʻoua te ne foki ki he ngaahi meʻa kuo tuku ʻi ʻapi ke ʻave hono kofu.” (Maake 13:14-16) Naʻa nau ʻilo naʻe makatuʻunga ʻenau haó, ʻikai ʻi he tuʻumaʻu ʻenau ngāué pe ko e mahuʻinga ʻo ʻenau ngaahi koloa fakamatelié, ka ʻi heʻenau talangofua ki he ngaahi fakahinohino ʻa Sīsuú. Ko e faʻahinga ko ia kuo nau tali ʻa e faleʻi ʻa Paulá pea fakamuʻomuʻa ʻa e ngaahi meʻa fakalaumālié naʻe ʻikai ha veiveiua ʻenau ʻiloʻi naʻe faingofua ange ke tukuange ʻa ʻapi, ko e ngāué, ko e valá, mo e ngaahi koloa mahuʻinga fakafoʻituituí pea hola ki he ngaahi moʻungá ʻi ha faʻahinga pē ne ʻikai te nau ʻatā mei he ʻofa ki he paʻangá.
Founga Hono ʻAi ʻe he Niʻihi ke Muʻomuʻa ʻa e Ngaahi Meʻa ʻOku Muʻomuʻá he ʻAhó Ni
ʻOku koloaʻaki ʻe he kau Kalisitiane anga-tonu ʻo e ʻaho ní ʻa e feohi maʻu pē mo honau fanga tokouá, pea ʻoku fai ʻe he tokolahi ʻa e ngaahi feilaulau koeʻuhi ke maʻu ʻa e ngaahi fakatahá. ʻI he ngaahi feituʻu ʻe niʻihi, ko e ngāue pē taha ʻoku ala maʻú ʻoku kau ki ai ʻa e ngāue sifí. Naʻe loto-lelei ha tokoua ʻe taha ke fetongi mo hono ngaahi kaungāngāué ʻi he ngaahi pō Tokonakí, ʻa ia ko e tokolahi taha ʻa e kakai ʻi hono feituʻú ʻoku nau saiʻia ke ngāueʻaki ia ki he fakafiefiá, kapau te nau fetongi ʻenautolu hono taimi ngāue sifi ko ia ʻi he ngaahi pō fakatahá. Ko e fanga tokoua kehe ko ia ʻoku nau ngāue sifí, ʻoku nau maʻu ʻenautolu ʻa e ngaahi fakatahá ʻi ha fakatahaʻanga ofi mai kapau ʻoku taʻofi kinautolu ʻe heʻenau ngāué mei he maʻu haʻanautolú. ʻI he foungá ni, ʻoku ʻikai ʻaupito te nau meimei liʻaki ai ha fakataha. Naʻe vave ʻa hono fakatokangaʻi ʻe ha tokotaha mahuʻingaʻia foʻou ʻi Kānata ʻa e mahuʻinga ʻo e Akoʻanga Fakafaifekau Fakateokalatí mo e Fakataha Ngāué, ka naʻe uesia ʻe heʻene taimi-tēpile ʻi he ngāué ʻa ʻene maʻu fakatahá. Ko ia, naʻá ne totongiʻi ha kaungāngāue ke fai ʻene sifí koeʻuhi kae lava ke ʻatā ke maʻu ʻa e ngaahi fakataha mahuʻingá ni.
Ko e tokolahi ʻoku faingataʻaʻia ʻi ha mahaki tauhí ʻoku tātātaha pē haʻanau liʻaki ha fakataha. ʻOku nau fanongo ki he polokalamá ʻi ʻapi fakafou ʻi hano tau ki ai ʻi he telefoní pe ko ha hiki ʻi ha tepi ʻi he taimi ʻoku ʻikai ai te nau malava ke ʻi he Fale Fakatahaʻangá aí. ʻOku nau fakahāhā ha houngaʻia ʻoku taau ke fakaongoongoleleiʻi ki he ngaahi tokonaki fakalaumālie ʻa Sihova fakafou heʻene “tamaioeiki agatonu mo boto”! (Mātiu 24:45, PM) Ko e kau Kalisitiane ʻoku nau ngāue ko e kau tauhi ʻo ʻenau ngaahi mātuʻa taʻumotuʻá ʻoku nau fakahoungaʻi moʻoni ʻa e taimi ʻoku loto-lelei ai ha tokoua pe ko ha tuofefine ke nofo mo e mātuʻá koeʻuhi kae lava ke maʻu ai ʻe he tokotaha tauhí ha fakataha ʻa e fakatahaʻangá.
Palani Ki Muʻa!
Ko e ngaahi mātuʻa ko ia ʻoku nau lāuʻilo ki heʻenau ngaahi fiemaʻu fakalaumālié tonu ʻoku nau tokoniʻi ʻenau fānaú ke houngaʻia ʻi he ngaahi fakataha faka-Kalisitiané. ʻI he tuʻunga anga-mahení, ʻoku nau ʻamanekina ʻenau fānaú ke fai ʻenau homueka ko ia kuo vaheʻi angé ʻo ʻikai tuku ke fokotuʻuna ʻa e ngaahi ʻasainimení. ʻI he ngaahi pō fakatahá ʻoku fai ʻe he fānaú ʻenau homueká ʻi heʻenau foki pē ki ʻapi mei he akó. Ko e ngaahi meʻa ʻoku nau manako aí mo e ngaahi ngāue kehé ʻoku ʻikai fakaʻatā ia ke ne uesia ʻa e ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá.
ʻI he tuʻunga ko ha husepāniti mo e tamaí, ʻokú ke fakamuʻomuʻa ʻa e maʻu fakatahá? ʻI he tuʻunga ko ha uaifi mo e faʻē, ʻokú ke feinga ke palani ho ngaahi fatongiá ke tuku ha taimi ki he ngaahi fakatahá? ʻI he tuʻunga ko ha tokotaha taʻu hongofulu tupu, ʻokú ke fakataimitēpileʻi ʻa e ngaahi fakatahá ʻo mahuʻinga ange ia ʻi he homueká pe mahuʻinga ange ʻa e homueká ʻi he ngaahi fakatahá?
Ko e fakataha ʻa e fakatahaʻangá ko ha tokonaki anga-ʻofa ia ʻa Sihova. ʻOku totonu ke fai ʻa e feinga kotoa pē ke kau ki he fokotuʻutuʻu ko iá. ʻE tāpuakiʻi lahi koe ʻe Sihova kapau te ke ʻai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku muʻomuʻá ke muʻomuʻa!