LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w04 11/15 p. 4-7
  • ʻOkú Ke Loto Ke Ke Moʻui Taʻengata?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ʻOkú Ke Loto Ke Ke Moʻui Taʻengata?
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2004
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Moʻui Taʻengatá—ʻOku Fakapipiko?
  • Moʻuí​—Mole Vave pea Mahuʻinga
  • Fēfē ʻa e Faʻahinga ʻOkú Ke ʻOfa Aí?
  • Moʻui Taʻengatá—Ko ha ʻAmanaki Fakafiefia
  • ʻE Lava Ke Tau Moʻui Taʻengata
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2022
  • ʻOku Malava Moʻoni ʻa e Moʻui Taʻengatá?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
  • Ko e Moʻui Taʻengatá ʻOku ʻIkai ko ha Misi Pē
    Te Ke Malava ʻo Moʻui Taʻengata he Palataisi ʻi he Māmaní
  • Ko e Hala Pē Taha ki he Moʻui Taʻengatá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2004
w04 11/15 p. 4-7

ʻOkú Ke Loto Ke Ke Moʻui Taʻengata?

“ʻOKU ʻikai te u ilifia au ki he maté,” ko e lau ia ʻa ha fefine taʻumotuʻa ʻi Siapani. “Ka ʻoku fakalotomamahi kiate au ʻa e pau ke u mavahe mei he ngaahi matalaʻiʻakaú ni.” Naʻe mahinoʻi ʻa e ʻuhinga ʻo ʻene fakamatalá ʻe ha faifekau Kalisitiane naʻá ne ʻaʻahi ki hono ʻapí, he naʻe maʻu ʻe he fefiné ha ngoue fakaʻofoʻofa. Ko e tokolahi ʻoku nau pehē ʻoku ʻikai te nau manavahē ki he maté ʻoku nau fiefia moʻoni ʻi he fakaofo ʻo e fakatupú pea ʻoku nau fakaʻamu moʻoni nai ke moʻui taʻengata.

Moʻui taʻengata? ʻE tuku ʻe he tokolahi ki he tafaʻakí ha fakakaukau pehē. ʻE aʻu nai ʻo pehē ʻe he niʻihi ʻoku ʻikai haʻanau mahuʻingaʻia ʻi he moʻui taʻengatá. Ko e hā ʻe ongoʻi pehē nai ai ha taha?

Moʻui Taʻengatá—ʻOku Fakapipiko?

ʻOku fakakaukau ʻa e niʻihi ʻe fakapipiko ke moʻui taʻengata. ʻOku nau fakahaaʻi nai ʻa e moʻui fakafiu ʻa e kakai maʻu vāhenga mālōlō tokolahi ʻa ia ʻoku siʻi ʻa e meʻa ʻoku nau faí ka ko e tangutu ai pē ʻo siofi ʻa e televīsoné. Kapau ko e anga ia ʻo hoʻo ongoʻí, fakakaukau angé ki he meʻa naʻe leaʻaki ʻe he ʻasitalōnoma ko Robert Jastrow ʻi hono ʻeke ange pe ʻe hoko ʻa e moʻui taʻengatá ko ha tāpuaki pe ko ha mala. Naʻe tali ʻa Jastrow: “ʻE hoko ia ko ha tāpuaki ki he faʻahinga ʻoku nau maʻu ʻa e ʻatamai fieʻilo mo ha holi taʻehanongataʻanga ki he akó. Ko e fakakaukau ʻoku nau maʻu ʻa e taimi taʻengata ke maʻu ai ʻa e ʻiló ʻe fakafiemālie ʻaupito ia kia kinautolu. Ka ki he niʻihi kehe ʻoku nau ongoʻi kuo nau ako ʻa e meʻa kotoa ke akó pea kuo tāpuni honau ʻatamaí, ʻe hoko ia ko ha ʻalunga fakalotosiʻi. ʻE ʻikai te nau maʻu ha meʻa ke ngāueʻaki ki ai ʻa honau taimí.”

Pe te ke ʻiloʻi ʻoku fakapipiko pe ʻikai ʻa e moʻui taʻengatá ʻoku fakatuʻunga lahi ia ʻi hoʻo fakakaukaú. Kapau ʻokú ke maʻu ‘ha ʻatamai fieʻilo mo ha holi taʻehanongataʻanga ki he akó,’ fakakaukau atu ki he meʻa ʻe lava ke ke lavaʻi ʻi he ngaahi malaʻe ʻo e ʻātí, mūsiká, tā mapé, ngoué, pe ko e hā pē ha ngaahi ngāue mahuʻinga ʻokú ke manako ai. Ko e moʻui taʻengata ʻi he māmaní te ne tokonaki mai ʻa e ngaahi ʻamanaki fakaofo ki hono fakatupulekina ʻa hoʻo malavá ʻi he ngaahi malaʻe kehekehe ʻo e ngāué.

Ko e malava ke fakahaaʻi mo hokosia ʻo taʻengata ʻa e ʻofá te ne ʻai ke fakafiemālie moʻoni ʻa e moʻui taʻengatá. ʻOku fakatupu kitautolu fakataha mo e malava ke fakahaaʻi ʻa e ʻofá pea ʻoku tau lakalakaimonū ʻi he taimi ʻoku tau ongoʻi ai ʻoku ʻofaʻi kitautolú. Ko hono vahevahe ʻa e ʻofa moʻoní ʻoku ʻomai ai ʻa e fiemālie lahi ʻa ia ʻoku ʻikai ke mole ʻi he ʻalu ʻa e taimí. Ko e moʻui taʻengatá te ne ʻomai ha faingamālie taʻehanongataʻanga ke fakatupulekina ai ʻa e ʻofá ʻo ʻikai ngata pē ki he kaungā faʻahinga ʻo e tangatá kae tautefito ki he ʻOtuá. “Ka ʻoka ʻofa ʻe ha taha ki he ʻOtua,” ko e lea ia ʻa e ʻapositolo ko Paulá, “ko e toko taha ia kuo ʻiloa ʻe he ʻOtua.” (1 Kolinito 8:3) Ko ha ʻamanaki fakaofo ē—ke ʻiloʻi pea ke ʻiloa ʻe he Hau ʻo e ʻunivēsí! ʻIkai ko ia pē, ʻoku ʻikai ha ngataʻanga ke ako ai fekauʻaki mo hotau Tokotaha-Fakatupu ʻofá. ʻE lava fēfē leva ke hoko ʻa e moʻui taʻengatá ʻo fakapipiko mo taʻefakafiemālie?

Moʻuí​—Mole Vave pea Mahuʻinga

ʻOku ongoʻi ʻe he niʻihi ko e tuʻunga nounou ʻo e moʻuí ʻa e meʻa ʻokú ne ʻai ia ke mātuʻaki mahuʻingá. Te nau fakahoa nai ʻa e moʻuí ki he koulá, ʻa ia ʻoku ʻi ai pē ʻi ha tuʻunga lahi fakangatangata. Kapau ʻe lava ke maʻu ʻa e koulá ʻi he feituʻu kotoa pē, ko ʻenau fakahāʻí ia, ʻe hōloa ai ʻa hono mahuʻingá. Ka neongo ia, ʻe kei fakaʻofoʻofa pē ʻa e koulá. Ko e moʻoni ʻoku hoko ʻa e meʻa tatau ʻi he moʻuí.

Te tau fakahoa nai ʻa hono maʻu ʻo e moʻui taʻengatá ki hono maʻu ʻo ha ʻea lahi. Ko e kau kauvaka ʻi ha vaka-uku ʻoku ʻikai ngāue leleí te nau vakai ʻoku mahuʻinga tautefito ʻa e ʻeá. Hili honau fakahaofí, ʻokú ke fakakaukau te nau toe lāunga taʻehoungaʻia fekauʻaki mo haʻanau toe maʻu lahi ʻa e ʻeá? Ko e moʻoni ʻe ʻikai!

ʻI he hangē ko e kau kauvaka ko iá, ʻe lava ke fakahaofi kitautolu, kae fakahaofi fakataha mo e ʻamanaki ʻoku toe lahi ange ko e moʻui taʻengata. “Koe totogi oe agahala koe mate,” ko e tohi ia ʻa e ʻapositolo ko Paulá, “ka koe moui taegata koe foaki ofa ia ae Otua ia Jisu Kalaisi ko ho tau Eiki.” (Loma 6:​23, PM) ʻE toʻo atu ʻe he ʻOtuá, fakafou ʻi he feilaulau huhuʻi ʻa Sīsuú, ʻa e taʻehaohaoa fakaetangatá pea mo e maté, pea te ne tuku mai ki he faʻahinga talangofua ʻo e tangatá ʻa e meʻaʻofa ko e moʻui taʻengatá. He totonu ē ke tau hoko ʻo houngaʻia ʻi he fokotuʻutuʻu anga-ʻofa ko iá!

Fēfē ʻa e Faʻahinga ʻOkú Ke ʻOfa Aí?

ʻE fakakaukau nai ʻa e faʻahinga tāutaha ʻe niʻihi: ‘Fēfē ʻa e faʻahinga ʻoku ou ʻofa aí? Ko e moʻui taʻengata ʻi he māmaní ʻe ʻikai mohu ʻuhinga ia kiate au kapau ʻe ʻikai te nau ʻi ai mo au.’ Mahalo pē kuó ke maʻu ʻa e ʻilo ki he Tohi Tapú pea kuó ke ako fekauʻaki mo e malava ke maʻu ʻa e moʻui taʻengatá ʻi ha palataisi fakaemāmaní. (Luke 23:43; Sione 3:​16; 17:3) ʻI he fakanatulá, te ke loto ke ʻi ai ʻa e ngaahi mēmipa ʻo ho fāmilí tonu, faʻahinga kehe ʻokú ke ʻofa aí mo e ngaahi kaumeʻa ʻofeiná, ʻo nau hokosia ʻa e ngaahi fiefia tatau ʻokú ke ʻamanaki ke hokosia ʻi he māmani foʻou ʻo e māʻoniʻoni naʻe talaʻofa mai ʻe he ʻOtuá.​—2 Pita 3:​13.

Kae fēfē kapau ʻoku ʻikai ke fakahaaʻi ʻe ho ngaahi kaumeʻá mo e faʻahinga ʻokú ke ʻofa aí ha mahuʻingaʻia ʻi he moʻui taʻengata ʻi ha māmani palataisí? ʻOua ʻe ʻai ia ke ke loto-siʻi ai. Hokohoko atu ʻa hono maʻu ʻa e ʻilo Fakatohitapu totonú, pea ngāue ʻo fehoanaki mo ia. Naʻe tohi ʻa e ʻapositolo ko Paulá: “He ʻoku ke ʻilo fēfē, ʻe fefine, te ke lava ʻa e fakamoʻui ʻo ho husepaniti? pea ʻoku ke ʻilo fēfē, ʻe tangata, te ke lava ʻa e fakamoʻui ʻo ho uaifi?” (1 Kolinito 7:16) ʻE lava ke liliu ʻa e kakaí. Ko e fakatātaá, ko e tangata ʻe taha ʻa ia naʻá ne fakafepakiʻi ʻi ha taimi ʻa e lotu faka-Kalisitiané naʻá ne liliu pea hoko ki mui ko ha mātuʻa ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiané. ʻOkú ne pehē: “ʻOku ou houngaʻia lahi ʻi he tuʻu mateaki ʻa siʻoku fāmilí ki heʻenau ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú ʻi he kotoa ʻo ʻeku fakafepakí.”

ʻOku tokanga ʻaupito ʻa e ʻOtuá fekauʻaki mo hoʻo moʻuí pea mo e moʻui ʻa e faʻahinga ʻokú ke ʻofa aí. Ko e moʻoni, ko Sihová ʻoku “ʻikai te ne finangalo ke ʻauha ha taha, ka ke aʻusia ʻa e fakatomala ʻe he kakai kotoa pe.” (2 Pita 3:9) ʻOku fiemaʻu ʻe Sihova ko e ʻOtuá ke ke moʻui taʻengata mo e faʻahinga ʻokú ke ʻofa aí. ʻOku lahi ange ʻa ʻene ʻofá ʻi he ʻofa ʻa e faʻahinga taʻehaohaoa ʻo e tangatá. (Aisea 49:15) Ko ia ko e hā ʻoku ʻikai ke fakatupulekina ai ha vahaʻangatae lelei mo e ʻOtuá? Te ke malava leva ai ke tokoniʻi ʻa e faʻahinga ʻokú ke ʻofa aí ke nau fai ʻa e meʻa tatau. Neongo kapau ʻoku ʻikai te nau maʻu he taimí ni ʻa e ʻamanaki ʻo e moʻui taʻengatá, ʻe liliu nai ʻenau fakakaukaú ʻi heʻenau sio ki hoʻo ngāue ʻo fehoanaki mo e ʻilo totonu ki he Tohi Tapú.

Fēfē ʻa e faʻahinga ʻofeina kuo mole nai meiate koe ʻi he maté? Ki he laui miliona kuo maté, ʻoku ʻomai ʻe he Tohi Tapú ʻa e ʻamanaki fakaofo ʻo ha toetuʻu—ko e ʻā hake mei he maté ʻo moʻui ʻi he Palataisi he māmaní. Naʻe talaʻofa ʻa Sīsū Kalaisi: ‘ʻOku ʻunu mai ha taimi,ʻa ia ko e kakai kotoa pe ʻoku ʻi he ngaahi faʻitoká, . . . te nau ʻalu atu mei ai.’ (Sione 5:​28, 29) Naʻa mo e faʻahinga kuo nau mate ʻo ʻikai ʻiloʻi ʻa e ʻOtuá ʻe toe fakamoʻui kinautolu, he ʻoku fakamatala ʻa e Tohi Tapú: “ʻE faifai pea hoko ha toetuʻu ʻa e angatonu mo e angahala fakatouʻosi.” (Ngāue 24:15) Ko ha meʻa fakafiefia ia ke talitali lelei mai ki he moʻuí ʻa e faʻahinga peheé!

Moʻui Taʻengatá—Ko ha ʻAmanaki Fakafiefia

Kapau ʻe lava ke ke maʻu ʻa e fiefia mo e fiemālie he taimí ni neongo ʻa e ngaahi faingataʻa kotoa ʻi he māmani ko ení, ko e moʻoni te ke malava ke maʻu ʻa e moʻui taʻengatá ʻi ha māmani palataisi. Kae kehe, ʻi he taimi naʻe fakahaaʻi ai ʻe he taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻa e ngaahi tāpuaki ʻe ʻomai ʻi he moʻui taʻengatá, naʻe pehē ʻe ha fefine ʻe taha: “ʻOku ʻikai te u loto au ke u moʻui taʻengata. ʻOku feʻunga pē kiate au ʻa e moʻui ia ko eni ʻo e taʻu ʻe 70 pe 80.” Naʻe ʻi ai ʻi he taimi ko iá ha tokotaha mātuʻa Kalisitiane ʻa ia naʻá ne ʻeke ange kiate ia: “Kuó ke fakakaukau ʻi ha taimi fekauʻaki mo e anga ʻo e ongoʻi ʻa hoʻo fānaú ʻo kapau te ke mate?” Naʻe lele hifo ʻa e loʻimatá ʻi hono kouʻahé ʻi heʻene fakakaukau fekauʻaki mo e mamahi te nau hokosia ʻi he mole ʻa ʻenau faʻeé. “Ko e ʻuluaki taimi eni ʻoku ou ʻiloʻi ai ʻa ʻeku siokitá,” ko ʻene fakahaá ia, “pea ʻoku lava ke u sio tā ko e moʻui taʻengatá ʻoku ʻikai ko ha ʻamanaki siokita ka ʻoku kau ki ai ʻa e moʻui maʻá e niʻihi kehé.”

ʻOku ongoʻi nai ʻe he niʻihi ʻoku ʻikai mahuʻinga ia ki ha taha pe te nau moʻui pe te nau mate. Neongo ia, ʻoku mahuʻinga ia ki hotau Tokotaha Foaki-Moʻuí, ʻa ia ʻokú ne folofola: “Hage oku ou moui, oku ikai teu fiemalie i he mate ae agahala; ka i he tafoki ae agahala mei hono hala ke ne moui.” (Isikeli 33:​11, PM) Koeʻuhi ʻoku tokanga lahi ʻa e ʻOtuá ʻo fekauʻaki naʻa mo e moʻui ʻa e angahalá, ko e moʻoni ʻokú ne tokanga lahi ki he faʻahinga ʻoku ʻofa kiate iá.

Ko Tuʻi Tēvita ʻo ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá naʻá ne tuipau ki he tokanga ʻofa ʻa Sihová. Naʻe pehē ʻe Tēvita ʻi he taimi ʻe taha: “Neongo ʻe liʻaki au ʻe heʻeku tamai mo ʻeku faʻe, ʻe fakahoko au ʻe Sihova kiate ia pe.” (Sāme 27:10) ʻOku ngalingali naʻe fakapapauʻi ʻe Tēvita ʻa e ʻofa ʻa ʻene ongo mātuʻá kiate iá. Ka neongo kapau ko ʻene ongo mātuʻá—ʻa hono vahaʻangatae fakaetangata ofi tahá—te na liʻaki ia, naʻá ne ʻiloʻi ʻe ʻikai ke liʻaki ia ʻe he ʻOtuá. ʻI heʻene ʻofá mo e tokangá, ʻoku ʻomai ai ʻe Sihova kia kitautolu ʻa e moʻui taʻengata mo e kaumeʻa taʻehanongataʻanga mo ia. (Semisi 2:23) ʻIkai ʻoku totonu ke tau tali loto-houngaʻia ʻa e ongo meʻaʻofa fakaofo ko ení?

[Fakatātā ʻi he peesi 7]

Ko e ʻofa ki he ʻOtuá mo e kaungāʻapí te ne ʻai ke ʻaonga ʻa e moʻui taʻengatá

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share