LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w05 6/15 p. 4-8
  • Ngāué—Ko ha Tāpuaki pe ko ha Mala?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Ngāué—Ko ha Tāpuaki pe ko ha Mala?
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2005
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Siviʻi ʻEtau Fakakaukaú
  • Taimi ʻE Hoko Ai ko ha Tāpuaki ʻa e Ngāué
  • Sio ki he Lelei ʻo Hoʻo Ngāue Mālohí
    Tauhi Kimoutolu ʻi he ʻOfa ʻa e ʻOtuá
  • Fiefia ʻi Hoʻo Ngāué
    Founga ke Nofo Maʻu Ai ʻi he ʻOfa ʻa e ʻOtuá
  • Founga ke Fakatupulekina Ai ha Vakai Mafamafatatau ki he Ngāué
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2003
  • Founga ke Fekuki Ai mo e Loto-Mafasiá
    ʻĀ Hake!—2020
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2005
w05 6/15 p. 4-8

Ngāué—Ko ha Tāpuaki pe ko ha Mala?

“Oku ikai ha mea oku lelei hake ki he tagata ka ko ene . . . fakafiefiaʻi hono loto i he lelei o ene gaue.”—Koheleti 2:​24, PM.

“ONGOSIA ʻosi ʻi he ngataʻanga ʻo e ʻaho ngāué.” ʻI ha savea ki muí ni, ko e anga ia hono fakamatalaʻi ʻe he toko 1 ʻi he kau ngāue ʻe toko 3 ʻa e anga ʻo ʻenau faʻa toutou ongoʻí. ʻOku ʻikai ko ha meʻa fakaʻohovale eni ʻi ha ʻātakai ʻoku tofanga ai ʻa e kakaí ʻi he loto-mafasiá; ʻoku nau ngāue ʻi ha taimi lōloa ange pea ʻave mo e ngāue lahi ange ki ʻapi—ka ʻi he taimi kotoa ko iá, ʻoku nau maʻu ha kau pule ʻoku siʻi ke nau ʻoatu ha lea fakamālō.

Ko e kamata ʻa e faʻu koloa lahí kuó ne ʻai ai ʻa e kau ngāue tokolahi ke nau ongoʻi ʻo hangē ko e fanga kiʻi fakanifo ʻi he ngaahi foʻi vaʻe ʻo ha fuʻu mīsini lahi. Ko e fakaueʻilotó mo e malava fakaefaʻú ʻoku faʻa lolomi ia. ʻI he meʻá ni ʻoku uesia fakanatula ai ʻa e ngaahi fakakaukau ʻa e kakaí fekauʻaki mo e ngāué. Ko e fakaʻaiʻai ke te mahuʻingaʻia tonu ʻi heʻete ngāué ʻoku fakalotomomokoʻi ngofua ia. Ko e holi ki he tuʻunga lelei ʻaupito ʻi he nima-meaʻá ʻe lōmia nai ia. Ko e ngaahi nunuʻa ko iá ʻe malava ke ne fanauʻi ʻa e ʻikai saiʻia ʻi he ngāué tonu ʻo ʻai nai ai ha taha ke ne fehiʻa ʻi heʻene ngāué.

Siviʻi ʻEtau Fakakaukaú

Ko e moʻoni, ʻoku ʻikai malava maʻu pē ke tau liliu hotau ngaahi tuʻungá. Kae ʻikai ʻokú ke tui ʻoku malava ke tau fakatonutonu ʻetau fakakaukaú? Kapau ʻokú ke ʻiloʻi kuo tākiekina koe ʻi ha tuʻunga ʻe he ngaahi fakakaukau ʻikai lelei fekauʻaki mo e ngāué, ʻoku lelei ke ke fakakaukau ki he anga ʻo e vakai mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻa e ʻOtuá fekauʻaki mo e tuʻungá ni. (Koheleti 5:18) Kuo ʻiloʻi ʻe he tokolahi ko e fakakaukau ki he ngaahi meʻa ko ení kuó ne ʻoange ai kiate kinautolu ha fiefia mo e fiemālie ʻi heʻenau ngāué.

Ko e ʻOtuá ʻa e Tokotaha Ngāue Lelei Tahá. Ko e ʻOtuá ko ha tokotaha ngāue. Kuo ʻikai nai ke tau fakakaukau kiate ia ʻi he foungá ni, ka ko e anga ia ʻo ʻene fuofua fakahā mai ia ʻi he Tohi Tapú. ʻOku kamata ʻa e fakamatala ʻa Sēnesí ʻi hono fakatupu ʻe Sihova ʻa e ngaahi langí mo e māmaní. (Senesi 1:1) Fakakaukau atu ki he ngaahi ngafa kehekehe ʻo e ʻOtuá ʻi he kamata ko ia ʻa ʻene fakatupú—ko ha tokotaha tisaini, faifokotuʻutuʻu, ʻenisinia, tokotaha ʻaati, tokotaha pōtoʻi fili, tokotaha faʻu ngāue, ko e kēmisi, faisaienisi meʻamoʻui, faisaienisi ʻo e fanga manú, tokotaha faʻu-polokalama, tokotaha tufunga lea, ʻa ia ko e niʻihi pē ia.—Palovepi 8:​12, 22-31.

Naʻe ʻi he tuʻunga lelei fēfē ʻa e ngāue ʻa e ʻOtuá? ʻOku pehē ʻe he fakamatala Fakatohitapú naʻe “lelei,” “lelei ʻaupito.” (Senesi 1:​4, 31) ʻIo, ko e fakatupú ʻokú ne “tala ʻa e nāunauʻia ʻo e ʻOtua,” pea ʻoku totonu mo kitautolu foki ke tau fakamālōʻia ia!—Sāme 19:1; 148:1.

Kae kehe, ko e ngāue ʻa e ʻOtuá naʻe ʻikai ke ngata pē ʻi hono fakatupu ʻo e ngaahi langi fakamatelié mo e māmaní mo e ʻuluaki ongo meʻa fakaetangatá. Naʻe pehē ʻe Sīsū Kalaisi, ko e ʻAlo ʻo Sihová: “Kuo ngāue ʻa ʻeku Tamai ʻo aʻu ki he taimi ni.” (Sione 5:17) ʻIo, ʻoku kei hokohoko atu ʻa e ngāue ʻa e ʻOtuá ʻi heʻene tokonaki maʻa ʻene ngaahi meʻamoʻuí, fakatolonga ʻa ʻene fakatupú mo fakahaofi ʻa e kau lotu faitōnunga kiate iá. (Nehemaia 9:6; Sāme 36:6; 145:​15, 16) ʻOku aʻu ʻo ne ngāueʻaki ʻa e kakaí, ko e “kaungāngaue . . . mo e ʻOtua,” ke tokoni ʻi hono fakahoko ʻo e ngaahi ngāue ʻe niʻihi.—1 Kolinito 3:9.

ʻOku malava ke hoko ʻa e ngāué ko ha tāpuaki. ʻIkai ʻoku pehē ʻe he Tohi Tapú ko e ngāué ko ha mala? ʻOku ngalingali ke fakahuʻunga mai nai ʻe he Senesi 3:​17-19 naʻe tauteaʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e angatuʻu ʻa ʻĀtama mo ʻIví ʻaki ʻene hilifaki ʻa e mafasiaʻanga ʻo e ngāué kiate kinaua. ʻI hono tauteaʻi ʻa e ʻuluaki ongo tangata ko iá, naʻe pehē ʻe he ʻOtuá kia ʻĀtama: “Te ke kai hoʻo meʻakai ʻi he kakava ʻo ho mata, kaeʻoua ke ke foki ki he kelekele.” Ko hano tauteaʻi fakalūkufua nai eni ʻo e ngāué?

ʻIkai. Ka, koeʻuhi ko e taʻefaitōnunga ʻa ʻĀtama mo ʻIví, ko hono fakalahi ʻo e Palataisi faka-ʻĪtení ʻe ʻikai ke hoko ia ʻi he taimi ko iá. Ko e kelekelé naʻe fakamalaʻiaʻi ia ʻe he ʻOtuá. Ko e pupuhá mo e fakaongosiá naʻe fiemaʻu ia ki ha taha ke ne maʻu ai ha moʻui mei he kelekelé.—Loma 8:​20, 21.

ʻI he ʻikai ke fakahaaʻi mai ʻa e ngāué ko ha fakamalaʻiá, ʻoku fakahaaʻi ʻe he Tohi Tapú ko ha tāpuaki ia ke fakamahuʻingaʻi. Hangē ko hono fakamatalaʻi ʻi ʻolungá, ko e ʻOtuá tonu ko ha tokotaha ngāue mālohi. ʻI hono fakatupu ʻa e tangatá ʻi hono ʻīmisí, kuo foaki ai ʻe Sihova kiate kinautolu ʻa e malava pea mo e mafai ke puleʻiʻaki ʻa ʻene fakatupu fakaemāmaní. (Senesi 1:​26, 28; 2:15) Ko e ngāue naʻe vaheʻi ange ko iá naʻe ʻoange ia ki muʻa ke fanongonongo ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi lea ʻoku hiki ʻi he Senesi 3:19. Kapau ko e ngāué ko ha mala pea mo ha kovi, naʻe ʻikai ke mei fakalototoʻaʻi ʻe Sihova ʻa e kakaí ke nau kau ki ai. Ko Noa mo hono fāmilí naʻe lahi ʻenau ngāue ke fai ki muʻa pea ʻi he hili ʻa e Lōmakí. ʻI he kuonga ʻo e Kalisitiané, naʻe tapou foki ai ki he kau ākonga ʻa Sīsuú ke nau ngāue.—1 Tesalonaika 4:11.

Ka neongo ia, ʻoku tau ʻilo kotoa ʻoku malava ke fakamafasia ʻa e ngāué ʻi he ngaahi ʻahó ni. Ko e loto-mafasiá, ngaahi fakatuʻutāmakí, pipikoʻiá, loto-mamahí, feʻauʻauhí, kākaá mo e fai taʻetotonú ko e niʻihi pē ia ʻo e ngaahi “ʻakau talatala mo e talatalaʻamoa” ʻoku felāveʻi mo e ngāué he taimi ní. Ka ko e ngāué ʻiate ia pē ʻoku ʻikai ko ha mala. ʻI he Koheleti 3:​13, ʻoku ui ai ʻe he Tohi Tapú ʻa e ngāué pea mo hono fuá ko ha meʻa foaki mei he ʻOtuá.—Sio ki he puha “Fekuki mo e Loto-Mafasia Felāveʻi mo e Ngāué.”

ʻOku malava ke ke fakalāngilangiʻi ʻa e ʻOtuá ʻaki hoʻo ngāué. Ko e tuʻunga lelei ʻo e ngāué mo e fakahoko ngāue lelei ʻi he ngāueʻangá kuo fakahīkihikiʻi maʻu pē ia. Ko e tuʻunga leleí ko e taha ia ʻo e ngaahi kī ki ha vakai Fakatohitapu ki he ngāué. Ko e ʻOtuá tonu naʻá ne fakahoko ʻene ngāué ʻi he tuʻunga lelei ʻaupito. Kuó ne foaki mai ha ngaahi talēniti mo ha ngaahi malava, pea ʻokú ne loto ke tau ngāueʻaki ʻetau ngaahi pōtoʻí ʻi ha taumuʻa lelei. Ko e fakatātaá, lolotonga ʻa e langa ʻo e tāpanekale ʻi ʻIsileli motuʻá, naʻe fakafonu ʻe Sihova ʻa e faʻahinga hangē ko Pesalili mo ʻAholiapí ʻaki ʻa e poto, mahino mo e ʻilo, ʻo ʻai ai ke na malava ʻo fakahoko ʻa e ngaahi ngāue fakaeʻātí pea mo hono fai ʻo e ngāué. (Ekisoto 31:​1-11) ʻOku fakahaaʻi ʻe he meʻá ni naʻe mahuʻingaʻia makehe ʻa e ʻOtuá ʻi he taumuʻa, fakaʻofoʻofa, tisaini mo e ngaahi fakaikiiki kehe ʻo ʻena ngāué.

ʻOku ʻi ai ha fakahuʻunga loloto mai ʻi he meʻá ni ki he anga ʻo ʻetau vakai ki he ngaahi malava fakafoʻituituí mo e ngaahi tōʻonga ngāué. ʻOku tokoniʻi ai kitautolu ke tau sio ki he ongo meʻá ni ʻi he ʻuhinga ko ha ongo meʻaʻofa mei he ʻOtuá, ʻa ia ʻoku ʻikai totonu ke fakamaʻamaʻaʻi. Ko ia, ʻoku naʻinaʻi ai ki he kau Kalisitiané ke fai ʻenau ngāué ʻo hangē naʻe sivi ʻe he ʻOtuá tonu ʻa ʻenau fakahoko ngāué: “ʻIlonga ha meʻa te mou fai, ngaue fie ngaue ki ai, he ko e ngaue ki he ʻEiki, ʻo ʻikai ki he kakai.” (Kolose 3:23) ʻOku fekauʻi ʻa e kau sevāniti ʻa e ʻOtuá ke nau fakahoko ngāue lelei, ʻo ʻai ai ke fakamānako ange ʻa e pōpoaki faka-Kalisitiané ki he kaungāngāué mo e niʻihi kehé.—Sio ki he puha “Ngāueʻaki ʻa e Tefitoʻi Moʻoni Fakatohitapú he Ngāueʻangá.”

Koeʻuhi ko e meʻá ni, ʻoku lelei ke tau ʻeke hifo kiate kitautolu pe ʻoku lelei fēfē ʻa e tuʻunga mo e tōtōivi ʻoku tau faiʻaki ʻetau ngāué. ʻE leleiʻia nai ʻa e ʻOtuá ʻi heʻetau fakahoko ngāué? ʻOku tau fiemālie kakato ʻi he anga ʻo ʻetau fakahoko ʻetau ngaahi ngāue ʻoku vaheʻi maí? Kapau ʻoku ʻikai, ʻoku ʻi ai ha meʻa ke fakaleleiʻi.—Palovepi 10:4; 22:29.

ʻAi ke palanisi ʻa e ngāué mo e tuʻunga fakalaumālié. Neongo ko e ngāue mālohí ʻoku fakaongoongoleleiʻi, ʻoku toe ʻi ai ʻa e ʻelemēniti tefito ʻe taha ki hono maʻu ʻo e fiemālie ʻi he ngāué pea ʻi he moʻuí. Ko e tuʻunga fakalaumālié. Ko Tuʻi Solomone, ʻa ia naʻá ne ngāue mālohi mo maʻu ʻa e ngaahi koloa kotoa pē mo e fiemālie naʻe ʻomai ʻe he moʻuí, naʻá ne fakamulitukuʻaki eni: “Ke ke ʻapasia kia Elohimi, ʻo tauhi ʻene ngahi fekau; he ko e kotoa ʻo e tangata ia.”—Koheleti 12:13.

ʻOku hā mahino mai, kuo pau ke tau tokanga ki he finangalo ʻo e ʻOtuá ʻi ha meʻa pē ʻoku tau fai. ʻOku tau ngāue ʻo fehoanaki mo hono finangaló, pe ko ʻetau ngāué ʻoku fepaki mo ia? ʻOku tau feinga ke fakahōifuaʻi ʻa e ʻOtuá, pe ʻoku tau feinga pē ki heʻetau leleiʻiá? Kapau heʻikai te tau fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá, ʻe faai atu pē ʻo tau moʻua ʻi he mamahi ʻo e tuʻatamakí, taʻelatá mo e tuʻunga ngeʻesí.

Naʻe fokotuʻu mai ʻe Steven Berglas ko e kau pule ongosia ʻosí ‘ʻoku nau kumi ha ngāue ʻoku nau manako aí pea ʻai ia ko e konga ʻo ʻenau moʻuí.’ ʻOku ʻikai ha ngāue ʻe toe ʻaonga ange ka ko e tauhi ki he Tokotaha ʻa ia naʻá ne foaki mai ʻa e ngaahi pōtoʻi mo e ngaahi malava ke faiʻaki ʻa e ngāue ʻaongá. Ko hono fai ʻo e ngāue ʻoku fakahōifuaʻi ai ʻa hotau Tokotaha-Fakatupú ʻe ʻikai ke tau taʻefiemālie ai. Kia Sīsū, ko e ngāue naʻe vaheʻi ange ʻe Sihová naʻe fakatupu-moʻui, fakafiemālie mo fakaivifoʻou ʻo hangē ko e meʻakaí. (Sione 4:34; 5:36) Pea manatuʻi ko e ʻOtuá, ʻa e Tokotaha Ngāue Lelei Tahá, ʻokú ne fakaafeʻi mai kitautolu ke tau hoko ko hono “kaungāngaue.”—1 Kolinito 3:9.

Ko e lotu ki he ʻOtuá mo e tupu fakalaumālié ʻoku teuʻi ai kitautolu ki ha ngāue fakafiemālie mo e fatongia. Koeʻuhi ko e ngāueʻangá ʻoku faʻa fonu ʻi he ngaahi tenge, fepaki mo e ngaahi fiemaʻu, ko ʻetau tui faiaka lolotó mo e tuʻunga fakalaumālié ʻe malava ke ne tokonaki mai ʻa e ivi ʻoku mātuʻaki fiemaʻú ʻi heʻetau feinga ko ia ke hoko ko e kau ngāue pe pule ngāue lelei angé. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko e ngaahi tuʻunga moʻoni ʻo e moʻuí ʻi he māmani taʻefakaʻotuá ni ʻoku malava ke ne fakahanga ai kitautolu ki he ngaahi ʻēlia ʻa ia ʻoku fiemaʻu ke tupulekina ai ʻetau tuí.—1 Kolinito 16:​13, 14.

Taimi ʻE Hoko Ai ko ha Tāpuaki ʻa e Ngāué

Ko e faʻahinga ko ia ʻoku ngāue mālohi he taimí ni ke tauhi ʻa e ʻOtuá ʻe malava ke nau fakatuʻotuʻa atu ki he taimi ʻa ia te ne toe fakafoʻou ai ʻa e Palataisí pea ʻe fonu ʻa e foʻi māmaní fakalūkufua ʻi he ngāue ʻaongá. Ko ha palōfita ʻa Sihova ko ʻAisea, naʻá ne tomuʻa fakahā ʻo fekauʻaki mo e moʻui ʻo e taimi ko iá: “Te nau langa fale, ʻo nofo ai; pea te nau to ngouevaine, pea kai hono fua. ʻE ʻikai te nau langa, kae nofo ai ha taha kehe; ʻe ʻikai te nau to, kae kai ʻe ha taha kehe. . . . Ko ʻeku fanga pele te nau ʻosiki ʻa e ngaue ʻa honau nima.”—Aisea 65:​21-23.

Ko ha tāpuaki moʻoni ē ʻe ʻi ai ʻa e ngāué! ʻI hono ako ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá kiate koé pea mo ngāue ʻo fehoanaki mo iá, ʻofa ke ke hoko ʻo kau ʻi he lotolotonga ʻo e faʻahinga tāpuekina ʻa Sihová pea ‘fiefia [maʻu pē] i he lelei o hoʻo gaue kotoabe.’—Koheleti 3:​13, PM.

[Fakamatala ʻi he peesi 8]

Ko e ʻOtuá ʻa e Tokotaha Ngāue Lelei Tahá: Senesi 1:​1, 4, 31; Sione 5:17

[Fakamatala ʻi he peesi 8]

ʻOku malava ke hoko ʻa e ngāué ko ha tāpuaki: Senesi 1:28; 2:15; 1 Tesalonaika 4:11

[Fakamatala ʻi he peesi 8]

ʻOku malava ke ke fakalāngilangiʻi ʻa e ʻOtuá ʻaki hoʻo ngāué: Ekisoto 31:​1-11; Kolose 3:23

[Fakamatala ʻi he peesi 8]

ʻAi ke palanisi ʻa e ngāué mo e tuʻunga fakalaumālié: Koheleti 12:13; 1 Kolinito 3:9

[Puha/Fakatātā ʻi he peesi 6]

FEKUKI MO E LOTO-MAFASIA FELĀVEʻI MO E NGĀUÉ

Kuo fakakalasi ʻe he kau palōfesinale fakafaitoʻó ʻa e loto-mafasia he ngāué ko ha fakatamaki fakaengāue. ʻOku malava ke ne fakatupunga ʻa e pala ngākaú mo e loto-taʻotaʻomiá pea aʻu ʻo malava ke taki atu ki he taonakita. ʻOku ʻi ai ʻa e foʻi lea ʻa e kau Siapaní ki ai—ko e karoshi, “mate ʻi he tōtuʻa ʻa e ngāué.”

Ko e ngaahi meʻa kehekehe felāveʻi mo e ngāué ʻoku malava ke tānaki atu ki he loto-mafasiá. ʻOku kau ʻi he ngaahi meʻá ni ha liliu ʻi he ngaahi houa ngāué pe ngaahi tuʻunga ngāué, palopalema ʻi he founga tokangaʻí, ko ha fetongi ʻo e ngaahi fatongiá pe faʻahinga ngāué, mālōloó mo e fakamālōlōʻí. ʻI he tali ki he loto-mafasia ko iá, ʻoku feinga ai ʻa e niʻihi ke hola ʻaki ʻenau fetongi ngāue pe fetongi honau ʻātakaí. ʻOku feinga ʻa e niʻihi ke lōmia ʻa e loto-mafasia ko iá ʻo iku ai ki heʻene mahua atu ki he ngaahi ʻēlia kehe ʻo e moʻuí ʻo lahi tahá ki he fāmilí. Ko e kakai ʻe niʻihi ʻoku aʻu ki heʻenau faingataʻaʻia fakaeongo ʻo fakaʻatā mai ai ʻa e loto-taʻotaʻomiá mo e tuʻatamakí.

Ko e kau Kalisitiané ʻoku teuʻi lelei kinautolu ke fekuki mo e loto-mafasia ʻoku fakatupunga ʻe he ngāué. ʻOku tokonaki ʻe he Tohi Tapú ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni tefito lahi ʻa ia ʻe malava ke ne fataki kitautolu ʻi he ngaahi taimi faingataʻá pea kaunga lelei ia ki heʻetau moʻuilelei fakalaumālie mo fakaeongó. Ko e fakatātaá, naʻe pehē ʻe Sīsū: “ʻOua te mou lotomoʻua koeʻuhi ko e ʻapongipongi, he ʻe moʻua ʻa e ʻapongipongi ʻi he meʻa ko ia. ʻOku lahi pe ki he ʻaho ni ʻa hono kovi oʻona.” Ko e fakalototoʻa ʻoku ʻomai hení ke tau hangataha ki he ngaahi palopalema ʻo e ʻaho ní, ʻo ʻikai ko e ʻapongipongí. ʻE ʻikai ai ke tau fakalahi ʻetau ngaahi palopalemá, ʻo tupulekina ai pē ʻa e ongoʻi hohaʻá.—Mātiu 6:​25-34.

ʻOku mātuʻaki fiemaʻu ke falala ʻa e Kalisitiané ki he ivi ʻo e ʻOtuá ʻo ʻikai ki hoʻonautolú. ʻI heʻetau ongoʻi ʻoku ʻikai ke tau toe lavaʻi ʻa e tuʻungá, ʻoku malava ke ʻomai ʻe he ʻOtuá ʻa e nonga mo e fiefia ʻi hotau lotó pea foaki poto mai ke tau fekuki ʻaki mo ha faingataʻa pē. “Mou tuku ke fakakaukaua kimoutolu ʻi he ʻEiki, ʻio, ʻi he ivi ʻo hono māfimafi,” ko e tohi ia ʻa e ʻapositolo ko Paulá.—Efeso 6:10; Filipai 4:7.

Fakaʻosí, naʻa mo e ngaahi tuʻunga fakalotomafasiá ʻe malava ke ne fakatupu mai ʻa e ngaahi fua lelei. Ko e ngaahi ʻahiʻahí ʻoku malava ke ʻai ai kitautolu ke tau hanga kia Sihova, ʻo kumi kiate ia mo falala kiate ia. ʻOku malava foki ke ne ueʻi kitautolu ke hokohoko atu ʻetau fakatupulekina ha angaʻitangata faka-Kalisitiane pea mo e malava ke kītaki ʻi he tengé. ʻOku akonaki mai ʻa Paula: “Ke tau vikiviki foki ʻi heʻetau ngaahi mamahi; heʻetau ʻilo ʻoku tupu mei he mamahi ʻa e kataki; pea mei he kataki, ʻa e lava ʻo e ʻahiʻahi; pea mei he lava ʻo e ʻahiʻahi ʻa e fakatuʻamelie.”—Loma 5:​3, 4.

Ko ia, naʻa mo e loto-mafasiá ʻoku malava ke hoko ia ko ha tupungaʻanga ʻo e tupu fakalaumālie kae ʻikai ko e tupuʻanga ʻo e tuʻatamakí mo e mamahí.

[Puha/Fakatātā ʻi he peesi 7]

NGĀUEʻAKI ʻA E TEFITOʻI MOʻONI FAKATOHITAPÚ HE NGĀUEʻANGÁ

Ko e anga mo e tōʻonga ʻa ha Kalisitiane ʻi he ngāué ʻoku malava ke ne ʻai ai ʻa e pōpoaki ʻo e Tohi Tapú ke fakamānako ki he kaungāngāué mo e niʻihi kehé. ʻI he tohi ʻa e ʻapositolo ko Paulá kia Taitusí, ʻokú ne akonaki ai ki he faʻahinga ʻoku nau ʻi he tuʻunga hangē ko e kau ngāué ke “anganofo . . . ki he [kau supavaisa] ʻanautolu, ʻo fai ke nau hohóʻia ʻi he meʻa kotoa pe, ʻo ʻoua ʻe fakatauʻitala; ʻo ʻoua ʻe toʻotoʻonoa: ka nau matuʻaki faiʻaki ʻa e lototō moʻoni; koeʻuhi ke teungaʻia ʻiate kinautolu ʻi he meʻa kotoa pe ʻa e tokateline ʻa hotau ʻOtua Fakamoʻui.”—Taitusi 2:​9, 10.

Ko e fakatātaá, fakakaukau ki he meʻa naʻe tohi ʻe ha tangata pisinisi ʻe taha ki he ʻuluʻi ʻapitanga ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová: “ʻOku ou tohi atu ke kole ha ngofua ke u haea ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. ʻOku ou loto ke haea kinautolú he ʻoku ou ʻiloʻi moʻoni ʻoku nau faitotonu, loto-totonu mo falalaʻanga pea ʻe ʻikai te nau kākaaʻi ha taha. Ko e kakai pē ʻoku ou falala moʻoni ki aí ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Kātaki ʻo tokoni mai kiate au.”

Ko Kyle ko ha Kalisitiane ia ʻoku ngāue ko ha tokotaha talitali kakai ʻi ha ʻapiako fakatāutaha. Koeʻuhi ko ha taʻefemahinoʻaki, naʻe hanga ai ʻe hano kaungāngāue ʻo talakoviʻi ia ʻi he haʻohaʻonga ʻo ha tamaiki ako. “Naʻe pau ke u tokanga ke ʻoua te u fakamaaʻi ʻa e huafa ʻo Sihová,” ko e manatu ia ʻa Kyle. ʻI he ʻaho ʻe nima hono hokó, naʻe fakakaukauʻi ai ʻe Kyle pe ʻe fēfē haʻane ngāueʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú. Ko e tefitoʻi moʻoni ʻe taha ʻoku hā ia ʻi he Loma 12:18: “Mou nofo melino pe mo e kakai kotoa pe, ʻo kapau ʻe ala lava: kehe pe ke ʻataʻatā meiate kimoutolu.” Naʻá ne ʻī-meili ki hono kaungāngāué ʻo kole fakamolemole ki he fetaʻefiemālieʻaki ʻoku hoko ʻiate kinauá. Naʻe fakaafeʻi ʻe Kyle ʻa hono kaungāngāué ke nofo ʻi he tuku ʻa e ngāué ke na talanoa mo fakaleleiʻi ʻa e palopalemá. ʻI heʻena fai iá, naʻe vaivai hifo ʻa e kaungāngāue ʻo Kyle peá ne fakamālō ki he fakapotopoto ʻo e laka naʻe fai ʻe Kyle. Naʻá ne pehē ange kia Kyle, “Kuo pau pē ʻoku ʻi ai ha fekauʻaki ʻo e meʻá ni mo hoʻo lotú” peá ne fāʻofua māfana kiate ia ʻi heʻena māvaé. Ko e hā naʻe fakamulituku ʻaki ʻe Kyle? “ʻE ʻikai pē ha fehālaaki ia ʻo kapau te tau ngāueʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú.”

[Fakatātā ʻi he peesi 4, 5]

ʻOku ongoʻi ʻe he kau ngāue tokolahi ʻoku nau hangē ko e fanga kiʻi fakanifo ʻi ha mīsiní

[Maʻuʻanga]

Japan Information Center, Consulate General of Japan in NY

[Maʻuʻanga ʻo e tā ʻi he peesi 8]

Kolope: NASA photo

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share