LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w10 4/15 p. 24-28
  • ʻOkú Ke Muimui Kakato ʻIa Kalaisi?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ʻOkú Ke Muimui Kakato ʻIa Kalaisi?
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2010
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Tali ʻa e Fatongia ʻOku ʻOmai ʻe he ʻOtuá
  • Faivelenga ʻi he “Fuofua Kumi ae Buleaga”
  • Sivisiviʻi Faitotonu
  • Faʻifaʻitakiʻanga Fakatohitapu ke Muimui ki Ai
  • Mamahiʻi ʻa e Lotu Moʻoní
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2010
  • ʻOkú Ke “Faivelenga Maʻá e Ngaahi Ngāue Leleí”?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2013
  • Kuo Pau Ke Tau Faivelenga Ai Pē ʻi he Ngāue Fakafaifekaú
    Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga—2007
  • “ʻI Homou Laumalie, Mou Loto Mafana”
    Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau—2009
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2010
w10 4/15 p. 24-28

ʻOkú Ke Muimui Kakato ʻIa Kalaisi?

“Ko e ʻalunga ʻoku mou lolotonga laka ai ni, ke fakautuutu hoʻomou hulu atu ʻi he meʻa ko ia.”—1 TES. 4:1.

1, 2. (a) Ko e hā e ngaahi meʻa makehe naʻe sio tonu ai ʻa e kakai ʻi he taimi ʻo Sīsuú? (e) Ko e hā ʻoku toe mahuʻinga ai ʻa hotau taimi lolotongá?

KUO faifai ange peá ke fakakaukau ki he fakaofo ʻoku pau ne mei hoko ʻi ha moʻui he taimi naʻe ʻi māmani ai ʻa Sīsuú? ʻOku ʻikai ha veiveiua, ʻoku ʻi ai ha ngaahi ʻuhinga lelei ki he fakaʻamu ko iá. Te ke fakakaukau nai ki he ʻamanaki atu ke fakamoʻui ʻe Sīsū pea hao ai mei he fakamamahi ʻo ha mahaki fakaesino faingataʻa. Pe te ke fakakaukau atu nai ki he fiefia kakato ʻi he malava ke sio mo fanongo kia Sīsū—ke malava ai ʻo ako meiate ia pe sio ki haʻane fakahoko ha mana. (Mk. 4:1, 2; Luke 5:3-9; 9:11) Ko ha monū lahi ē naʻe mei hoko ke ʻi ai ʻi he taimi naʻe fai ai ʻe Sīsū ʻa e ngāue kotoa ko iá! (Luke 19:37) ʻOku ʻikai ha toʻutangata talu mei ai kuó ne sio tonu ʻi ha ngaahi meʻa pehē, pea ko e meʻa naʻe fakahoko ʻe Sīsū ʻi he māmaní “ʻaki ʻene feilaulau aʻana” heʻikai ke toe fai.—Hep. 9:26; Sione 14:19.

2 Neongo ia, ko hotau taimi lolotongá, ʻoku toe mahuʻinga foki mo ia. Ko e hā hono ʻuhingá? ʻOku tau lolotonga moʻui ʻi he taimi naʻe tomuʻa tala ʻe he Tohi Tapú ko e “taimi fakamui” mo e “kuonga fakamui.” (Tan. 12:1-4, 9; 2 Tim. 3:1) Lolotonga ʻa e vahaʻa taimi ko ení, naʻe lī ai ki tuʻa ʻa Sētane mei hēvani. Kuo vavé ni ke haʻi ia ʻo lī “ki he Luo.” (Fkh. 12:7-9, 12; 20:1-3) Ko e toe lolotonga ʻo e taimi ko ení ʻoku tau maʻu ai ʻa e monū makehe ʻo hono talaki ʻa e ‘ongoongolelei ʻo e puleʻangá’ ʻi māmani lahi, ʻo talanoa ki he kakaí fekauʻaki mo e ʻamanaki ki he Palataisi ka hoko maí—ko ha ngāue heʻikai ʻaupito ke toe fai.—Mt. 24:14.

3. Ki muʻa pē ʻi heʻene ʻalu hake ki hēvaní, ko e hā naʻe tala ʻe Sīsū ki hono kau muimuí ke nau faí, pea ko e hā ʻe kau ki he meʻa ko iá?

3 Ki muʻa pē ke ne ʻalu hake ki hēvaní, naʻe tala ai ʻe Sīsū ki hono kau muimuí: “Te mou hoko ko ʻeku kau fakamoʻoni, ʻo ʻikai ʻi Selusalema pe, ka ʻi Siutea kātoa, mo Samelia, ʻio, ʻo aʻu ki he ngataʻanga ʻo māmani.” (Ng. 1:8) Ko e ngāue ko iá ʻe kau ai ha ngāue fakafaiako ʻi he foʻi kolopé. Ko e hā ʻa e taumuʻá? Ke ngaohi ākonga—ha kau muimui tokolahi ange ʻo Kalaisi ki muʻa ke hoko mai ʻa e ngataʻangá. (Mt. 28:19, 20) Ko e hā kuo pau ke tau fai kapau ʻoku tau loto ke lavameʻa ʻi hono fakahoko ʻa e fekau ʻa Kalaisí?

4. (a) Ko e lea mālohi ʻa Pita ʻoku maʻu ʻi he 2 Pita 3:11, 12 ʻoku fakamamafaʻi ai ʻa e fiemaʻu ʻo e hā? (e) Ko e hā ʻoku fiemaʻu ke tau leʻohi kitautolu mei aí?

4 Fakatokangaʻi ange ʻa e lea mālohi ʻa e ʻapositolo ko Pitá: “He totonu ē ke mou hoko ko e faʻahinga kakai ʻoku ʻi he ngaahi tōʻonga māʻoniʻoni ʻo e ʻulungaangá mo e ngaahi ngāue ʻo e anga-līʻoa fakaʻotuá, ʻo tatali mo hanganaki fakakaukau ki he ʻi ai ʻa e ʻaho ʻo Sihová.” (2 Pita 3:11, 12, NW) ʻOku fakamamafaʻi ʻi he lea ʻa Pitá ʻa e fiemaʻu ke hanganaki leʻo moʻoni lolotonga ʻa e taimi fakamui ko ení ke fakapapauʻi ai pē ʻoku fakatefito ʻetau moʻuí ʻi he ngaahi ngāue ʻo e anga-līʻoa fakaʻotuá. Ko e ngaahi ngāue ko iá ʻoku kau ai ʻa hono malangaʻi ʻa e ongoongo leleí. Ko ia ai, ko ha meʻa fakafiefia moʻoni ē ʻetau sio atu ki he faivelenga ʻa ia ʻoku fakahokoʻaki ʻe hotau fanga tokoua ʻi māmani lahí ʻa e fekau ʻa Kalaisi ke malangá! ʻI he taimi tatau, ʻoku tau ʻiloʻi ʻoku fiemaʻu ke tau tokanga ke ʻoua ʻe ʻai ʻe he tenge fakaʻaho mei he māmani ʻo Sētané pea mei heʻetau hehema fakakakano naʻa tau tupu tonu mo iá ke hōloa ʻa e faivelenga ʻa ia ʻoku tau fakahokoʻaki ʻetau ngāue ki he ʻOtuá. Ko ia ai, tau lāulea angé ki he founga ʻe lava ai ke tau fakapapauʻi ʻoku tau hanganaki muimui ʻia Kalaisi.

Tali ʻa e Fatongia ʻOku ʻOmai ʻe he ʻOtuá

5, 6. (a) Ko e hā naʻe fakaongoongoleleiʻi ai ʻe Paula ʻa hono kaungātui ʻi Selusalemá, pea ko e hā naʻá ne fakatokanga kinautolu ki aí? (e) Ko e hā ʻoku ʻikai totonu ai ke tau fakamaʻamaʻaʻi hotau fatongia kuo ʻomai ʻe he ʻOtuá?

5 ʻI heʻene tohi ki he kau Kalisitiane ʻi Selusalemá, naʻe fakaongoongoleleiʻi ai ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa hono kaungātuí ʻi honau lēkooti ʻo e kātaki faitōnunga he kuohilí naʻa mo e ʻi he malumalu ʻo e fakatangá. Naʻá ne fakamatala: “Mou fakamanatu hake ʻa e ngaahi ʻaho muʻa, ʻa ia, hili homou fakamaama, naʻa mou fai kitaki pe ʻa e fuʻu fefaʻuhi, ʻa ia ko e koto fakamamahi pe.” ʻIo, naʻe manatuʻi ʻe Sihova ʻa honau ʻalunga faitōnungá. (Hep. 6:10; 10:32-34) Ko e ngaahi lea fakaongoongolelei māfana ʻa Paulá kuo pau naʻe fakalototoʻaʻi lahi ai ʻa e kau Kalisitiane Hepelū ko iá. Kae kehe, ʻi he tohi tatau, naʻe toe fakatokanga ai ʻa Paula fekauʻaki mo ha hehema fakaetangata ʻa ia kapau heʻikai ke mapuleʻi maʻu pē, ʻe lava ke ne ʻai ke hōloa ʻa ʻete faivelenga ki he ngāue ʻa e ʻOtuá. Naʻá ne fakahaaʻi ʻoku totonu ke tokanga ʻa e kau Kalisitiané ke ʻoua ʻe “fakafisi,” pe kumi kalofanga mei he muimui ki he fekau ʻa e ʻOtuá.—Hep. 12:25.

6 Ko e fakatokanga fekauʻaki mo e hehema ke “fakafisi” mei hono tali ʻa e ngaahi fatongia kuo ʻomai ʻe he ʻOtuá ʻoku toe ngāueʻaki ia ki he kau Kalisitiane he ʻaho ní. ʻOku tau ʻiloʻi ʻoku fiemaʻu ke tau fakapapauʻi ke ʻoua ʻaupito ʻe fakamaʻamaʻaʻi ʻa hotau fatongia faka-Kalisitiané pe fakaʻatā ke hōloa ʻa ʻetau faivelenga ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá. (Hep. 10:39) He ko ē, ko hono fai ʻo e ngāue toputapú ko ha meʻa ia ʻoku kau ki he moʻui pea mo e mate.—1 Tim. 4:16.

7, 8. (a) Ko e hā te ne tokoniʻi kitautolu ke tauhi maʻu ʻetau faivelenga ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá? (e) Kapau kuo mole meia kitautolu ʻa ʻetau muʻaki faivelengá, ko e hā ʻoku totonu ke tau manatuʻi fekauʻaki mo Sihova pea mo Sīsuú?

7 Ko e hā ʻe tokoni ke maluʻi kitautolu mei he kumi kalofanga ʻi hono fakahoko ʻa hotau fatongia mei he ʻOtuá? Ko e founga mahuʻinga ʻe taha ke tauʻi ai ʻa e hehema ko iá ko e fakalaulauloto maʻu pē ki he ʻuhinga ʻo ʻetau fuakava fakatapuí. Ko hono moʻoní, naʻa tau palōmesi kia Sihova te tau fakamuʻomuʻa hono fai ʻa hono finangaló ʻi heʻetau moʻuí, pea ʻoku tau loto ke fai ki he palōmesi ko iá. (Lau ʻa e Mātiu 16:24.) Ko ia ai, ʻoku fiemaʻu ke tau tuʻu ʻi ha ngaahi taimi ʻo ʻeke hifo kia kitautolu: ‘ʻOku ou kei ongoʻi ʻa e fakapapauʻi tatau ke moʻui ʻo fakatatau ki heʻeku fakatapui ki he ʻOtuá ʻo hangē ko ia naʻá ku fai ʻi he taimi ʻo ʻeku papitaisó? Pe kuo mole ʻa ʻeku muʻaki faivelengá ʻi he ngaahi taʻu talu mei aí?’

8 Kapau ʻoku fakamoʻoniʻi ʻi ha sivisiviʻi-kita faitotonu kuo ʻikai ke tau kei longomoʻui, ʻoku lelei ke tau manatuʻi ʻa e lea fakaivimālohi naʻe leaʻaki ʻe he palōfita ko Sēfanaiá. Naʻá ne fakahaaʻi: “ʻOua ʻe taupe ho nima, ʻoku lotolotoi ʻiate koe ʻa Sihova ko ho ʻOtua, ko e helo ia ʻoku fai fakamoʻui; te ne patapatakā ʻiate koe heʻene fiefia.” (Sef. 3:16, 17) Ko e ngaahi lea fakafiemālie ko ení naʻe ʻuluaki ngāueʻaki ia ki he kau ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá ʻa ia naʻa nau foki ki Selusalema mei he nofo pōpula ʻi Pāpiloné. Kae kehe, ko e fakafiemālie ko ení ʻoku kei hoko moʻoni pē ia ki he kakai ʻa e ʻOtuá he ʻahó ni. Koeʻuhi ko e ngāue ʻoku tau faí ko e ngāue ʻa Sihova, ʻoku totonu ke tau manatuʻi ko Sihova fakatouʻosi mo hono ʻAló ʻokú na poupouʻi mo fakaivimālohiʻi kitautolu ke tau fakahoko kakato hotau fatongia kuo ʻomai ʻe he ʻOtuá. (Mt. 28:20; Fili. 4:13) Kapau ʻoku tau feinga mālohi ke hokohoko atu faivelenga ʻi hono fai ʻa e ngāue ʻa e ʻOtuá, te ne tāpuakiʻi kitautolu pea tokoniʻi ke hokohoko atu ʻetau lakalakaimonū fakalaumālié.

Faivelenga ʻi he “Fuofua Kumi ae Buleaga”

9, 10. Ko e hā ʻa e poini ʻo e pealapeli ʻa Sīsū ʻo kau ki he fuʻu kai efiafí, pea ko e hā ʻa e lēsoni ʻoku lava ke tau maʻu mei aí?

9 Lolotonga ʻa e kai ʻi ha ʻapi ʻo ha pule ʻo e kau Fālesí, naʻe fai ai ʻe Sīsū ha talanoa fakatātā fekauʻaki mo ha fuʻu kai efiafi. ʻI he talanoa fakatātā ko iá, naʻá ne fakamatalaʻi ai ʻa e faingamālie ke fakaaʻu atu ki he faʻahinga kehekehe ke nau hoko ʻo taau ke maʻu ʻa e Puleʻanga ʻo hēvaní. Naʻá ne toe fakatātaaʻi ʻa e ʻuhinga ʻo e “fakafiji.” (Lau ʻa e Luke 14:16-21, PM. ) Ko e kau fakaafe ʻi he talanoa fakatātā ʻa Sīsuú naʻa nau fai ha kalofanga ki he ʻikai te nau maʻu ʻa e kātoangá. Naʻe pehē ʻe he tokotaha naʻe fiemaʻu ke ne ʻalu ʻo vakaiʻi ha ngoueʻanga naʻá ne toki ʻosi fakatau. Naʻe pehē ʻe ha tokotaha naʻá ne fakatau mai ha fanga pulu pea naʻá ne loto ke vakaiʻi. Naʻe toe pehē ʻe ha tokotaha: “Kuo u mali moe fefine, bea koia e ikai teu faa alu ai.” Ko e ngaahi kalofanga taʻefakafiemālie eni. Ko e tokotaha ʻokú ne fakatau ha ngoueʻanga pe fanga monumanú ʻi he anga-mahení ʻokú ne tomuʻa vakaiʻi ia, ko ia ʻoku ʻikai ai fuʻu fiemaʻu fakavavevave ke vakaiʻi ʻi he hili hono fakataú. Pea ko e hā ke taʻofi ai ʻe ha toki ʻosi mali ha taha mei hono tali ha fakaafe mahuʻinga pehē? Tā neʻineʻi ke ʻita lahi ʻa e tokotaha talitali ʻi he talanoa fakatātaá!

10 Ko e kakai kotoa ʻa e ʻOtuá ʻe lava ke nau ako ha lēsoni mei he pealapeli ʻa Sīsuú. Ko e hā ia? ʻOku ʻikai ʻaupito totonu ke tau fakaʻatā ʻa e ngaahi meʻa fakafoʻituituí, hangē ko ia naʻe lave ki ai ʻi he talanoa fakatātā ʻa Sīsuú, ke hoko ʻo mahuʻinga lahi kia kitautolu ʻo nau tekeʻi ai ki tafaʻaki ʻetau ngāue ki he ʻOtuá. Kapau ʻoku ʻikai tauhi ʻe ha Kalisitiane ʻa e ngaahi meʻa fakafoʻituituí ʻi honau tuʻunga totonú, ko ʻene faivelenga ʻi he ngāue fakafaifekaú ʻe hōloa māmālie. (Lau ʻa e Luke 8:14.) Ke taʻofi ia mei heʻene hokó, ʻoku tau moʻui ʻo fakatatau ki he ekinaki ʻa Sīsū: “Ka mou fuofua kumi ae buleaga oe Otua, mo ene maonioni.” (Mt. 6:33, PM) He fakalototoʻa moʻoni ē ke sio ki he kau sevāniti ʻa e ʻOtuá—tatau ʻa e iiki mo e lalahi—ʻoku nau ngāueʻaki ʻa e faleʻi mātuʻaki mahuʻinga ko iá! Ko hono moʻoní, kuo fou ʻa e tokolahi ʻi ha ngaahi sitepu ke fakafaingofuaʻi ʻenau founga moʻuí koeʻuhí ke nau lava ai ʻo vaheʻi ʻa e taimi lahi ange ki he ngāue fakafaifekaú. ʻOku nau ako mei he meʻa ʻoku nau hokosiá ko e faivelenga ʻi he fuofua kumi ʻa e Puleʻangá ʻoku ʻomai ai ʻa e fiefia moʻoni mo e fiemālie lahi.

11. Ko e hā e talanoa Fakatohitapu ʻoku fakatātaaʻi ai ʻa e mahuʻinga ʻo e faivelenga mo e ʻaufuatō ʻi he ngāue ki he ʻOtuá?

11 Ke fakatātaaʻi ʻa e mahuʻinga ʻo e faivelenga ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá, fakatokangaʻi ange ʻa e meʻa naʻe hoko ʻi he moʻui ʻa Tuʻi Sōasi ʻo ʻIsilelí. ʻI he hohaʻa ʻi he meʻa naʻe hā ʻe hoko ki ʻIsileli ʻi hono ikunaʻi ʻe he kau Sīliá, naʻe tangi mai ai ʻa Sōasi kia ʻIlaisa. Naʻe fakahinohinoʻi ia ʻe he palōfitá ke ne fanaʻi ha foʻi ngahau ki tuʻa mei he matapā sioʻatá ki Sīlia, ʻi hono fakahaaʻi ʻa e ikuna ʻe ʻomai ʻe Sihova ki he puleʻanga ko iá. Ko e meʻá ni naʻe totonu moʻoni ke fakaivimālohiʻi ai ʻa e tuʻí. Naʻe toe tala ange ʻe ʻIlaisa kia Sōasi ke ne toʻo ʻa e ngahaú ʻo taaʻi ʻaki ʻa e kelekelé. Naʻe taaʻi tuʻo tolu ʻe Sōasi ʻa e kelekelé. Naʻe ʻita lahi ʻa ʻIlaisa ʻi he meʻá ni, he ko hono taaʻi tuʻo nima pe ono ʻa e kelekelé naʻe mei fakahaaʻi ai ʻa hono “taaʻi ʻa Silia ke ʻosi.” ʻI he taimi ko ení ʻe ikuna fakakonga tuʻo tolu pē ai ʻa Sōasi. Koeʻuhi naʻá ne ngāue taʻefaivelenga, naʻe hokosia ai ʻe Sōasi ha lavameʻa fakangatangata. (2 Tuʻi 13:14-19) Ko e hā e lēsoni ʻoku lava ke tau ako mei he talanoa ko iá? ʻE tāpuakiʻi lahi kitautolu ʻe Sihova ʻo kapau pē ʻoku tau fai ʻaufuatō ʻene ngāué fakataha mo e faivelenga.

12. (a) Ko e hā te ne tokoniʻi kitautolu ke tauhi maʻu ʻetau faivelenga ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá lolotonga ʻa e fekuki mo e ngaahi faingataʻa ʻi he moʻuí? (e) Fakamatala ki he anga ʻa hoʻo maʻu ʻaonga mei he hanganaki femoʻuekina ʻi he ngāue fakafaifekaú.

12 Ko e ngaahi faingataʻa ʻi he moʻuí ʻoku ʻahiʻahiʻi ai ʻetau faivelenga mo e līʻoa ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá. Ko e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine tokolahi ʻoku nau fekuki mo e ngaahi tuʻunga faingataʻa fakaʻekonōmika. ʻOku ongoʻi feifeitamaki ʻa e niʻihi koeʻuhi ko ha fakangatangata ʻe ha puke lahi ʻa e meʻa ʻoku nau malava ke fai ʻi he ngāue ʻa Sihová. Lolotonga ia, ko kitautolu taki taha ʻoku lava ke tau fou ʻi ha ngaahi sitepu ke fakapapauʻi ʻoku tau tauhi maʻu ʻetau faivelengá pea hokohoko atu ʻa e muimui kakato kia Kalaisí. Kātaki ʻo fakatokangaʻi ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi fokotuʻu mo e konga Tohi Tapu kuo fakahokohoko ʻi he puha “Ko e Hā Te Ne Tokoniʻi Koe ke Hanganaki Muimui ʻia Kalaisí?” Fakakaukau ki he founga ʻe lava ai ke ke ngāueʻaki kakato kinautolú. Kapau te ke fai pehē, te ke maʻu ai ʻa e ngaahi ʻaonga moʻoni. Ko e hanganaki femoʻuekina ʻi he ngāue fakafaifekaú ʻoku ʻi ai hono ola fakatupu mālohi kia kitautolu, fakakoloa ʻetau moʻuí, pea ʻomai ai ʻa e nonga mo e fiefia lahi ange. (1 Kol. 15:58) ʻIkai ngata aí, ko e ʻaufuatō ʻi heʻetau ngāue ki he ʻOtuá ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ke “hanganaki fakakaukau ki he ʻi ai ʻa e ʻaho ʻo Sihová.”—2 Pita 3:12, NW.

Sivisiviʻi Faitotonu

13. ʻOku lava fēfē ke tau fakapapauʻi ʻa e ʻuhinga fakafoʻituitui kia kitautolu ʻa e ngāue ʻaufuatoó?

13 Kae kehe, ʻoku lelei ke manatuʻi, ko e ʻaufuatoó ʻoku ʻikai fekauʻaki ia mo e lahi ʻo e taimi ʻoku tau fakamoleki ʻi he ngāue fakafaifekaú. ʻOku kehekehe ʻa e ngaahi tuʻunga tāutahá. Ko ha tokotaha ʻokú ne fakamoleki ha houa pē taha pe ua ʻi he ngāue fakamalangá ʻi he māhina taki taha ʻe mātuʻaki fakahōifua nai ia kia Sihova kapau ko e meʻa moʻoni ia ʻoku fakaʻatā ai ia ʻi heʻene tuʻunga moʻui leleí ke faí. (Fakafehoanaki mo e Maake 12:41-44.) Ko ia ai, ke fakapapauʻi ʻa e ʻuhinga fakafoʻituitui kia kitautolu ʻa e ngāue ʻaufuatō ki he ʻOtuá, ʻoku fiemaʻu ke tau sivisiviʻi faitotonu ʻetau ngaahi malavá mo e tuʻungá. ʻI he hoko ko e kau muimui ʻo Kalaisí, ʻoku tau toe loto ke feongoongoi ʻetau fakakaukaú mo ʻene fakakaukaú. (Lau ʻa e Loma 15:5; 1 Kol. 2:16) Ko e hā naʻe fakamuʻomuʻa ʻe Sīsū ʻi heʻene moʻuí? Naʻá ne tala ki he fuʻu kakai mei Kāpaneumé: “Kuo pau ke u ʻave ʻa e ongoongolelei . . . ʻo tala ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtua; he naʻe fekau mai au ki he meʻa ko ia.” (Luke 4:43; Sione 18:37) ʻI he fakakaukau ki he faivelenga ʻa Sīsū ʻi heʻene ngāue fakafaifekaú, sivisiviʻi ho ngaahi tuʻungá ke sio pe ʻe lava ke ke fakalahi ʻa hoʻo ngāue fakafaifekaú.—1 Kol. 10:34 (1Ko 11:1, PM).

14. ʻI he ngaahi founga fē ʻe lava ke tau fakalahi ai ʻetau ngāue fakafaifekaú?

14 Ko ha fakakaukau fakalelei ki hotau tuʻungá ʻe taki atu nai ai ke tau fakaʻosiʻaki ʻe lava ke tau fakalahi ʻa e taimi ʻoku tau fakamoleki ʻi he ngāue fakafaifekaú. (Mt. 9:37, 38) Hangē ko ení, ko e laui afe ʻo ʻetau fānau ne nau toki ʻosi mei he akó kuo nau fakalahi ʻenau ngāue fakafaifekaú pea ʻoku nau aʻusia he taimí ni ʻa e fiefia ʻoku hoko ʻi he ngāue faivelenga ko e kau tāimuʻá. Te ke saiʻia ke ke aʻusia ʻe koe foki ʻa e fiefia ko iá? Kuo fakakaukau ʻa e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻe niʻihi ki honau tuʻungá ʻo fakapapauʻi ai ʻe lava ke nau hiki ki ha feituʻu ʻi honau fonuá, pe naʻa mo muli, ʻa ia ʻoku ʻi ai ha fiemaʻu lahi ange ʻo e kau malanga ʻo e Puleʻangá. Lolotonga ia kuo ako ʻe he niʻihi ha toe lea ʻe taha ke tokoniʻi ʻa e kakai lea mulí. Lolotonga ko hono fakalahi ʻetau ngāue fakafaifekaú ʻoku lava ke faingataʻa, ʻoku ʻomai ai ʻa e tāpuaki lahi, pea ʻe lava ai ke tau tokoniʻi ʻa e tokolahi kehe ke nau “aʻusia ʻa e ʻilo kanokano ki he moʻoni.”—1 Tim. 2:3, 4; 2 Kol. 9:6.

Faʻifaʻitakiʻanga Fakatohitapu ke Muimui ki Ai

15, 16. Ko e ngaahi faʻifaʻitakiʻanga ʻa hai ʻe lava ke tau faʻifaʻitaki ki ai ʻi he hoko ko e kau muimui faivelenga ʻo Kalaisí?

15 Naʻe anga-fēfē ʻa e tali ʻa e niʻihi naʻa nau hoko ko e kau ʻapositoló ʻi he taimi naʻe ui ai kinautolu ʻe Kalaisi ke nau hoko ko hono kau muimuí? ʻI he fekauʻaki mo Mātiú, ʻoku pehē ʻe he fakamatalá: “Pea ne tuku kotoa pē, ʻo ne tuʻu ʻo muimui kiate ia.” (Luke 5:27, 28) Fekauʻaki mo Pita mo ʻAnitelū, ʻa ia naʻá na toutaí, ʻoku tau lau: “Pea na liʻaki leva hona kupenga, ʻo na muimui kiate ia.” Naʻe hoko atu leva ʻa e sio ʻa Sīsuú kia Sēmisi mo Sione, ʻa ia naʻá na pena hona kupengá fakataha mo ʻena tamaí. Naʻe anga-fēfē ʻena tali ki he fakaafe ʻa Sīsuú? “Pea na tuku leva ʻa e vaka mo ʻena tamai, ʻo na muimui kiate ia.”—Mt. 4:20-22.

16 Ko ha toe faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻe taha ko Saula, ʻa ia naʻá ne hoko ko e ʻapositolo ko Paulá. Neongo naʻá ne hoko ko e tokotaha fakatanga lahi fakaʻulia ʻo e kau muimui ʻo Kalaisí, naʻá ne liliu hono ʻalungá ʻo ne hoko “ko e ipu matuʻaki fili” ke pouaki ʻa e huafa ʻo Kalaisí. “Pea ne hanga leva [ʻe Paula] ʻo malangaʻaki ʻa Sisu ʻi he ngaahi falelotu, ʻo pehē, Ko e ʻAlo ʻo e ʻOtua ia.” (Ng. 9:3-22) Pea neongo ʻa e pau ke ne kātekina ʻa e faingataʻa mo e fakatanga lahí, naʻe ʻikai ʻaupito mole ʻa e faivelenga ʻa Paulá.—2 Kol. 11:23-29; 12:15.

17. (a) Ko e hā hoʻo holí ʻi he fekauʻaki mo e muimui kia Kalaisí? (e) Ko e hā e ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻu koeʻuhi ko hono fai e finangalo ʻo Sihová ʻaki ʻa e kotoa ʻo hotau lotó mo hotau mālohí?

17 ʻOku tau holi moʻoni ke faʻifaʻitaki ki he faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻa e kau ākonga ko iá pea tali vēkeveke ʻo ʻikai toe veiveiua. (Hep. 6:11, 12) Ko e hā e ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻu ʻi he hokohoko atu ʻetau feinga mālohi ke muimui faivelenga mo kakato kia Kalaisí? ʻOku taʻu maʻu ʻa e fiefia moʻoni ʻi hono fai e finangalo ʻo e ʻOtuá pea hokosia ʻa e fiemālie ʻoku hoko ʻi hono tali ʻa e monū lahi ange ʻo e ngāué mo e ngaahi fatongia ʻi he fakatahaʻangá. (Sāme 40:8; lau ʻa e 1 Tesalonaika 4:1.) ʻIo, ʻi heʻetau fakafitefitaʻa ʻi he muimui kia Kalaisí, ʻoku tau maʻu ai ʻa e ngaahi tāpuaki lahi mo tuʻuloa hangē ko e nonga, fiemālie, loto-topono, hōifua ʻa e ʻOtuá mo e ʻamanaki ʻo e moʻui taʻengatá.—1 Tim. 4:10.

ʻOkú Ke Manatuʻi?

• Ko e hā ʻa e ngāue mahuʻinga kuo ʻomai kia kitautolú, pea ʻoku totonu ke fēfē ʻetau fakakaukau ki aí?

• Ko e hā e hehema fakaetangata kuo pau ke tau leʻohi kitautolu mei aí, pea ko e hā hono ʻuhingá?

• Ko e hā ʻa e sivisiviʻi faitotonu ʻoku totonu ke tau faí?

• Ko e hā te ne tokoniʻi kitautolu ke hanganaki muimui ʻia Kalaisí?

[Puha/​Fakatātā ʻi he peesi 27]

Ko e Hā Te Ne Tokoniʻi Koe ke Hanganaki Muimui ʻia Kalaisí?

▪ Lau fakaʻaho ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá, pea fakalaulauloto ki he meʻa ʻokú ke laú.—Sāme 1:1-3; 1 Tim. 4:15.

▪ Lotu maʻu pē ʻo kole ʻa e poupou mo e tataki ʻa e laumālie ʻo e ʻOtuá.—Sak. 4:6; Luke 11:9, 13.

▪ Feohi mo e faʻahinga ʻoku nau fakahāhā ʻa e faivelenga moʻoni ʻi he ngāue fakafaifekaú.—Pal. 13:20; Hep. 10:24, 25.

▪ Lāuʻilo ki he fakavavevave ʻo e taimi ʻoku tau moʻui aí.—Ef. 5:15, 16.

▪ Lāuʻilo ki he nunuʻa mafatukituki ʻo e “fakafisi.”—Luke 9:59-62.

▪ Fakakaukauloto maʻu pē ki hoʻo fuakava fakatapuí mo e tāpuaki lahi ʻoku tupu mei he tauhi kia Sihova pea muimui ʻaufuatō ʻia Kalaisí.—Sāme 116:12-14; 133:3; Pal. 10:22.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share