LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w11 10/1 p. 4-6
  • Ko Hai Moʻoni ʻOkú Ne Puleʻi ʻa e Māmaní?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Ko Hai Moʻoni ʻOkú Ne Puleʻi ʻa e Māmaní?
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2011
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Ko Hai Moʻoni ʻOkú Ne Puleʻi ʻa e Māmaní?
  • Ko e Hā ʻOku Leaʻaki ʻe he Tohi Tapú?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Maʻá e Kakai)—2016
  • Tali ʻo e Ngaahi Fehuʻi Fakatohitapú
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2013
  • Ko ha Tokotaha Moʻoni ʻa e Tēvoló?
    Tali ʻo e Ngaahi Fehuʻi Fakatohitapú
  • Ko e Tēvoló—Lahi Ange Ia ʻi he Manavahē Taʻeʻuhingá Pē
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2011
w11 10/1 p. 4-6

Ko Hai Moʻoni ʻOkú Ne Puleʻi ʻa e Māmaní?

NGALINGALI kuo teʻeki ai ʻaupito ke ke fetaulaki mo ha kau taki ʻo ha kautaha faihia. ʻOku ʻuhinga iá ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha kakai pehē ia? Ko e kau taki faihiá ʻoku nau pōtoʻi ʻi hono fufū kinautolú pe aʻu ʻo nau fakalele ʻenau kautahá lolotonga hono tuku pilīsone kinautolú. Neongo ia, ko e ngaahi ʻuluʻi kaveinga he nusipepá fekauʻaki mo e ngaahi tau he faitoʻo kona tapú, pisinisi paʻumutú, mo e fakatau ʻo e kakaí, ko ha niʻihi siʻi pē ia, ʻoku fakamanatu mai ai ʻa e tākiekina kākā mo e ngaahi nunuʻa fakalilifu ʻo e ngaahi ngāué pea mo e ʻi ai ʻa e faʻahinga faihia peheé. ʻI he maumau ʻoku nau fakatupunga ki he sōsaieti ʻo e tangatá, ʻoku tau ʻiloʻi ai ʻoku ʻi ai ʻa e kau taki faihia.

Ko e Folofola ʻa e ʻOtuá, ʻa e Tohi Tapú, ʻoku fakahaaʻi ai ko Sētané ko ha tokotaha moʻoni, ʻa ia ʻi he hangē ko ha ʻulu ia ʻo ha kautaha faihia mālohí ʻokú ne tokanga ke fakahoko ʻa e meʻa ʻokú ne loto ki aí fakafou ʻi he ‘ngaahi fakaʻilonga loi’ mo e “kākā taʻemāʻoniʻoni.” Ko hono moʻoní, ʻokú ne “hanganaki fakapuli mai ko ha ʻāngelo ia ʻo e māmá,” ko e lau ia ʻa e Tohi Tapú. (2 Tesalonaika 2:9, 10; 2 Kolinitō 11:14) Ko e ʻi ai ʻa e Tēvoló ʻoku lava ke fakapapauʻi tatau ia ʻe he ngaahi fakaʻilonga ʻokú ne tuku maí. Neongo ia, ko e tokolahi taha ʻo e kakaí ʻoku nau ʻiloʻi ʻoku faingataʻa ke tui ki ha meʻamoʻui laumālie fulikivanu taʻehāmai. Ki muʻa ke tau sivisiviʻi ofi ange ʻa e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú fekauʻaki mo e Tēvoló, tau vakai angé ki ha ngaahi fakafaingataʻaʻiaʻanga anga-maheni mo e ngaahi tui fehālaaki ʻa ia ʻoku taʻofi ai ʻa e tokolahi mei heʻenau tali ʻa e fakakaukau ko ia ko e Tēvoló ko ha tokotaha moʻoní.

◼ “Naʻe lava fēfē ke fakatupu ʻe ha ʻOtua ʻofa ʻa e Tēvoló?” Koeʻuhi ʻoku pehē ʻe he Tohi Tapú ko e ʻOtuá ʻoku lelei mo haohaoa, ʻoku hā ngali fepaki ke fakakaukau naʻá ne fakatupu ha meʻamoʻui kovi, loto-kovi, mo fulikivanu. Ko hono moʻoní ʻoku ʻikai pehē ʻe he Tohi Tapú ia naʻe fakatupu ʻe he ʻOtuá ha tokotaha pehē. ʻI hono kehé, ʻoku pehē ai fekauʻaki mo e ʻOtuá: “Ko Makatuʻu ia—ʻoku haohaoa ʻene ngaue; Ko ʻene ngaahi founga kotoa ʻoku fakakonisitutone: Ko e ʻOtua ʻo e Moʻoni, pea taʻe haʻane hala, Ko e faitotonu ia mo haohaoa.”—Teutalōnome 32:4; Saame 5:4.

Ko e poini ke fakakaukau ki aí pe ʻoku lava ha tokotaha haohaoa naʻe fakatupu ʻe he ʻOtuá ke fai ha toe meʻa kehe mei he meʻa ʻoku totonú. ʻI he ʻikai ʻaupito ngaohi ʻene ngaahi meʻamoʻuí ʻo hangē ha ngaahi lōpotí, naʻe ʻoange ʻe he ʻOtuá kia kinautolu ʻa e tauʻatāina ke fili—ko e malava ke fai e ngaahi fili pē ʻanautolu. Ko ia ai, ko ha meʻamoʻui haohaoa, ʻatamaiʻia, ʻe lava ke ne fili ke fai lelei pe ke fai kovi. ʻI hono moʻoní, ko e ngaahi ngāue pē naʻe fakahoko ʻe ha meʻamoʻui ʻatamaiʻia, tangata pe laumālie, kuo ʻoange ki ai ʻa e tauʻatāina ke filí ʻoku lava ke ʻi ai hono ʻuhinga fakaeʻulungaanga moʻoni.

Ko ia ai, ʻoku ʻuhinga lelei, heʻikai ke ʻoange ʻe he ʻOtuá ki heʻene ngaahi meʻamoʻuí ʻa e tauʻatāina fakaeʻulungaanga pea taʻofi kinautolu ʻi he taimi tatau mei hono fai e koví kapau naʻa nau fili ke fai pehē. Naʻe ʻuhinga ʻa Sīsuú ki hano ngāuehalaʻaki ʻa e tauʻatāina ke filí ʻi heʻene pehē fekauʻaki mo e Tēvoló: “Naʻe ʻikai te ne tuʻu maʻu ʻi he moʻoní.” (Sione 8:44) Ko e fakamatala ko iá ʻoku fakahaaʻi mahino ai ko e tokotaha naʻe hoko ko e Tēvoló ʻi he kamatá ko ha tokotaha laumālie haohaoa ia, ʻa ia ʻi he taimi ʻe taha naʻá ne “tuʻu maʻu ʻi he moʻoní.”a Naʻe ngaohi ʻe Sihova ko e ʻOtuá ʻa ʻene ngaahi meʻamoʻuí ʻo nau maʻu ʻa e tauʻatāina ke fili koeʻuhí ʻokú ne ʻofa mo falala kia kinautolu.—Sio ki he puha “ʻE Lava ke Mole mei ha Meʻamoʻui Haohaoa ʻa e Haohaoá?” ʻi he peesi 6.

◼ “Ko e Tēvoló ko ha sevāniti ia ʻa e ʻOtuá” Ki he niʻihi, ʻoku hā ngali fakahuʻunga mai ʻi he Tohi Tapú ʻa e fakakaukau ko ení ʻi he tohi Siopé. Fakatatau ki he fakamatala Fakatohitapu ʻe taha, ko e fakamatala ʻo pehē ko e Tēvoló naʻe “ʻalu fano ʻi mamani,” ʻoku ʻuhinga iá ki he ngafa ʻo e kau sipai Pēsia ʻo e kuonga muʻá, ʻa ia naʻa nau fefonongaʻaki ʻo līpooti ʻa e ngaahi meʻá ʻi heʻenau ngāue ki honau tuʻí. (Siope 1:7) Kae kehe, kapau ko e Tēvoló ko ha sipai moʻoni ia ʻa e ʻOtuá, ko e hā naʻe pau ai ke ne fakamatala ki he ʻOtuá naʻá ne haʻu mei heʻene “ʻalu fano ʻi mamani”? ʻI he ʻikai ʻaupito fakahaaʻi ia ko ha faʻahi ʻa e ʻOtuá, ko e fakamatala ʻi he tohi Siopé ʻoku ui ai ʻa e Tēvoló ʻaki ʻa e hingoa Sētane, ko hono ʻuhingá ko e “Tokotaha-Talitekeʻi,” ʻo fakahaaʻi ai ko e Fili lahi ia ʻo e ʻOtuá. (Siope 1:6) Ko fē leva naʻe haʻu mei ai ʻa e fakakaukau ko e Tēvoló ʻoku kau ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá?

ʻI he konga ki muʻa ʻo e ʻuluaki senituli T.S., ko e ngaahi tohi fakaʻapokalifá, hangē ko e “Tohi ʻo e Ngaahi Siupelí” mo e “Lao Anga-Maheni” ʻo e lotu mavahe ʻi Qumran, naʻe fakahaaʻi ai ʻa e Tēvoló ʻokú ne fetalanoaʻaki mo e ʻOtuá pea faifai pē ʻo ne fakamoʻulaloa ki Hono finangaló. ʻI heʻene tohi ko e Mephistopheles, ʻoku fakamatala ai ʻa e faihisitōlia ko J. B. Russell ʻo pehē ko e Fakalelei-Lotu Palotisani ko Mātini Lūteló naʻá ne vakai ki he Tēvoló, ko e meʻangāue ia ʻa e ʻOtuá, “hangē ha meʻa ʻauhani pe ko ha huo ʻa ia ʻokú ne ngāueʻaki ke tauhi ʻa ʻene ngoué.” Ko e fakakaukaú, ko e hoko atu ia ʻa Russell, “ko e huó ʻoku fiefia ia ʻi heʻene fakaʻauha ʻa e vaó,” ka ʻokú ne kei ʻi he ʻaofinima māfimafi pē ʻo e ʻOtuá, ʻo fakahoko ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá. Ko e akonaki ʻa Lūteló—ʻa ia naʻe tali ki mui ʻe he teolosia Falanisē ko Sione Kalaviní—naʻe maumauʻi ai ʻa e ongoʻi ʻa e kau tui tokolahi ki he fakamaau totonú. ʻOku lava fēfē ki ha ʻOtua ʻofa ke ʻikai ngata pē heʻene fakaʻatā ʻa e koví kae aʻu ʻo ʻai ia ke hoko? (Sēmisi 1:13) Ko e tokāteline ko ení, fakataha mo e ngaahi meʻa fakalilifu ʻo e senituli hono 20, ʻoku taʻofi ai ʻa e kakai tokolahi mei heʻenau tui fakatouʻosi ki he ʻOtuá pea ki he Tēvoló.

◼ “Ko e Tēvoló ko ha tuʻunga pē ia ʻo e koví” Ke fakakaukau ko e Tēvoló ko ha tuʻunga pē ʻo e koví ʻe ʻai ai ʻa e ngaahi konga ʻo e Tohi Tapú ke meimei taʻemalava ke mahinoʻi. Ko e fakatātaá, hangē ko ia ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Siope 2:3-6, ko hai naʻe fetalanoaʻaki mo e ʻOtuá? Naʻá ne lea pē ki ha tuʻunga taʻepau ʻo e koví ʻia Siope, pe naʻe aʻu nai ʻo ne talanoa pē kiate ia? ʻIkai ko ia pē, ʻe fakahīkihikiʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e ʻulungaanga lelei ʻo Siopé ʻi ha mōmeniti, pea hoko atu leva ʻo fakaʻatā ke ʻahiʻahiʻi ʻa Siope ʻe ha tuʻunga ʻo e koví? ʻI hono tuku ha ngaahi taumuʻa pehē ki he ʻOtuá ʻe iku ki hono ʻai ia ko ha Meʻamoʻui anga-kehe, ʻo ʻikai ko e tokotaha “oku ikai ha tae maonioni iate ia.” (Saame 92:15, PM) ʻI hono kehé, naʻe fakafisi ʻa e ʻOtuá ke “ala atu” ʻo fakatupu ha maumau kia Siope. ʻOku hā mahino, ko e Tēvoló ʻoku ʻikai ko ha tuʻunga ia ʻo e koví pe ko ha tafaʻaki kovi ʻo e ʻulungaanga ʻo e ʻOtuá ka ko ha tokotaha laumālie ʻa ia naʻá ne ʻai ia tonu ko e Fili ʻo e ʻOtuá.

Ko Hai Moʻoni ʻOkú Ne Puleʻi ʻa e Māmaní?

ʻI he ʻahó ni, ʻoku tui ʻa e tokolahi kuo ʻosi hono taimi ʻo e tui ki he Tēvoló. Kae kehe, kuo ʻikai fakamoʻoniʻi ʻoku fakafiemālie ʻa e fakamatala ki he mavahe moʻoni ʻa e koví mei he Tēvoló. Ko hono moʻoní, ko e feinga ke toʻo ʻosi ʻa e fakakaukau fekauʻaki mo e Tēvoló kuo taki atu ai ʻa e kakai tokolahi ke nau talitekeʻi ʻa e ʻOtuá mo e ngaahi fakangatangata fakaeʻulungāngá kotoa.

“Ko e foʻi kākā lahi taha ʻa e Tēvoló,” ko e tohi ia ʻa e faʻu-maau ko Charles-Pierre Baudelaire ʻi he senituli hono 19, “ko hono fakalotoʻi kitautolu ke tau tui ʻoku ʻikai te ne ʻi ai.” ʻI hono fufū ʻa ʻene ʻi aí, kuo langaʻi moʻoni ai ʻe he Tēvoló ʻa e ngaahi veiveiua fekauʻaki mo e ʻi ai ʻa e ʻOtuá. Kapau naʻe ʻikai ʻi ai ha Tēvolo, ʻikai ʻe tukuakiʻi ai ʻa e ʻOtuá ki he kovi kotoa pē? ʻIkai ko e meʻa tofu pē ia ʻoku loto ʻa e Tēvoló ke tui ki ai ʻa e kakaí?

ʻI he hangē ko ha taki faihiá, ʻoku fufū ʻe he Tēvoló ʻa ʻene ʻi aí koeʻuhi ke lavaʻi ʻa ʻene taumuʻá. Ko e hā ʻa e taumuʻa ko iá? ʻOku tali ʻe he Tohi Tapú: ‘Kuo fakakuihi ʻe he ʻotua ʻo e fokotuʻutuʻu ko ʻení ʻa e ʻatamai ʻo e kau taʻetuí, ke hoko ai ʻo ʻikai ulo mai kiate kinautolu ʻa e fakamaama ʻa e ongoongo lelei lāngilangiʻia fekauʻaki mo e Kalaisí, ʻa ia ko e ʻīmisi ʻo e ʻOtuá.’—2 Kolinitō 4:4.

ʻOku toe ʻa e foʻi fehuʻi mahuʻinga ʻe taha. Ko e hā ʻe fai ʻe he ʻOtuá ki he tokotaha mataotao fakapulipuli ko eni ʻokú ne fakatupunga ʻa e kovi mo e faingataʻaʻia kotoa peé? Te tau lāulea ki he meʻá ni ʻi he kupu hoko maí.

[Fakamatala ʻi lalo]

a Ke mahinoʻi ʻa e ʻuhinga naʻe ʻikai ke fakangata leva ai ʻe he ʻOtuá ʻa e angatuʻu ʻa e Tēvoló, sio ki he vahe 11 ʻo e tohi Ko e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú? ko e pulusi ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová.

[Fakamatala ʻi he peesi 5]

Ko e Tēvoló ko ha sevāniti ʻa e ʻOtuá pe ko ha tokotaha talitekeʻi ʻo e ʻOtuá?

[Puha/Fakatātā ʻi he peesi 6]

ʻE Lava ke Mole mei ha Meʻamoʻui Haohaoa ʻa e Haohaoá?

Ko e haohaoa naʻe foaki ʻe he ʻOtuá ki heʻene ngaahi meʻamoʻui ʻatamaiʻiá ʻoku ʻi he tuʻunga fakangatangata. Neongo naʻe fakatupu haohaoa ia, naʻe fiemaʻu ke fakaʻapaʻapaʻi ʻe ʻĀtama ʻa e ngaahi fakangatangata fakaesino naʻe tuku kiate ia ʻe hono Tokotaha-Fakatupú. Ko e fakatātaá, naʻe ʻikai lava ke ne kai ʻa e kelekelé, maká, pe ko e vaʻakaú ʻo ʻikai faingataʻaʻia ʻi hono nunuʻá. Kapau naʻá ne tukunoaʻi ʻa e lao ʻo e kalāvité pea puna mei ha lilifa māʻolunga, ʻe pau ke ne mate pe lavea lahi.

ʻI he founga meimei tatau, ʻoku ʻikai ha meʻamoʻui haohaoa—tangata pe ʻāngelo—ʻe lava ke ne fakalaka ʻi he ngaahi fakangatangata fakaeʻulungaanga kuo fokotuʻu ʻe he ʻOtuá ʻo taʻefakaeʻa atu ia tonu ki hono ngaahi nunuʻa koví. Ko ia ai, ʻi he taimi ʻoku ngāuehalaʻaki ai ʻe ha meʻamoʻui ʻatamaiʻia ʻa ʻene tauʻatāina ke filí, ʻokú ne tōngofua ai ki he fehālaakí mo e angahalá.—Sēnesi 1:29; Mātiu 4:4.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share