LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w19 Tīsema p. 8-13
  • Tokonaki ʻe Sihova Ho Fakatauʻatāiná

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Tokonaki ʻe Sihova Ho Fakatauʻatāiná
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2019
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • FANONGONONGO ʻE SĪSŪ ʻA E TAUʻATĀINÁ
  • FUOFUA FAʻAHINGA KE FAKATAUʻATĀINAʻÍ
  • FAKATAUʻATĀINAʻI MO HA LAUI MILIONA KEHE
  • Ngaahi Fehuʻi mei he Kau Lautohí
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2004
  • Taʻu Siupelí mo e Tauʻatāina ʻi he Kahaʻú
    Ko ʻEtau Moʻui Faka-Kalisitiané mo e Ngāue Fakafaifekaú—Polokalama Ngāue ki he Fakatahá—2021
  • ʻAmanaki Siupeli ʻa e Tangatá
    Hiva Fakahīkihiki kia Sihova
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2019
w19 Tīsema p. 8-13

KUPU AKO 50

Tokonaki ʻe Sihova Ho Fakatauʻatāiná

“Kuo pau ke mou . . . fanongonongo ha tauʻatāina ʻi he fonuá ki he faʻahinga kotoa ʻoku nofo aí.”—LIV. 25:10.

HIVA 136 ʻOku Pule ʻa e Puleʻangá—Ke Hoko Mai Ia!

ʻI HE KUPÚ NIa

1-2. (a) Ko e hā ʻa e siupeli? (Sio ki he puha “Ko e Hā ʻa e Siupeli?”) (e) Hangē ko ia ʻoku hiki ʻi he Luke 4:16-18, ko e hā naʻe lea ʻa Sīsū fekauʻaki mo iá?

ʻI HE ngaahi fonua ʻe niʻihi, ʻoku fokotuʻutuʻu ʻa e ngaahi kātoanga makehe ke fakaʻilongaʻi ʻaki ʻa e taʻu hono 50 ʻo e pule ha tuʻi pe kuini. Ko e taʻu hono 50 ko iá ʻoku faʻa ʻiloa ko e taʻu siupeli ʻo e pulé. Ko e ngaahi kātoanga ʻo e siupelí ʻoku faʻa fakahoko nai ʻi ha ʻaho ʻe taha, ko ha uike, pe aʻu ʻo lōloa ange ai, ka ʻoku faai atu pē ʻo ngata, pea ko e fiefia mei aí ʻoku vave mo ʻene ngalo atú.

2 Te tau sivisiviʻi ha siupeli lelei ange, ʻoku toe lelei ange ia ʻi he kātoanga taʻu ʻe taha naʻe fakahoko ʻi he taʻu hono 50 kotoa pē ʻi ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá. Naʻe ʻomi ʻe he Siupeli ko ia ʻi he kuonga muʻá ha tauʻatāina ki he kakai naʻa nau tauhi iá. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ia kiate kitautolu he ʻaho ní? Koeʻuhi ʻoku fakamanatu mai ai ha fokotuʻutuʻu fakaofo kuo fai ʻe Sihova. ʻE ʻomai ai kiate kitautolu ha tauʻatāina tuʻuloa, pea ʻoku ʻosi malava ke tau maʻu ʻaonga mei ai he taimí ni. Naʻe lea ʻa Sīsū fekauʻaki mo e tauʻatāina fakaofo ko iá.—Lau ʻa e Luke 4:16-18.

Ko e Hā ʻa e Siupeli?

Ko e siupelí ko ha fakamanatu makehe ia. Ko e kau ʻIsilelí naʻe pau ke nau kātoangaʻi ʻenau Siupelí ʻi he taʻu hono 50 kotoa pē. Kamata mei he taimi naʻe hū ai ʻa e puleʻanga ʻIsilelí ki he Fonua ʻo e Talaʻofá, naʻe pau ke nau lau ʻa e taʻu ʻe ono ʻa ia naʻa nau tūtuuʻi, ngoue mo utu-taʻu ai. Ko e taʻu hono fitú ko ha taʻu sāpate ia, naʻe ʻikai ke fai ai ha tūtuuʻi pe ʻauhani. Ko e taʻu ʻe fitu hono fitú ʻe maʻu ai ʻa e taʻu ʻe 49 (7 × 7 = 49). Ko e taʻu hono hokó, ʻa e taʻu hono 50, ko e taʻu Siupelí ia. ʻI he kamata ʻa e laú mei he taʻu naʻe hū ai ʻa e kau ʻIsilelí ki he Fonua ʻo e Talaʻofá, ko ʻenau fuofua Siupelí naʻe kamata ia ʻi Tīsili, 1424 K.M.—Liv. 25:2-4, 8-10.

Ko e kau tangata naʻe nofo pōpulá ʻoku fakatauʻatāinaʻi kinautolu ʻi he Siupelí, pea ʻoku lele atu honau fāmilí ke nau feʻiloaki

Naʻe hoko ʻa e Siupeli ʻi ʻIsilelí ko ha meʻa fakafiefia, he ko e faʻahinga naʻe ʻave pōpulá naʻa nau foki ki honau fāmilí mo honau tofiʻá (Sio ki he palakalafi 3)b

3. Hangē ko ia ʻoku hā ʻi he Livitiko 25:8-12, naʻe anga-fēfē maʻu ʻaonga ʻa e kau ʻIsilelí mei he Siupelí?

3 ʻE lava ke tau mahinoʻi lelei ange ʻa e ʻuhinga ʻa Sīsū ʻi heʻene lea fekauʻaki mo e tauʻatāiná ʻaki ʻetau ʻuluaki lāulea ki he Siupeli naʻe fokotuʻutuʻu ʻe he ʻOtuá maʻa hono kakai ʻi he kuonga muʻá. Naʻe tala ʻe Sihova ki he kau ʻIsilelí: “Kuo pau ke mou fakatoputapuʻi ʻa e taʻu hono 50 pea fanongonongo ha tauʻatāina ʻi he fonuá ki he faʻahinga kotoa ʻoku nofo aí. ʻE hoko ia ko ha Siupeli kiate kimoutolu, pea ko e tokotaha taki taha ʻo kimoutolú te ne foki ki hono tofiʻá pea ko e tokotaha taki taha ʻo kimoutolú ʻoku totonu ke ne foki ki hono fāmilí.” (Lau ʻa e Livitiko 25:8-12.) ʻI he kupu ki muʻá, naʻa tau lāulea ai ki he anga ʻo e maʻu ʻaonga ʻa e kau ʻIsilelí mei he Sāpate fakauiké. Ka, naʻe anga-fēfē ʻa e maʻu ʻaonga ʻa e kau ʻIsilelí mei he Siupelí? Sai, tau pehē pē naʻe ʻi ai ha moʻua lahi ʻo ha tokotaha ʻIsileli pea ko hono olá, naʻe kounaʻi ia ke fakatau atu hono kelekelé ke totongiʻaki hono moʻuá. Lolotonga ʻa e taʻu Siupelí, naʻe pau ke fakafoki kiate ia ʻa hono kelekelé. Ko ia ai, ko e tangatá ʻe lava ke ne “foki ki hono tofiʻá,” pea ko e tofiʻa ʻa ʻene fānaú ʻi he kahaʻú heʻikai mole ia. ʻI ha tuʻunga ʻe taha, naʻe ʻi ai ha moʻua lahi ʻo ha tangata pea pau nai ke ne fakatau atu ha taha ʻene fānaú—pe naʻa mo ia tonu—ke hoko ko ha pōpula ke totongiʻaki ʻa e moʻuá. Lolotonga ʻa e taʻu Siupelí, ko e pōpulá naʻe pau ke ne “foki ki hono fāmilí.” Ko ia naʻe ʻikai ha taha ʻe hoko ko ha pōpula taʻengata ʻo taʻeʻiai ha ʻamanaki! He tokanga moʻoni ē ko Sihova!

4-5. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau ako fekauʻaki mo e Siupeli ʻi he kuonga muʻá?

4 Ko e hā ha toe ʻaonga ʻo e Siupelí? Naʻe fakamatalaʻi ʻe Sihova: “ʻOku ʻikai totonu ke hoko ha taha ʻi ho lotolotongá ʻo masiva, koeʻuhí ʻe tāpuakiʻi moʻoni koe ʻe Sihova ʻi he fonua ʻoku foaki atu ʻe Sihova ko ho ʻOtuá ke ke maʻu ko ha tofiʻá.” (Teu. 15:4) He kehe ē ko ia mei he meʻa ʻoku hoko ʻi he māmaní he ʻaho ní, ʻa ia ko e koloaʻiá ʻoku nau toe koloaʻia ange pea koe masivá, ʻoku nau toe masiva ange!

5 ʻI he tuʻunga ko e kau Kalisitiané, ʻoku ʻikai ke tau ʻi he malumalu ʻo e Lao ʻa Mōsesé. ʻOku ʻuhinga ení ʻoku ʻikai ke tau tauhi ʻa e fokotuʻutuʻu ʻo e Siupeli ʻi he kuonga muʻá fekauʻaki mo hono fakatauʻatāinaʻi ʻa e kau pōpulá, fakamolemoleʻi ʻa e moʻuá, pea fakafoki ʻa e kelekele tukufakaholó. (Loma 7:4; 10:4; ʻEf. 2:15) Neongo ia, ʻoku mahuʻinga ke tau ako fekauʻaki mo e Siupelí. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhi ʻoku lava ke tau maʻu ʻa e tauʻatāina, ʻoku fakamanatu mai ai kiate kitautolu ʻa e meʻa naʻe fokotuʻu ʻe Sihova maʻá e kau ʻIsilelí.

FANONGONONGO ʻE SĪSŪ ʻA E TAUʻATĀINÁ

6. Ko e hā ʻoku fiemaʻu ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá ke fakatauʻatāinaʻi mei aí?

6 Ko kitautolu kotoa ʻoku tau fiemaʻu ke fakatauʻatāinaʻi kitautolu koeʻuhi ʻoku tau pōpula ki he angahalá, ko ha pōpula mātuʻaki fakamamahi. Koeʻuhi ko ʻetau angahalaʻiá, ʻoku tau tupu ai ʻo motuʻa, puke, pea mate. ʻOku fakamoʻoniʻi ia ʻe he tokolahi ʻi he taimi ʻoku nau sio ai ki ha sioʻata pe ʻalu ʻo sio ki ha toketā. ʻOku tau toe loto-siʻi foki ʻi heʻetau fai ʻa e ngaahi angahalá. Naʻe pehē ʻe he ʻapositolo ko Paulá naʻe “taki pōpula [ia] ki he lao ʻa angahalá ʻa ia [naʻe ʻi hono] sinó.” Naʻá ne toe pehē: “He toki tangata fakaʻofa ē ka ko au! Ko hai te ne fakahaofi au mei he sino ʻokú ne fakatupunga ʻa e mate ko ení?”—Loma 7:23, 24.

7. Ko e hā naʻe tomuʻa tala ʻe ʻAisea fekauʻaki mo e tauʻatāiná?

7 Ko e meʻa fakafiefiá, naʻe fokotuʻutuʻu ʻe he ʻOtuá ha founga ke fakahaofi pe fakatauʻatāinaʻi ai kitautolu mei he angahalá. Ko Sīsū ʻa e kī ki he fakatauʻatāina ko iá. ʻI he senituli hono valu ki muʻa ʻi Hotau Kuongá, naʻe tomuʻa tala ʻe he palōfita ko ʻAiseá ha fakatauʻatāina maʻongoʻonga ʻi he kahaʻú. Ko e fakatauʻatāina maʻongoʻonga ko iá te ne fakahoko ha meʻa lahi mamaʻo ange ia ʻi he fakatauʻatāina ʻi he lolotonga ʻa e taʻu Siupeli ʻi ʻIsilelí. Naʻá ne tohi: “ʻOku ʻiate au ʻa e laumālie ʻo e ʻEiki Hau ko Sihová, koeʻuhi naʻe pani au ʻe Sihova ke u talaki ʻa e ongoongo leleí ki he kau anga-vaivaí. Naʻá ne fekauʻi mai au ke u haʻihaʻi ʻa e kau loto-mafesí, ke u fanongonongo ha tauʻatāina ki he pōpulá.” (ʻAi. 61:1) ʻOku ʻuhinga ʻa e kikite ko iá kia hai?

8. ʻOku ngāueʻaki kia hai ʻa e kikite ʻa ʻAisea fekauʻaki mo e tauʻatāiná?

8 Ko e kikite mahuʻinga ko ia fekauʻaki mo e tauʻatāiná naʻe kamata ke fakahoko ia ʻi he hili ʻa e kamata ʻe Sīsū ʻene ngāue fakafaifekaú. ʻI he taimi naʻe ʻalu ai ʻa Sīsū ki he sinakoke ʻi hono kolo tupuʻanga ko Nāsaletí, naʻá ne lau ʻa e ngaahi lea tofu pē ko ia ʻa ʻAiseá ki he kau Siu naʻe ʻi aí. Naʻe ngāueʻaki ʻe Sīsū kiate ia tonu ʻa e ngaahi leá ni: “ʻOku ʻiate au ʻa e laumālie ʻo Sihová, koeʻuhi naʻá ne pani au ke u talaki ʻa e ongoongo leleí ki he masivá. Naʻá ne fekauʻi mai au ke u fanongonongo ha tauʻatāina ki he pōpulá mo fakaʻā ʻa e mata ʻo e kuí, ke tuku ange atu ke tauʻatāina ʻa e faʻahinga ʻoku faingataʻaʻiá, ke malangaʻi ʻa e taʻu ʻo e hōifua ʻa Sihová.” (Luke 4:16-19) Naʻe anga-fēfē hono fakahoko ʻe Sīsū ʻa e kikite ko iá?

FUOFUA FAʻAHINGA KE FAKATAUʻATĀINAʻÍ

Lau ʻe Sīsū ha takainga tohi ʻi he sinakoke ʻi Nāsaletí

Fanongonongo ʻe Sīsū ʻa e tauʻatāiná ʻi he sinakoke ʻi Nāsaletí (Sio ki he palakalafi 8-9)

9. Ko e hā ʻa e faʻahinga tauʻatāina naʻe ʻamanekina ʻe he tokolahi ʻi he taimi ʻo Sīsuú?

9 Ko e tauʻatāina naʻe tomuʻa tala ʻe ʻAiseá pea mo ia naʻe lau ʻe Sīsuú naʻe kamata ke fakahoko ia ʻi he ʻuluaki senitulí. Naʻe fakapapauʻi eni ʻe Sīsū ʻi heʻene fanongonongo: “Kuo fakahoko ʻi he ʻahó ni ʻa e folofola ko eni kuo mou toki fanongo ki aí.” (Luke 4:21) Ko e tokolahi naʻa nau fanongo ki he meʻa naʻe lau ʻe Sīsuú mahalo naʻa nau ʻamanekina ha liliu fakapolitikale, ha tauʻatāina mei Loma. Naʻa nau ongoʻi nai ʻo hangē ko e ongo tangata naʻá na pehē: “Naʻa mau ʻamanaki ko e tangata ko ení ʻa e tokotaha te ne fakahaofi ʻa ʻIsilelí.” (Luke 24:13, 21) Ka ʻoku tau ʻilo naʻe ʻikai ekinaki ʻa Sīsū ki hono kau muimuí ke nau angatuʻu ki he ʻioke mamafa ʻa Lomá. ʻI hono kehé, naʻá ne tala ange kiate kinautolu ke ʻoange kia “Sisa ʻa e ngaahi meʻa ʻa Sisá.” (Māt. 22:21) Ko ia naʻe anga-fēfē hono ʻomi ʻe Sīsū ʻa e fakatauʻatāiná he taimi ko iá?

10. Naʻe fakaava ʻe Sīsū ʻa e hala ki he tauʻatāina mei he hā?

10 Naʻe haʻu ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtuá ke tokoni ki he kakaí ke nau maʻu ʻa e tauʻatāiná, ʻi he founga ʻe ua. ʻUluakí, naʻe fakaava ʻe Sīsū ʻa e hala ki he tauʻatāina mei he ngaahi tokāteline fakatupu lōmekina naʻe akoʻi ʻe he kau taki lotú. Ko e kau Siu tokolahi ʻi he taimi ko iá naʻa nau pōpula ki he talatukufakaholó mo e ngaahi tui halá. (Māt. 5:31-37; 15:1-11) Ko e faʻahinga naʻa nau taku ko e kau tataki fakalaumālié naʻa nau kui. ʻI hono talitekeʻi ʻa e Mīsaiá mo e fakamaama fakalaumālie naʻá ne ʻomí, naʻa nau nofo ai pē ʻi he fakapoʻulí mo e angahalá. (Sione 9:1, 14-16, 35-41) ʻI he ngaahi akonaki totonu mo e faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻa Sīsuú, naʻá ne ʻai ai ke ʻiloʻi ʻe he faʻahinga anga-vaivaí ʻa e tauʻatāina fakalaumālié.—Mk. 1:22; 2:23–3:5.

11. Ko e hā ʻa e founga hono ua naʻe tokonaki mai ai ʻe Sīsū ʻa e tauʻatāiná?

11 Ko e founga hono ua naʻe tokonaki mai ai ʻe Sīsū ʻa e tauʻatāiná naʻe kau ki ai ʻa hono fakatauʻatāinaʻi ʻa e tangatá mei he pōpula ki he angahala tukufakaholó. Makatuʻunga ʻi he feilaulau ʻa Sīsuú, ʻe lava ke fakamolemoleʻi ai ʻe he ʻOtuá ʻa e angahala ʻa e faʻahinga ʻoku nau fakahāhā ʻa e tuí pea tali ʻa e huhuʻi naʻá Ne tokonakí. (Hep. 10:12-18) Naʻe pehē ʻe Sīsū: “Kapau ʻoku fakatauʻatāinaʻi kimoutolu ʻe he Fohá, te mou tauʻatāina moʻoni.” (Sione 8:36) Ko e tauʻatāina ko iá naʻe mātuʻaki lahi ange ia ʻi he meʻa naʻe lava ke maʻu ʻi he lolotonga ʻa e taʻu Siupeli ʻi ʻIsilelí! Ko e fakatātaá, ko ha tangata naʻe fakatauʻatāinaʻi lolotonga ʻa e Siupelí te ne toe hoko nai ko ha pōpula, pea ʻi ha tuʻunga, ʻe faai atu pē ʻo ne mate.

12. Ko hai ʻa e fuofua faʻahinga ke maʻu ʻaonga mei he tauʻatāina naʻe fanongonongo ʻe Sīsuú?

12 ʻI he ʻaho ʻo e Penitekosi 33 T.S., naʻe pani ʻe Sihova ʻaki ʻa e laumālie māʻoniʻoní ʻa e kau ʻapositoló mo e kau tangata mo e kau fefine faitōnunga kehe. Naʻá ne ohi kinautolu ko hono ngaahi foha koeʻuhi ʻi he kahaʻú ʻe fokotuʻu hake kinautolu ki hēvani ke pule fakataha mo Sīsū. (Loma 8:2, 15-17) Ko kinautolu ʻa e fuofua faʻahinga ke maʻu ʻaonga mei he tauʻatāina naʻe fanongonongo ʻe Sīsū ʻi he sinakoke ʻi Nāsaletí. Ko e kau tangata mo e kau fefine ko iá naʻe ʻikai ke nau toe pōpula ki he ngaahi akonaki loi mo e ngaahi tōʻonga taʻefakatohitapu ʻa e kau taki lotu Siú. Naʻe toe lau ʻe he ʻOtuá kinautolu kuo nau tauʻatāina mei he ngaahi nunuʻa fakatupu mate ʻa e angahalá. Ko e Siupeli fakaefakatātā naʻe kamata ʻi hono pani ʻo e kau muimui ʻo Kalaisí ʻi he 33 T.S. ʻe ngata ia ʻi he fakaʻosinga ʻo e Pule Taʻu ʻe Afe ʻa Sīsuú. Ko e hā ʻe fakahoko ʻi he taimí ni ʻo aʻu ki he taimi ko iá?

Fakaikiiki Fekauʻaki mo e Siupeli Fakaefakatātaá

  1. 30 T.S.: Fanongonongo ʻe Sīsū ʻa e tauʻatāiná ʻi he sinakoke ʻo Nāsaletí (Luke 4:21)

  2. 33 T.S.: Kamata ʻa e Siupeli fakaefakatātaá ʻi hono pani ʻo e kau muimui ʻo Kalaisí (Loma 8:2, 15-17)

  3. ʻAHÓ NI: Fiefia ʻa e kau paní ʻi he ngaahi ʻaonga ʻo e Siupeli fakaefakatātaá

  4. TAʻU ʻE TAHA AFE: ʻI he Pule Taʻu ʻe Afe ʻa Kalaisí, ʻe hokosia ʻe he tangatá ʻa e fakafoʻou mo e fakatauʻatāina

  5. NGATA ʻO E PULE TAʻU ʻE TAHA AFE ʻA KALAISÍ: Ngata ʻa e Siupeli fakaefakatātaá, ʻo fakatauʻatāinaʻi kakato ai ʻa e tangatá mei he angahalá mo e maté (Loma 8:21)

FAKATAUʻATĀINAʻI MO HA LAUI MILIONA KEHE

13-14. Ko hai ʻe lava ke maʻu ʻaonga mei he tauʻatāina naʻe fanongonongo ʻe Sīsuú, tuku kehe ʻa e kau Kalisitiane paní?

13 ʻI he ʻahó ni, ko e kakai loto-moʻoni ʻe laui miliona mei he ngaahi puleʻangá kotoa ʻoku nau kau ʻi he ‘fanga sipi kehé.’ (Sione 10:16) Kuo ʻikai ke ui kinautolu ʻe he ʻOtuá ke nau pule ʻi hēvani mo Sīsū. ʻI hono kehé, ʻoku nau maʻu ha ʻamanaki makatuʻunga ʻi he Tohi Tapú ke moʻui taʻengata ʻi he māmaní. Ko hoʻo ʻamanakí ia?

14 Naʻa mo e taimí ni ʻokú ke maʻu ʻa e ngaahi ʻaonga ʻe niʻihi ʻa ia ʻoku maʻu ʻe he faʻahinga te nau hoko ko e konga ʻo e Puleʻanga fakahēvani ʻo e ʻOtuá. ʻI hoʻo tui ki he taʻataʻa ʻo Sīsū naʻe lilingí, ʻe lava ke ke kole ki ha fakamolemole ki hoʻo ngaahi angahalá. ʻOku iku atu ia ki ha tuʻunga lelei mo e ʻOtuá pea mo ha konisēnisi lelei ʻi hono ʻaó. (ʻEf. 1:7; Fkh. 7:14, 15) Fakakaukau atu foki ki he ngaahi tāpuaki ʻokú ke fiefia ai koeʻuhi kuo fakatauʻatāinaʻi koe mei he ngaahi tui taʻefakatohitapú. Naʻe pehē ʻe Sīsū: “Te mou ʻilo ʻa e moʻoní, pea ʻe fakatauʻatāinaʻi kimoutolu ʻe he moʻoní.” (Sione 8:32) He fakafiefia ē ko ha tauʻatāina pehē!

15. Ko e hā ʻa e tauʻatāina mo e ngaahi tāpuaki ʻoku lava ke tau ʻamanaki ki ai ʻi he kahaʻú?

15 ʻOku lava ke ke ʻamanaki ki ha tauʻatāina lahi ange ʻe hoko mai. ʻI he kahaʻu ofi maí, ʻe ngāue vave ʻa Sīsū ke toʻo atu ʻa e lotu loí mo e ngaahi tuʻunga-pule fakameleʻi fakaetangatá. ʻE maluʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e “fuʻu kakai lahi” ʻoku tauhi kiate iá, pea te ne fakaʻatā leva kinautolu ke fiefia ʻi he ngaahi tāpuaki ʻi he palataisi he māmaní. (Fkh. 7:9, 14) ʻE fokotuʻu mai ha fuʻu kakai tokolahi pea te nau maʻu ʻa e faingamālie ke fakatauʻatāinaʻi mei he kotoa ʻo e ngaahi nunuʻa ʻa e angahala ʻa ʻĀtamá.—Ngā. 24:15.

16. Ko e hā ʻa e tauʻatāina maʻongoʻonga ʻoku fakatatali mai ki he faʻahinga ʻo e tangatá?

16 Lolotonga ʻa e Pule Taʻu ʻe Afe ʻa Sīsuú, ko ia mo hono kaungāpulé te nau tokoni ke ʻai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ke nau hoko ʻo haohaoa fakaesino pea moʻui lelei fakalaumālie. Ko e taimi ʻo e fakafoʻou mo e fakatauʻatāina ko ení ʻe hangē ia ko e Siupeli ʻi ʻIsilelí. ʻE ʻuhinga ení ko e faʻahinga kotoa ʻi he māmaní ʻoku nau tauhi mateaki kia Sihová te nau haohaoa, ʻo tauʻatāina mei he angahalá.

Fāmili mei he matakali kehekehe ʻoku nau fiefia ʻi he toli kālepi ʻi he māmani foʻoú

ʻI he māmani foʻoú, te tau fiefia ʻi hono fai ʻa e ngāue ʻaonga mo fakafiemālie (Sio ki he palakalafi 17)

17. Ko e hā ʻoku tomuʻa tala ʻi he ʻAisea 65:21-23 fekauʻaki mo e kakai ʻa e ʻOtuá? (Sio ki he tā ʻi he takafí.)

17 Ko ha fakamatala fakaekikite fekauʻaki mo e moʻui ʻi he māmaní ʻoku maʻu ia ʻi he ʻAisea 65:21-23. (Lau.) Ko e moʻui ko iá ʻoku ʻikai ko ha moʻui fakapikopiko. ʻI hono kehé, ʻoku fakahaaʻi ʻi he Tohi Tapú ko e kakai ʻa e ʻOtuá ʻi he taimi ko iá te nau fai ha ngāue ʻaonga mo mohu ʻuhinga. ʻI he ngataʻanga ʻo e vahaʻa taimi ko iá, ʻoku lava ke tau fakapapauʻi “ko e ngaahi meʻa fakatupú ʻe fakatauʻatāinaʻi foki mei he pōpula ki he ʻauhá pea nau maʻu ʻa e tauʻatāina lāngilangiʻia ʻa e fānau ʻa e ʻOtuá.”—Loma 8:21.

18. Ko e hā ʻoku lava ai ke tau tui te tau maʻu ha kahaʻu fisifisimuʻá?

18 Hangē pē ko ia naʻe fokotuʻutuʻu ʻe Sihova maʻá e kau ʻIsilelí ke ʻai ke mafamafatatau ʻa e ngāué mo e mālōloó, te ne fai pehē pē ki heʻene kakaí ʻi he Pule Taʻu ʻe Afe ʻa Kalaisi ʻoku teu ke hoko maí. ʻE ʻi ai moʻoni ʻa e taimi ki he ngaahi ngāue fakalaumālie. Ko e lotu ki he ʻOtuá ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ki he fiefiá ʻi he ʻahó ni, pea ʻe pehē pē ʻi he māmani foʻoú. ʻIo, ʻoku tau maʻu ʻa e ʻuhinga lelei ke fiefia ʻi he ngāue lelei mo e ngāue fakalaumālie ʻoku lava ke tau ʻamanaki atu ki ai ʻi he taimi ʻe maʻu ai ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá ʻoku tuí ʻa e moʻui ʻi he Pule Taʻu ʻe Afe ʻa Kalaisí.

ʻE FĒFĒ HAʻO TALI?

  • Ko e hā ʻa e Siupeli ʻi ʻIsilelí, pea naʻe anga-fēfē maʻu ʻaonga ʻa e puleʻangá mei aí?

  • Kuo anga-fēfē hono fakaaʻu ʻe Sihova ʻa e tauʻatāiná ki he kau paní?

  • ʻE anga-fēfē hono fakaaʻu ʻe Sihova ʻa e tauʻatāina kakató ki he “fanga sipi kehe”?

HIVA 54 Kuo Pau Ke Tau Maʻu ʻa e Tuí

a Naʻe tokonaki ʻe Sihova ha fokotuʻutuʻu makehe ki he tauʻatāiná, ke fakahoko ʻi ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá. Ko e Siupelí. Ko e kau Kalisitiané ʻoku ʻikai ke nau ʻi he malumalu ʻo e Lao ʻa Mōsesé; neongo ia, ko e Siupelí ʻoku ʻi ai hono ʻuhinga kiate kitautolu. ʻI he kupu ko ení, te tau sio ai ki he anga hono fakamanatu mai ʻe he Siupeli ʻi he kuonga muʻá ha tokonaki kuo fai ʻe Sihova maʻa kitautolu pea mo e founga ʻe lava ke tau maʻu ʻaonga ai mei aí.

b FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: ʻI he Siupelí, ko e kau tangata naʻe ʻave pōpulá naʻe fakatauʻatāinaʻi pea lava ke nau foki ki honau fāmilí mo honau tofiʻá.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share