Ko ha Ako ʻOkú Ne Teuʻi Kitautolu ki he Meʻa ʻOku Mahuʻinga Tahá
1 ʻOku ʻalu ʻa e kakaí ki he akó ke maʻu ha fakahinohino ʻa ia ʻe tokoniʻi ai kinautolu ke nau aʻusia ʻenau ngaahi taumuʻa ʻi he moʻuí. Kae kehe, ko e hā ʻa e taumuʻa ʻe lava ke mahuʻinga ange ʻi hono fakahīkihikiʻi ʻa e Tokotaha-Foaki tonu ʻo e moʻuí mo hono tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ki hono ako ʻa ʻene ngaahi taumuʻá mo ʻene ngaahi foungá? Halaʻatā. Ko e taumuʻa ʻo e Ako Fakafaifekau Fakateokalatí ke teuʻi kitautolu ke akoʻi ʻetau tuí ki he niʻihi kehé. Ko ia ai, ʻi heʻetau maʻu ʻa e akó ʻi he uike taki taha, ʻoku tau maʻu ai ʻa e ngaahi pōtoʻi ʻokú ne teuʻi kitautolu ki he ngaahi ngāue mahuʻinga taha ʻi he moʻuí.
2 Ko e “Taimi-Tēpile ki he Ako Fakafaifekau Fakateokalati ki he 2003” naʻe ʻomai ia ʻi he ʻīsiu ʻo ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga ʻo e māhina kuo ʻosí. ʻOku kau ki he taimi-tēpilé ʻa e ngaahi fakaikiiki ki he founga ʻe fai ʻaki ʻa e akó. Te ke ʻilo nai ʻoku ʻaonga ke tauhi ʻa e taimi-tēpilé ʻi hoʻo tatau ʻo e Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí, ʻa ia ʻoku totonu ke ke haʻu mo ia ki he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí ʻi he uike taki taha. Lāulea angé ki he niʻihi ʻo e ngaahi tafaʻaki ʻo e Ako Fakafaifekau Fakateokalati ki he 2003.
3 Tuʻunga ʻo e Leá: Kamata ʻi Sanuali, ʻe kamataʻaki ʻa e fakataha taki taha ha malanga miniti ʻe nima fekauʻaki mo ha tuʻunga ʻo e leá pe ko ha tafaʻaki ʻo e lautohí, akó, pe ko e faiakó. ʻE fai ʻe he ʻovasia akó ʻa e ngaahi malanga kamata ko ení, pe te ne vaheʻi nai ki ha tokotaha mātuʻa taau kehe ke ne fai ʻa e malangá ni. ʻE lāulea nai ʻa e tokotaha malangá ki he ʻuhinga mo e mahuʻinga ʻo e tuʻunga ʻo e leá. ʻOku totonu leva ke ne fakalahi ʻa e fakamatalá ʻaki ʻa e lāulea ki he ngaahi fakatātā Fakatohitapú mo hono fakahāhā ʻa e founga ke ngāueʻaki ai ʻa e tuʻunga ʻo e leá, ʻo fakahanga tautefito ʻa e tokangá ki he founga ʻe lava ke fakalakalaka ai ʻetau ngāue fakafaifekaú ʻi hono fai iá.
4 Konga Fika 1: Ko e fanga tokoua ʻoku vaheʻi ke nau fai ʻa e malanga fakahinohinó ʻoku toe fakahinohino ke nau “fakahanga ʻa e tokangá ki he ʻaonga moʻoni ʻo e fakamatala ʻoku fai ki ai ʻa e lāuleá.” ʻOku ʻuhinga ení ko hono fakahā ki he fakatahaʻangá ʻa e founga ke ngāueʻaki ai ʻa e fakamatalá. Kapau te ke maʻu ʻa e konga ko ení, sio ki he peesi 48-9 ʻo e tohi ako, Ako Fakafaifekau ki ha ngaahi fokotuʻu ki he founga ke teuteu aí, pea ako ʻa e ngaahi maʻuʻanga fakamatala ʻoku fakahaaʻi ʻi he ʻiniteki ʻo e tohí ʻi lalo ʻi he “Ngāueʻaki ʻaonga.”
5 Taimi-Tēpile Lau Tohitapú: Kapau naʻe ʻikai malava ke ke tauhi maʻu ki he lau Tohitapu fakauiké ʻi he kuohilí, ko e hā ʻoku ʻikai ai te ke fakapapauʻi ke pipiki ki he taimi-tēpile ʻi he taʻu ní? Ko e faʻahinga ʻoku nau fai iá te nau ʻosiki ai ʻa e Ngaahi Konga Tohitapu Faka-Kalisi Kalisitiané ʻi he ngataʻanga ʻo e taʻú. Ko e ngaahi ʻaonga ʻo hono kamata ha polokalama lau Tohitapu ʻi he ngaahi Konga Tohitapu Faka-Kalisi Kalisitiané ʻoku lāulea ki ai ʻi he peesi 10, palakalafi 4, ʻo e tohi Ako Fakafaifekau.
6 Meʻa Mahuʻinga mei he Lau Tohitapú: Kuo fakalahi ʻa e konga ko ení ki he miniti ʻe hongofulu koeʻuhi ke lava ʻa e kau fanongó ʻo fai ha ngaahi fakamatala ki he lau Tohitapu ʻi he uiké. Ko e faʻahinga ʻoku vaheʻi ki aí ʻoku totonu ke nau pipiki ki he taimi ʻoku vaheʻi maí. ʻE fai ia ʻi he uike kotoa pē, ʻo kau ai ʻa e uike ʻo e fakamanatu tala ngutú. ʻI hoʻo lau ʻa e ngaahi vahe kuo vaheʻí, kumi ki he ngaahi poini ʻe ʻaonga kiate koe ʻi hoʻo ako fakafāmilí, ʻi hoʻo ngāue fakafaifekaú, pe ʻi hoʻo founga moʻuí. Ko e hā ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻo Sihova naʻe fakahāhā ʻi heʻene feangainga mo e kakaí pea mo e ngaahi puleʻangá? Ko e hā naʻá ke ako naʻá ne ʻai ke mālohi hoʻo tuí pea langa hake ai hoʻo houngaʻia kia Sihová? Mateuteu ke tali ʻi ha poini pē ʻi he ngaahi vahe kuo vaheʻí, naʻa mo e ngaahi veesi ke lau lolotonga ʻa e Konga Fika 2, koeʻuhi ko e tokoua te ne fakahoko ʻa e lautohí ʻe ʻikai te ne fakamatalaʻi ʻa e ngaahi vēsí.
7 Konga Fika 2: Ko e ʻuluaki konga ʻa e kau akó ʻi he uike taki taha ko hono fai ʻo e lautohi fakahāhaá. ʻE toʻo kotoa ia mei he lau Tohitapu ki he uiké tuku kehe ʻa e lautohi fakaʻosi ʻi he māhina taki taha. Ko e lautohi fakaʻosi ʻo e māhiná ʻe toʻo ia mei he Taua Leʻo. ʻOku totonu ke lau ʻe he tokotaha akó ʻa e fakamatala kuo vaheʻí ʻo ʻikai fai ha talateu pe ko ha fakaʻosi. ʻI he foungá ni, ʻe lava ke ne fakahangataha ai ʻene tokanga tefitó ki heʻene ngaahi pōtoʻi lautohí.—1 Tim. 4:13.
8 Konga Fika 3 mo e Fika 4: Ko e niʻihi ʻo e ngaahi konga ko ení ʻoku ʻi ai ʻa e maʻuʻanga fakamatala lahi ange mei he tohi Reasoning ʻi he ngaahi konga kehé; ko e niʻihi ʻokú ne maʻu pē ha kaveinga. Ko e faʻahinga ʻoku ʻoange ki ai ʻa e ngaahi konga fakataha mo e maʻuʻanga fakamatala fakangatangatá pe ko ha kaveingá pē te nau maʻu ai ʻa e faingamālie ke fakahoko ʻenau ngaahi malangá ʻaki hono fai ha fekumi ʻi heʻetau ngaahi tohi faka-Kalisitiané. ʻE ʻai ʻe he meʻá ni ke faingofua ange ai ki he fanga tuofāfiné ke feʻunuʻaki ʻenau ngaahi fakamatalá ki honau kau tokoní.
9 Ngaahi Fokotuʻutuʻú: Hangē ko ia ʻoku fakahaaʻi ʻi he peesi 45 ʻo e tohi Ako Fakafaifekau, ʻe vaheʻi nai ʻe he ʻovasia akó ha fokotuʻutuʻu. Kapau ʻe ʻikai te ne fai ia, ʻe fili leva ʻe he fanga tuofāfiné ha fokotuʻutuʻu mei he lisi ʻi he peesi 82. Kapau ʻoku fai ʻe ha tuofefine ha malanga ʻe taha ʻi he māhina ʻe ua kotoa pē, ko e fokotuʻutuʻu ʻe 30 te ne ʻomai ai ʻa e tuʻunga kehekehe feʻunga ke toki ʻosi ʻi he taʻu ʻe nima. Ko e fanga tuofāfine ʻoku nau fili ʻa e Fika 30, ʻa ia, “Ko ha fokotuʻutuʻu ʻe taha ʻoku feʻungamālie ki ho feituʻú,” ʻoku totonu ke nau tohiʻi ʻa e fokotuʻutuʻú ʻi lalo pe ʻi mui ʻi heʻenau lauʻipepa ʻo e konga kuo vaheʻí (S-89). ʻE tohiʻi ʻe he ʻovasia akó ʻa e ʻaho ʻo e malangá ʻi he peesi 82 ʻo e tohi ʻa e tokotaha akó hoko atu ki he fokotuʻutuʻu naʻá ne ngāueʻakí. ʻE lava ke ne fai eni ʻi he taimi tatau ʻokú ne fakaʻilongaʻi ai ʻa e foomu akonaki ʻa e tokotaha akó.
10 Foomu Akonakí: Ko hoʻo foomu akonakí ʻoku ʻi hoʻo tohí ia. ʻOku ʻasi ia ʻi he peesi 79-81. Ko ia ai, ʻe fiemaʻu ke ke ʻoange hoʻo tohí ki he ʻovasia akó hili ʻa e malanga taki taha ʻokú ke faí. ʻE fiemaʻu ʻe he ʻovasia akó ke tauhi maʻu ha lēkooti ʻo e ngaahi poini akonaki ʻoku ngāue ki ai ʻa e kau akó.
11 Fakamanatu Tala Ngutu: Ko e fakamanatu ʻo e Ako Fakafaifekau Fakateokalatí ʻe fai tala ngutu ia. ʻE fai ia tuʻo taha ʻi he māhina ʻe ua kotoa pē pea ʻe feʻunga ia mo e miniti ʻe 30. Ko e ngaahi fehuʻi ʻe lāulea ki ai lolotonga ʻa e fakamanatú ʻe hā hokohoko atu ia ʻi he ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga. Kapau ko e uike kuo fakataimitēpileʻi ki he fakamanatu tala ngutú ʻoku fenāpasi ia mo e uike ʻo ha ʻasemipilī fakasēketi pe ko e ʻaʻahi ʻa e ʻovasia sēketí, ko e ngaahi malanga leva ʻi he uike hoko maí ʻoku totonu ke fai ia ʻi he uike ʻe taha ki muʻa pea ko e fakamanatu tala ngutú ʻoku totonu ke fakataimitēpileʻi ia ki he uike hoko maí.
12 Ngaahi Kalasi Tokoni: ʻI he ngaahi fakatahaʻanga ʻoku tokolahi ange ai ʻi he toko 50 ʻa e faʻahinga ʻoku kau ki he akó, ʻe lāulea nai ʻa e kau mātuʻá ki hano ngāueʻaki ha ngaahi kalasi tokoni. “ʻE ngāueʻaki nai ʻa e fokotuʻutuʻu ko ení ki he ngaahi konga kotoa ʻa e kau akó pe ki he malanga ʻe ua fakaʻosí pē.” (Ako Fakafaifekau, p. 285) Ko e fokotuʻu ki muí ʻoku fai ia ke feʻunga mo e ngaahi fakatahaʻanga ʻoku tokolahi ai ʻa e fanga tuofāfiné kae tokosiʻi pē ʻa e fanga tokoua ʻoku nau tokangaʻi ʻa e ngaahi konga lautohí. ʻOku totonu ke fili ʻe he kau mātuʻá ha fanga tokoua taau ke nau fai ʻa e ngaahi kalasi ko ení.
13 Faiako Tokoni: Hangē ko ia ʻoku fakahaaʻi ʻi he taimi-tēpile ki he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí, ʻoku totonu ke fakanofo ha faiako tokoni ʻe he kulupu ʻo e kau mātuʻá ke ne fai ha akonaki fakatāutaha ki he kau mātuʻa mo e kau sevāniti fakafaifekau ʻoku nau fakahoko ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga mei he Tohitapú mo fai ʻa e ngaahi malanga fakahinohinó. Ko e tokoua kuo vaheʻi ke ne fai ení ʻoku totonu ke ne taukei, ko e tokotaha ʻa ia ko ʻene akonakí ʻe tokaʻi ia ʻe he kau mātuʻa kehé. Ko ʻene akonakí ʻoku totonu ke ʻaonga, ʻi hono fakaongoongoleleiʻi ha malanga mo e ngaahi founga fakafaiako leleí pea fokotuʻu atu ha poini ʻe taha pe ua ki he fakalakalaká. ʻOku ʻikai fiemaʻu ke fai ha akonaki hili ʻa e malanga kotoa pē ʻoku fai ʻe ha tokoua ʻoku toutou malanga. Kae kehe, ko e tokoua kuo vaheʻi ke ne fai ʻa e akonaki ko ení ʻoku totonu ke ne ʻiloʻi pea mahinoʻi naʻa mo e fanga tokoua ʻoku nau fai he taimí ni ʻa e ngaahi malanga maʻá e kakaí ʻe lava ke tokoniʻi ke nau fai ha fakalakalaka lahi ange.—1 Tim. 4:15.
14 Meʻa ke Fakafanongo ki Aí: Ko e hā ʻe lava ke ne tokoniʻi ha tokotaha faiako ʻi hono ʻanalaiso ha malangá? Ko e puha hono tolu ʻi he lahi taha ʻo e ngaahi vahe ʻe 53 kuo fakafika ʻo e tohi Ako Fakafaifekau ʻoku ʻi ai ha fakamatala nounou ʻo e meʻa ke fakafanongo ki aí. ʻOku totonu foki ke toe tokanga ʻa e ʻovasia akó ki he ngaahi fakamanatu pe ngaahi fokotuʻu kehe ʻi he tohí ʻa ia ʻe tokoniʻi ai ia ke ne fakapapauʻi vave ʻa e fokotuʻutuʻu fehōhoanaki-mālié pea mo e tuʻunga ola lelei ʻo ha malanga. Ko e fakatātaá, fakatokangaʻi ʻa e hokohoko ʻo e ngaahi fehuʻi ʻi ʻolunga ʻi he peesi 55 pea mo e ngaahi fakakaukau ʻi he palakalafi fakaʻosi ʻo e peesi 163.
15 Fakafonu ʻa e Ngaahi ʻAtaá: Tānaki atu ki hono ngaahi ʻatā laulahi he tafaʻakí, ko e tohi Ngāue Fakafaifekau ʻoku ʻi ai ha ngaahi ʻatā kuo faʻufaʻu ia ke ke tānaki ki ai ha ngaahi nouti lolotonga hoʻo ako fakafoʻituituí mo e taimi ʻokú ke kau ai ki he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí. (Sio ki he peesi 77, 92, 165, 243, 246, mo e 250.) Fakapapauʻi ke ke haʻu mo hoʻo tohí ʻi he uike taki taha. Muimui ai lolotonga ʻa e malanga kamatá. Hanganaki fakaava hoʻo tohí ki he toenga ʻo e akó. Fakatokangaʻi ʻa e ngaahi fokotuʻu ʻoku fai ʻe he ʻovasia akó. Tokanga ki he ngaahi founga fakafaiakó, ngaahi fehuʻí, ngaahi fakatātaá, ngaahi lea fakaefakatātaá, ngaahi talanoa fakatātaá, ngaahi tokoni ki he mamatá, pea mo e ngaahi faikehekehe ʻi hono ngāueʻaki ʻe he kau malangá. ʻI hono hiki ha nouti leleí, te ke malava ai ke manatuʻi pea ngāueʻaki ʻa e ngaahi poini lelei lahi ʻoku tānaki mei he akó.
16 Naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū Kalaisi ko hono malangaʻi ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ko e monū lahi taha ia ʻe lava ke fakaaʻu ki ha taha pē. Ko ʻene ngāue tefitó ia. (Mk. 1:38) Naʻá ne pehē: “Kuo pau ke u ʻave ʻa e ongoongolelei ki he ngaahi kolo kehe foki, ʻo tala ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtua; he naʻe fekau mai au ki he meʻa ko ia.” (Luke 4:43) ʻI he hoko ko e faʻahinga kuo nau tali ʻa e fakaafe ke muimui ʻiate iá, ko kitautolu foki ʻoku tau femoʻuekina lahi ʻi hono malangaʻi ʻa e ongoongo leleí, pea ʻoku tau feinga maʻu pē ke fakaleleiʻi ʻa e tuʻunga ʻo ʻetau “feilaulau fakafetaʻi.” (Hep. 13:15) Ke lavaʻi ʻa e taumuʻa ko iá, ʻofa ke tau fakapapauʻi ke kau tuʻumaʻu ʻi he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí, ko ha ako ʻa ia ʻe tokoni ki hono teuʻi kitautolu ki he meʻa ʻoku mahuʻinga taha ʻi he moʻuí.