LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w20 Maʻasi p. 24-29
  • ʻOfa Lahi ki he Tokotaha Taki Taha

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ʻOfa Lahi ki he Tokotaha Taki Taha
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2020
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • HOKO KO HA TOKOTAHA FAKAMELINO
  • HOKO ʻO TAʻEFILIFILIMĀNAKO
  • HOKO ʻO ANGA-TALITALI KAKAI
  • ʻAlunga Fakafiefia ʻo e Anga-Talitali Kakaí—ʻOku Mātuʻaki Fiemaʻu!
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2018
  • Hanganaki Fakatupulekina Hoʻo ʻOfá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2023
  • Tauhi ʻEtau Feʻofaʻakí ke Mālohi
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2023
  • Fiefia ʻi Hoʻo Fakalakalaká!
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2021
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2020
w20 Maʻasi p. 24-29

KUPU AKO 13

ʻOfa Lahi ki he Tokotaha Taki Taha

“Mou maʻu ā ʻa e ʻofa lahi ki he tokotaha taki taha mei he lotó.”—1 PITA 1:22.

HIVA 25 Fakamoʻoni e Tuʻunga Ākongá

ʻI HE KUPÚ NIa

Talanoa ʻa Sīsū ki heʻene kau ʻapositolo faitōnungá.

ʻI he pō fakaʻosi ʻo Sīsū mo ʻene kau ʻapositoló, naʻá ne fakamamafaʻi ʻa e ʻofá (Sio ki he palakalafi 1-2)

1. Ko e hā ʻa e fekau pau naʻe ʻoange ʻe Sīsū ki heʻene kau ākongá? (Sio ki he fakatātā ʻi he takafí.)

ʻI HE pō ki muʻa ke pekia ʻa Sīsuú, naʻá ne ʻoange ki heʻene kau ākongá ha fekau pau. Naʻá ne tala ange: “Hangē tofu pē ko ʻeku ʻofaʻi kimoutolú, ke mou feʻofaʻaki foki.” Naʻá ne toe pehē: “Ko e meʻa eni ʻe ʻilo ai ʻe he faʻahinga kotoa ko ʻeku kau ākonga kimoutolú—ʻo kapau ʻoku mou maʻu ʻa e ʻofá ʻi homou lotolotongá.”—Sione 13:34, 35.

2. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke fakahāhā ʻa e feʻofaʻakí?

2 Naʻe pehē ʻe Sīsū ko ʻene kau ākonga moʻoní ʻe fakaʻilongaʻi māʻalaʻala kinautolu kapau naʻa nau fakahāhā ʻa e ʻofa tatau mo ia naʻá ne fakahāhā. Ko e fakamatala ko iá naʻe moʻoni ʻi he ʻuluaki senitulí, pea ʻoku moʻoni ia ʻi he ʻahó ni. He mahuʻinga ē ke tau ikuʻi ha faʻahinga pole pē pea fakahāhā ʻa e feʻofaʻakí!

3. Ko e hā te tau lāulea ki ai ʻi he kupu ko ení?

3 Ko e taʻehaohaoa fakaetangatá ʻokú ne ʻai ke faingataʻa kiate kitautolu ke fakahāhā ʻa e ʻofa lahi ki he tokotaha taki taha. Naʻa mo ia, kuo pau ke tau feinga ke faʻifaʻitaki kia Kalaisi. ʻI he kupu ko ení, te tau lāulea ai ki he anga hono tokoniʻi kitautolu ʻe he ʻofá ke hoko ko e kau fakamelino, taʻefilifilimānako pea anga-talitali kakai. ʻI hoʻo ako ʻa e fakamatalá, ʻeke hifo: ‘Ko e hā ʻe lava ke u ako mei he fanga tokoua mo e fanga tuofāfine kuo nau hokohoko atu ke fakahāhā ʻa e feʻofaʻakí neongo ʻa e ngaahi polé?’

HOKO KO HA TOKOTAHA FAKAMELINO

4. Fakatatau ki he Mātiu 5:23, 24, ko e hā ʻoku totonu ai ke tau fakamelino mo ha tokoua ʻoku ʻi ai ha meʻa ʻoku koviʻia ai ʻiate kitautolu?

4 Naʻe akoʻi mai ʻe Sīsū ʻa e mahuʻinga ʻo e fakamelino mo ha tokoua ʻoku ʻi ai ha meʻa ʻoku koviʻia ai ʻiate kitautolu. (Lau ʻa e Mātiu 5:23, 24.) Naʻá ne fakamamafaʻi ʻa e fiemaʻu ke tau tauhi maʻu ha ngaahi vahaʻangatae lelei mo e niʻihi kehé kapau ʻoku tau loto ke fakahōifua ki he ʻOtuá. ʻOku fiefia ʻa Sihova ʻi heʻetau fai hotau lelei tahá ke fakamelino mo hotau fanga tokouá. Heʻikai ke ne tali ʻetau lotú kapau ʻoku tau tukulotoa ʻa e ʻitá pea fakafisi ke feinga ke fakamelino.—1 Sio. 4:20.

5. Ko e hā naʻá ne ʻai ke faingataʻa ki ha tokoua ke fakamelinó?

5 ʻE faingataʻa nai ke tau fakamelino. Ko e hā hono ʻuhingá? Fakakaukau ki he meʻa naʻe hoko kia Maʻake.b Naʻá ne ongoʻi loto-mamahi ʻi ha tokoua naʻá ne fakaangaʻi ia pea leaʻaki ʻa e ngaahi meʻa kovi fekauʻaki mo ia ki he niʻihi kehe ʻi he fakatahaʻangá. Naʻe fēfē ʻa e fakafeangai ʻa Maʻaké? “Naʻe ʻikai ke u makātakiʻi peá u ʻita,” ko ʻene manatú ia. Hili iá, naʻe fakaʻiseʻisa ʻa Maʻake ʻi heʻene tōʻongá pea feinga ke kole fakamolemole ki he tokouá pea fakamelino mo ia. Ka naʻe talitekeʻi ʻe he tokouá ʻa e feinga ʻa Maʻaké. ʻI he kamatá, naʻe fakakaukau ʻa Maʻake, ‘Ko e hā ʻoku totonu ai ke u hanganaki feingá kapau ʻoku ʻikai ke ne loto ke fakamelino?’ Neongo ia, naʻe fakalototoʻaʻi ia ʻe he ʻovasia sēketí ke ʻoua te ne foʻi. Ko e hā naʻe fai ʻe Maʻaké?

6. (a) Naʻe anga-fēfē ʻa e tuli ʻa Maʻake ki he melinó? (e) Naʻe anga-fēfē hono ngāueʻaki ʻe Maʻake ʻa e Kolose 3:13, 14?

6 ʻI he sivisiviʻi ʻe Maʻake ʻene fakakaukaú, naʻá ne fakatokangaʻi naʻe ʻikai ke ne anga-fakatōkilalo pea hehema ke māʻoniʻoni fakaekita. Naʻá ne ʻiloʻi naʻe fiemaʻu ke liliu ʻene tōʻongá. (Kol. 3:8, 9, 12) Naʻá ne fakaofiofi anga-fakatōkilalo ki he tokouá pea kole fakamolemole ki heʻene tōʻongá. Naʻe toe fai ʻe Maʻake ha tohi ki he tokouá, ʻo fakamatalaʻi ʻene fakatomala moʻoni pea mo e lahi ʻene loto ke na toe kamata foʻoú. Naʻe aʻu ʻo ʻave ʻe Maʻake ʻa e fanga kiʻi meʻaʻofa ki he tokouá ʻa ia naʻá ne fakakaukau ʻe saiʻia ai ʻa e tokouá. Ko e meʻa fakamamahí, naʻe hokohoko atu pē ʻa hono tukulotoa ʻe he tokouá ʻa e ʻitá. Neongo ia, naʻe hokohoko atu ʻa e talangofua ʻa Maʻake ki he fekau ʻa Sīsū ke ʻofa ki hono tokouá pea hoko ʻo fakamolemole. (Lau ʻa e Kolose 3:13, 14.) Naʻa mo e ʻikai tali ʻe he niʻihi kehé ʻetau ngaahi feinga ke fakamelinó, ko e ʻofa ʻa e kau Kalisitiane moʻoní te ne tokoniʻi kitautolu ke hanganaki fakamolemoleʻi kinautolu pea lotu ki ha ola lelei.—Māt. 18:21, 22; Kal. 6:9.

Fakatātā: Toutou feinga ha tuofefine ke fakahāhā ʻa e ʻofá ki ha kaungāmeʻa naʻá ne fakaʻitaʻi. 1. Fakafisi ʻa e tuofefine naʻe ʻitá ke tali ha telefoni mei hono kaungāmeʻá. 2. Fakafisi ʻa e tuofefine naʻe ʻitá ke tali ha meʻaʻofa mei hono kaungāmeʻá. 3. Fanongo ʻa e tuofefine naʻe ʻitá ʻi hono fakapapauʻi ange ʻe hono kaungāmeʻá ʻene ʻofa ʻiate iá.

ʻE fiemaʻu nai ʻa e feinga lahi ke ikuʻi ʻa e ngaahi ongoʻi ʻikai leleí (Sio ki he palakalafi 7-8)c

7. (a) Ko e hā naʻe enginaki mai ʻa Sīsū ke tau faí? (e) Ko e hā ʻa e tuʻunga faingataʻa naʻe fehangahangai mo ha tuofefine?

7 Naʻe enginaki mai ʻa Sīsū ke tau hanganaki fakafeangai ki he niʻihi kehé ʻi he founga ʻoku tau loto ke nau fakafeangai mai ʻaki kiate kitautolú. Naʻá ne tānaki mai ʻoku totonu ke ʻoua ʻe fakangatangata pē ʻetau ʻofá ki he faʻahinga ʻoku nau fakahāhā mai ʻa e ʻofá. (Luke 6:31-33) Neongo ʻoku ʻikai faʻa hoko eni, fēfē kapau ʻe fakaʻehiʻehi ha taha ʻi he fakatahaʻangá meiate koe pea fakafisi ke lea atu? Ko e meʻa ia naʻe hokosia ʻe Lala. ʻOkú ne fakamatala: “Naʻe tukunoaʻi au ʻe ha tuofefine, pea naʻe ʻikai te u ʻilo hono ʻuhingá. Naʻá ku ongoʻi loto-mafasia pea ʻikai toe saiʻia ke ʻalu ki he fakatahá.” ʻI he ʻuluaki taimí, ko e fakaʻuhinga ia ʻa Lala: ‘Naʻe ʻikai te u fai ha meʻa hala. He ko ē, ko e niʻihi kehe ʻi he fakatahaʻangá ʻoku nau toe ongoʻi faikeheʻia he tōʻonga ʻa e tuofefine ko ení.’

8. Ko e hā naʻe fai ʻe Lala ke fakamelinó, pea ko e hā ʻe lava ke tau ako mei heʻene hokosiá?

8 Naʻe fou ʻa Lala ʻi he ngaahi sitepu ke fakamelino. Naʻá ne lotu kia Sihova pea fili ke talanoa ki he tuofefiné. Naʻá na talanoa fekauʻaki mo e palopalemá, feʻiloaki peá na fakamelino. Naʻe hā ngali lelei ʻa e meʻa kotoa. ʻOku pehē ʻe Lala: “Ka ki mui ai, naʻe toe fakahāhā mai ʻe he tuofefiné ʻa e tōʻonga tatau hangē pē ko ia ki muʻá. Naʻá ku mātuʻaki loto-siʻi.” ʻI he kamatá, naʻe ongoʻi ʻe Lala ʻe lava ke ne fiefia kapau pē ʻe liliu ʻe he tuofefiné ʻene tōʻongá. Ka naʻe faai atu pē, naʻe ʻiloʻi ʻe Lala ko e meʻa lelei taha naʻe lava ke ne faí ko e hokohoko atu ʻa e fakafeangai ki he tuofefiné ʻi he ʻofa mo e “fefakamolemoleʻaki mātuʻaki loto-lelei.” (ʻEf. 4:32–5:2) Naʻe manatuʻi ʻe Lala ko e ʻofa ʻa e kau Kalisitiane moʻoní “ʻoku ʻikai te ne hanganaki fakalau ʻa e koví. ʻOkú ne ʻūkuma ʻa e meʻa kotoa pē, tui ʻi he meʻa kotoa pē, ʻamanaki ʻi he meʻa kotoa pē, kātekina ʻa e meʻa kotoa pē.” (1 Kol. 13:5, 7) Naʻe toe maʻu ʻe Lala ʻa e nonga ʻo e ʻatamaí. ʻI he faai atu ʻa e taimí, naʻe toe anga-fakakaumeʻa ange ʻa e tuofefiné kiate ia. ʻI hoʻo tuli ke melino mo ho fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné pea hokohoko atu ʻa e ʻofa ʻiate kinautolú, ʻe lava ke ke fakapapauʻi “ko e ʻOtua ʻo e ʻofá mo e melinó te ne ʻiate kimoutolu.”—2 Kol. 13:11.

HOKO ʻO TAʻEFILIFILIMĀNAKO

9. Fakatatau ki he Ngāue 10:34, 35, ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ke tau taʻefilifilimānakó?

9 Ko Sihova ʻoku ʻikai ke filifilimānako. (Lau ʻa e Ngāue 10:34, 35.) ʻI heʻetau taʻefilifilimānakó, ʻoku tau fakamoʻoniʻi ai ko ʻene fānau kitautolu. ʻOku tau talangofua ki he fekau ke ʻofa ki hotau kaungāʻapí ʻo hangē pē ko kitautolú, pea ʻoku tau tauhi maʻu ʻa e melino ʻi hotau fāmili fakalaumālié.—Loma 12:9, 10; Sēm. 2:8, 9.

10-11. Naʻe anga-fēfē hono ikuʻi ʻe ha tuofefine ʻa e ngaahi ongoʻi ʻikai leleí?

10 Ko hono toʻo atu ʻa e taʻefilifilimānakó heʻikai nai ke faingofua ki he niʻihi. Ko e fakatātaá, fakakaukau ki he meʻa naʻe hoko ki ha tuofefine ko Lute. ʻI heʻene taʻu hongofulu tupú, naʻe fakahoko ʻe ha tokotaha mei ha fonua kehe ha meʻa ʻikai lelei kiate ia. Naʻe anga-fēfē ʻene uesia iá? ʻOku pehē ʻe Lute: “Naʻá ku fehiʻa ʻi he meʻa kotoa fekauʻaki mo e fonua ko iá. Naʻá ku fakakaukau naʻe tatau ʻa e kakai kotoa mei he feituʻu ko iá, naʻa mo e fanga tokouá mo e fanga tuofefiné.” Naʻe anga-fēfē hono ikuʻi ʻe Lute ʻene ngaahi ongoʻi ʻikai leleí?

11 Naʻe ʻiloʻi ʻe Lute kuo pau ke ne tauʻi ʻene fakakaukau ʻikai leleí. Naʻá ne lau ʻa e ngaahi hokosia mo e līpooti mei he Yearbook fekauʻaki mo e fonua ko iá. ʻOkú ne pehē: “Naʻá ku feinga ke fakakaukau pau fekauʻaki mo e kakai ʻi he fonua ko iá. Naʻe kamata ke u fakatokangaʻi ko e fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ʻoku nau faivelenga kia Sihova. Naʻe hoko ʻo hā mahino kiate au ko kinautolu foki ko ha konga ʻetau fetokouaʻaki ʻi māmani lahí.” Faai atu pē, naʻe ʻiloʻi ʻe Lute naʻe fiemaʻu ke ne fai ʻa e meʻa lahi ange. ʻOkú ne fakamatala: “ʻI he taimi pē naʻá ku fetaulaki ai mo e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine mei he fonua ko iá, naʻá ku fai ha feinga makehe ke anga-fakakaumeʻa kiate kinautolu. Naʻá ku talanoa kiate kinautolu pea ʻiloʻi lelei ange kinautolu.” Ko e hā ʻa e olá? ʻOku pehē ʻe Lute: “Naʻe faai atu pē ʻo mole atu ʻeku ngaahi ongoʻi ʻikai leleí.”

ʻI ha Fale Fakatahaʻanga, kakata ha ongo meʻa mali ʻe toko ua lolotonga ʻenau sio ki ha telefoni. ʻI muí, ʻoku talanoa fiefia ha tokoua ʻe toko tolu. Ko ha tokoua taʻumotuʻa ʻoku loto-mamahi ʻi he ʻikai fakaafeʻi ia ke kau ʻi ha taha ʻo e ongo fetalanoaʻakí.

Kapau ʻoku tau maʻu ʻa e ʻofa lahi “ki he haʻohaʻonga fakakātoa ʻo e fanga tokouá” te tau fakaʻehiʻehi ai mei he hoko ʻo filifilimānakó (Sio ki he palakalafi 12-13)d

12. Ko e hā ʻa e palopalema naʻe maʻu ʻe ha tuofefine ko Sela?

12 ʻE hoko nai ʻa e niʻihi ʻo filifilimānako ʻo ʻikai ke nau ʻilo ki ai. Ko e fakatātaá, ko Sela, naʻá ne fakakaukau naʻe ʻikai ke ne filifilimānako koeʻuhi naʻe ʻikai ke ne fakamāuʻi ʻa e kakaí ʻo makatuʻunga ʻi honau matakalí, ko honau tuʻunga fakapaʻangá pe ko honau tuʻunga fua fatongia ʻi he kautahá. Ka ʻokú ne pehē: “Naʻe kamata ke u fakatokangaʻi naʻá ku filifilimānako moʻoni.” ʻI he founga fē? Naʻe haʻu ʻa Sela mei ha fāmili ako lelei pea naʻá ne saiʻia ke feohi mo e kakai mei he puipuituʻa tatau. Naʻe aʻu ʻo ne tala ange ki ha kaumeʻa ʻe taha: “ʻOku ou feohi mo e ngaahi kaungātui ʻoku nau ako lelei. ʻOku ou fakaʻehiʻehi mei he faʻahinga ʻoku ʻikai ke nau peheé.” ʻOku hā mahino naʻe fiemaʻu kia Sela ke liliu ʻene tōʻongá. Anga-fēfē?

13. Ko e hā ʻoku lava ke tau ako mei he anga hono liliu ʻe Sela ʻene tōʻongá?

13 Naʻe tokoni ha ʻovasia sēketi kia Sela ke sivisiviʻi ʻene tōʻongá. ʻOkú ne pehē: “Naʻá ne fakaongoongoleleiʻi au ki heʻeku ngāue faitōnungá, ngaahi tali leleí mo e ʻilo fekauʻaki mo e Folofolá. Pea naʻá ne fakamatala leva ʻi he tupulaki ʻetau ʻiló, ʻoku fiemaʻu foki ke tau fakatupulekina ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalisitiane hangē ko e anga-fakatōkilalo, anga-fakanānā mo e meesi.” Naʻe maongo moʻoni ʻa e ngaahi lea ʻa e ʻovasia sēketí kia Sela. ʻOkú ne pehē: “Naʻá ku ʻiloʻi ko e meʻa ʻoku mahuʻinga moʻoní ko ʻetau hoko ʻo anga-lelei mo anga-ʻofa.” Ko hono olá, naʻe kamata ke kehe ʻene vakai ki he fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné. ʻOkú ne fakamatala: “Naʻá ku feinga ke mahinoʻi ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻokú ne ʻai kinautolu ke nau mahuʻinga kia Sihová.” Fēfē kitautolu? Heʻikai ʻaupito te tau loto ke ongoʻi ʻoku tau māʻolunga ange ʻi he niʻihi kehé koeʻuhi ko hotau tuʻunga fakaakó! Kapau ʻoku tau maʻu ʻa e ʻofa lahi “ki he haʻohaʻonga fakakātoa ʻo e fanga tokouá,” te tau fakaʻehiʻehi mei he hoko ʻo filifilimānakó.—1 Pita 2:17.

HOKO ʻO ANGA-TALITALI KAKAI

14. Fakatatau ki he Hepelū 13:16, ʻoku anga-fēfē ongoʻi ʻa Sihova ʻi heʻetau fakahāhā ʻa e anga-talitali kakaí ki he niʻihi kehé?

14 Naʻe fakamahuʻingaʻi lahi ʻe Sihova ʻa e anga-talitali kakaí. (Lau ʻa e Hepelū 13:16.) ʻOkú ne lau ia ko e konga ʻo ʻetau lotú, tautefito ʻi he taimi ʻoku tau tokoni ai ki he faʻahinga ʻoku nau fiemaʻu iá. (Sēm. 1:27; 2:14-17) Ko ia ai, ʻoku fakalototoʻaʻi kitautolu ʻe he Folofolá ke “muimui ʻi he ʻalunga ʻo e anga-talitali kakaí.” (Loma 12:13) ʻOku tau fakahaaʻi ʻa e tokanga, ʻofa mo e kaumeʻa moʻoní ʻi heʻetau anga-talitali kakaí. ʻOku fakahōifua kia Sihova tatau ai pē pe ʻoku tau vahevahe mo e niʻihi kehé ha kiʻi kai maʻamaʻa, ko ha meʻa ke inu, houa kai pe ko hotau taimí mo e tokanga ʻofá. (1 Pita 4:8-10) Kae kehe, ʻe ʻi ai nai ʻa e ngaahi pole ʻe lava ke ne ʻai ke faingataʻa kiate kitautolu ʻa e hoko ʻo anga-talitali kakaí.

Ko ha tuofefine ʻi hono ʻapí, fakahaaʻi ki ha ongo meʻa mo ʻena meʻangāue langá ʻa hona lokí.

“ʻI he kuohilí, naʻe ʻikai ke u hehema ke fakahāhā ʻa e anga-talitali kakaí, ka naʻá ku liliu pea maʻu ʻa e fiefia lahi” (Sio ki he palakalafi 16)e

15-16. (a) Ko e hā ʻoku toumoua nai ai ʻa e niʻihi ke fakahāhā ʻa e anga-talitali kakaí? (e) Naʻe anga-fēfē hono ikuʻi ʻe ʻEita ʻene toumoua ke fakahāhā ʻa e anga-talitali kakaí?

15 ʻOku tau toumoua nai ke fakahāhā ʻa e anga-talitali kakaí koeʻuhi ko hotau ngaahi tuʻungá. Fakakaukau ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa ha uitou ko ʻEita. Ki muʻa ke ne hoko ko ha Fakamoʻoní, naʻe ʻikai ke ne fuʻu saiʻia ke talanoa mo e niʻihi kehé. Naʻe ongoʻi ʻe ʻEita ko e niʻihi kehé ʻoku nau ʻi ha tuʻunga lelei ange ke fakahāhā ʻa e anga-talitali kakaí.

16 Hili ʻene hoko ko ha Fakamoʻoní, naʻe liliu ʻa e anga ʻo e fakakaukau ʻa ʻEitá. Naʻá ne feinga ke hoko ʻo anga-talitali kakai. ʻOkú ne pehē: “ʻI he taimi naʻe langa ai homau Fale Fakatahaʻanga foʻoú, naʻe tala mai ʻe ha mātuʻa ʻoku ʻi ai ha ongo meʻa mali ʻoku teu ke na haʻu ʻo tokoni ʻi he langá, peá ne kole mai pe ʻe lava ke u nofo mo e ongo meʻá ʻi he uike ʻe ua. Naʻá ku manatuʻi ʻa e anga hono tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻa e uitou ʻo Salepitá.” (1 Tuʻi 17:12-16) Naʻe loto ʻa ʻEita ke nofo mo e ongo meʻá. Naʻe tāpuakiʻi ia? ʻOkú ne fakamatala: “Naʻe ʻikai ke mau nofo pē ʻi he uike ʻe ua ka ko e māhina ʻe ua. ʻI he taimi ko iá, naʻa mau fakatupulekina ha vahaʻangatae vāofi.” Naʻe toe tāpuakiʻi ʻa ʻEita ʻaki ha ngaahi kaumeʻa ofi ʻi he fakatahaʻangá. ʻOkú ne ngāue he taimí ni ko ha tāimuʻa pea fiefia ʻi hono talitali ki hono ʻapí ki ha kiʻi fakamāmālohi ʻa e faʻahinga ʻoku nau ʻalu ʻi he ngāue fakafaifekaú. ʻOkú ne pehē: “Ko e foaki atú ʻokú ne ʻai ke u ongoʻi lelei ange! Pea ko hono moʻoní ʻoku ou maʻu mai ʻa e ngaahi tāpuaki lahi.”—Hep. 13:1, 2.

17. Ko e hā naʻe fakatokangaʻi ʻe Luke mo hono uaifí?

17 Kuo tau ʻosi fakahāhā nai ʻa e anga-talitali kakaí, ka ʻe lava ke tau fakaleleiʻi ia? Ko e fakatātaá, ko Luke mo hono uaifí ko ha ongo meʻa anga-talitali kakai. Naʻá na angaʻaki hono fakaafeʻi ki hona ʻapí ʻena ongo mātuʻá, kāingá, kaumeʻa ofí mo e ʻovasia sēketí mo hono uaifí. Kae kehe, ʻoku pehē ʻe Luke, “Naʻá ma fakatokangaʻi naʻá ma fakaafeʻi pē ʻa e faʻahinga naʻa mau vāofí.” Naʻe anga-fēfē hono fakaleleiʻi ʻe Luke mo hono uaifí ʻena fakahāhā ʻa e anga-talitali kakaí?

18. Naʻe anga-fēfē hono fakaleleiʻi ʻe Luke mo hono uaifí hono fakahāhā ʻa e anga-talitali kakaí?

18 Naʻe liliu ʻe Luke mo hono uaifí ʻena vakaí hili ʻena fakakaukauloto ki he ngaahi lea ʻa Sīsū: “Kapau ʻoku mou ʻofa kiate kinautolu pē ʻoku ʻofa mai kiate kimoutolú, ko e hā ha totongi te mou maʻu ai?” (Māt. 5:45-47) Naʻá na ʻiloʻi naʻe fiemaʻu ke na faʻifaʻitaki kia Sihova, ʻa ia ʻokú ne nima-homo ki he faʻahinga kotoa. Ko ia naʻá na fakapapauʻi ke fakaafeʻi ʻa e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻa ia naʻe teʻeki ai ke na fakaafeʻi ki muʻá. ʻOku pehē ʻe Luke: “ʻOku mau fiefia lahi kotoa he taimí ni ʻi he ngaahi taimi pehení. ʻOku ongoʻi loto-toʻa mo langa hake ʻa e tokotaha kotoa.”

19. ʻOku anga-fēfē ʻetau fakamoʻoniʻi ko e kau ākonga kitautolu ʻa Sīsū, pea ko e hā ʻokú ke fakapapauʻi ke faí?

19 Kuo tau sivisiviʻi ʻa e anga hono tokoniʻi kitautolu ʻe he ʻofa lahi ki he tokotaha taki tahá ke tau hoko ko e kau fakamelino, taʻefilifilimānako pea anga-talitali kakai. Kuo pau ke tau ikuʻi ha faʻahinga ongoʻi ʻikai lelei pē pea ʻofa lahi ki hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné mei he lotó. Kapau ʻoku tau fai pehē, te tau hoko ai ʻo fiefia pea te tau fakamoʻoniʻi ai ko e kau ākonga moʻoni kitautolu ʻa Sīsū.—Sione 13:17, 35.

ʻE LAVA FĒFĒ KE TAU FAKAHĀHĀ ʻA E ʻOFA LAHI ʻI HE . . .

  • hoko ko e kau fakamelino?

  • hoko ʻo taʻefilifilimānako?

  • hoko ʻo anga-talitali kakai?

HIVA 11 ʻAi ʻa e Loto ʻo Sihová ke Fiefia

a Naʻe pehē ʻe Sīsū ko e ʻofá ko e fakaʻilonga fakapapauʻiʻanga ia ʻo e kau Kalisitiane moʻoní. Ko e ʻofa ki hotau fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné ʻokú ne ueʻi kitautolu ke tau fakamelino, taʻefilifilimānako pea anga-talitali kakai. Heʻikai nai ke faingofua maʻu pē eni. ʻOku ʻomai ʻi he kupu ko ení ʻa e ngaahi fokotuʻu ʻaonga ki he founga ke hokohoko atu ai ʻa e ʻofa lahi ki he tokotaha taki taha mei he lotó.

b Kuo liliu ʻa e ngaahi hingoa ʻe niʻihi ʻi he kupu ko ení.

c FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: ʻOku ʻikai ola lelei ʻa e fuofua feinga ha tuofefine ke fakaleleiʻi ha meʻa, ka ʻoku ʻikai ke ne foʻi. Ko ʻene feinga hokohoko ke fakahāhā ʻa e ʻofá naʻe faai atu pē ʻo ola lelei.

d FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Ko ha tokoua matuʻotuʻa ʻokú ne ongoʻi ʻoku liʻekina ia ʻe he niʻihi ʻi he fakatahaʻangá.

e FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Ko ha tuofefine naʻá ne tomuʻa toumoua ke fakahāhā ʻa e anga-talitali kakaí ʻokú ne liliu ʻene fakakaukaú, pea ko e liliú naʻe tokoni ia ki heʻene fiefiá.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share