LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w21 Fepueli p. 8-13
  • ‘Ko e ʻUlu ʻo ha Fefine ko e Tangatá’

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ‘Ko e ʻUlu ʻo ha Fefine ko e Tangatá’
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2021
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • KO E HĀ ʻA E NGAAHI POLE ʻOKU FEKUKI MO E NGAAHI UAIFI KALISITIANÉ?
  • KO E HĀ KE FILI AI KE ANGANOFÓ?
  • KO E HĀ ʻE LAVA KE TAU AKO MEI HE NGAAHI FAʻIFAʻITAKIʻANGA ʻI HE TOHI TAPÚ?
  • Ko e Hā ʻa e ʻUhinga ʻo e Anganofo ʻi he Nofo Malí?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1992
  • Ngaahi Uaifi​—ʻApasia Loloto ki Homou Ngaahi Husepānití
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2007
  • Ko ha Husepāniti ʻOkú Ne Maʻu ʻa e ʻApasia Lolotó
    Ko Hono ʻAi Hoʻo Moʻui Fakafāmilí ke Fiefia
  • Ko ha Uaifi ʻOku ʻOfeina Lahi
    Ko Hono ʻAi Hoʻo Moʻui Fakafāmilí ke Fiefia
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2021
w21 Fepueli p. 8-13

KUPU AKO 6

‘Ko e ʻUlu ʻo ha Fefine ko e Tangatá’

“Ko e ʻulu . . . ʻo ha fefine ko e tangatá.”​—1 KOL. 11:3.

HIVA 5 Kalaisi Hotau Faʻifaʻitakiʻangá

ʻI HE KUPÚ NIa

1. ʻI hono fili ʻe ha tuofefine teʻeki mali ha hoa mali, ko e hā ʻa e ngaahi fehuʻi ʻoku totonu ke ne ʻeke hifó?

KO E kau Kalisitiane kotoa ʻoku nau ʻi he malumalu ʻo e tuʻunga-ʻulu haohaoa ʻo Sīsū Kalaisí. Kae kehe, ʻi he taimi ʻoku mali ai ha fefine Kalisitiane, ʻokú ne ʻi he malumalu ai ʻo e tuʻunga-ʻulu ʻo ha tangata taʻehaohaoa. ʻE lava ke hoko ia ko ha pole. Ko ia ʻi he taimi ʻokú ne fakakaukau ai ki ha hoa mali feʻungamālie, ʻoku lelei ke ne ʻeke hifo: ‘Ko e hā ʻa e fakaʻilonga ʻoku ou maʻu ke pehē ai ko e tokoua ko ení ʻe hoko ko ha ʻuluʻi fāmili lelei? ʻOku mahuʻinga ʻa e ngaahi ngāue fakalaumālié kiate ia? Kapau ʻoku ʻikai, ko e hā ʻokú ne ʻai au ke fakakaukau te ne hoko ko ha ʻulu fakalaumālie lelei hili ʻema malí?’ Ko e moʻoni, ko ha tuofefine ʻoku lelei ke ne ʻeke hifo: ‘Ko e hā ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻoku ou maʻu ʻe ʻaonga ki heʻema nofo malí? ʻOku ou anga-kātaki mo nima-homo? ʻOku ou maʻu ha vahaʻangatae mālohi mo Sihova?’ (Tml. 4:9, 12) Ko e fiefia ʻa ha uaifi ʻi he nofo malí ʻoku makatuʻunga ia ʻi he ngaahi fili lelei ʻokú ne fai ki muʻa ke malí.

2. Ko e hā te tau lāulea ki ai ʻi he kupu ko ení?

2 Ko e laui miliona hotau fanga tuofāfine Kalisitiané ʻoku nau fokotuʻu ha faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻo e anganofó ki honau husepānití. ʻOku nau tuha mo e fakaongoongolelei! ʻOku tau fiefia ke tauhi kia Sihova fakataha mo e kau fefine mateaki ko ení. ʻI he kupu ko ení, te tau lāulea ai ki he fehuʻi ʻe tolu ko ení: (1) Ko e hā ʻa e ngaahi pole ʻe niʻihi ʻoku fekuki nai mo e ngaahi uaifí? (2) Ko e hā ʻoku fili ai ha uaifi ke anganofo ki hono husepānití? (3) Ko e hā ʻe lava ke ako ʻe he ngaahi husepāniti Kalisitiané mo e ngaahi uaifí fekauʻaki mo e moʻulaloá mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sīsū, ʻApikale mo Mele ko e uaifi ʻo Siosifá pea ko e faʻē ʻa Sīsuú?

KO E HĀ ʻA E NGAAHI POLE ʻOKU FEKUKI MO E NGAAHI UAIFI KALISITIANÉ?

3. Ko e hā ʻoku ʻikai haohaoa ai ha nofo malí?

3 Ko e nofo malí ko ha meʻaʻofa haohaoa mei he ʻOtuá, ka ʻoku taʻehaohaoa ʻa e kakaí. (1 Sio. 1:8) Ko e ʻuhinga ia ʻoku fakatokanga ai ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá ki he ngaahi hoa malí te nau fekuki mo e ngaahi pole ʻoku fakamatalaʻi ko e “mamahi ʻi honau kakanó.” (1 Kol. 7:28) Fakatokangaʻi ʻa e ngaahi pole ʻe niʻihi ʻoku fekuki nai mo ha uaifi.

4. Ko e hā nai ʻe ongoʻi ai ʻe ha uaifi ʻoku siʻi hono mahuʻingá ʻi heʻene anganofo ki hono husepānití?

4 Mahalo koeʻuhi ko e puipuituʻa ʻo ha uaifi, te ne ongoʻi nai ko e anganofo ki hono husepānití ʻe siʻi ai hono mahuʻingá. ʻOku pehē ʻe Marisol, ʻoku nofo ʻi ʻAmelika, “Ko e feituʻu naʻá ku tupu hake aí ko e kakai fefiné naʻe tala maʻu pē ʻoku nau tatau mo e tangatá ki he meʻa kotoa. ʻOku ou ʻiloʻi kuo fokotuʻu ʻe Sihova ʻa e tuʻunga-ʻulú pea kuó ne ʻoange ki he kakai fefiné ha ngafa fakatōkilalo kae kei fakaʻapaʻapaʻi pē kinautolu. Ka ko ha pole ia ke tauhi ha vakai mafamafatatau ki he tuʻunga-ʻulú.”

5. Ko e hā ʻa e ngaahi fakakaukau taʻefakatohitapu ʻoku maʻu ʻe he niʻihi fekauʻaki mo e ngafa ʻo e kakai fefiné?

5 ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko ha fefine ʻe mali nai mo ha tangata ʻokú ne fakakaukau ko e kakai fefiné ʻoku siʻi ange honau mahuʻingá. ʻOku pehē ʻe ha tuofefine ko Ivon, ʻoku nofo ʻi ʻAmelika Tonga, “ʻI homau feituʻú, ʻoku fuofua kai ʻa e kakai tangatá pea toki hoko atu ʻa e kakai fefiné. Ko e fānau fefiné ʻoku ʻamanekina ke nau fai ʻa e feimeʻatokoní mo e fakamaʻá, ka ko e fānau tangatá ʻoku hapai ki ai ʻenau faʻeé mo e fanga tuofāfiné pea ʻoku ui kinautolu ko e ‘tuʻi ʻo e ʻapí.’” Ko ha tuofefine ko Yingling, ʻoku nofo ʻi ʻĒsia, ʻokú ne pehē: “ʻI Siaina, ʻoku ʻi ai ʻa e lea ʻoku taku ko e kakai fefiné ʻoku ʻikai fiemaʻu ke nau ʻatamaiʻia pe ʻi ai hanau taukei. Ko honau fatongiá ke fai kotoa ʻa e ngāue fakaʻapí, ka ʻoku ʻikai ke ngofua ke nau fakahaaʻi ʻenau fakakaukaú ki honau husepānití.” Ko e husepāniti ʻoku tākiekina ʻe he ngaahi fakakaukau taʻeʻofa mo taʻefakatohitapu peheé ʻokú ne ʻai ke faingataʻa ʻa e moʻuí ki hono uaifí, pea ʻikai ke faʻifaʻitaki ai kia Sīsū pea taʻefakahōifuaʻi ai ʻa Sihova.​—ʻEf. 5:28, 29; 1 Pita 3:7.

6. Ko e hā ʻoku fiemaʻu ke fai ʻe he ngaahi uaifí ke fakaivimālohiʻi ai honau vahaʻangatae fakafoʻituitui mo Sihová?

6 Hangē ko ia naʻe lave ki ai ʻa e kupu ki muʻá, ʻoku ʻamanekina ʻe Sihova ʻa e ngaahi husepāniti Kalisitiané ke nau tokangaʻi ʻa e ngaahi fiemaʻu fakalaumālie, fakaeongo mo fakamatelie honau fāmilí. (1 Tīm. 5:8) Kae kehe, ko e fanga tuofāfine ʻosi malí ʻoku fiemaʻu ke nau vaheʻi ha taimi mei heʻenau taimi-tēpile femoʻuekiná he ʻaho taki taha ke lau ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá mo fakalaulauloto ki ai pea hanga kia Sihova ʻi he lotu tōtōivi. ʻE hoko eni ko ha pole. Ko e ngaahi uaifí ʻoku nau femoʻuekina, ko ia te nau ongoʻi nai ʻoku ʻikai hanau taimi pe ivi ki he meʻa ko iá, ka ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ke nau vaheʻi ki ai ha taimi. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhi ʻoku finangalo ʻa Sihova kiate kitautolu taki taha ke fakatupulekina mo tauhi maʻu ha vahaʻangatae fakafoʻituitui mo ia.​—Ngā. 17:27.

7. Ko e hā te ne ʻai ke faingofua ange ki ha uaifi ke fakakakato hono fatongiá?

7 ʻOku hā mahino, ʻe fiemaʻu nai ki ha uaifi ke ngāue mālohi ke anganofo ki hono husepāniti taʻehaohaoá. Neongo ia, ʻe faingofua ange ke ne fakakakato hono fatongia kuo ʻoange ʻe Sihová kapau ʻokú ne mahinoʻi pea tali ʻa e ʻuhinga Fakatohitapu ʻoku totonu ai ke ne anganofó.

KO E HĀ KE FILI AI KE ANGANOFÓ?

8. Hangē ko ia ʻoku hā ʻi he ʻEfesō 5:22-24, ko e hā ʻoku fili ai ha uaifi Kalisitiane ke anganofo ki hono husepānití?

8 ʻOku fili ha uaifi Kalisitiane ke anganofo ki hono husepānití koeʻuhí ko e meʻa ia ʻoku fiemaʻu ʻe Sihova meiate iá. (Lau ʻa e ʻEfesō 5:22-24.) ʻOkú ne falala ki heʻene Tamai fakahēvaní, ʻo ʻiloʻi ʻoku ueʻi maʻu pē ia ʻe he ʻofá pea ko e meʻa ʻokú ne kole ke ne faí ko e lelei pē maʻana.​—Teu. 6:24; 1 Sio. 5:3.

9. Ko e hā ʻoku hoko ʻi he taimi ʻoku fakaʻapaʻapaʻi ai ʻe ha tuofefine Kalisitiane ʻa e mafai hono husepānití?

9 ʻOku fakaʻaiʻai ʻe he māmaní ʻa e kakai fefiné ke nau tukunoaʻi ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa Sihová pea vakai kapau te nau anganofo ʻe siʻi ai honau mahuʻingá. Ko e moʻoni, ko e faʻahinga ʻoku nau pouaki ʻa e ngaahi fakakaukau ko iá ʻoku ʻikai ke nau ʻilo hotau ʻOtua anga-ʻofá. ʻE ʻikai ʻaupito ʻoange ʻe Sihova ki hono ngaahi ʻofefine ʻofeiná ha fekau ʻe fakasiʻia ai honau mahuʻingá. Ko ha tuofefine ʻoku ngāue mālohi ke fakakakato hono ngafa kuo vaheʻi ange ʻe Sihová, ʻokú ne pouaki ʻa e melinó ʻi hono fāmilí. (Saame 119:165) ʻOkú ne maʻu ʻaonga mei ai pea maʻu ʻaonga mei ai hono husepānití pea pehē ki he fānaú.

10. Ko e hā ʻa e ngaahi lēsoni ʻe lava ke tau ako mei he fakamatala naʻe fai ʻe Carol?

10 Ko ha uaifi ʻoku anganofo ki hono husepāniti taʻehaohaoá, ʻokú ne fakamoʻoniʻi ʻokú ne ʻofa mo fakaʻapaʻapa kia Sihova ʻa e toko taha naʻá ne fokotuʻu ʻa e tuʻunga-ʻulú. “ʻOku ou ʻiloʻi ʻe fai ʻe hoku husepānití ha ngaahi fehālaaki,” ko e lau ia ʻa Carol, ʻoku nofo ʻi ʻAmelika Tonga. “ʻOku ou toe ʻiloʻi ko e anga ʻeku fakafeangai ki he ngaahi fehālaaki ko iá ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e lahi ʻeku fakamahuʻingaʻi ʻeku kaumeʻa mo Sihová. Ko ia ʻoku ou feinga ke nofoʻaki anganofo koeʻuhi ʻoku ou loto ke fakahōifuaʻi ʻeku Tamai fakahēvaní.”

11. Ko e hā ʻoku tokoni ki ha tuofefine ko Aneese ke faʻa fakamolemolé, pea ko e hā ʻe lava ke tau ako mei heʻene fakamatalá?

11 ʻE lava ke faingataʻa ki ha uaifi ke fakaʻapaʻapa mo anganofo kapau te ne ongoʻi ʻoku ʻikai tokanga ange hono husepānití ki heʻene ngaahi ongoʻí mo e hohaʻá. Kae fakatokangaʻi ʻa e meʻa naʻe fai ʻe ha tuofefine ʻosi mali ko Aneese ʻi he tuʻunga ko ení. ʻOkú ne pehē: “ʻOku ou feinga ke ʻoua te u ʻita. ʻOku ou manatuʻi ko kitautolu kotoa ʻoku tau fai ʻa e ngaahi fehālaaki. Ko ʻeku taumuʻá ke fakamolemole loto-lelei hangē ko Sihová. ʻI heʻeku faʻa fakamolemolé, ʻoku ou toe maʻu ai ʻa e nonga ʻo e ʻatamaí.” (Saame 86:5) Ko ha uaifi faʻa fakamolemole ʻoku ngalingali ʻe faingofua ange ke ne anganofo.

KO E HĀ ʻE LAVA KE TAU AKO MEI HE NGAAHI FAʻIFAʻITAKIʻANGA ʻI HE TOHI TAPÚ?

12. Ko e hā ʻa e ngaahi faʻifaʻitakiʻanga ʻoku ʻi he Tohi Tapú?

12 ʻOku fakakaukau nai ʻa e niʻihi ko ha tokotaha anganofo ʻoku foʻi. Ka ko e vakai ko iá ʻoku ʻikai ʻaupito ke moʻoni. ʻOku ʻi he Tohi Tapú ʻa e ngaahi faʻifaʻitakiʻanga lahi ʻo e faʻahinga moʻulaloa naʻa nau mātuʻaki mālohi. Fakakaukau ki he meʻa ʻe lava ke tau ako meia Sīsū, ʻApikale mo Mele.

13. Ko e hā ʻoku moʻulaloa ai ʻa Sīsū kia Sihová? Fakamatalaʻi.

13 Ko Sīsū ʻoku moʻulaloa kia Sihova, ka ʻoku ʻikai ʻuhinga ʻene moʻulaloá ʻoku siʻi hono potó pe taukeí. Ko ha tokotaha ʻatamaiʻia pē, ʻe lava ke ne faiako ʻi ha founga faingofua mo mahino hangē ko Sīsuú. (Sione 7:45, 46) Naʻe fakaʻapaʻapaʻi lahi ʻe Sihova ʻa e malava ʻa Sīsuú ʻo ne fakaʻatā ʻa Sīsū ke ngāue ʻi Hono tafaʻakí ʻi he taimi naʻe fakatupu ai ʻe Sihova ʻa e ʻunivēsí. (Pal. 8:30; Hep. 1:2-4) Pea talu mei he toetuʻu ʻa Sīsuú, kuo tuku ʻe Sihova kiate ia ʻa e “mafai kotoa pē ʻi hēvani mo māmani.” (Māt. 28:18) Neongo ʻoku lahi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku malava ʻe Sīsuú, ʻokú ne kei hanga pē kia Sihova ki ha tataki. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí ʻokú ne ʻofa ʻi heʻene Tamaí.​—Sione 14:31.

14. Ko e hā ʻe lava ke ako ʻe he ngaahi husepānití mei he (a) anga ʻo e vakai ʻa Sihova ki he kakai fefiné? (e) ngaahi fakakaukau ʻi he Palōveepi 31?

14 Meʻa ʻe lava ke ako ʻe he ngaahi husepānití. Naʻe ʻikai fakataumuʻa ʻe Sihova ki ha uaifi ke anganofo ki hono husepānití koeʻuhí ʻokú Ne vakai ki he kakai fefiné ʻoku nau māʻulalo ange ʻi he kakai tangatá. Kuo fakamahino ia ʻe Sihova ʻi heʻene fili ʻa e kakai fefine pehē ki he kakai tangata ke kaungāpule mo Sīsū. (Kal. 3:26-29) Kuo fakahā ʻe Sihova ʻene falala pau ki hono ʻAló ʻi heʻene tuku kiate ia ʻa e mafai. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ko ha husepāniti fakapotopoto te ne tuku ki hono uaifí ha mafai. ʻOku fakamatalaʻi ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá ʻa e ngafa ʻo ha uaifi lavameʻa, ʻoku pehē ʻokú ne tokangaʻi ha fāmili, fakatau mai mo tokangaʻi ha konga kelekele, pea tokangaʻi ʻa e ngaahi meʻa fakapaʻangá. (Lau ʻa e Palōveepi 31:15, 16, 18.) ʻOku ʻikai ko ha pōpula ia ʻo ʻikai haʻane totonu ke ʻoatu ʻene fakakaukaú. ʻI hono kehé, ko hono husepānití ʻokú ne falala kiate ia pea fanongo ki heʻene ngaahi fakakaukaú. (Lau ʻa e Palōveepi 31:11, 26, 27.) ʻI he taimi ʻoku anga-fakaʻapaʻapa pehē ai ha tangata ki hono uaifí, ko e uaifí te ne fiefia ʻi he anganofo kiate iá.

Ko Sīsū ʻi hēvani ʻokú ne tuhu ki he māmaní ʻi heʻene hanga kia Sihova ki ha tataki.

Ko e hā ʻe lava ke ako ʻe ha uaifi lavameʻa mei he moʻulaloa ʻa Sīsū kia Sihová? (Sio ki he palakalafi 15)

15. Ko e hā ʻe lava ke ako ʻe he ngaahi uaifí mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sīsuú?

15 Meʻa ʻe lava ke ako ʻe he ngaahi uaifí. Neongo ʻa e ngaahi lavameʻa ʻa Sīsuú, ʻoku ʻikai ke ne ongoʻi ʻoku siʻi hono mahuʻingá ʻi heʻene moʻulaloa ki he tuʻunga-ʻulu ʻo Sihová. (1 Kol. 15:28; Fil. 2:5, 6) ʻI he tuʻunga meimei tatau, ko ha fefine lavameʻa ʻoku muimui ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sīsuú ʻe ʻikai te ne ongoʻi ʻoku fakamā ke anganofo ki hono husepānití. Te ne poupou ki hono husepānití ʻo ʻikai koeʻuhi pē ko ʻene ʻofa ʻiate iá, ka ko e meʻa mahuʻinga tahá ko ʻene ʻofa mo fakaʻapaʻapa kia Sihová.

Ko ʻApikale ʻokú ne tūʻulutui ʻi muʻa ʻia Tēvita mo ʻene kau tangata taú. ʻOku ʻoatu ʻe heʻene kau sevāniti ʻa e meʻakai kiate kinautolu.

Ko e hā ʻa e ngaahi lēsoni fekauʻaki mo e akó mo e fakalaulaulotó ʻe lava ke ako ʻe he ngaahi uaifí meia Mele, ko e faʻē ʻa Sīsū? (Sio ki he palakalafi 16)

16. Fakatatau ki he 1 Sāmiuela 25:3, 23-28, ko e ha ʻa e ngaahi pole naʻe fehangahangai mo ʻApikalé? (Sio ki he tā ʻi he takafí.)

16 Ko ʻApikale ko hono husepānití ko Nāpale. Ko ha tangata siokita, pōlepole mo taʻehoungaʻia. Neongo ia, naʻe ʻikai ko ha kalofanga ia kia ʻApikale ke fakangata ʻene nofo malí. Naʻá ne mei fakalongo pē pea fakaʻatā ʻa Tēvita mo ʻene kau tangatá ke nau tāmateʻi hono husepānití. ʻI hono kehé, naʻá ne fai ha ngaahi ngāue ʻaonga ke maluʻi ʻa Nāpale fakataha mo hono falé. Sioloto atu ki he loto-toʻa naʻe maʻu ʻe ʻApikale ke fakaofiofi atu ki he kau tangata tau ʻe toko 400 pea fakaʻuhinga anga-fakaʻapaʻapa mo Tēvita. Naʻa mo ʻene loto-lelei ke tukuakiʻi ia ki he ngaahi tōʻonga hono husepānití. (Lau ʻa e 1 Sāmiuela 25:3, 23-28.) Naʻe lāuʻilo ʻa Tēvita ko Sihova naʻá ne ngāueʻaki ʻa e fefine loto-toʻa ko ení ke ne ʻoange kiate ia ʻa e faleʻi ʻa ia naʻá ne taʻofi ia mei hano fakahoko ha fehālaaki mafatukituki.

17. Ko e hā ʻe lava ke ako ʻe he ngaahi husepānití mei he fakamatala kia Tēvita mo ʻApikalé?

17 Meʻa ʻe lava ke ako ʻe he ngaahi husepānití. Ko ʻApikalé ko ha fefine naʻe fakapotopoto. Ko e meʻa fakapotopoto ia ʻa e fanongo ʻa Tēvita ki heʻene faleʻí. Ko hono olá, naʻá ne hao ai mei he halaia ʻi he totó. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ko ha husepāniti fakapotopoto te ne fakakaukau fakalelei ki he vakai hono uaifí ʻi he taimi ʻoku fai ai ha fili mahuʻinga. Mahalo ko ʻene vakaí ʻe tokoni ia kiate ia ke fakaʻehiʻehi mei hono fai ha fili taʻefakapotopoto.

18. Ko e hā ʻe lava ke ako ʻe he ngaahi uaifí mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa ʻApikalé?

18 Meʻa ʻe lava ke ako ʻe he ngaahi uaifí. Ko ha uaifi ʻoku ʻofa mo fakaʻapaʻapa kia Sihova ʻe lava ke ne tākiekina lelei hono fāmilí, neongo kapau ko hono husepānití ʻoku ʻikai tauhi kia Sihova pe moʻuiʻaki ʻEne ngaahi tuʻungá. Heʻikai te ne kumi ki ha founga taʻefakatohitapu ke fakangata ai ʻene nofo malí. ʻI hono kehé, ʻi heʻene anga-fakaʻapaʻapa mo anganofó, te ne ueʻi ai hono husepānití ke ako fekauʻaki mo Sihova. (1 Pita 3:1, 2) Ka neongo kapau heʻikai ikunaʻi mai ia ʻe heʻene ngaahi faʻifaʻitakiʻanga leleí, ʻoku houngaʻia ʻa Sihova ʻi he mateaki ʻoku fakahaaʻi ʻe ha uaifi anganofo kiate Ia.

19. Ko fē ʻa e taimi ʻe ʻikai talangofua ai ha uaifi ki hono husepānití?

19 Kae kehe ko ha uaifi Kalisitiane anganofo, heʻikai te ne poupou ki hono husepānití kapau te ne kole ange ke ne maumauʻi ʻa e ngaahi lao pe tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú. Ko e fakatātaá, tau pehē pē ko ha hoa taʻetui ʻo ha tuofefine ʻokú ne tala ange ke loi, kaihaʻa pe fai ha tōʻonga taʻefakatohitapu kehe. Ko e kotoa ʻo e kau Kalisitiané, kau ai ʻa e fanga tuofāfine ʻosi malí, ʻoku nau moʻuaʻaki ke ʻuluaki talangofua kia Sihova ko e ʻOtuá. Kapau ʻoku kole ki ha tuofefine ke ne maumauʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú, ʻoku totonu ke ne talitekeʻi ia pea fakamatala ʻi ha founga anga-lelei kae tuʻu maʻu ki he ʻuhinga ʻoku ʻikai ke ne fai pehē aí.​—Ngā. 5:29.

Sio ki he palakalafi 20b

20. ʻOku anga-fēfē ʻetau ʻiloʻi naʻe maʻu ʻe Mele ha vahaʻangatae vāofi mo Sihova?

20 Ko Mele, naʻá ne maʻu ha vahaʻangatae vāofi mo Sihova. ʻOku hā mahino naʻá ne ʻiloʻi lelei ʻa e Folofolá. ʻI ha fetalanoaʻaki mo ʻIlisapesi, ko e faʻē ʻa Sione Papitaisó, naʻe lave ʻa Mele laka hake ʻi he tuʻo 20 ki he Ngaahi Konga Tohi Tapu Faka-Hepeluú. (Luke 1:46-55) Pea fakakaukau ki he moʻoniʻi meʻa ko ení: Neongo naʻe ʻosi fakamaʻu ʻa Mele mo Siosifa, naʻe ʻikai tomuʻa hā ʻa e ʻāngelo ia ʻa Sihová kia Siosifa. Naʻe ʻuluaki lea hangatonu ʻa e ʻāngeló kia Mele pea tala ange te ne fāʻeleʻi ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtuá. (Luke 1:26-33) Naʻe ʻiloʻi lelei ʻe Sihova ʻa Mele pea naʻá ne falala pau te ne ʻofa pea tokangaʻi hono ʻAló. Pea ʻoku ʻikai ha veiveiua naʻe hokohoko atu ʻa Mele ke maʻu ha vahaʻangatae lelei mo Sihova, naʻa mo e hili ʻa e pekia ʻa Sīsuú pea fokotuʻu hake ki hēvaní.​—Ngā. 1:14.

21. Ko e hā ʻe lava ke ako ʻe he ngaahi husepānití mei he fakamatala Fakatohitapu fekauʻaki mo Melé?

21 Meʻa ʻe lava ke ako ʻe he ngaahi husepānití. Ko ha husepāniti fakapotopoto ʻokú ne fiefia ʻi he taimi ʻoku ʻiloʻi lelei ai ʻe hono uaifí ʻa e Folofolá. ʻOku ʻikai te ne ongoʻi manavasiʻi naʻa hoko ʻa e uaifí ia ko ha ʻulu. ʻOkú ne ʻiloʻi ko ha tuofefine ʻokú ne ʻiloʻi lelei ʻa e Tohi Tapú mo e tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú ʻe lava ke hoko ia ko ha tokoni ʻaonga ki hono fāmilí. Ko e moʻoni, neongo kapau naʻe ako lelei ange ʻa e uaifí ʻi hono husepānití, ko hono fatongia ia ke takimuʻa ʻi he lotu fakafāmilí mo e ngaahi ngāue fakateokalati kehé.​—ʻEf. 6:4.

Ko ha tuofefine ʻokú ne lau ʻa e Tohi Tapú.

Ko e hā ʻa e ngaahi lēsoni fekauʻaki mo e akó mo e fakalaulaulotó ʻe lava ke ako ʻe he ngaahi uaifí meia Mele, ko e faʻē ʻa Sīsū? (Sio ki he palakalafi 22)c

22. Ko e hā ʻe lava ke ako ʻe he ngaahi uaifí meia Melé?

22 Meʻa ʻe lava ke ako ʻe he ngaahi uaifí. Kuo pau ki ha fefine ke anganofo ki hono husepānití, ka ko e fatongia totonu ia ʻoʻona ke tauhi ʻene moʻui lelei fakalaumālié. (Kal. 6:5) Ko ia kuo pau ke ne vaheʻi ha taimi ki heʻene ako fakafoʻituituí mo e fakalaulaulotó. ʻE tokoni ia ke ne tauhi maʻu ʻene ʻofa mo e fakaʻapaʻapa kia Sihová pea fiefia ʻi he anganofo ki hono husepānití.

23. ʻI he anganofo ʻa e ngaahi uaifí, ʻoku anga-fēfē ʻenau maʻu ʻaonga mei aí, mo honau fāmilí mo e fakatahaʻangá?

23 Ko e ngaahi uaifi ʻoku nau nofoʻaki anganofo ki honau husepānití koeʻuhi ko ʻenau ʻofa kia Sihová, te nau fiefia mo fiemālie ange ʻi he faʻahinga ʻoku nau talitekeʻi ʻa e fokotuʻutuʻu ʻa Sihova ki he tuʻunga-ʻulú. ʻOku nau fokotuʻu ha faʻifaʻitakiʻanga lelei ki he kau talavoú mo e kau finemuí. Pea ʻoku nau tokoni ki he langa hake ha ʻātakai māfana ʻo ʻikai ʻi he fāmilí pē ka ʻi he fakatahaʻangá foki. (Tai. 2:3-5) ʻI he ʻahó ni, ko e tokolahi taha ʻo e faʻahinga ʻoku tauhi mateaki kia Sihová ko e kakai fefine. (Saame 68:11) Ko kitautolu kotoa, pe ko e tangata pe fefine, ʻoku ʻi ai hotau ngafa mahuʻinga ke fakahoko ʻi he fakatahaʻangá. ʻI he kupu hokó, te tau lāulea ai ki he founga ʻe lava ke tau fakahoko ai ʻa e ngafa ko iá.

KO E HĀ NAʻÁ KE AKO FEKAUʻAKI MO E MOʻULALOÁ MEI HE FAʻIFAʻITAKIʻANGA ʻA . . .

  • Sīsuú?

  • ʻApikalé?

  • Melé?

HIVA 36 Haʻi ʻe he ʻOtuá

a Kuo fokotuʻutuʻu ʻe Sihova ki ha fefine mali ke anganofo ki hono husepānití. Ko e hā ʻoku kaunga ki aí? Ko e ngaahi husepāniti mo e ngaahi uaifi Kalisitiané ʻe lava ke nau ako ha meʻa lahi fekauʻaki mo e moʻulaloá mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sīsuú pea mo e kakai fefine ʻi he Tohi Tapú.

b FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Lolotonga ha fetalanoaʻaki mo ʻIlisapesi, ko e faʻē ʻa Sione Papitaisó, naʻe toʻo-lea ʻa Mele mei he ngaahi veesi mei he Ngaahi Konga Tohi Tapu Faka-Hepelū naʻá ne maʻuloto.

c FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Ko ha uaifi Kalisitiane, ʻoku fiemaʻu ke ne vaheʻi ha taimi ke ako ʻa e Tohi Tapú ke tauhi maʻu ai ʻene moʻui lelei fakalaumālié.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share