KUPU AKO 10
HIVA 31 ʻAʻeva Ā mo e ʻOtuá!
Faʻifaʻitaki kia Sihova mo Sīsū ʻi he Anga Hoʻo Fakakaukaú
“Koeʻuhi naʻe faingataʻaʻia ʻa Kalaisi ʻi he kakanó, ko kimoutolu foki ke mou teuʻi kimoutolu ʻaki ʻa e tūkunga fakaefakakaukau tatau mo ia naʻe maʻu ʻe Kalaisí.”—1 PITA 4:1.
TAUMUʻÁ
Ko e founga naʻe ako ai ʻa e ʻapositolo ko Pitá mei he anga ʻo e fakakaukau ʻa Sīsuú pea mo e founga ʻe lava ke tau fai ai ʻa e meʻa tatau.
1-2. Ko e hā ʻoku kaunga ki he ʻofa kia Sihová pea naʻe anga-fēfē hono fakamoʻoniʻi ia ʻe Sīsuú?
“KUO pau ke ke ʻofa kia Sihova ko ho ʻOtuá ʻaki ho lotó kotoa, ʻaki hoʻo moʻuí kotoa, ʻaki ho mālohí kotoa, pea ʻaki ho ʻatamaí kotoa.” (Luke 10:27) Naʻe ʻai ʻe Sīsū ke māʻalaʻala ko e fekau mahuʻinga taha eni ʻi he Lao ʻa Mōsesé. Fakatokangaʻi ko ʻetau ʻofa kia Sihová ʻoku kaunga ki ai hotau lotó, ʻa ia ʻoku kau ki ai ʻetau ngaahi holí mo ʻetau ngaahi ongoʻí. ʻOku toe kaunga ki ai ʻetau līʻoa ʻaufuatoó mo hotau mālohí—ʻo kau ki ai hotau iví. Kae kehe, ko e ʻofa kia Sihová ʻoku toe kaunga ki ai hotau ʻatamaí, ʻa ia ʻoku kau ki ai ʻa e anga ʻetau fakakaukau fekauʻaki mo e ngaahi meʻá. Ko e moʻoni, heʻikai ʻaupito ke tau mahinoʻi kakato ʻa e fakakaukau kotoa ʻa Sihová. Ka ʻe lava ke tau mahinoʻi lelei ange ʻa e fakakaukau ʻa e ʻOtuá ʻaki hono ako “ʻa e fakakaukau ʻa Kalaisí” koeʻuhí ʻoku tapua haohaoa atu ʻe Sīsū ʻa e fakakaukau ʻene Tamaí.—1 Kol. 2:16.
2 Naʻe ʻofa ʻa Sīsū ʻia Sihova ʻaki hono ʻatamaí kotoa. Naʻá ne ʻiloʻi ʻa e finangalo ʻa e ʻOtuá kiate iá pea naʻá ne fakapapauʻi ke ngāue ʻo fehoanaki mo ia, neongo ko hono fai iá ʻe ʻuhingá te ne faingataʻaʻia ai koeʻuhi ko ʻene fai ʻa e meʻa naʻe totonú. ʻI he tokangataha ʻa Sīsū ke fai ʻa e finangalo ʻo ʻene Tamaí, naʻe ʻikai ʻaupito ke ne fakaʻatā ha meʻa ke fakahohaʻasi ia mei he taumuʻa ko iá.
3. Ko e hā naʻe ako ʻe he ʻapositolo ko Pitá meia Sīsuú, pea ko e hā naʻe fakalototoʻaʻi ʻe Pita hono kaungā-Kalisitiané ke nau faí? (1 Pita 4:1)
3 Ko Pita mo hono kaungā-ʻapositoló naʻa nau maʻu ʻa e monū ke fakamoleki ʻa e taimi mo Sīsū pea ako meiate ia tonu ʻa e anga ʻene fakakaukaú. ʻI he taimi naʻe hiki ai ʻe Pita ʻene ʻuluaki tohi fakamānavaʻí, naʻá ne fakalototoʻaʻi ʻa e kau Kalisitiané ke nau teuʻi kinautolu ʻaki ʻa e tūkunga fakaefakakaukau tatau mo ia naʻe maʻu ʻe Kalaisí.a (Lau ʻa e 1 Pita 4:1.) Naʻe ngāueʻaki ʻe Pita ha kupuʻi lea fakakautau ʻi heʻene tohi: “Mou teuʻi kimoutolu.” Ko ia kapau ʻoku faʻifaʻitaki ʻa e kau Kalisitiané ki he tūkunga fakaefakakaukau pe ko e anga ʻo e fakakaukau ʻa Sīsuú, te nau teuʻi ai kinautolu ʻaki ha meʻatau mālohi ke fakafepakiʻi ʻaki ʻenau ngaahi hehema angahalaʻiá mo e māmani ʻoku puleʻi ʻe Sētané.—2 Kol. 10:3-5; ʻEf. 6:12.
4. ʻE lava fēfē ke tokoniʻi kitautolu ʻe he kupu ko ení ke muimui ki he faleʻi ʻa Pitá?
4 Te tau sivisiviʻi ʻa e anga ʻo e fakakaukau ʻa Sīsuú pea vakai ki he founga ʻe lava ke tau faʻifaʻitaki ai ki aí. Te tau ako ki he founga ʻe lava ke tau (1) faʻifaʻitaki ai ki he anga ʻo e fakakaukau ʻa Sihová, ʻa ia te ne tokoniʻi kitautolu kotoa ke tau fakakaukau taha, (2) hoko ʻo anga-fakatōkilalo, pea (3) hoko ʻo fakakaukau lelei ʻaki ʻa e falala kia Sihova ʻi he lotu.
FAʻIFAʻITAKI KI HE ANGA ʻO E FAKAKAUKAU ʻA SIHOVÁ
5. ʻI he taimi ʻe taha naʻe anga-fēfē ʻa e ʻikai ke tapua atu ʻe Pita ʻa e fakakaukau ʻa Sihová?
5 Fakakaukau ki he taimi ʻe taha naʻe ʻikai ke tapua atu ai ʻe Pita ʻa e fakakaukau ʻa Sihova ki he ngaahi meʻá. Naʻe tala ange ʻe Sīsū ki heʻene kau ʻapositoló ʻe fiemaʻu ke ne ʻalu ki Selusalema, tuku atu ia ki he kau taki lotu ʻi aí, kātekina ʻa e fakamamahí pea ʻe tāmateʻi leva ia. (Māt. 16:21) Naʻe faingataʻa nai kia Pita ke tali ʻa e hanga ʻe Sihova ʻo fakaʻatā ʻa Sīsū—ʻa e ʻamanakiʻanga ʻo ʻIsilelí mo e Mīsaia naʻe talaʻofaʻakí—ke tāmateʻí. (Māt. 16:16) Ko ia naʻe taki ʻe Pita ʻa Sīsū ki he tafaʻakí peá ne pehē: “Anga-ʻofa muʻa kiate koe, ʻEiki; ʻe ʻikai teitei hoko ʻa e meʻá ni kiate koe.” (Māt. 16:22) Koeʻuhi naʻe ʻikai ke tapua atu ʻe Pita ʻa e fakakaukau ʻa Sihova ki he ngaahi meʻá, naʻe ʻikai ke ne fakakaukau taha mo Sīsū.
6. ʻI he founga fē naʻe fakahāhā ai ʻe Sīsū naʻe fehoanaki ʻene fakakaukaú mo Sihová?
6 Ko e fakakaukau ʻa Sīsuú naʻe fehoanaki kakato mo e fakakaukau ʻa ʻene Tamai fakahēvaní. Naʻe pehē ʻe Sīsū kia Pita: “ʻAlu ki mui Sētane! Ko ha tūkiaʻanga koe kiate au, koeʻuhi ʻokú ke fakakaukau, ʻo ʻikai ko e ngaahi fakakaukau ʻa e ʻOtuá, ka ko e ngaahi fakakaukau ʻa e tangatá.” (Māt. 16:23) Naʻe maʻu nai ʻe Pita ʻa e ngaahi taumuʻa lelei, ka naʻe talitekeʻi ʻe Sīsū ʻa e faleʻi ʻa Pitá. ʻOku ʻi ai ha lēsoni heni kiate kitautolu. Ko e tuli ki ha ʻalunga moʻui mamaeʻi-kitá naʻe ʻikai ko e finangalo ia ʻo Sihova kia Sīsuú. ʻI he tuʻunga ko iá, naʻe ako ʻe Pita ha lēsoni mātuʻaki mahuʻinga fekauʻaki mo hono ʻai ʻa e fakakaukau ʻa e ʻOtuá ko ʻene fakakaukau.
7. Naʻe anga-fēfē hono fakahāhā ʻe Pita ki mui ange naʻá ne ongongofua ki he fakakaukau ʻa Sihová? (Sio ki he fakatātā.)
7 Faai atu pē, naʻe fakahaaʻi ʻe Pita naʻá ne loto ke fakatonutonu ʻene fakakaukaú ki he anga ʻo e fakakaukau ʻa Sihová. Ko e aʻu mai eni ki he taimi ke hoko ai ʻa e kau Senitaile taʻekamú ko ha konga ʻo e kakai ʻa e ʻOtuá. Naʻe vaheʻi ʻa Pita ke malanga ki he Senitaile ko Koliniusí, ʻa ia te ne kau ʻi he fuofua faʻahinga ʻi he kulupu foʻou ko eni ʻo e kau lotú. Naʻe ʻikai ke loko feohi ʻa e kau Siú mo e kau Senitailé, ko ia ʻoku ʻikai ha ofo ʻi he fiemaʻu kia Pita ʻa e tokoni ke mateuteu ki hono vāhenga-ngāue ko ení. ʻI he lāuʻilo ʻa Pita ki he finangalo ʻo e ʻOtuá ʻi he meʻá ni, naʻá ne fakatonutonu ʻene fakakaukaú. Ko hono olá, ʻi hono fekau ke haʻú naʻá ne ʻalu atu ʻo ʻikai haʻane “taʻeloto” ki ai. (Ngā. 10:28, 29) Naʻá ne malanga kia Koliniusi mo hono falé, pea naʻa nau papitaiso.—Ngā. 10:21-23, 34, 35, 44-48.
Ko Pita ʻokú ne hū atu ki he fale ʻo Koliniusí (Sio ki he palakalafi 7)
8. ʻE lava fēfē ke tau fakahāhā ʻoku fehoanaki ʻetau fakakaukaú mo e fakakaukau ʻa Sihová? (1 Pita 3:8 mo e fakamatala ʻi laló)
8 ʻI he ngaahi taʻu ki mui aí, naʻe fakalototoʻaʻi ʻe Pita ʻa hono kaungā-Kalisitiané ke nau “fakakaukau taha.” (Lau ʻa e 1 Pita 3:8 mo e fakamatala ʻi laló.) ʻI he tuʻunga ko e kakai ʻa Sihová, ʻe lava ke tau fakakaukau taha ʻaki hono tapua atu ʻa e fakakaukau ʻa Sihová hangē ko ia ʻoku fakahaaʻi ʻi heʻene Folofolá. Ko e fakatātaá, naʻe ekinaki ʻa Sīsū ki hono kau muimuí ke nau fakamuʻomuʻa ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi heʻenau moʻuí. (Māt. 6:33) ʻI he fakakaukau atu ki aí, tau pehē ʻoku ʻi ai ha tokotaha malanga ʻi hoʻo fakatahaʻangá ʻokú ne fili nai ke kau ʻi ha tafaʻaki ʻo e ngāue taimi-kakató. ʻI he ʻikai ke fokotuʻu ange ke ne anga-ʻofa muʻa kiate iá, ʻoku totonu ke tau lea fakatupu langa hake fekauʻaki mo e taumuʻa lelei ko iá pea poupou kiate ia.
HOKO ʻO ANGA-FAKATŌKILALO
9-10. Naʻe anga-fēfē hono fakahāhā ʻe Sīsū ʻa e anga-fakatōkilalo makehé?
9 ʻI he pō ki muʻa pea tāmateʻi ʻa Sīsuú, naʻá ne akoʻi kia Pita mo e kau ʻapositolo kehé ha lēsoni mahuʻinga ʻi he anga-fakatōkilaló. Ki muʻa aí, naʻe fekauʻi atu ʻe Sīsū ʻa Pita mo Sione ke na teuteu ʻa e ngaahi meʻa ki heʻenau kai fakaʻosi mo Sīsū ʻi he tuʻunga ko ha tangatá. ʻOku ngalingali naʻe kau ʻi he teuteú ʻa hono fakapapauʻi naʻe ʻi ai ha pēsoni mo e tauveli koeʻuhi ke lava ʻo fufulu ʻa e vaʻe ʻo e kau ʻaʻahí ki muʻa ʻi he kaí. Ka ko hai te ne fai ʻa e ngāue anga-fakatōkilalo ko ení ʻi heʻene aʻu atu ki he taimi ko iá?
10 ʻI he ʻikai ke toe toumouá, naʻe fakahāhā ʻe Sīsū ʻa e anga-fakatōkilalo makehe. ʻI he ʻohovale lahi ʻa ʻene kau ʻapositoló, naʻá ne fai ha meʻa ʻa ia naʻe angamaheniʻaki hono fai ʻe ha sevāniti. Naʻe vete ʻe Sīsū hono ngaahi kofu tuʻá, noʻo ha tauveli ʻi hono kongalotó, peá ne ʻai ha vai ki he pēsoní peá ne kamata fufulu honau vaʻé. (Sione 13:4, 5) Naʻe fiemaʻu nai ʻa e taimi lahi ke fufulu ai ʻa e vaʻe ʻo e toko 12 ʻo e kau ʻapositoló—kau ai ʻa Siutasi, naʻe teu ke ne lavakiʻi iá. Neongo ia, naʻe fakahoko anga-fakatōkilalo ʻe Sīsū ʻa e ngāue ko iá. Naʻe fakamatalaʻi anga-kātaki ange leva ʻe Sīsū: “ʻOku mou mahinoʻi ʻa e meʻa kuó u fai kiate kimoutolú? ʻOku mou ui au ko e ‘Faiako,’ mo e ‘ʻEiki,’ pea ʻoku tonu hoʻomou leá, he ko au ia. Ko ia ai, kapau ko au ē, ko e ʻEiki mo e Faiakó, naʻá ku fufulu homou vaʻé, tā ʻoku totonu foki ke mou fefufuluʻaki homou vaʻé.”—Sione 13:12-14.
Ko e anga-fakatōkilalo moʻoní ʻoku kau ki ai . . . ʻetau ngaahi fakakaukau lolotó
11. Naʻe anga-fēfē hono fakahāhā ʻe Pita naʻá ne ako ke hoko ʻo anga-fakatōkilaló? (1 Pita 5:5) (Sio foki ki he fakatātaá.)
11 Naʻe ako ʻa Pita mei he anga-fakatōkilalo ʻa Sīsuú. Hili ʻa e foki ʻa Sīsū ki hēvaní, naʻe fakahoko ʻe Pita ha mana ʻaki hono fakamoʻui ha tangata naʻe heke talu mei hono fanauʻí. (Ngā. 1:8, 9; 3:2, 6-8) Hangē pē ko ia naʻe faʻa hokó, ko e mana fakaofo ko ení naʻá ne tohoakiʻi mai ha fuʻu kakai tokolahi. (Ngā. 3:11) ʻE fiefia ʻa Pita ʻi he lāngilangi ko iá, pea koeʻuhí naʻá ne haʻu mei ha puipuituʻa naʻe fakamahuʻingaʻi lahi ai ʻa e tuʻu-ki-muʻá mo e tuʻungá? ʻIkai, naʻe anga-fakatōkilalo ʻa Pita ʻo ʻikai ke fakahanga ʻa e fakahīkihikí kiate ia tonu kae ʻave ʻa e lāngilangi totonú kia Sihova mo Sīsū, ʻaki ʻa e pehē: “Fakafou ʻi hono huafá [ʻo Sīsuú], pea ʻi heʻema tui ki hono huafá, kuo ʻai ai ʻa e tangatá ni ʻo mālohi ʻa ia ʻoku mou sio mai ki ai mo ʻiloʻí.” (Ngā. 3:12-16) Ko e ngaahi lea naʻe ngāueʻaki ʻe Pita ʻi ha tohi ki he kau Kalisitiané fekauʻaki mo e fiemaʻu ke fakatupulekina ʻa e anga-fakatōkilaló ʻoku fakamanatu mai nai ai kiate kitautolu ʻa hono noʻo ʻe Sīsū ha tauveli ʻi hono kongalotó pea fufulu ʻa e vaʻe ʻo e kau ʻapositoló.—Lau ʻa e 1 Pita 5:5 mo e fakamatala ʻi laló.
Hili hono fakahoko ʻe Pita ha mana, naʻá ne anga-fakatōkilalo ʻo ʻave ʻa e lāngilangí kia Sihova mo Sīsū. ʻE lava foki ke tau fakahāhā ʻa e anga-fakatōkilaló ʻaki hono fai ha ngāue lelei ʻo ʻikai ʻamanekina ke fakatokangaʻi pe maʻu mei ai ha totongi (Sio ki he palakalafi 11-12)
12. ʻE lava fēfē ke tau hokohoko atu ke fakatupulekina ʻa e anga-fakatōkilaló ʻo hangē ko Pitá?
12 ʻE lava ke tau muimui ʻi he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Pitá ʻi hono fakatupulekina ʻa e anga-fakatōkilaló. Manatuʻi ko e anga-fakatōkilalo moʻoní ʻoku kau ki ai ʻa e meʻa lahi ange ʻi hono leaʻaki pē ʻa e ngaahi foʻi lea totonú. Ko e kupuʻi lea naʻe ngāueʻaki ʻe Pita ki he anga-fakatōkilaló ʻoku kaunga ki ai ʻetau ngaahi fakakaukau lolotó—ʻa e “fakakaukau fakatōkilalo.” ʻOku tau fakahoko ʻa e ngaahi ngāue maʻá e niʻihi kehé koeʻuhí ʻoku tau ʻofa kia Sihova pea ʻoku tau ʻofa ki he kakaí, ʻo ʻikai koeʻuhí ʻoku tau saiʻia ke vikia ai kitautolu. Kapau ʻoku tau fiefia ke ngāue kia Sihova pea maʻa hotau fanga tokouá ʻi ha faʻahinga founga pē ʻoku ala lavá, tatau ai pē pe ʻoku fakatokangaʻi ʻetau ngaahi feingá, ʻoku tau ʻoatu ai ʻa e fakamoʻoni ʻoku tau anga-fakatōkilalo.—Māt. 6:1-4.
HOKO ʻO “FAKAKAUKAU LELEI”
13. Fakamatalaʻi ʻa e meʻa ʻoku kaunga ki he hoko ʻo “fakakaukau lelei.”
13 Ko e hā ʻoku kaunga ki he hoko ʻo “fakakaukau lelei”? (1 Pita 4:7) Ko ha Kalisitiane ʻoku fakakaukau lelei ʻokú ne fai hono lelei tahá ke fai ʻa e ngaahi fili lelei ʻoku tapua atu ai ʻa e fakakaukau ʻa Sihová. Ko ha Kalisitiane pehē ʻokú ne ʻiloʻi ʻoku ʻikai ʻaupito ha meʻa ʻi he moʻuí ʻoku mahuʻinga ange ʻi hono vahaʻangatae mo Sihová. ʻOkú ne maʻu ha vakai mafamafatatau kiate ia tonu, ʻo lāuʻilo ʻoku ʻikai ke ne ʻiloʻi ʻa e meʻa kotoa pē. Pea ʻokú ne fakahāhā ʻene falala ki he ʻOtuá ʻaki ʻa e fakaofiofi maʻu pē kia Sihova ʻi he lotu anga-fakatōkilalo.b
14. ʻI he taimi ʻe taha naʻe anga-fēfē ʻa e ʻikai ke falala ʻa Pita kia Sihová?
14 ʻI he pō fakaʻosi ki muʻa ke pekia ʻa Sīsuú, naʻá ne fakatokanga ki heʻene kau ākongá: “Ko kimoutolu kotoa te mou tūkia ʻi he meʻa ʻe hoko kiate au ʻi he pō ko ení.” Naʻe tali ange ʻa Pita ʻi he tuipau: “Neongo ʻe tūkia kotoa ʻa e niʻihi ko ē ʻi he meʻa ʻe hoko kiate koé, ʻe ʻikai te u teitei tūkia au!” ʻI he pō ko iá naʻe enginaki ʻa Sīsū ki he niʻihi ʻo ʻene kau ākongá: “Mou hanganaki leʻo mo lotu maʻu ai pē.” (Māt. 26:31, 33, 41) Kapau naʻe fuoloa pē ʻa e muimui ʻa Pita ki he faleʻi ko iá, naʻá ne mei maʻu ʻa e loto-toʻa ke fakahaaʻi ʻa hono vahaʻangatae mo Sīsuú. ʻI hono kehé, naʻe fakafisingaʻi ʻe Pita ʻa hono ʻEikí, ʻo ne fakaʻiseʻisa lahi ai.—Māt. 26:69-75.
15. Naʻe anga-fēfē hono tauhi maʻu ʻe Sīsū ʻa e fakakaukau leleí lolotonga hono pō fakaʻosi ko ha tangatá?
15 Naʻe falala kakato ʻa Sīsū kia Sihova. Neongo naʻe haohaoa ʻa Sīsū, naʻá ne lotu maʻu pē. Naʻe ʻoange ai kiate ia ʻa e loto-toʻa ke ngāue ʻo fehoanaki mo e finangalo ʻo Sihova kiate iá. (Māt. 26:39, 42, 44; Sione 18:4, 5) Ko e vakai ki he faʻa lotu ʻa Sīsuú kuo pau pē naʻe maongo tuʻuloa ia kia Pita.
16. Naʻe anga-fēfē hono fakahāhā ʻe Pita kuó ne fakatupulekina ʻa e fakakaukau leleí? (1 Pita 4:7)
16 ʻI he faai atu ʻa e taimí, naʻe hoko ʻa Pita ʻo falala lahi ange kia Sihova ʻi he lotu. Ko Sīsū kuo toetuʻú naʻá ne fakapapauʻi ange kia Pita mo e kau ʻapositolo kehé te nau maʻu ʻa e laumālie māʻoniʻoní koeʻuhí ke nau lava ʻo fakahoko ʻa e fekau ke malangá. Kae kehe, naʻe tala ange ʻe Sīsū ke nau tatali ʻi Selusalema kae ʻoua kuo hoko ia. (Luke 24:49; Ngā. 1:4, 5) Ko e hā naʻe fai ʻe Pita lolotonga ʻa e tatalí? Ko Pita mo hono kaungā-Kalisitiané naʻa nau “kīvoi . . . ʻi he lotu.” (Ngā. 1:13, 14) Ki mui ai, ʻi he ʻuluaki tohi ʻa Pitá, naʻá ne fakalototoʻaʻi hono kaungā-Kalisitiané ke nau hoko ʻo fakakaukau lelei pea falala kia Sihova ʻi he lotu. (Lau ʻa e 1 Pita 4:7.) Naʻe ako ʻa Pita ke falala kia Sihova pea hoko ko ha pou ʻo e fakatahaʻangá.—Kal. 2:9.
17. Neongo pe ko e hā ha ngaahi malava fakanatula ʻoku tau maʻu nai, ko e hā ʻoku fiemaʻu ke tau hanganaki faí? (Sio foki ki he fakatātaá.)
17 Ke hoko ʻo fakakaukau leleí kuo pau ke tau fakaofiofi maʻu pē kia Sihova ʻi he lotu. ʻOku tau ʻiloʻi ʻoku fiemaʻu ke tau hanganaki lotu kia Sihova neongo pe ko e hā ha ngaahi malava fakanatula ʻoku tau maʻu nai. Ko ia ai, ʻoku tau lotu kia Sihova ki ha tataki ʻo falala ʻokú ne ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku lelei taha kiate kitautolú, ʻo tautefito ʻi he taimi ʻoku tau fehangahangai ai mo e ngaahi fili mahuʻingá.
Naʻe ako ʻa Pita ke falala kia Sihova ʻi he lotu. ʻE lava foki ke tau hoko ʻo fakakaukau lelei ʻaki ʻa e lotu ki he tokoni ʻa Sihová, tautefito ʻi he fehangahangai mo e ngaahi fili mahuʻingá (Sio ki he palakalafi 17)c
18. ʻE lava fēfē ke tau fakatonutonu ʻetau fakakaukaú ke fehoanaki ange mo e fakakaukau ʻa Sihová?
18 He fakamālō ē ko kitautolu ʻi hono faʻu kitautolu ʻe Sihova ʻi ha founga ʻe lava ke tau tapua atu hono ʻulungāngá. (Sēn. 1:26) Ko e moʻoni, heʻikai lava ke tau faʻifaʻitaki haohaoa kia Sihova. (ʻAi. 55:9) Kae kehe, hangē ko Pitá, ʻe lava ke tau fakatonutonu ʻetau fakakaukaú ke fehoanaki ange mo e fakakaukau ʻa Sihová. ʻOfa ke tau fai pehē ʻaki ʻa e hokohoko atu ke faʻifaʻitaki ki he anga ʻo e fakakaukau ʻa e ʻOtuá, hoko ʻo anga-fakatōkilalo pea fakakaukau lelei.
HIVA 30 Ko ʻEku Tamai, Hoku ʻOtua mo e Kaumeʻa
a Ko e “tūkunga fakaefakakaukau,” ʻoku hā ʻi he 1 Pita 4:1, ʻe lava foki ke toe fakalea ia ko e “fakakaukau, vakai.”
b Ki ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻo ha fakakaukau ʻoku lelei pe ʻi ha tuʻunga moʻui lelei fakalaumālie, sio ʻi he jw.org pe ʻi he JW Library® ki he “Fakamatalaʻi ʻo e Ngaahi Konga Tohi Tapú,” ʻi he kupu ko e “Fakamatalaʻi ʻo e 2 Tīmote 1:7—‘He Nae Ikai Foaki e he Otua Kiate Kitautolu a e Laumalie oe Manavajii,’” ʻi he “ʻAtamai lelei.”
c FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Ko ha tuofefine ʻokú ne lotu fakalongolongo lolotonga ʻene tatali ki he fakaʻekeʻeke ki ha ngāue.