KUPU AKO 12
HIVA 119 Kuo Pau Ke Tau Maʻu ʻa e Tuí
Hanganaki ʻAʻeva ʻAki ʻa e Tuí
“ʻOku tau ʻaʻeva ʻaki ʻa e tuí, ʻo ʻikai ʻaki ʻa e mamatá.”—2 KOL. 5:7.
TAUMUʻÁ
Ko e founga ke hanganaki ʻaʻeva ai ʻaki ʻa e tuí ʻi hono fai ʻa e ngaahi fili mahuʻingá.
1. Ko e hā naʻe lava ai ke ongoʻi fiemālie ʻa e ʻapositolo ko Paulá ʻi heʻene vakai ki he faai mai ʻene moʻuí?
ʻI HE taimi ʻe taha, naʻe ʻiloʻi ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻe vavé ni ke tāmateʻi ia, ka naʻá ne maʻu ʻa e ʻuhinga kotoa ke ongoʻi fiemālie ai ʻi heʻene moʻuí. ʻI he vakai ki he kuohilí, naʻe lava ke ne pehē: “Kuó u ʻosiki ʻa e lová, kuó u tuʻu maʻu ʻi he tuí.” (2 Tīm. 4:6-8) Naʻe fai ʻe Paula ʻa e ngaahi fili fakapotopoto ʻi heʻene ngāue fakafaifekau faka-Kalisitiané, pea naʻá ne tuipau naʻe fiefia ʻa Sihova ʻiate ia. Ko kitautolu foki ʻoku tau loto ke fai ʻa e ngaahi fili lelei pea maʻu ʻa e hōifua ʻa e ʻOtuá. ʻE lava fēfē ke tau fai pehē?
2. Ko e hā ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e ʻaʻeva ʻaki ʻa e tuí?
2 Naʻe lave ʻa Paula fekauʻaki mo ia tonu pea mo e kau Kalisitiane faitōnunga kehé: “ʻOku tau ʻaʻeva ʻaki ʻa e tuí, ʻo ʻikai ʻaki ʻa e mamatá.” (2 Kol. 5:7) Ko e hā naʻe ʻuhinga ki ai ʻa Paulá? ʻI he Tohi Tapú, ko e “ʻaʻevá” ʻoku faʻa ʻuhinga ʻi he taimi ʻe niʻihi ki he anga ʻo e fili ʻe ha taha ʻa ʻene founga moʻuí. ʻI he taimi ʻoku ʻaʻeva pē ai ha taha ʻaki ʻa e mamatá, ʻokú ne fai ʻa e ngaahi filí ʻo makatuʻunga ʻataʻatā pē ʻi he meʻa ʻoku lava ke ne sio, fanongo mo ongoʻi ʻaki hono ngaahi ongoʻangá. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ʻi he taimi ʻoku ʻaʻeva ai ha taha ʻaki ʻa e tuí, ʻokú ne fai ʻa e ngaahi filí ʻo makatuʻunga ʻi heʻene falala kia Sihova ko e ʻOtuá. Ko ʻene ngaahi tōʻongá ʻoku fakahaaʻi ai ʻokú ne tuipau ʻe fakapaleʻi ia ʻe he ʻOtuá, pea te ne maʻu ʻaonga mei he muimui ki he faleʻi ʻa Sihova ʻoku maʻu ʻi heʻene Folofolá.—Saame 119:66; Hep. 11:6.
3. Ko e hā ʻa e ngaahi ʻaonga ʻe maʻu mei he ʻaʻeva ʻaki ʻa e tuí? (2 Kolinitō 4:18)
3 Ko e moʻoni, ko kitautolu kotoa ʻoku tau fai ʻa e ngaahi fili ʻe niʻihi ʻo fakatuʻunga ʻi he meʻa ʻoku tau ʻiloʻi ʻaki hotau ngaahi ongoʻangá. Neongo ia, ʻoku ngalingali te tau maʻu ʻa e ngaahi palopalema, kapau ʻoku tau fakakaukau pē ki he meʻa ʻoku tau sio pe fanongo ki aí ʻi hono fai ʻa e ngaahi fili fekauʻaki mo e ngaahi meʻa mahuʻingá. Ko e hā hono ʻuhingá? Ko hotau ngaahi ongoʻangá ʻe lava ke ne kākaaʻi kitautolu ʻi he taimi ʻe niʻihi. Naʻa mo e taimi ʻoku ʻikai ke hoko ai ení, kapau ʻoku tau ʻaʻeva pē ʻaki ʻa e mamatá, ʻe iku atu nai ai ke tau tukunoaʻi ʻa e finangalo pe akonaki ʻa e ʻOtuá. (Tml. 11:9; Māt. 24:37-39) Kae kehe, ʻi he taimi ʻoku tau ʻaʻeva ai ʻaki ʻa e tuí, ʻoku ngalingali ange te tau fai ʻa e ngaahi fili “ʻoku fakahōifua ki he ʻEikí.” (ʻEf. 5:10) Ko e muimui ki he faleʻi ʻa e ʻOtuá te ne ʻomai kiate kitautolu ʻa e nonga ʻi loto pea ʻai ke tau fiefia moʻoni. (Saame 16:8, 9; ʻAi. 48:17, 18) Pea kapau te tau hokohoko atu ke ʻaʻeva ʻaki ʻa e tuí, te tau maʻu ʻa e kahaʻu taʻengata.—Lau ʻa e 2 Kolinitō 4:18.
4. ʻE lava fēfē ke fakapapauʻi ʻe ha taha pe ʻokú ne ʻaʻeva ʻaki ʻa e tuí pe ʻaki ʻa e mamatá?
4 ʻE lava fēfē ke tau tala pe ʻoku tau ʻaʻeva ʻaki ʻa e tuí pe ʻaki ʻa e mamatá? Ko hono moʻoní, ko e meʻa eni ʻoku mahuʻinga tahá: Ko e hā ʻa e ngaahi tafaʻaki ʻokú ne tataki ʻetau ngaahi filí? ʻOku tataki kitautolu ʻe he ngaahi meʻa pē ʻoku lava ke tau sio ki aí? Pe ʻoku tataki kitautolu ʻe heʻetau falala kia Sihova pea mo ʻene faleʻí? Tau lāulea angé ki he founga ʻe lava ke tau hokohoko atu ai ʻa e ʻaʻeva ʻaki ʻa e tuí ʻi he ngaahi tafaʻaki mahuʻinga ʻe tolu: ʻI he fili ʻa e ngāué, ʻi hono fili ha hoa mali, pea ʻi hono maʻu ʻa e tataki fakateokalatí. ʻI he tafaʻaki taki taha, te tau lāulea ki he ngaahi meʻa ʻoku totonu ke tau fakakaukau ki ai koeʻuhi ke fai ʻa e ngaahi fili lelei.
ʻI HE FILI ʻA E NGĀUÉ
5. Ko e hā ʻoku totonu ke tau fakakaukau ki ai ʻi he fili ʻa e ngāué?
5 Ko kitautolu kotoa ʻoku tau loto ke tau malava ʻo tokonaki ʻa ʻetau ngaahi fiemaʻú tonu pea maʻa hotau fāmilí. (Tml. 7:12; 1 Tīm. 5:8) Ko e ngaahi ngāue ʻe niʻihi ʻoku totongi lelei. ʻE fakaʻatā nai ai ha tokotaha ngāue ke tokangaʻi ʻene ngaahi fakamole fakaʻahó pea tuku tauhi ha paʻanga ki he kahaʻú. Ko e ngaahi ngāue ʻe niʻihi, ʻe siʻisiʻi ange nai ʻa e vahé, ʻo fakaʻatā ʻa e tokotaha ngāué ke tokonaki ʻa e ngaahi fiemaʻu tefito pē maʻa hono fāmilí. ʻI he fili pe te tau tali ha ngāue, ko e moʻoni te tau fakakaukau ki he lahi ʻo e paʻanga te tau maʻu mei aí. Kae kehe, kapau ko e tafaʻaki pē ia ʻoku fakakaukau ki ai ha tokotaha, tā ʻokú ne ʻaʻeva nai ʻaki ʻa e mamatá.
6. ʻE lava fēfē ke tau ʻaʻeva ʻaki ʻa e tuí ʻi he fili ʻa e ngāué? (Hepelū 13:5)
6 Kapau ʻoku tau ʻaʻeva ʻaki ʻa e tuí, te tau toe fakakaukau ki he anga ʻo e kaunga ʻa e ngāué ki heʻetau kaumeʻa mo Sihová. ʻE lava ke tau ʻeke hifo: ‘ʻE fiemaʻu ʻi he ngāué ke u kau ʻi he ngaahi tōʻonga ʻoku fehiʻa ai ʻa Sihová?’ (Pal. 6:16-19) ‘Te ne fakahohaʻasi ʻeku lotú pea ʻai nai ke u mavahe mei hoku fāmilí ʻi ha vahaʻa taimi fuoloa?’ (Fil. 1:10) Kapau ko e tali ki he ongo fehuʻi ko iá ko e ʻio, ʻe fakapotopoto ke ʻoua ʻe tali ʻa e ngāué, neongo kapau ʻoku faingataʻa ke maʻu ha ngāue. Koeʻuhi ʻoku tau ʻaʻeva ʻaki ʻa e tuí, ʻoku tau fai ʻa e ngaahi fili ʻoku fakahaaʻi ai ʻetau tuipau ko Sihova te ne tokangaʻi ʻetau ngaahi fiemaʻú ʻi ha founga pē.—Māt. 6:33; lau ʻa e Hepelū 13:5.
7-8. Naʻe anga-fēfē ʻa e ʻaʻeva ha tokoua ʻi ʻAmelika Tonga ʻaki ʻa e tuí? (Sio foki ki he fakatātaá.)
7 Fakatokangaʻi ʻa e anga ʻo e vakai ʻa Javier,a ko ha tokoua ʻi ʻAmelika Tonga, ki he fiemaʻu ke ʻaʻeva ʻaki ʻa e tuí. ʻOkú ne pehē: “Naʻá ku tohi kole ki ha ngāue totongi lelei ʻa ia ʻe liunga ua ai hoku vāhengá pea ʻomai ai ʻa e fiemālie lahi kiate au.” Kae kehe, naʻe maʻu ʻe Javier ʻa e holi loloto ke tāimuʻa. ʻOkú ne toe pehē: “Naʻe fili au ke fakaʻekeʻeke ki he ngāué mo e pule māʻolungá. Ki muʻa ʻi he fakaʻekeʻeké, naʻá ku lotu ki ha tokoni, ʻo tuipau naʻe ʻiloʻi ʻe Sihova ʻa e meʻa naʻe lelei taha kiate aú. Naʻá ku loto ke ʻai ke fakalakalaka ʻa ʻeku pōtoʻi ngāué, ka naʻe ʻikai ke u fiemaʻu ʻa e ngāue ko ení kapau heʻikai ke ne tokoniʻi au ke aʻusia ʻeku ngaahi taumuʻa fakalaumālié.”
8 ʻOku pehē ʻe Javier: “Lolotonga ʻa e fakaʻekeʻeké, naʻe tala mai ʻe he pulé ʻe pau ke u lahilahi ngāue ʻovataimi. Naʻá ku tala ange anga-lelei ʻe ʻikai lava ke u fai ia koeʻuhí ko ʻeku ngāue fakafaifekaú.” ʻIo, naʻe talitekeʻi ʻe Javier ʻa e ngāué. ʻI ha uike ʻe ua mei ai, naʻá ne kamata ke tāimuʻa. Pea ki mui ange ʻi he taʻu ko iá, naʻá ne maʻu ha ngāue konga-taimi. ʻOkú ne pehē: “Naʻe fanongo ʻa Sihova ki heʻeku ngaahi lotú pea ʻomai ha ngāue ʻoku feʻungamālie mo ʻeku taimi-tēpile tāimuʻá. ʻOku ou fiefia moʻoni ke maʻu ʻa e ngāue ʻokú ne fakaʻatā au ke līʻoa ʻa e taimi lahi ange ke ngāue kia Sihova pea maʻa hoku fanga tokouá.”
Kapau ʻoku tuʻuaki atu ha hiki lakanga ʻi he ngāué, ʻe fakahaaʻi ʻi hoʻo filí ʻokú ke tuipau ʻoku ʻiloʻi ʻe Sihova ʻa e lelei taha kia koé? (Sio ki he palakalafi 7-8)
9. Ko e hā ʻokú ke ako mei he hokosia ʻa Trésor?
9 Kae fēfē kapau ʻoku tau ʻiloʻi ko ʻetau ngāue lolotongá ʻoku ʻikai ke ne fakaʻatā kitautolu ke ʻaʻeva ʻaki ʻa e tuí? Fakakaukau ki he hokosia ʻa Trésor, mei Kongo. ʻOkú ne pehē: “Ko ʻeku ngāue foʻoú ko ha faingamālie ʻoku tā-tuʻo-taha ʻene hoko ʻi he moʻuí. Naʻe liunga tolu ʻa e paʻanga naʻá ku maʻu mei aí ʻi heʻeku ngāue ki muʻá, pea naʻe tokaʻi lahi au.” Kae kehe, naʻe faʻa liʻaki ʻe Trésor ʻa e ngaahi fakatahá koeʻuhí ko e ngāue ʻovataimí. Naʻe toe tenge ia ke fufū ʻa e ngaahi ngāue taʻefaitotonu. Naʻe loto ʻa Trésor ke fakafisi, ka naʻá ne hohaʻa naʻa ʻikai toe maʻu haʻane ngāue. Ko e hā naʻe tokoni kiate iá? ʻOkú ne pehē: “Naʻe tokoniʻi au ʻe he Hapakuke 3:17-19 ke mahinoʻi neongo kapau ʻe mole ʻeku paʻanga hū maí, ʻe ʻi ai ʻa e founga ʻa Sihova ke tokangaʻi ai au. Ko ia naʻá ku fakafisi.” ʻOkú ne fakamulituku: “Ko e tokolahi ʻo e kau pule ngāué ʻoku nau fakakaukau ke tauhi ha ngāue totongi lelei, ʻe feilaulauʻi ʻe ha taha ha meʻa pē, ʻo kau ai ʻa e moʻui fakafāmilí pea mo e ngaahi ngāue fakalaumālié. ʻOku ou fiefia naʻá ku tauhi maʻu ʻa hoku vahaʻangatae mo Sihová pea mo hoku fāmilí. ʻI ha taʻu ʻe taha mei ai, naʻe tokoniʻi au ʻe Sihova ke maʻu ha ngāue tuʻumaʻu ʻoku fakaʻatā ai ke u moʻui faingofua pea maʻu ha taimi lahi ange ki he ngaahi ngāue faka-Kalisitiané. ʻI heʻetau fakamuʻomuʻa ʻa Sihová, te tau fāinga fakapaʻanga nai ʻi ha vahaʻa taimi, ka ʻe tokangaʻi kitautolu ʻe Sihova.” ʻIo, kapau ʻoku tau falala ki he faleʻi mo e ngaahi talaʻofa ʻa Sihová, ʻe hokohoko atu ai ʻetau ʻaʻeva ʻaki ʻa e tuí pea te ne tāpuakiʻi kitautolu.
ʻI HONO FILI HA HOA MALI
10. Ko e hā ʻe lava ke ne fakatupunga kitautolu ke ʻaʻeva ʻaki ʻa e mamatá ʻi hono fili ha hoa mali?
10 Ko e nofo malí ko ha meʻaʻofa meia Sihova, pea ʻoku anga-maheni pē ke te loto ke mali. ʻI he fakakaukau ha tuofefine ki ha hoa mali feʻungamālie, ʻokú ne sio nai ki he angaʻitangata ʻo ha tokoua, ko hono fōtunga hā maí, ongoongó, tuʻunga fakapaʻangá, fatongia fakafāmilí, pehē foki pe ʻokú ne ʻai ia ke ne ongoʻi fiefia.b Ko e ngaahi tafaʻaki ko ení ʻoku mahuʻinga. Kae kehe, kapau ʻokú ne fakakaukau pē ki he ngaahi meʻa ko ení, ʻe lava ke ne hoko ai ʻo ʻaʻeva ʻaki ʻa e mamatá.
11. ʻE lava fēfē ke tau ʻaʻeva ʻaki ʻa e tuí ʻi heʻene haʻu ki he fili ha hoa malí? (1 Kolinitō 7:39)
11 He laukauʻaki ē ʻe Sihova ʻa hotau fanga tuofāfine mo e fanga tokoua ʻoku nau muimui ki heʻene faleʻí ʻi hono fili ha hoa mali! Ko e fakatātaá, ʻoku nau tokanga fakamātoato ki he enginaki ke tatali kae ʻoua ke “mahili atu mei he tuʻunga ʻo e kei talavoú” ki muʻa ke kamata ha faisō. (1 Kol. 7:36) ʻOku nau vakai ki ha hoa mali feʻungamālie ʻo makatuʻunga tefito ʻi he ngaahi ʻulungaanga ʻoku pehē ʻe Sihova ʻoku totonu ke maʻu ʻe ha husepāniti lelei pe ko ha uaifi lelei. (Pal. 31:10-13, 26-28; ʻEf. 5:33; 1 Tīm. 5:8) Kapau ʻoku ʻi ai ha tokotaha ʻikai ko ha Fakamoʻoni ʻokú ne manako ʻiate kinautolu, ʻoku nau falala ki he faleʻi ke mali “ʻi he ʻEikí pē,” ʻo hangē ko ia ʻoku hā ʻi he 1 Kolinitō 7:39. (Lau.) ʻOku nau hokohoko atu ʻa e ʻaʻeva ʻaki ʻa e tuí, ʻo falala pau ʻe lava ʻe Sihova ʻo tokangaʻi ʻenau ngaahi fiemaʻu fakaeongó ʻo lelei ange ia ʻi ha toe taha.—Saame 55:22.
12. Ko e hā ʻokú ke ako mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Rosa?
12 Fakakaukau ki he hokosia ʻa Rosa, ko ha tāimuʻa ʻi Kolomupia. ʻI heʻene ngāué naʻá ne toutou fetuʻutaki ai mo ha tangata ʻikai ko ha Fakamoʻoni ʻa ia naʻe kamata ke ne manako ʻiate ia. Naʻe tokanga ʻa Rosa kiate ia. ʻOkú ne pehē: “Naʻe hā ngali ko ha tangata lelei ʻaupito ia. Naʻá ne pole ke tokoni ʻi hono komiunitií pea naʻe lelei ʻa ʻene founga moʻuí. Naʻá ku saiʻia ʻi he founga naʻá ne fakafeangai mai aí. Naʻá ne maʻu ʻa e meʻa kotoa naʻá ku loto ke maʻu ʻe ha husepāniti, tuku kehe ʻa e ʻikai ko ha Fakamoʻoni iá.” ʻOkú ne hoko atu: “Naʻe faingataʻa ke lea ʻikai kiate ia koeʻuhí ko ha meʻa ia naʻá ku holi ki ai ʻi hoku lotó. ʻI he taimi ko iá, naʻá ku kiʻi ongoʻi tuēnoa pea naʻá ku loto ke mali, ka naʻe ʻikai malava ke u maʻu ha taha ʻi he moʻoní.” Ka, naʻe ʻikai ke tokangataha pē ʻa Rosa ki he meʻa naʻe lava ke ne sio ki aí. Naʻá ne fakalaulauloto ki he anga ʻo e kaunga ʻa e fili ko ení ki heʻene kaumeʻa mo Sihová. Ko ia naʻá ne fakangata ʻa e fetuʻutaki kotoa mo e tangatá pea hanganaki femoʻuekina ʻi he ngaahi ngāue fakateokalatí. Taimi nounou mei ai, naʻe fakaafeʻi ia ke maʻu ʻa e Ako Maʻá e Kau ʻEvangeliō ʻo e Puleʻangá, pea ʻokú ne ngāue he taimí ni ko ha tāimuʻa makehe. ʻOku pehē ʻe Rosa: “Kuo fakafonu ʻe Sihova hoku lotó ʻaki ʻa e fiefia lahi.” Neongo heʻikai nai ke faingofua ke ʻaʻeva ʻaki ʻa e tuí ʻi he ngaahi meʻa ʻoku mātuʻaki ofi ki he lotó, ʻoku tuha maʻu pē ia mo e feingá.
ʻI HONO MAʻU HA TATAKI FAKATEOKALATI
13. Ko e hā ʻe lava ke ne ueʻi kitautolu ke ʻaʻeva ʻaki ʻa e mamatá ʻi hono maʻu ha tataki fakateokalati?
13 ʻOku tau faʻa maʻu ʻa e tataki fakateokalati—mei heʻetau kau mātuʻa fakalotofonuá, ʻovasia sēketí, ʻōfisi vaʻá pe ko e Kulupu Pulé—ʻoku ʻomai ai ʻa e fakahinohino ki heʻetau lotú. Kae fēfē kapau ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻoku ʻikai lava ke tau mahinoʻi ʻa e ʻuhinga ʻo e tataki ʻoku tau maʻú? Te tau vakai pē nai ki he ngaahi ola ʻikai lelei ʻo e tatakí ʻe ala hoko kiate kitautolú. ʻE aʻu nai ʻo kamata ke tau tokangataha ki he ngaahi taʻehaohaoa ʻa e fanga tokoua naʻa nau ʻomai ʻa e tatakí.
14. Ko e hā te ne tokoniʻi kitautolu ke ʻaʻeva ʻaki ʻa e tuí ʻi hono maʻu ha tataki fakateokalati? (Hepelū 13:17)
14 ʻI he taimi ʻoku tau ʻaʻeva ai ʻaki ʻa e tuí, ʻoku tau falala ko Sihova ʻokú ne mapuleʻi ʻa e ngaahi meʻá pea ʻokú ne ʻiloʻi ʻa hotau ngaahi tuʻungá. Ko hono olá, ʻoku tau fakavave ke talangofua, pea ʻoku tau fai ia mo ha fakakaukau pau. (Lau ʻa e Hepelū 13:17.) ʻOku tau lāuʻilo ko ʻetau talangofuá ʻoku tokoni ki he fāʻūtaha ʻa ʻetau fakatahaʻangá. (ʻEf. 4:2, 3) ʻOku tau falala neongo ʻoku taʻehaohaoa ʻa e fanga tokoua ʻoku nau takimuʻá, ʻe tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻetau talangofuá. (1 Sām. 15:22) ʻI heʻene taimi kotofá, te ne fakatonutonu ha meʻa pē ʻoku fiemaʻu moʻoni ke fakatonutonu.—Mai. 7:7.
15-16. Ko e hā naʻe tokoni ki ha tokoua ke ʻaʻeva ʻaki ʻa e tuí neongo naʻá ne maʻu ha veiveiua fekauʻaki mo e tataki naʻá ne maʻú? (Sio foki ki he fakatātaá.)
15 Fakakaukau ki ha hokosia ʻokú ne fakamamafaʻi ha ʻaonga ʻoku maʻu ʻi he ʻaʻeva ʻaki ʻa e tuí. ʻI Pelū, neongo ko e lea faka-Sipeiní ʻoku ngāueʻaki lahi tahá, ko e ngaahi ʻapi tokolahi ʻoku nau ngāueʻaki ʻa e ngaahi lea tuʻufonuá. Ko e taha ai ko e lea faka-Kēsauā. ʻI ha ngaahi taʻu, ko e fanga tokoua mo e fanga tuofāfine lea faka-Kēsauā naʻa nau kumi ki he kau lea faka-Kēsauaá ʻi he feituʻu ngāué. Kae kehe, koeʻuhi ke talangofua ki he ngaahi tuʻutuʻuni fakapuleʻangá, naʻe fai ʻa e liliu ki he founga ke aʻu ai ki he kakaí. (Loma 13:1) Ko hono olá, naʻe fifili ʻa e niʻihi pe ʻe fakafeʻātungiaʻi ai ʻa e ngāue ʻi he feituʻu ngāué. Koeʻuhi naʻe talangofua ʻa e fanga tokouá ki he liliú, naʻe tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻenau ngaahi feingá ʻo nau maʻu ai ha kakai lea faka-Kēsauā tokolahi.
16 Ko Kevin, ko ha mātuʻa ʻi ha fakatahaʻanga lea faka-Kēsauā, naʻá ne kau ʻi he faʻahinga naʻe hohaʻá. ʻOkú ne fakamatala: “Naʻá ku fakakaukau, ‘ʻE anga-fēfē ke mau maʻu he taimí ni ʻa e kakai ʻoku lea faka-Kēsauā?’” Ko e hā naʻe fai ʻe Kevin? ʻOkú ne pehē: “Naʻá ku manatuʻi ʻa e Palōveepi 3:5. Pea naʻá ku fakakaukau fekauʻaki mo Mōsese. Naʻe teu ke ne tataki atu ʻa e kau ʻIsilelí mei ʻIsipite ki ha feituʻu ʻoku hā ngali te nau fihiatuʻu ai, ʻo ʻai ai ke nau hoko ko ha tāketi faingofua ki he kau ʻIsipité. Neongo ia, naʻá ne talangofua, pea naʻe tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻene talangofuá ʻi ha founga fakaofo.” (ʻEki. 14:1, 2, 9-11, 21, 22) Naʻe loto-lelei ʻa Kevin ke feʻunuʻaki ʻene ngāue fakafaifekaú. Ko e hā ʻa e olá? ʻOkú ne pehē: “Naʻá ku ofoofo ʻi he founga naʻe tāpuakiʻi ai kimautolu ʻe Sihová. Ki muʻá, naʻa mau lue lahi ʻi he ngāue fakafaifekaú pea ʻi he taimi ʻe niʻihi naʻa mau maʻu ha toko taha pē pe toko ua ʻo e kakai lea faka-Kēsauā. ʻI he taimí ni ʻoku mau tokangataha ki he ngaahi feituʻu ngāue ʻoku tokolahi ai ʻa e faʻahinga ʻoku lea faka-Kēsauā. Ko hono olá, ʻoku tokolahi ange ʻa e faʻahinga ʻoku mau talanoa ki aí, ko e ngaahi toe ʻaʻahi mo e ngaahi ako Tohi Tapú. Kuo tupulaki mo ʻemau kau maʻu fakatahá.” ʻIo, ʻi he taimi ʻoku tau ʻaʻeva ai ʻaki ʻa e tuí, ʻoku fakapaleʻi maʻu pē kitautolu ʻe Sihova.
Naʻe ʻiloʻi ʻe he fanga tokouá ko e kakai tokolahi naʻa nau fetaulaki mo iá naʻe lava ke nau fakahinohino ange ʻa e ʻū ʻapi ʻi honau feituʻú ʻe lava ke maʻu ai ʻa e faʻahinga naʻa nau ngāueʻaki ʻa e leá (Sio ki he palakalafi 15-16)
17. Ko e hā kuó ke ako mei he kupu ko ení?
17 Kuo tau lāulea ki he founga ke hokohoko atu ai ʻa e ʻaʻeva ʻaki ʻa e tuí ʻi he tafaʻaki mahuʻinga ʻe tolu. Ka kuo pau ke tau hanganaki ʻaʻeva ʻaki ʻa e tuí ʻi he ngaahi tafaʻaki kotoa ʻetau moʻuí, hangē ko e fili ʻa e fakafiefiá pe taimi mālōloó pea ʻi hono fai ʻa e fili fekauʻaki mo e akó pe ko hono ʻohake ha kiʻi tama. Neongo pe ko e hā ha fili kuo pau ke tau fai, ʻoku totonu ke ʻikai ngata pē ʻi hono tataki kitautolu ʻe he meʻa ʻoku lava ke tau sio ki aí ka ke toe tataki kitautolu ʻe hotau vahaʻangatae mo Sihová, ko ʻene faleʻí, pea mo ʻene talaʻofa te ne tokangaʻi kitautolú. Kapau ʻoku tau fai ia, ʻe malava ke tau “ʻaʻeva . . . ʻi he huafa ʻo Sihova ko hotau ʻOtuá ʻo taʻengata pea taʻengata.”—Mai. 4:5.
HIVA 156 ʻI he Tui Mālohí
a Kuo liliu ʻa e ngaahi hingoa ʻe niʻihi.
b Koeʻuhí ke faingofua, ʻoku lave ʻi he palakalafi ko ení ki ha tuofefine ʻokú ne kumi ki ha husepāniti. Ko e faleʻi tatau ʻoku ngāueʻaki ki he tuʻunga ʻo ha tokoua ʻokú ne kumi ki ha uaifi.