KUPU AKO 39
HIVA 54 “Ko Eni ʻa e Halá”
ʻE Fanongo ʻa e Faʻahinga “Hehema Totonu”
“Ko e faʻahinga kotoa pē naʻe hehema totonu ki he moʻui taʻengatá naʻa nau hoko ko e kau tui.”—NGĀ. 13:48.
TAUMUʻÁ
Ko e taimi ke tuʻuaki ai ʻa e ako Tohi Tapú pea fakaafeʻi ʻa e kakaí ki heʻetau ngaahi fakatahá.
1. ʻOku anga-fēfē nai ʻa e tali ʻa e kakaí ki he ongoongo leleí? (Ngāue 13:47, 48; 16:14, 15)
KO E kakai tokolahi ʻi he ʻuluaki senitulí naʻa nau tali ʻa e moʻoní ʻi heʻenau fanongo pē ki he pōpoaki faka-Kalisitiané. (Lau ʻa e Ngāue 13:47, 48; 16:14, 15.) ʻI he tuʻunga meimei tatau ʻi he ʻahó ni, ʻoku fiefia ʻa e niʻihi ʻi heʻenau fuofua fanongo ki he ongoongo leleí. Naʻa mo e faʻahinga ʻoku ʻikai ke nau fakahāhā ha mahuʻingaʻia ʻi he pōpoaki ʻo e Puleʻangá ʻi he kamatá ʻoku nau mātuʻaki fakaava nai honau lotó ki mui ai ʻo tali ia. Ko e hā ʻoku totonu ke tau fai ʻi heʻetau maʻu ha kakai “hehema totonu” ʻi heʻetau ngāue fakafaifekaú?
2. ʻI he founga fē ʻoku fakahoa ai ʻetau ngaohi ākongá ki he ngāue ʻa ha tokotaha ngoue?
2 Fakakaukau ki ha fakatātā. Ko ʻetau ngāue ngaohi ākongá ʻe lava ke fakahoa ia ki he ngāue ʻa ha tokotaha ngoue. Kapau ʻoku momoho ha fuaʻiʻakau ʻi ha fuʻu ʻakau ʻe taha, mahalo ʻe toli ia ʻe he tokotaha ngoué neongo kapau ʻokú ne kei keli ʻa e kelekelé pe tūtuuʻi ʻa e tengá ʻi he tafaʻaki ʻe taha ʻo ʻene ngoué. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ʻi heʻetau maʻu ha taha ʻokú ne mateuteu ke tali ʻetau pōpoakí, ʻoku tau loto ke tokoniʻi ia ke hoko ko ha ākonga ʻa Kalaisi ʻi he vave taha ʻe ala lavá. Lolotonga iá, ʻoku tau hokohoko atu ke fakatupulekina ʻa e mahuʻingaʻia ʻa e niʻihi kehé ʻa ia ʻoku nau fiemaʻu ʻa e taimi lahi ange ke sio ki he mahuʻinga ʻo e meʻa ʻoku nau fanongo ki aí. (Sione 4:35, 36) Ko e ʻiloʻiló te ne tokoniʻi kitautolu ke fili ʻa e founga lelei taha ke fakaofiofi ai ki heʻetau kau fanongó. Tau lāulea angé he taimí ni ki he meʻa ʻe lava ke tau fai lolotonga ʻetau ʻuluaki fetalanoaʻakí ke tokoniʻi ʻa e kakai ʻoku nau mateuteu ke tali ʻetau pōpoakí. Te tau toe lāulea ki he founga ʻe lava ke tau tokoniʻi ai ʻa e faʻahinga peheé ke hokohoko atu ʻenau fakalakalaká.
ʻI HE MATEUTEU ʻA E KAKAÍ KE TALI ʻA E PŌPOAKÍ
3. Ko e hā ʻa e founga te tau ngāueʻaki nai ʻi heʻetau maʻu ʻa e faʻahinga mahuʻingaʻia ʻi heʻetau ngāue fakafaifekaú? (1 Kolinitō 9:26)
3 ʻI heʻetau maʻu ʻa e kakai mahuʻingaʻia ʻi heʻetau ngāue fakafaifekaú, ʻoku tau loto ke tokoniʻi kinautolu ke nau kamata ʻaʻeva ʻi he hala ki he moʻuí ʻi he taimi pē ko iá. ʻI he ngaahi tuʻunga peheé, ʻoku totonu ke ʻoua te tau toumoua mei hono tuʻuaki ha ako Tohi Tapu pea fakaafeʻi kinautolu ki heʻetau ngaahi fakatahá lolotonga ʻa e ʻuluaki fetalanoaʻakí pē.—Lau ʻa e 1 Kolinitō 9:26.
4. Lave ki ha hokosia ʻa ha tokotaha naʻá ne mateuteu ki ha ako Tohi Tapu ʻi he taimi pē ko iá.
4 Tuʻuaki ha ako Tohi Tapu. ʻOku ʻi ai ʻa e niʻihi ʻoku tau talanoa mo ia ʻoku nau mateuteu ki ha ako Tohi Tapu ʻi he taimi pē ko iá. Ko e fakatātaá, ʻi ha ʻaho Tuʻapulelulu ʻe taha naʻe fakaofiofi ha finemui ʻi Kānata ki ha papa tuʻuaki pea toʻo ha tatau ʻo e polosiua Fiefia ʻi he Moʻuí ʻo Taʻengata! Naʻe fakamatalaʻi ʻe he tuofefine ʻi he papá ʻe lava ke fai foki mo ha ako Tohi Tapu taʻetotongi ʻaki ʻa e polosiuá. Naʻe mahuʻingaʻia ʻa e finemuí pea ʻoange ʻene fika telefoní. Ki mui ange ʻi he ʻaho ko iá, naʻe tohi ʻa e finemuí ki he tuofefiné fekauʻaki mo e akó. ʻI hono tala ange ʻe he tuofefiné te ne ʻalu atu ʻi he fakaʻosinga e uiké, naʻe kole ange ʻe he finemuí: “Fēfē ʻapongipongi? ʻOku ou ʻatā ai.” Naʻá na ako ʻi he Falaite ko iá. Naʻe maʻu ʻe he finemuí ʻene fuofua fakatahá ʻi he fakaʻosinga uike pē ko iá pea hokohoko atu ʻene fai ha fakalakalaka vave.
5. ʻE lava fēfē ke tau fakahāhā ʻa e ʻiloʻiló ʻi hono tuʻuaki ha ako Tohi Tapu? (Sio foki ki he fakatātaá.)
5 Ko e moʻoni, ʻoku ʻikai ke tau ʻamanekina ʻe vēkeveke ʻa e tokotaha kotoa ʻoku fanongo ki heʻetau pōpoakí ʻo hangē ko e finemuí. Ko e mahuʻingaʻia ʻa e niʻihi ʻe fiemaʻu nai ki ai ha taimi lahi ange ke tupulekina. ʻE tomuʻa fiemaʻu nai ke tau kamataʻi ha fetalanoaʻaki ʻi ha kaveinga ʻoku mahuʻingaʻia ai ʻa e tokotahá. Neongo ia, kapau ʻoku tau tauhi maʻu ha fakakaukau pau pea hanganaki fakahāhā ʻa e mahuʻingaʻia fakafoʻituituí ʻi he tokotahá, ʻi ha kiʻi taimi nounou, ʻe malava nai ke tau kamataʻi ha ako. Ko e hā ʻe lava ke tau leaʻaki ʻi heʻetau tuʻuaki ha akó? Naʻe ʻeke ʻa e fehuʻi ko iá ki ha fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻoku nau pōtoʻi ʻi hono kamataʻi ʻa e ngaahi ako Tohi Tapú.
ʻE anga-fēfē nai haʻatau ʻai ke fakamānako ange ha ako Tohi Tapu ki he niʻihi tāutaha ko ení? (Sio ki he palakalafi 5)a
6. ʻE anga-fēfē nai haʻatau tauhi ke hokohoko atu ʻa e fetalanoaʻaki mo ha tokotaha mahuʻingaʻia?
6 Ko e kau malanga mo e kau tāimuʻa naʻe fakaʻekeʻeke fekauʻaki mo hono kamataʻi ʻa e ngaahi akó naʻa nau pehē ʻi he fonua ʻe niʻihi ko e lelei tahá ke fakaʻehiʻehi mei he ngaahi lea hangē ko e “ako,” “polokalama ako Tohi Tapu” pe “akoʻi koe” ʻi hono fakamatalaʻi ʻa e akó. Naʻa nau fakatokangaʻi ʻoku ola lelei ange ʻa hono ngāueʻaki ʻa e lea hangē ko e “fetalanoaʻaki,” “lāulea” mo e “hoko ʻo ʻiloʻi ʻa e Tohi Tapú.” ʻE lava ke ke tauhi ke hokohoko atu ʻa e fetalanoaʻakí ʻaki ʻa e pehē, “ʻOku fakaofo ʻa e anga hono tali ʻe he Tohi Tapú ʻa e ngaahi fehuʻi mahuʻinga ʻi he moʻuí” pe “Ko e Tohi Tapú ʻoku ʻikai ko ha tohi fakalotu pē; ʻokú ne tokoniʻi kitautolu ʻi ha ngaahi founga ʻaonga.” ʻE lava ke ke toe pehē: “ʻOku ʻikai fiemaʻu ki ai ha taimi lahi; ko e miniti ʻe 10 ki he 15 ʻoku ʻosi feʻunga ia ke ako ai ha meʻa mahuʻinga.” ʻE lava ke ke leaʻaki ia kae ʻikai ke ngāueʻaki ʻa e lea hangē ko e “uike kotoa” pe fokotuʻu ha taimi pau ʻa ia ʻe lava ke fakahaaʻi ai ʻa e fiemaʻu ki ai ʻa e tukupā.
7. Ko fē ʻa e taimi naʻe fuofua ʻiloʻi ai ʻe he niʻihi ʻa e moʻoni Fakatohitapú? (1 Kolinitō 14:23-25)
7 Fakaafeʻi kinautolu ki ha fakataha. ʻOku hā ngali ʻi he taimi ʻo e ʻapositolo ko Paulá, ko e niʻihi naʻa nau fuofua ʻiloʻi ʻa e moʻoni Fakatohitapú ʻi he taimi naʻa nau maʻu ai ha fakataha faka-Kalisitiane. (Lau ʻa e 1 Kolinitō 14:23-25.) ʻOku faʻa pehē pē mo e ʻahó ni. Ko e tokolahi taha ʻo e faʻahinga foʻoú ʻoku nau fakalakalaka vave ange ʻi heʻenau kamata pē ke maʻu ʻetau ngaahi fakatahá. Ko fē taimi ʻoku totonu ke ke fakaafeʻi ai kinautolú? Ko e tohi Fiefia ʻi he Moʻuí ʻo Taʻengata! ʻoku fakakau ai ha fakaafe ʻi he lēsoni 10, ka ʻoku ʻikai fiemaʻu ke ke tatali kae ʻoua kuó ke aʻu ki he lēsoni ko iá. Mei he ʻuluaki fetalanoaʻakí pē, ʻe lava ke ke fakaafeʻi hoʻo tokotaha fanongó ki he fakataha he fakaʻosinga e uiké, mahalo te ke lave ki he kaveinga ʻo e malanga maʻá e kakaí pe ko ha poini mei he Ako Taua Leʻo ʻo e uike ko iá.
8. Ko e hā ʻa e ngaahi tafaʻaki ʻo ʻetau fakatahá ʻe lava ke tau tokangataha ki ai ʻi hono fakaafeʻi ha tokotaha ke maʻu ia? (ʻAisea 54:13)
8 ʻI hono fakaafeʻi ha tokotaha mahuʻingaʻia, fakamatalaʻi ʻa e founga ʻoku kehe ai ʻetau ngaahi fakatahá mei he ngaahi ouau lotu ʻokú ne anga nai ki aí. ʻI he taimi naʻe fuofua maʻu ai ʻe ha tokotaha ako ʻa e Ako Taua Leʻo, naʻá ne ʻeke ki heʻene faiakó, “ʻOku ʻiloʻi pē ʻe he faiakó ia ʻa e hingoa ʻo e tokotaha kotoa?” Naʻe fakamatalaʻi ange ʻe he tuofefiné ʻoku tau feinga kotoa ke ʻiloʻi ʻa e hingoa ʻo e faʻahinga ʻi heʻetau fakatahaʻangá, ʻo hangē pē ko ʻetau ʻiloʻi ʻa e hingoa hotau fāmilí. Naʻe kehe eni mei he meʻa naʻe hokosia ʻe he tokotaha akó ʻi hono siasí. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ko e taumuʻa ʻetau ngaahi fakatahá ʻoku foʻou ia ki he tokolahi. (Lau ʻa e ʻAisea 54:13.) ʻOku tau fakatahataha ke lotu kia Sihova, ako meiate ia pea ke fefakalototoʻaʻaki. (Hep. 2:12; 10:24, 25) Ko hono olá, ko ʻetau ngaahi fakatahá ʻoku fokotuʻutuʻu maau, ʻaonga, ʻo ʻikai ke fai fakaeouau pē. (1 Kol. 14:40) Ko e feituʻu faiʻanga fakatahá ʻoku tisaini ia ʻi ha founga ke faingofua ki he akó. Pea ʻoku ʻikai ʻaupito ke tau poupou ki ha faʻahinga faʻahi fakapolitikale koeʻuhí ʻoku tau tuʻu-ʻatā fakapolitikale; pea ʻoku ʻikai ke tau kau ʻi he ngaahi vālaú pe fekīhiakí. ʻE tokoni nai hono tomuʻa hulu ki he tokotaha akó ʻa e vitiō Ko e Hā ʻOku Fai ʻi ha Fale Fakatahaʻanga? ʻI he founga ko iá te ne ʻiloʻi ai ʻa e meʻa ke ʻamanekiná.
9-10. ʻI hono fakaafeʻi ha tokotaha ke maʻu ha fakataha, ko e hā ʻe lava ke tau fai ke fakapapauʻi ange heʻikai ke tau tenge ia ke ne fai ha meʻa pe kau ki ai? (Sio foki ki he fakatātaá.)
9 Ko e niʻihi ʻoku nau toumoua ke maʻu ha fakataha koeʻuhí ʻoku nau ilifia naʻa tala ange ke nau “kau ki ha siasi.” Fakapapauʻi ki he tokotahá ʻoku tau fiefia ʻi hono maʻu ha kau ʻaʻahi pea ʻoku ʻikai ke tau tenge kinautolu ke nau fai ha meʻa pe kau ki ai. ʻOku talitali lelei ʻa e ngaahi fāmilí, ʻo kau ai ʻa e faʻahinga ʻoku ʻi ai ʻenau fānaú. ʻI heʻetau ngaahi fakatahá, ʻoku ʻikai ke maʻu ʻe he fānaú ia ha fakahinohino kehe. ʻI hono kehé, ko e ngaahi mātuʻá mo e fānaú ʻoku nau tangutu fakataha pea ako fakataha. ʻI he foungá ni, ʻoku ʻiloʻi ai ʻe he ngaahi mātuʻá ʻa e faʻahinga ʻoku feohi mo ʻenau fānaú pea mo e meʻa ʻoku akoʻi kiate kinautolú. (Teu. 31:12) ʻOku ʻikai ke tau fai ai ha tānaki paʻanga. ʻI hono kehé, ʻoku tau muimui ki he fekau ʻa Sīsū: “Kuo mou maʻu taʻetotongi, foaki taʻetotongi.” (Māt. 10:8) Te tau toe tala ange nai ki he tokotahá ʻoku ʻikai fiemaʻu ia ke ne maʻu ha vala totongi mamafa ka ne toki maʻu ʻa e fakatahá. ʻOku sio ʻa e ʻOtuá ki he lotó, kae ʻikai ko e fōtunga ʻo ha tokotaha.—1 Sām. 16:7.
10 Kapau ʻoku maʻu ʻe he tokotahá ʻa e fakatahá, fai ʻa e meʻa te ke malavá ke ne ongoʻi ʻoku talitali lelei ia. Fakafeʻiloaki ia ki he kau mātuʻá pea ki he kau malanga kehé. Kapau ʻokú ne ongoʻi fiemālie, ʻoku ngalingali ange te ne loto ke toe haʻu. Lolotonga ʻa e fakatahá, kapau ʻoku ʻikai haʻane Tohi Tapu, sio fakataha mo ia ʻi hoʻo Tohi Tapú pea fakahaaʻi ange ʻa e founga ʻoku tau muimui ai ʻi he fakamatala ʻa e tokotaha-malangá pe ko e ako ʻoku faí.
Ko e vave ange hono maʻu ʻe ha tokotaha ʻa e fakatahá, ko e vave ange ia ʻene maʻu ʻaongá (Sio ki he palakalafi 9-10)
ʻI HE KAMATA HA AKO TOHI TAPU
11. ʻE lava fēfē ke ke fakahaaʻi ʻokú ke fakaʻapaʻapaʻi ʻa e taimi-tēpile hoʻo tokotaha fanongó?
11 Ko e hā ʻa e ngaahi poini ʻoku totonu ke tau manatuʻi fekauʻaki mo e ako Tohi Tapú? Fakaʻapaʻapaʻi ʻa e taimi-tēpile ʻa e tokotaha-ʻapí. Ko e fakatātaá, kapau ʻokú ke fokotuʻu ha taimi pau, fai ki ai, tatau ai pē pe ko e hā ʻa e anga ʻo e vakai ʻi ho feituʻú ki he tauhi-taimí. ʻIkai ngata aí, te ke ʻiloʻi nai ko e lelei tahá ke tauhi ʻa e fuofua akó ke nounou feʻunga. ʻOku fokotuʻu mai ʻe he kau malanga taukei ʻe niʻihi ke fakaʻosi vave ʻa e akó, neongo kapau ʻoku loto ʻa e tokotahá ke fanongo ki ha meʻa lahi ange. Pea ʻoua ʻe lahi lahi fakamatala. Tuku ki he tokotaha-ʻapí ke ne fakahaaʻi ʻene fakakaukaú.—Pal. 10:19.
12. Ko e hā ʻoku totonu ko ʻetau taumuʻá ia mei he kamata pē ha ako Tohi Tapu ʻi ʻapi?
12 Mei he kamatá pē, ʻoku totonu ko hoʻo taumuʻá ke tokoniʻi hoʻo tokotaha fanongó ke hoko ʻo ʻiloʻi ʻa Sihova mo Sīsū pea fakatupulekina ʻa e ʻofa kiate kinaua. ʻOkú ke fai eni ʻaki hono fakahanga ʻa e tokangá ki he Folofola ʻa e ʻOtuá kae ʻikai kiate koe mo hoʻo ʻilo Fakatohitapú. (Ngā. 10:25, 26) Naʻe faʻa fakahangataha ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻene akonakí kia Sīsū Kalaisi, ʻa e tokotaha naʻe fekauʻi mai ʻe Sihova ke ne tokoniʻi kitautolu ke ʻilo mo ʻofa kiate Iá. (1 Kol. 2:1, 2) Naʻe toe fakamahino ʻe Paula ʻa e mahuʻinga ke tokoniʻi ʻa e kau ākonga foʻoú ke fakatupulekina ʻa e ngaahi ʻulungaanga lelei, ʻa ia ʻe lava ke fakahoa ki he koulá, silivá mo e maka mahuʻingá. (1 Kol. 3:11-15) Ko e ngaahi ʻulungaanga mahuʻinga peheé ʻoku kau ki ai ʻa e tui, poto, ʻiloʻilo mo e manavahē kia Sihova. (Saame 19:9, 10; Pal. 3:13-15; 1 Pita 1:7) Faʻifaʻitaki ki he founga fakafaiako ʻa Paulá ʻaki hono tokoniʻi ʻa hoʻo kau akó ke fakatupulekina ha tui mālohi mo ha vahaʻangatae fakafoʻituitui mo ʻenau Tamai fakahēvani ʻofá.—2 Kol. 1:24.
13. ʻE lava fēfē ke tau fakahāhā ʻa e kātaki mo e mahino ʻi heʻetau tokoniʻi ʻa e faʻahinga mahuʻingaʻiá? (2 Kolinitō 10:4, 5) (Sio foki ki he fakatātaá.)
13 Muimui ʻi he founga fakafaiako ʻa Sīsuú ʻaki hono fakahāhā ʻa e kātakí mo e mahinó. Fakaʻehiʻehi mei hono ʻeke ʻa e ngaahi fehuʻi te ne ʻai ʻa e tokotahá ke ongoʻi taʻefiemālie. Kapau ʻe fiemaʻu, hiki fakalaka ʻi he ngaahi poini ʻokú ne fāinga mo iá pea toki foki ki ai ʻamui ange. ʻI he ʻikai feinga ke fakamālohiʻi ia ke ne tali ha akonaki ki muʻa ke ne mateuteu ki aí, fakaʻatā ʻa e taimi ke faiaka ʻa e moʻoní ʻi hono lotó. (Sione 16:12; Kol. 2:6, 7) ʻOku fakahoa ʻi he Tohi Tapú ʻa e ngaahi akonaki loi ʻoku tau feinga ke fulihí ki ha kolotau. (Lau ʻa e 2 Kolinitō 10:4, 5) ʻI he ʻikai ke tau feinga ke holoki hifo ʻa e kolotau ʻoku ʻi ai hoʻo tokotaha akó, tokoniʻi ia ke ne ʻai ʻa Sihova ko hono Hūfangaʻanga.—Saame 91:9.
Fakaʻatā ʻa e taimi ke faiaka ʻa e moʻoní ʻi he loto ʻa hoʻo tokotaha akó (Sio ki he palakalafi 13)
ʻI HE MAʻU ʻE HE FAʻAHINGA FOʻOÚ ʻA E FAKATAHÁ
14. ʻOku totonu ke fēfē ʻetau fakafeangai ki he faʻahinga foʻou ʻoku nau maʻu ʻetau ngaahi fakatahá?
14 ʻOku ʻamanekina mai ʻe Sihova ke tau fakafeangai taʻefilifilimānako ki he faʻahinga foʻoú, neongo ʻa honau anga fakafonuá, tuʻunga fakasōsialé pe puipuituʻa fakamatakalí. (Sēm. 2:1-4, 9) Ko ia ʻe lava fēfē ke tau fakahāhā ʻa e ʻofa ki he faʻahinga ʻoku nau ʻaʻahi mai ki heʻetau ngaahi fakatahá?
15-16. ʻE lava fēfē ke tau tokoni ki he faʻahinga foʻoú ke nau ongoʻi ʻoku talitali lelei kinautolu ʻi heʻetau ngaahi fakatahá?
15 Ko e niʻihi ʻoku nau haʻu pē ki heʻetau ngaahi fakatahá koeʻuhi ko ʻenau fieʻilo pe naʻe fakaʻaiʻai kinautolu ʻe ha taha ʻoku nofo ʻi ha feituʻu kehe. Ko ia ʻoku totonu ke ʻoua te tau toumoua ke fakaofiofi ki he faʻahinga pehē ʻoku nau haʻu ki hotau feituʻu faiʻanga fakatahá. Talitali lelei kinautolu ʻo ʻikai ke lōmekina. Fakaafeʻi kinautolu ke mou tangutu fakataha. ʻAi ke mou sio ʻi hoʻo Tohi Tapú mo e tohi akó pe ʻoange haʻanau tatau. Tānaki atu ki aí, fakakaukau ki heʻenau ngaahi ongoʻí. Ko ha tangata ʻe taha naʻá ne ʻaʻahi ki ha Fale Fakatahaʻanga naʻá ne tala ange ki he tokoua naʻá ne talitali lelei iá naʻá ne tailiili koeʻuhí ko hono valá. Naʻe ʻai ia ʻe he tokouá ke ne ongoʻi nonga pea fakamatalaʻi ange ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ko e kakai anga-maheni pē. Naʻe ʻikai ʻaupito ke ngalo ʻi he tangatá ʻa e lea ʻa e tokouá, pea naʻá ne fakalakalaka pea faai atu pē ʻo ne papitaiso. Kae tokanga: ʻI he taimi ʻokú ke talanoa ai mo e kau ʻaʻahí ʻi he ki muʻa pe ʻi he hili ʻa e fakatahá, fakahāhā ʻa e mahuʻingaʻia fakafoʻituituí kae ʻikai ke kaunoa ʻi heʻenau ngaahi meʻa fakafoʻituituí.—1 Pita 4:15.
16 ʻE lava foki ke tau ʻai ʻetau kau ʻaʻahí ke nau ongoʻi talitali lelei ʻaki ʻa e anga-fakaʻapaʻapa ʻi heʻetau fetalanoaʻakí, talí mo e ngaahi konga ʻi he fakatahá ʻi he taimi ʻoku lave ai ki he faʻahinga ʻikai Fakamoʻoní pe ko ʻenau tuí. Fakaʻehiʻehi mei he ngaahi lea ʻe lava ke ne fakatūkiaʻi kinautolu pe vakai ki ai ko ha laukovi. (Tai. 2:8; 3:2) Ko e fakatātaá, heʻikai ʻaupito te tau tuku hifo ʻa e ngaahi tui ʻa e faʻahinga ʻoku ʻikai ke tau tui tataú. (2 Kol. 6:3) ʻI he fekauʻaki mo e meʻá ni, ko e fanga tokoua ʻoku nau fai ʻa e ngaahi malanga maʻá e kakaí ʻoku nau tokanga makehe ki ai. ʻOku nau toe fakahāhā ʻoku nau fakakaukau ki he faʻahinga ʻikai Fakamoʻoni ʻi he kau fanongó ʻaki hono fakamatalaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea pe fakakaukau ʻoku ʻikai ke mahinoʻi ʻe he kakaí.
17. Ko e hā ʻetau taumuʻa ʻi heʻetau maʻu ʻa e faʻahinga ʻoku “hehema totonu” ʻi heʻetau ngāue fakafaifekaú?
17 Ko ʻetau ngāue ngaohi ākongá ʻoku toe fakavavevave ange ia ʻi he ʻosi atu ʻa e ʻaho taki taha, pea ʻoku hokohoko atu ʻetau kumi ki he kakai ʻoku nau “hehema totonu ki he moʻui taʻengatá.” (Ngā. 13:48) ʻI heʻetau fai iá, ʻoku totonu ke ʻoua te tau toumoua ke tuʻuaki kiate kinautolu ha ako Tohi Tapu pe fakaafeʻi kinautolu ki heʻetau ngaahi fakatahá. ʻI he fai peheé, ʻe lava ke tau tokoniʻi kinautolu ke nau kamata manga mai ki he “hala ʻoku taki atu ki he moʻuí.”—Māt. 7:14.
HIVA 64 Kau Fiefia he Utu-Taʻú
a FAKAMATALA ʻO E FAKATĀTĀ: Ko ha ongo tokoua ʻokú na fakaofiofi ki ha sōtia tutuku ʻokú ne tangutu ʻi hono fakafaletoló; ko ha ongo tuofāfine ʻokú na fai ha fakamoʻoni nounou ki ha faʻē ʻoku femoʻuekina.