Fekuki mo e Lavaki ʻa ha Hoa Mali
KO Makalita mo hono mali ko Loló, naʻá na tauhi fakataha kia Sihova ʻi he tuʻunga ko e ongo faifekau taimi-kakato ʻi he ngaahi taʻu lahi.a Ka ʻi he taimi nounou mei hono fāʻeleʻi ʻa ʻena ʻuluaki tamá, naʻe kamata ke mavahe ai ʻa Lolo meia Sihova. Naʻe faifai pē ʻo kamata ke nonofo kovi ʻa Lolo pea naʻe tuʻusi ia mei he fakatahaʻanga Kalisitiané. “ʻI he taimi naʻe hoko kotoa ai ení,” ko e lau ia ʻa Makalitá, “naʻá ku ongoʻi te u mate. Naʻá ku loto-mamahi, pea naʻe ʻikai te u ʻiloʻi pe ko e hā e meʻa te u faí.”
ʻI he hili pē ʻa e mali ʻa Sēiní, naʻe lavakiʻi ʻe hono malí ʻa ʻene falalá mo ʻene ʻofá ʻi ha founga kehe. Naʻá ne kamata ke ngaohikoviʻi ia. “ʻI he ʻuluaki taimi naʻá ne tuki ai aú,” ko e lau ia ʻa Sēiní, “naʻá ku moʻutāfuʻua, ongoʻi mā mo matahoa. Naʻe hoko ia ko ha meʻa tuʻumaʻu, naʻá ne ngaohikoviʻi au pea toki kōlenga mai leva ke u fakamolemoleʻi ia. Naʻá ku fakakaukau ko hoku fatongia faka-Kalisitiané ke fakamolemoleʻi maʻu pē ia pea fakangaloʻi. Naʻá ku toe fakakaukau foki ʻe hoko ko e taʻemateaki ʻa hono fakahaaʻi ki ha taha ʻa ʻema palopalemá—ʻo aʻu ki he kau mātuʻa ʻi heʻema fakatahaʻangá. Ko e founga tuʻumaʻu ko eni ʻo e ngaohikoviʻí pea mo e fakamolemolé naʻe hokohoko atu ia ʻi ha ngaahi taʻu. ʻI he taimi kotoa ko iá, naʻá ku fakakaukau ʻoku pau pē ʻoku ʻi ai ha meʻa ʻe lava ke u fai ke ʻofa ʻiate au ʻa hoku malí. ʻI he iku ʻo ne liʻaki au mo ʻema taʻahiné, naʻá ku ongoʻi ai kuó u taʻelavameʻa, naʻe totonu ke u fai pe leaʻaki ha meʻa lahi ange ke pukepuke ʻaki ʻema nofo malí.”
ʻI he hangē ko Makalita mo Sēiní, ʻokú ke tofanga nai ʻi ha faingataʻaʻia fakaeongo, fakapaʻanga mo fakalaumālie koeʻuhi ko hono lavakiʻi koe ʻe ho malí. Pe ko ha husepāniti nai koe ʻokú ke hokosia ʻa e loto-mamahi mo e faingataʻaʻia koeʻuhi ko e taʻefaitōnunga ʻa ho malí. ʻOku ʻikai ha veiveiua, ʻoku tau moʻui ʻi he “ngaahi taimi faingataʻa,” ʻo hangē ko ia ne tomuʻa tala ʻe he Tohi Tapú. Ko e kikité ni ʻoku fakahaaʻi ai ʻi he lolotonga ʻa e “kuonga fakamui,” ko e maʻumaʻuluta ʻa e fāmilí ʻe ʻohofi, ʻo mole ʻaupito ʻa e ʻofa ki hoʻotá ʻi he tuʻunga lahi. ʻE fakamoʻoniʻi ʻe he niʻihi ʻa e loi ʻa ʻenau taukaveʻi ʻoku nau tauhi ki he ʻOtuá. (2 Tim. 3:1-5) Ko e kau Kalisitiane moʻoní ʻoku ʻikai te nau hao mei he ngaahi palopalemá ni, ko ia ai, kapau kuo lavakiʻi koe, ko e hā ʻe lava ke ne tokoniʻi koe ke ke fekuki ai mo iá?
Vakai Kiate Koe ʻo Hangē ko e Vakai Mai ʻa Sihova
ʻI he ʻuluaki taimí, te ke ʻiloʻi nai ai ʻoku faingataʻa ke tui ʻoku lava ke fakamamahiʻi lahi koe ʻe ha taha ʻokú ke ʻofa ai. ʻE aʻu nai ʻo ke kamata ke tukuakiʻi koe tonu ki heʻene tōʻonga angahalaʻiá.
Neongo ia, manatuʻi naʻa mo e tangata haohaoa ko Sīsuú naʻe lavakiʻi ia ʻe ha taha naʻá ne falala ki ai mo ʻofaʻi. Naʻe filifili ʻe Sīsū ʻa hono kaungāmeʻa ofi tahá, ʻa e kau ʻapositoló, hili ha fakakaukau mo e lotu lahi ki ai. Ko e toko 12 kotoa ko e kau sevāniti alafalalaʻanga kinautolu ʻa Sihova ʻi he taimi ko iá. Ko ia ai, naʻe ʻikai ha veiveiua naʻe mamahi lahi ʻa Sīsū ʻi he taimi naʻe ‘hoko ai ko e lavaki’ ʻa Siutasí. (Luke 6:12-16) Kae kehe, naʻe ʻikai ke tukuakiʻi ʻe Sihova ʻa Sīsū ki he ngaahi tōʻonga ʻa Siutasí.
Ko e moʻoni, ʻoku ʻikai ha hoa mali ʻi he lolotongá ni ʻe haohaoa. Ko e ongo meʻá fakatouʻosi te na fai ʻa e ngaahi fehālaaki. Naʻe moʻoni ʻa e tohi ʻa ha tokotaha-tohi-saame fakamānavaʻi: “Ka ne ke nofo, ʻe Iaa, ke lama kovi, ko hai ha taha ʻe tuʻu, Atonai?” (Sāme 130:3) ʻI he faʻifaʻitaki kia Sihová, ko e ongo meʻá fakatouʻosi ʻoku totonu ke na hehema ke fefakamolemoleʻaki ʻa ʻena taʻehaohaoá.—1 Pita 4:8.
Kae kehe, “te tau taki taha fai ha fakamatala ki he ʻOtua maʻata.” (Loma 14:12) Kapau ʻoku ngāueʻaki tuʻumaʻu ʻe ha hoa mali ʻa e lea pe tōʻonga koví, ko e hoa halaiá kuo pau ke ne fai ha tali kia Sihova. ʻOku fakahalaiaʻi ʻe Sihova ʻa e fakamālohí mo e lea koví, ko ia ai ʻoku ʻikai ʻaupito ha ʻuhinga totonu ia ki he tōʻongafai ʻaki ha taʻeʻofa lahi mo e taʻefakaʻapaʻapa ki ha hoa. (Sāme 11:5; Ef. 5:33; Kol. 3:6-8) Ko hono moʻoní, kapau ʻe toutou ʻita taʻefakatomala ha Kalisitiane pea ʻikai ke ne liliu, kuo pau ke tuʻusi ia mei he fakatahaʻanga Kalisitiané. (Kal. 5:19-21; 2 Sione 9, 10) ʻOku ʻikai fiemaʻu ke ongoʻi halaia ha hoa mali ʻi hono līpooti ha tōʻonga taʻefakakalisitiane pehē ki he kau mātuʻá. Ko e moʻoni, ʻoku manavaʻofa ʻa Sihova ki he faʻahinga ʻoku maʻukovia ʻi he ngaohikoviʻi peheé.
ʻI he taimi ʻoku fai ai ʻe ha hoa mali ha tono, ʻokú ne angahala ai ʻo ʻikai ki he hoa tonuhiá pē kae toe pehē foki kia Sihova. (Mt. 19:4-9; Hep. 13:4) Kapau kuo feinga ʻa e hoa tonuhiá ke moʻui ʻo fakatatau ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú, ʻoku ʻikai ha fiemaʻu ke ne ongoʻi halaia fekauʻaki mo e lavaki angahalaʻia ʻa e tokotaha tonó.
Manatuʻi ʻoku ʻafioʻi ʻe Sihova ʻa e anga hoʻo ongoʻí. ʻOkú ne fakamatalaʻi ʻa ia tonu ko e husepāniti ʻoku ʻoʻona ʻa e puleʻanga ʻIsilelí, pea ko ʻene Folofolá ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi kupu fakaueʻiloto lahi ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e mamahi naʻá ne tofanga ai koeʻuhi ko e tōʻonga tono fakalaumālie ʻa e puleʻanga ko iá. (Ai. 54:5, 6; Sel. 3:1, 6-10) Fakapapauʻi ʻoku lāuʻilo moʻoni ʻa Sihova ki hoʻo tō loʻimatá kapau naʻe lavakiʻi koe ʻi ha founga ʻe ho hoa malí. (Mal. 2:13, 14) ʻOkú ne ʻafioʻi ʻa hoʻo fiemaʻu ha fakafiemālie mo e fakalototoʻá.
Founga Hono ʻOmai ʻe Sihova ʻa e Fakafiemālie
Ko e taha ʻo e ngaahi founga ʻoku ʻomai ai ʻe Sihova ʻa e fakafiemālié ʻoku fakafou mai ia ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiané. Naʻe maʻu ʻe Sēini ha poupou pehē. “Ko e ʻaʻahi ʻa e ʻovasia sēketí naʻe hoko mai ia ʻi he taimi naʻá ku mātuʻaki tōlalo fakaeongo aí,” ko e manatu ia ʻa Sēiní. “Naʻá ne ʻiloʻi ʻa ʻeku loto-mafasia ko e tupu mei hono faile ʻe hoku malí ha veté. Naʻá ne vaheʻi ʻa e taimi ke tokoniʻi ai au ke u fakaʻuhinga ʻi he ngaahi konga Tohi Tapu hangē ko ia ko e 1 Kolinito 7:15. Ko e ngaahi veesi Tohi Tapú mo ʻene fakamatala anga-ʻofá naʻe tokoni ia ki hono fakafiemālieʻi ʻa ʻeku ongoʻi halaiá pea ʻomai ai kiate au ha nonga.”b
Ko Makalita, naʻe lave ki ai ki muʻá, naʻá ne toe ʻiloʻi ʻoku ʻomai ʻe Sihova ʻa e tokoni ʻaonga fakafou ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiané. “ʻI he hoko ʻo hā mahino naʻe taʻefakatomala ʻa hoku malí,” ko e lau ia ʻa Makalitá, “naʻá ku ʻave ʻeku ongo tamaikí pea mau hiki ki ha kolo lahi ʻe taha. ʻI he aʻu ki aí, naʻá ku malava ai ke maʻu ha loki nofo totongi ʻe ua. ʻI he ʻaho hono hokó, ʻi he lōmekina ʻe he loto-mamahí, naʻá ku ʻaʻau ai ʻemau ngaahi kató feʻunga mo e fai mai e tukituki ʻi he matapaá. Naʻá ku ʻamanekina ko e fefine pule falé ia, ʻa ia naʻe nofo hoko mai ai. ʻI he fakaʻohovalé, ko e tokoua ia naʻe ako Tohi Tapu mo ʻeku faʻeé pea naʻá ne tokoniʻi homau fāmilí ke ako ʻa e moʻoní. Naʻe ʻikai te ne ʻamanekina te ne sio kiate au ka naʻá ne haʻu ki he fale ko ení koeʻuhi naʻá ne ako Tohi Tapu mo e pule falé. Naʻá ku ongoʻi fiefia lahi—naʻe ʻikai lava ke u kei mapuleʻi ʻa ʻeku ongoʻí. Naʻá ku fakamatalaʻi ange ʻa hoku tuʻungá, pea naʻá ma fetāngihi. Naʻá ne fokotuʻutuʻu leva ke mau maʻu ʻa e fakatahá ʻi he ʻaho ko iá. Naʻe talitali lelei kimautolu ʻe he fakatahaʻangá, pea naʻe fai ʻe he kau mātuʻá ʻa e ngaahi fokotuʻutuʻu ʻaonga ke tokoniʻi au ʻi hono tokangaʻi ʻa e fiemaʻu fakalaumālie ʻa hoku fāmilí.”
Founga ʻe Lava ke Tokoni Ai ʻa e Niʻihi Kehe
Ko e moʻoni, ko e ngaahi mēmipa ʻo e fakatahaʻanga Kalisitiané ʻe lava ke nau fai ha poupou ʻaonga ʻi he founga lahi. Ko e fakatātaá, naʻe pau ke kumi ʻe Makalita ʻi he taimi ko ení haʻane ngāue. Naʻe fietokoni ha fāmili ʻi he fakatahaʻangá ʻi hono tokangaʻi ʻene ongo tamaikí ʻi he tuku ʻa e akó ʻi he taimi naʻe fiemaʻu aí.
“Ko e meʻa naʻá ku houngaʻia moʻoni aí,” ko e fakamatala ia ʻa Makalitá, “ko e taimi ko ia naʻe tokoni ai ʻa e fanga tuongaʻané mo e fanga tokouá ʻi he ō fakataha mo au mo ʻeku ongo tamaikí ʻi he ngāue fakafaifekaú.” ʻI ha tokoni ʻaonga pehē, ʻoku tokoni ai ʻa e ngaahi mēmipa ʻo e fakatahaʻangá ke ‘fefuaaki ʻenau kavegá’ pea ʻi he fai peheé ʻoku nau ʻosiki ai ʻa e lao “a Kalaisi.”—Kal. 6:2, PM.
Ko e faʻahinga ʻoku faingataʻaʻia koeʻuhi ko e angahala ʻa e niʻihi kehé ʻoku nau houngaʻia moʻoni ʻi he faʻahinga tokoni ʻaonga ko ení. Ko Mōnika, ʻa ia naʻe liʻaki ʻe hono malí, ʻo tuku mai ha moʻua $15,000 ʻi he pangikeé mo e fānau ʻe toko fā ke tauhi, ʻokú ne pehē: “Naʻe ʻofa ʻaupito ʻa hoku fanga tokoua mo e fanga tuongaʻane fakalaumālié. ʻOku ʻikai lava ke u fakakaukauloto atu pe naʻe mei fēfē ʻa ʻeku moʻuí ka ne ʻikai ʻenau tokoní. ʻOku ou ongoʻi naʻe tokonaki mai ʻe Sihova ʻa e fanga tuongaʻane lelei ʻaupito, naʻa nau vaheʻi hanau taimi ki heʻeku ongo tamaikí. Kuó u fiefia ʻi he sio ki he tupu ʻo matuʻotuʻa fakalaumālie ʻa ʻeku ongo tamaikí ʻi he tokoni ko iá. Kapau naʻá ku fiemaʻu ha faleʻi, naʻe tokoniʻi au ʻe he kau mātuʻá. Kapau naʻá ku fiemaʻu ha taha ke talanoa ki ai, naʻa nau fanongo.”—Mk. 10:29, 30.
Ko e moʻoni, ko ha kaumeʻa ʻofa te ne ʻiloʻi ʻa e taimi lelei taha ke ʻoua ʻe talanoa ai ki he kaveinga fekauʻaki mo ha hokosia fakamamahi ʻa ha taha. (Koh. 3:7) “ʻI he taimi lahi tahá,” ko e lau ia ʻa Makalitá, “naʻá ku fiefia ʻi he talanoa mo e fanga tokoua ʻi heʻeku fakatahaʻanga foʻoú fekauʻaki mo e ngāue fakamalangá, ko ʻemau ngaahi ako Tohi Tapú, ko ʻemau fānaú—ha meʻa pē kae ʻikai ko ʻeku ngaahi palopalemá. Naʻá ku houngaʻia ʻi heʻenau fakaʻatā ke u fakangaloʻi ʻa hoku kuohilí pea tokoniʻi au ke u fai ha kamata foʻou.”
Talitekeʻi ʻa e Holi ke Sāuni
ʻI he taimi ʻe niʻihi, ʻi he ʻikai ongoʻi ʻoku tupu meiate koe ʻa e ngaahi angahala ʻa ho hoá, te ke mamahi nai ʻi he moʻoniʻi meʻa ko ia ʻo hoʻo faingataʻaʻia lahi ko e tupu mei heʻene faihalá. Kapau ʻe fakaʻatā ke tupulaki, ko e loto-mamahi ko ení ʻe fakavaivaiʻi nai ai ʻa hoʻo fakapapau ke nofoʻaki faitōnunga kia Sihová. Hangē ko ení, ʻe fakataueleʻi nai koe ke ke kumi ki ha ngaahi founga ke sāuniʻi ai ʻa ho hoa taʻefaitōnungá.
Kapau ʻokú ke ʻiloʻi ʻoku ʻalu hake ʻiate koe ʻa e ongoʻi peheé, te ke fakakaukauloto nai ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Siosiua mo Kēlepí. Ko e ongo tangata faitōnunga ko ení naʻá na tuku ʻena moʻuí ki ha tuʻunga fakatuʻutāmaki ʻi heʻena fai ʻa e asiasi ʻi he Fonua ʻo e Talaʻofá. Ko e kau asiasi kehé naʻe ʻikai te nau tui pea naʻa nau fakatafokiʻi ʻa e kakaí mei he talangofua kia Sihová. Ko e niʻihi ʻo e kau ʻIsilelí naʻe aʻu ʻo nau loto ke tolomakaʻi ʻa Siosiua mo Kēlepi ʻi heʻena feinga ke fakalototoʻaʻi ʻa e puleʻangá ke nau hanganaki faitōnungá. (Nom. 13:25–14:10) Tupu mei he tōʻonga ʻa ʻIsilelí, naʻe fakamālohiʻi ai ʻa Siosiua mo Kēlepi ke na hē holo ʻi he toafá ʻi he taʻu ʻe 40, ʻo ʻikai ʻi haʻana fehālaaki, ka ko e fehālaaki ʻa e niʻihi kehé.
Neongo ʻoku ngalingali naʻe ongoʻi loto-mamahi ʻa Siosiua mo Kēlepi, naʻe ʻikai te na fakaʻatā ke na mamahi ʻi he angahala ʻa hona fanga tokouá. Naʻá na tokangataha ki hono tauhi maʻu ʻa ʻena mafamafatatau fakalaumālié. ʻI he ngataʻanga ʻo e taʻu ʻe 40 ʻi he toafá, ko kinaua, fakataha mo e kau Līvaí, naʻe fakapaleʻi ʻi heʻenau hoko ko e faʻahinga naʻe hao ʻi he toʻutangata ko iá pea fakaʻatā ke nau hū ki he Fonua ʻo e Talaʻofá.—Nom. 14:28-30; Sios. 14:6-12.
Ko e tōʻonga ʻa ho hoa taʻefaitōnungá ʻe fakatupunga nai ai ke ke faingataʻaʻia ʻi ha taimi lōloa. ʻE ngata nai ʻa e nofo malí, neongo ia te ke tofanga nai ʻi ha faingataʻaʻia fakaeongo mo fakapaʻanga ki mui. Kae kehe, ʻi he ʻikai fakaʻatā ha fakakaukau fakalotosiʻi ke ne fakaʻuliʻulilātai ʻa hoʻo fakakaukaú, manatuʻi ʻoku ʻafioʻi ʻe Sihova ʻa e founga lelei taha ke fekuki ai mo e faʻahinga ʻoku nau liʻaki ʻosi fakakaukauʻi ʻa ʻene ngaahi tuʻungá, ʻo hangē ko ia naʻe hā ʻi he kau ʻIsileli taʻefaitōnunga ʻi he toafá.—Hep. 10:30, 31; 13:4.
ʻE Lava Ke Ke Lavameʻa!
ʻI he ʻikai fakaʻatā ʻa e fakakaukau taʻepaú ke ne lōmekina koé, fakafonu ho ʻatamaí ʻaki e fakakaukau ʻa Sihová. “Naʻá ku ʻiloʻi ko e fanongo ki he tepi naʻe hiki ʻo e Watchtower mo e Awake! naʻe tokoniʻi ai au ke u lavameʻa,” ko e lau ia ʻa Sēiní. “Ko e ngaahi fakatahá ko ha toe matavai lahi ia ʻo e mālohi. Ko e kau longomoʻui ʻi he ngaahi fakatahá naʻe tokoni ia ke toʻo ai ʻa ʻeku fakakaukaú mei heʻeku palopalemá. Naʻe tokoniʻi au ʻi he founga tatau ʻe he ngāue fakamalangá. ʻI hono tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ke langa hake ʻenau tui kia Sihová, naʻá ku ʻai ke mālohi ʻa ʻeku tuí tonu. Pea ko hono tokangaʻi ʻa e kau ako Tohi Tapú naʻe tokoni ia ke tuku maʻu ʻeku fakakaukaú ʻi he ngaahi meʻa mahuʻinga lahi angé.”
Ko Mōnika, naʻe lave ki ai ki muʻá, ʻokú ne pehē: “ʻI hono maʻu maʻu pē ʻo e ngaahi fakatahá pea kau ʻi he ngāue fakamalangá ʻi he lahi taha ʻo ʻeku malavá, kuó u lava ai ke kātaki. Kuo toe vāofi ange ai ʻa hoku fāmilí pea nau vāofi mo e fakatahaʻangá. Ko ʻeku faingataʻaʻiá kuo tokoni ia ke u ʻiloʻi ai ʻa hoku ngaahi vaivaiʻangá tonu. Kuo ʻahiʻahiʻi au, ka ʻi he tokoni ʻa Sihová ʻoku ou malava ai ke lavameʻa.”
Ko koe foki ʻe lava ke ke lavameʻa ʻi ha ngaahi ʻahiʻahi meimei tatau. Neongo ʻa e mamahi kuo fakatupunga ʻe ha lavaki, feinga ke muimui ʻi he akonaki fakamānavaʻi ʻa Paulá: “ʻOua naʻa ta fiu ʻi he failelei, he te ta utu ʻi hono faʻahitaʻu, ʻo kapau ʻe ʻikai te ta vaivai.”—Kal. 6:9.
[Fakamatala ʻi lalo]
a Kuo liliu ʻa e hingoa ʻe niʻihi.
b Ki ha lāulea fakaikiiki fekauʻaki mo e vakai ʻa e Tohi Tapú ki he māvaé mo e veté, sio ki he tohi Tauhi Kimoutolu ʻi he ʻOfa ʻa e ʻOtuá, peesi 125-130, 219-221.
[Fakatātā ʻi he peesi 31]
Ko e ngaahi hoa kuo liʻakí ʻoku nau houngaʻia ʻi he faʻahinga ʻoku nau tokoniʻi kinautolu ʻi he ngāue fakafaifekaú