LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • Tokanga Fekauʻaki mo e Ngaahi Tauhele ʻa e Tēvoló!
    Ko e Taua Leʻo—2012 | ʻAokosi 15
    • Tokanga Fekauʻaki mo e Ngaahi Tauhele ʻa e Tēvoló!

      “Foki . . . mei he tauhele ʻa e Tēvoló.”—2 TĪM. 2:26.

      ʻE FĒFĒ HAʻO TALI?

      Ko e hā ʻa e sivisiviʻi-kita ʻoku fiemaʻu kapau ʻokú ke hehema ke hoko ʻo fuʻu fakaanga tōtuʻa ki he niʻihi kehé?

      Mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Pailato mo Pitá, ko e hā ʻe lava ke ke ako fekauʻaki mo e ʻikai ke tō ʻi he manavaheé mo e tengé?

      ʻE lava fēfē ke ke fakaʻehiʻehi mei he halaia tōtuʻá?

      1, 2. Ko e hā ʻa e ngaahi tauhele ʻa e Tēvoló te tau lāulea ki ai ʻi he kupu ko ení?

      ʻOKU muimuiʻi holo ʻe he Tēvoló ʻa e kau sevāniti ʻa Sihová. Ko ʻene taumuʻá ʻoku ʻikai ko e ʻuhingá pē nai ke fakaʻauha kinautolu, hangē ko hono tāmateʻi ʻe ha fuʻu tokotaha tuli manu ʻa e manu ʻokú ne tulí. Ka, ko e taumuʻa tefito ʻa e Tēvoló ke puke moʻui ʻa e tokotaha ʻokú ne tulí pea ngāueʻaki ʻa e tokotahá ki he meʻa ʻokú ne loto ki aí.—Lau ʻa e 2 Tīmote 2:24-26.

      2 Ke puke moʻui ʻa e monumanú, ʻe ngāueʻaki nai ʻe he tokotaha tauhelé ha faʻahinga tauhele. Te ne feinga nai ke ʻai ʻa e monumanú ke haʻu ki he ʻataʻataá ke lava ʻo puke ai ia ʻaki ha tauhele noʻounu. Pe ko ʻene ngāueʻaki nai ha tauhele fufū ʻoku kamosi pea puke fakafokifā ai ʻa e monumanú. ʻOku ngāueʻaki ʻe he Tēvoló ʻa e ngaahi tauhele pehē ke puke moʻui ai ʻa e kau sevāniti ʻa e ʻOtuá. Kapau ʻoku tau loto ke fakaʻehiʻehi mei hano maʻu, kuo pau ke tau ʻāʻā mo tokanga ki he ngaahi fakaʻilonga fakaefakatokanga ʻoku fakahaaʻi ai ʻoku ofi ha taha ʻo e ngaahi tauhele ʻa Sētané. ʻE lāulea ʻa e kupu ko ení ki he founga ʻe lava ke tau leʻohi ai kitautolu mei he tauhele ʻe tolu kuo ngāueʻaki ʻi ha kiʻi tuʻunga lavameʻa ʻe he Tēvoló. Ko e (1) lea taʻemapuleʻi, (2) manavahē mo e tenge, mo e (3) halaia tōtuʻa. Ko e kupu hokó ʻe lāulea ia ki ha toe ongo tauhele ʻe ua ʻa Sētane.

      TĀMATEʻI ʻA E AFI ʻO E LEA TAʻEMAPULEʻÍ

      3, 4. Ko e taʻemalava ke mapuleʻi hotau ʻeleló ʻe lava ke iku ia ki he hā? ʻOmai ha fakatātā.

      3 Ke seʻe ʻa e fanga monumanú mei honau toitoiʻangá, ʻe tutu nai ʻe he tokotaha tulimanú ha konga ʻo e vaó, ʻo puke ʻa e fanga monumanú ʻi heʻenau feinga ke holá. ʻI ha ʻuhinga fakaefakatātā, ʻe saiʻia ʻa e Tēvolo ke tutu ke puho ʻa e fakatahaʻanga Kalisitiané. Kapau te ne lavameʻa, ʻe lava ke ne seʻe hono kau mēmipá mei he taulangaū malu ko iá ki hono nimá tonu. ʻE lava fēfē ke tau fengāueʻaki taʻeʻilo mo ia ʻo ne puke ai kitautolú?

      4 ʻOku fakatatau ʻe he ākonga ko Sēmisí ʻa e ʻeleló ki ha afi. (Lau ʻa e Sēmisi 3:6-8.) Kapau ʻoku ʻikai lava ke tau mapuleʻi hotau ʻeleló, ʻe lava ke tau tutu ha afi vave fakaefakatātā ʻi he fakatahaʻangá. ʻE anga-fēfē ha hoko ení? Fakakaukau ki he tuʻunga ko ení: ʻI ha fakataha ʻa e fakatahaʻangá, ʻoku fai ai ha fanongonongo kuo fakanofo ha tuofefine ʻe taha ko ha tāimuʻa tuʻumaʻu. Hili ʻa e fakatahá, ʻoku talanoa ha ongo malanga ʻe toko ua fekauʻaki mo e fanongonongo ko ení. ʻOku fakahaaʻi ʻe he tokotaha ʻa e fiefia mo ʻene ngaahi ʻamanaki lelei ki he tāimuʻa foʻoú. ʻOku fehuʻia ʻe he tokotaha ʻe tahá ʻa e ngaahi fakaueʻiloto ʻa e tokotaha tāimuʻá mo fakahuʻuhuʻu ʻokú ne kumi pē ki ha tuʻu-ki-muʻa ʻi he fakatahaʻangá. Ko fē ʻi he ongo malanga ʻe toko ua ko iá te ke fie kaungāmeʻa mo iá? ʻOku ʻikai faingataʻa ke sio ko fē ʻa e taha ʻoku ngalingali ange te ne tutu ke puho ʻa e fakatahaʻangá fakafou heʻene leá.

      5. Ke tāmateʻi ʻa e afi ʻo e lea taʻemapuleʻí, ko e hā ʻa e sivisiviʻi-kita ʻe lelei ke tau faí?

      5 ʻE lava fēfē ke tau tāmateʻi ha afi ʻo e lea taʻemapuleʻi? Naʻe pehē ʻe Sīsū: “ʻOku mei he meʻa ʻoku hulu ʻi he lotó ʻa e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he ngutú.” (Māt. 12:34) Ko ia ko e ʻuluaki sitepú ko hono sivisiviʻi hotau lotó tonu. ʻOku tau fakaʻehiʻehi mei he ngaahi ongoʻi kovi ʻokú ne tafunaki ʻa e lea fakatupu maumaú? Ko e fakatātaá, ʻi heʻetau fanongo ʻoku kakapa atu ha tokoua ki he niʻihi ʻo e monū ʻo e ngāué, ʻoku tau tui loto-lelei ko ʻene ngaahi fakaueʻilotó ʻoku maʻa, pe ʻoku tau huʻuhuʻu ʻo pehē kuo tākiekina ia ʻe he siokitá? Kapau ʻoku tau maʻu ha hehema ke hoko ʻo fakatuʻatamaki, ʻoku lelei ke manatuʻi ko e Tēvoló ē naʻá ne fehuʻia ʻa e ngaahi fakaueʻiloto ʻa e sevāniti faitōnunga ʻa e ʻOtuá ko Siopé. (Siope 1:9-11) ʻI he ʻikai hoko ʻo huʻuhuʻu fekauʻaki mo hotau tokouá, ʻe lelei ke tau fakakaukau ki he ʻuhinga ʻoku tau fakaangaʻi ai iá. ʻOku tau maʻu moʻoni ha ʻuhinga lelei ke tau pehē ai? Pe kuo fakakonahi hotau lotó ʻe he laumālie taʻeʻofa ʻoku mafolalahia lolotonga ʻa e ngaahi ʻaho fakaʻosi ko ení?—2 Tīm. 3:1-4.

      6, 7. (a) Ko e hā ʻa e ngaahi ʻuhinga ʻe niʻihi te tau fakaangaʻi nai ai ʻa e niʻihi kehé? (e) ʻOku totonu ke fēfē ʻetau talí kapau ʻoku leakovia kitautolu?

      6 Fakakaukau angé ki he niʻihi ʻo e ngaahi ʻuhinga kehe te tau hoko nai ai ʻo fakaanga ki he niʻihi kehé. ʻE lava ke hoko ko ha ʻuhinga ʻe taha ʻa ʻetau holi ke ʻai ʻetau ngaahi lavameʻá tonu ke fakatokangaʻi lahi ange. Ko hono moʻoní, ʻoku tau feinga nai kitautolu ke tau hā māʻolunga ange ʻaki hono lolomi ʻa e niʻihi kehé ki lalo. Pe ko ʻetau feinga pē nai ʻa kitautolu ke fakatonuhiaʻi ʻetau taʻelavameʻá tonu ke fai ai ha ngāue pau. Pe ko hono ueʻi kitautolu ʻe he pōlepolé, meheká, pe loto-hohaʻá, ko e olá ʻoku fakatupu maumau.

      7 Mahalo pē ʻoku tau ongoʻi tonuhia ʻi heʻetau lea ʻo fakaangaʻi ha taha. Mahalo kuo tau ʻosi hoko ko e tokotaha maʻukovia ʻe heʻene lea taʻemapuleʻí. Kapau ko e tuʻungá ia, ko e faisāuní ʻoku ʻikai ko e talí ia. Ko e fai peheé ko hono toe tafunaki atu ia ʻo e afí mo ngāue fehoanaki ai mo e loto ʻo e Tēvoló, ʻikai ko e ʻOtuá. (2 Tīm. 2:26) ʻOku lelei ke tau faʻifaʻitaki kia Sīsū fekauʻaki mo e meʻá ni. ʻI he taimi naʻe leakovia ai iá, “naʻe ʻikai te ne tali ʻaki ha lea kovi.” Ka naʻá ne “tuku atu ʻa ia tonu ki he tokangaekina ʻa e tokotaha ʻoku fakamaau māʻoniʻoní.” (1 Pita 2:21-23) Naʻe falala-pau ʻa Sīsū ʻe tokangaʻi ʻe Sihova ʻa e ngaahi meʻá ʻi he founga mo e taimi pē ʻAʻana. ʻOku totonu ke tau maʻu ʻa e falala pehē ki he ʻOtuá. ʻI he taimi ʻoku tau ngāueʻaki ai ʻetau leá ke fakamoʻuí, ʻoku tau tokoni ai ki hono tauhi ʻa e “haʻi fāʻūtaha ko e melinó” ʻi heʻetau fakatahaʻangá.—Lau ʻa e ʻEfesō 4:1-3.

      HOLA MEI HE TAUHELE ʻO E MANAVAHĒ MO E TENGE

      8, 9. Ko e hā naʻe fakahalaiaʻi ai ʻe Pailato ʻa Sīsuú?

      8 ʻI hono maʻu ha monumanu ʻi ha tauhele ʻoku ʻikai toe malava ia ke ne puleʻi ʻene tauʻatāina ke ngaue holó. ʻOku pehē pē, ko ha taha ʻoku tō ki he manavahē mo e tenge felāveʻi mo iá kuó ne foʻi ʻo ʻikai te ne kei puleʻi ʻene moʻuí. (Lau ʻa e Palōveepi 29:25.) Tau lāulea angé ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻo e ongo tangata mātuʻaki kehekehe ʻe ua naʻá na tō ʻi he tengé mo e manavaheé pea sio ki he meʻa ʻe lava ke tau ako mei heʻena hokosiá.

      9 Ko e Kōvana Loma ko Ponitō Pailató naʻá ne ʻiloʻi ko Sīsuú ko ha tangata tonuhia pea naʻe hā naʻe ʻikai te ne loto ke fai ha kovi kiate ia. Ko hono moʻoní, naʻe pehē ʻe Pailato ko Sīsuú naʻe ‘halaʻatā ha meʻa te ne tuha ai mo e maté.’ Neongo ia, naʻe fakahalaiaʻi ia ʻe Pailato ki he maté. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí naʻe tō ʻa Pailato ʻi he tenge mei he fuʻu kakaí. (Luke 23:15, 21-25) “Kapau te ke tukuange ʻa e tangatá ni, ʻoku ʻikai ko ha kaumeʻa koe ʻo Sisa,” ko e kalanga ia ʻa e kau fakafepaki ko iá, ʻo ngāueʻaki ai ʻa e tengé koeʻuhí ke fai honau lotó. (Sione 19:12) Naʻe manavahē nai ʻa Pailato naʻa mole hono tuʻungá—pe mahalo ko ʻene moʻuí—kapau naʻá ne kau mo Kalaisi. Ko ia naʻá ne fakaʻatā ia ke taki atu ki hono fai ʻa e loto ʻo e Tēvoló.

      10. Ko e hā naʻá ne fakaʻaiʻai ʻa Pita ke ne fakaʻikaiʻi ʻa Kalaisí?

      10 Ko e ʻapositolo ko Pitá ko e taha ia ʻo e kaungāmeʻa ofi taha ʻo Sīsuú. Naʻá ne talaki fakahāhā ko Sīsū ʻa e Mīsaiá. (Māt. 16:16) Naʻe mateaki ai pē ʻa Pita ʻi he taimi naʻe ʻikai ke mahinoʻi ai ʻe he kau ākonga kehé ʻa e ʻuhinga ʻo e meʻa naʻe leaʻaki ʻe Sīsuú pea nau liʻaki Ia. (Sione 6:66-69) Pea ʻi he taimi naʻe haʻu ai ʻa e ngaahi filí ke puke ʻa Sīsuú, naʻe ngāueʻaki ʻe Pita ha heletā ke maluʻi hono ʻEikí. (Sione 18:10, 11) Kae kehe, ki mui ai, naʻe tō ʻa Pita ki he manavaheé pea aʻu ʻo fakaʻikaiʻi ʻokú ne ʻilo ʻa Sīsū Kalaisi. ʻI ha taimi nounou, naʻe maʻu ʻa e ʻapositoló ʻi he tauhele ʻo e manavahē tangatá pea fakaʻatā ʻa e meʻa ko iá ke ne taʻotaʻofi ia mei he fou ʻi ha ʻalunga loto-toʻá.—Māt. 26:74, 75.

      11. Kuo pau ke tau fekuki nai mo e ngaahi tākiekina kovi fē?

      11 ʻI he tuʻunga ko e kau Kalisitiané, ʻoku fiemaʻu ke tau talitekeʻi ʻa e tenge ke fai ʻa e ngaahi meʻa ʻe taʻefakahōifua ki he ʻOtuá. ʻE feinga nai ʻa e kau pule ngāué pe niʻihi kehé ke tenge kitautolu ke tau hoko ʻo taʻefaitotonu pe feinga nai ke fakaʻaiʻai kitautolu ke kau ʻi he fehokotaki fakasino taʻetāú. ʻE pau nai ki he fānau akó ke nau feangainga mo e ngaahi toʻumeʻa ko ia ʻoku nau feinga ke tenge kinautolu ke kākā ʻi he ngaahi siví, ke mamata ʻi he ʻata fakalieliá, ke ifi, ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi faitoʻo konga tapú, ke ngāuehalaʻaki ʻa e ʻolokaholó, pe ke kau ʻi he tōʻonga kovi fakafehokotaki fakasinó. Ko ia, ko e hā ʻe lava ke ne tokoniʻi kitautolu ke hola mei he tauhele ʻo e manavaheé mo e tenge ke fai ʻa e meʻa ʻoku taʻefakahōifua kia Sihová?

      12. Ko e hā ʻa e ngaahi lēsoni ʻe lava ke tau ako meia Pailato mo Pitá?

      12 Tau sio angé pe ko e hā ʻe lava ke tau ako mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Pailato mo Pitá. Naʻe siʻisiʻi pē ʻilo ʻa Pailato fekauʻaki mo Kalaisí. Neongo ia, naʻá ne ʻilo ko Sīsuú naʻe tonuhia pea naʻe ʻikai ko ha tangata anga-maheni ia. Ka naʻe ʻikai ke anga-fakatōkilalo ʻa Pailato mo ʻofa ki he ʻOtua moʻoní. Naʻe faingofua hono puke moʻui ia ʻe he Tēvoló. Naʻe fakatou maʻu ʻe Pita ʻa e ʻilo totonú mo e ʻofa ki he ʻOtuá. Neongo ia, ʻi he taimi ʻe niʻihi, naʻe ʻikai ke ne anga-fakanānā, hoko ʻo manavahē, pea tō ʻi he tengé. Ki muʻa ʻi hono puke ʻa Sīsuú, naʻe pōlepole ʻa Pita: “Neongo kapau ʻe tūkia kotoa ʻa e niʻihi ko ē, heʻikai te u tūkia au.” (Mk. 14:29) Naʻe mei mateuteu lelei ange ʻa e ʻapositoló ki he ngaahi ʻahiʻahi naʻe hanga mei muʻá kapau naʻá ne tuʻu ʻi he tuʻunga tatau hangē ko e tokotaha-tohi-sāmé ʻa ia naʻe tuku ʻene falalá ki he ʻOtuá peá ne hiva: “Oku kau maaku a Jihova; e ikai teu manavahe: koeha e faa fai e ha tagata kiate au?” (Saame 118:6, PM) ʻI he pō fakaʻosi ʻo ʻEne moʻui ʻi he māmaní, naʻe ʻave ʻe Sīsū ʻa Pita mo e ongo ʻapositolo kehe ʻe toko ua ki he loto ngoue ko Ketisemaní. Kae kehe, ʻi he ʻikai ke nofoʻaki ʻāʻaá, naʻe tō ʻo mohe ʻa Pita mo hono ongo kaungāmeʻá. Naʻe fafangu kinautolu ʻe Sīsū ʻo pehē ange: “Kau tangata, mou hanganaki leʻo mo lotu, koeʻuhi ke ʻoua te mou hū ki ha ʻahiʻahi.” (Mk. 14:38) Ka naʻe toe tō ʻa Pita ʻo mohe pea ki mui ai naʻá ne tō ʻi he manavahē mo e tenge.

      13. ʻE lava fēfē ke tau talitekeʻi ʻa e tenge ke fai ha meʻa ʻoku halá?

      13 Ko e faʻifaʻitakiʻanga ʻa Pailato mo Pitá ʻe lava ke akoʻi mai ai ha toe lēsoni mātuʻaki mahuʻinga: Ko e lavameʻa ʻi hono talitekeʻi ʻa e tengé ʻoku kau ki ai ʻa hono fakatahaʻi ʻo e ngaahi ʻelemēniti hangē ko e ʻilo totonu, anga-fakatōkilalo, anga-fakanānā, ʻofa ki he ʻOtuá, pea manavahē kia Sihova, ʻikai ki he tangatá. Kapau ʻoku langa hake ʻetau tuí ʻi he ʻilo totonú, te tau lea loto-toʻa ai fekauʻaki mo ʻetau ngaahi tuí ʻi he tuipau. ʻE tokoniʻi heni kitautolu ke talitekeʻi ʻa e tengé pea ikuʻi ʻa e manavahē tangatá. Ko e moʻoni, kuo pau ke ʻoua ʻaupito te tau fakafuofuaʻi tōtuʻa hotau mālohí tonu. Ka, ʻoku totonu ke tau ʻiloʻi anga-fakatōkilalo ʻoku tau fiemaʻu ʻa e mālohi ʻo e ʻOtuá koeʻuhí ke talitekeʻiʻaki ʻa e tengé. ʻOku fiemaʻu ke tau lotu ʻo kole ʻa e laumālie ʻo Sihová pea kuo pau ke tau tuku ʻa e ʻofa kiate iá ke ne ueʻi kitautolu ke pouaki hono huafá mo ʻene ngaahi tuʻungá. ʻIkai ko ia pē, ʻoku fiemaʻu ke tau mateuteu ki he tengé ki muʻa ke tau fehangahangai mo ha ʻahiʻahí. Hangē ko ení, ko e mateuteu tokamuʻá fakataha mo e lotú ʻe lava ke tokoniʻi ai ʻetau fānaú ke nau fai ha tali ola lelei ʻi he taimi ʻoku feinga ai honau ngaahi toʻumeʻá ke fakaʻaiʻai kinautolu ke fai ha meʻa ʻoku halá.—2 Kol. 13:7.a

      FAKAʻEHIʻEHI MEI HE TAUHELE LAIKÍ​—ʻA E HALAIA TŌTUʻÁ

      14. Fekauʻaki mo ʻetau ngaahi fehālaaki he kuohilí, ko e hā ʻe saiʻia ʻa e Tēvoló ke tau fakaʻosiʻakí?

      14 ʻI he taimi ʻe niʻihi ko ha tauhele manu ʻoku kau ai ha kupuʻi ʻakau pe fuʻu maka mamafa ʻoku tautau ʻi ʻolunga ʻi he hala ʻoku faʻa ʻalu ai ʻa e monumanú. ʻOku tau ʻa e monumanu taʻeʻilo ʻi he uaea fakatūkiá, ʻo fakatupunga ai ke haʻulu hifo ʻa e kupuʻi ʻakaú pe maká ʻo laiki ʻa e monumanú. Ko e ngaahi ongoʻi tōtuʻa ʻo e halaiá ʻe fakatatau nai ia ki he kavenga mamafa ko ia ʻa ia ʻokú ne laiki ha taha. ʻI he fakakaukau fekauʻaki mo ha fehālaaki he kuohilí, te tau ongoʻi nai ko e “koto laiki.” (Lau ʻa e Saame 38:3-5, 8.) ʻE saiʻia ʻa Sētane ke tau fakaʻosiʻaki ʻo pehē kuo taumamaʻo ke tau aʻusia ʻa e meesi ʻa Sihová pea ʻoku taʻemalava ke tau aʻusia ʻEne ngaahi fiemaʻú.

      15, 16. ʻE lava fēfē ke ke fakaʻehiʻehi mei he tauhele ʻo e tō ki he halaia tōtuʻá?

      15 ʻE lava fēfē ke ke fakaʻehiʻehi mei he tauhele laiki ko ení? Kapau kuó ke hoko ʻo kau ʻi ha angahala mamafa, ngāue leva he taimí ni ke toe fakafoki mai ho tuʻunga kaumeʻa mo Sihová. Fetuʻutaki ki he kau mātuʻá, pea kole ʻenau tokoní. (Sēm. 5:14-16) Fai ʻa e meʻa te ke malavá ke fakatonutonu ʻa e fehālākí. (2 Kol. 7:11) Kapau ʻe akonakiʻi koe, ʻoua te ke hoko ʻo loto-mafasia. Ko e akonakí ko ha fakaʻilonga pau ia ʻo e ʻofa ʻa Sihova ʻiate koé. (Hep. 12:6) Fakapapauʻi ke ʻoua toe foua ʻa e ngaahi sitepu naʻe taki atu ki he angahalá, pea ngāue ki he fakapapau ko iá. Hili hoʻo fakatomala pea tafokí, maʻu ʻa e tui ʻe lava moʻoni ʻe he feilaulau huhuʻi ʻa Sīsū Kalaisí ʻo ʻufiʻufi hoʻo ngaahi halá.—1 Sio. 4:9, 14.

      16 ʻOku hokohoko atu ʻa e niʻihi ke tukulotoa ʻa e halaia ʻi he ngaahi angahala ko ia kuo fakamolemoleʻi moʻoní. Kapau ʻoku moʻoni ia fekauʻaki mo koe, manatuʻi naʻe fakamolemoleʻi ʻe Sihova ʻa Pita mo e kau ʻapositolo kehé ʻi heʻenau liʻaki ʻa Hono ʻAlo ʻofaʻangá ʻi he houa naʻe fiemaʻu lahi taha ai kinautolu ʻe Sīsuú. Naʻe fakamolemoleʻi ʻe Sihova ʻa e tangata naʻe kapusi mei he fakatahaʻanga ʻi Kolinitoó ki he ʻulungaanga taʻetaau taʻemīngaó ka naʻá ne fakatomala ki mui. (1 Kol. 5:1-5; 2 Kol. 2:6-8) ʻOku lave ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá fekauʻaki mo e kau angahala mamafa naʻa nau fakatomala pea fakamolemoleʻi kinautolu ʻe he ʻOtuá.—2 Kal. 33:2, 10-13; 1 Kol. 6:9-11.

      17. Ko e hā ʻe lava ke fai ʻe he huhuʻí maʻatautolú?

      17 ʻE fakamolemoleʻi pea fakangaloʻi ʻe Sihova hoʻo ngaahi hala ki muʻá kapau ʻokú ke fakatomala moʻoni pea tali ʻene mēsí. ʻOua ʻaupito ʻe ongoʻi ko e feilaulau huhuʻi ʻa Sīsuú ʻe ʻikai malava ke ne ʻufiʻufi hoʻo ngaahi angahalá. Ke fai peheé ko e hoko ia ʻo maʻukovia ʻi he taha ʻo e ngaahi tauhele ʻa Sētané. Neongo ʻa e meʻa ʻoku loto ʻa e Tēvoló ke ke tui ki aí, ko e huhuʻí ʻe lava ke ne ʻufiʻufi ʻa e ngaahi angahala ʻa e tokotaha kotoa pē kuo tō ki he angahalá pea kuo fakatomalá. (Pal. 24:16) Ko e tui ki he huhuʻí ʻe lava ke ne toʻo atu ʻa e fakamafasia ʻo e halaia tōtuʻá mei ho ongo umá pea lava ke ne ʻoatu ʻa e mālohi ke ke tauhi ai ki he ʻOtuá ʻaki ʻa e kotoa ho lotó, ʻatamaí, mo e moʻuí.—Māt. 22:37.

      ʻOKU ʻIKAI KE TAU TAʻEʻILO KI HE NGAAHI FĀLIUNGA ʻA SĒTANÉ

      18. ʻE lava fēfē ke tau fakaʻehiʻehi mei he ngaahi tauhele ʻa e Tēvoló?

      18 ʻOku ʻikai tokanga ʻa Sētane ia pe ko fē ʻa e tauhele ʻokú ne maʻu kitautolú, koloa pē ʻokú ne maʻu kitautolu. Koeʻuhí ʻoku ʻikai ke tau taʻeʻilo ki he ngaahi fāliunga ʻa Sētané, ʻe lava ke tau fakaʻehiʻehi mei he hoko ʻo ikuʻi kitautolu ʻe he Tēvoló. (2 Kol. 2:10, 11) ʻE ʻikai maʻu kitautolu ʻi heʻene ngaahi tauhelé, kapau te tau lotu ʻo kole ha poto ke fekuki ai mo hotau ngaahi ʻahiʻahí. “Kapau ʻoku ʻi ai ha taha ʻo kimoutolu ʻoku masiva ʻi he potó,” ko e tohi ia ʻa Sēmisí, “tuku ke ne hanganaki kole ki he ʻOtuá, he ʻokú ne foaki nima-homo ki he faʻahinga kotoa ʻo ʻikai te ne ʻoatu mo e lau; pea ʻe foaki ia kiate ia.” (Sēm. 1:5) ʻOku fiemaʻu ke tau ngāue ʻo fehoanaki mo ʻetau ngaahi lotú ʻaki hono fai ʻa e ako fakafoʻituitui tuʻumaʻu pea ʻaki hono ngāueʻaki ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá. Ko e ngaahi tokoni ki he ako Tohi Tapu ʻoku tokonaki mai ʻe he kalasi tamaioʻeiki anga-tonu mo potó ʻokú ne fakamaama mai ʻa e ngaahi tauhele ʻoku fokotuʻu ʻe he Tēvoló pea tokoniʻi kitautolu ke fakaʻehiʻehi mei ai.

  • Tuʻu Maʻu pea Fakaʻehiʻehi mei he Ngaahi Tauhele ʻa Sētané!
    Ko e Taua Leʻo—2012 | ʻAokosi 15
    • Tuʻu Maʻu pea Fakaʻehiʻehi mei he Ngaahi Tauhele ʻa Sētané!

      “Tuʻu maʻu ʻo fakafepakiʻi ʻa e ngaahi ngāue kākā ʻa e Tēvoló.”—ʻEF. 6:11.

      ʻE FĒFĒ HAʻO TALI?

      ʻE lava fēfē ki ha sevāniti ʻa Sihova ke fakaʻehiʻehi mei he hoko ʻo maʻu ʻe he tauhele ʻo e tuli ki he meʻa fakamatelié?

      Ko e hā ʻe lava ke tokoni ki ha Kalisitiane ʻosi mali ke ʻoua ʻe tō ʻi he luo ʻo e tonó?

      Ko e hā ʻokú ke tui ai ʻoku ʻaonga ke tuʻu maʻu ʻo fakafepakiʻi ʻa e tuli ki he meʻa fakamatelié mo e fehokotaki fakasino taʻetāú?

      1, 2. (a) Ko e hā ʻoku ʻikai maʻu ai ʻe Sētane ha manavaʻofa ki he kau paní mo e “fanga sipi kehe”? (e) Ko e hā ʻa e ongo tauhele ʻa Sētane te tau lāulea ki ai ʻi he kupu ko ení?

      KO SĒTANE KO E TĒVOLÓ ʻoku ʻikai te ne maʻu ʻe ia ha manavaʻofa ki he tangatá, tautefito ki he faʻahinga ʻoku nau tauhi kia Sihová. Ko hono moʻoní, ʻoku faitau ʻa Sētane ki he toenga ʻo e kau paní. (Fkh. 12:17) Ko e kau Kalisitiane mālohi ko iá kuo nau takimuʻa ʻi he ngāue malangaʻi ʻo e Puleʻangá ʻi onopooni pea kuo nau fakaeʻa ʻa Sētane ko e pule ʻo e māmani ko ení. ʻOku ʻikai foki ha ʻofa ʻa e Tēvoló ki he “fanga sipi kehe,” ʻa ia ʻoku nau poupouʻi ʻa e kau paní pea ʻoku nau hanga atu ki he moʻui taʻengata—ko ha ʻamanaki kuo ʻikai kei maʻu ʻe Sētane. (Sione 10:16) Tā neʻineʻi ke ne ʻita lahi! Tatau ai pē pe ʻoku tau maʻu ʻa e ʻamanaki fakahēvaní pe ʻamanaki fakamāmaní, ʻoku ʻikai pē ha mahuʻingaʻia ʻa Sētane ia ʻi haʻatau lelei. Ko ʻene taumuʻá ʻana ke maʻukovia kitautolu.—1 Pita 5:8.

      2 Ke fakahoko ʻene taumuʻá, kuo faʻu ai ʻe Sētane ʻa e ngaahi tauhele kehekehe. Koeʻuhi kuó ne fakakuihi ʻa e ʻatamai ʻo e kau taʻetuí, ʻoku ʻikai ai ke nau tali ʻa e ongoongo leleí pea ʻikai lava ke nau sio ki he ngaahi tauhele ko ení. Kae kehe, ʻoku toe tauheleʻi ʻe he Tēvoló ʻa e niʻihi kuo nau tali ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá. (2 Kol. 4:3, 4) Naʻe fakahaaʻi ʻi he kupu ki muʻá ʻa e founga ʻe lava ai ke tau fakaʻehiʻehi mei he tauhele ʻe tolu ʻa Sētané: (1) lea taʻemapuleʻí, (2) manavahē mo e tengé, mo e (3) halaia tōtuʻá. Tau lāulea angé he taimí ni ki he founga ʻe lava ai ke tau tuʻu maʻu ai ʻo fakafepakiʻi ʻa e tauhele fakasētane kehe ʻe ua—ko e tuli ki he meʻa fakamatelié mo e fakatauele ke fai ha tonó.

      TULI KI HE MEʻA FAKAMATELIÉ—KO E TAUHELE ʻOKU KĀSIA

      3, 4. ʻE anga-fēfē nai e hoko ʻa e loto-moʻua fekauʻaki mo e fokotuʻutuʻu ko ení ʻo taki atu ki he tuli ki he meʻa fakamatelié?

      3 ʻI he taha ʻo ʻene ngaahi talanoa fakatātaá, naʻe lave ai ʻa Sīsū ki he tenga kuo tūtuuʻi ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi ʻakau talatala. Naʻá ne fakahaaʻi ʻe fanongo nai ha taha ki he folofolá, “ka ko e loto-moʻua fekauʻaki mo e fokotuʻutuʻu ko ení pea mo e mālohi kākā ʻo e koloá ʻokú ne kāsia ʻa e folofolá, ʻo ne hoko ai ʻo taʻefua.” (Māt. 13:22) ʻIo, ko e tuli ki he meʻa fakamatelié ko e tauhele ia ʻe taha ʻoku ngāueʻaki ʻe hotau fili ko Sētané.

      4 ʻI hono fakatahaʻí, ʻoku kāsia ʻe he moʻoniʻi meʻa ʻe ua ʻa e folofolá. Ko e moʻoniʻi meʻa ʻe taha “ko e loto-moʻua fekauʻaki mo e fokotuʻutuʻu ko ení.” ʻI he “ngaahi taimi fakalilifu ʻa ia ʻe faingataʻa ke fekuki mo ia” ko ení, ʻoku ʻi ai ʻa e meʻa lahi ʻe lava ke ne ʻai koe ke ke loto-moʻua. (2 Tīm. 3:1) ʻI he mamafa e totongi ʻo e anga e nofó mo e fakautuutu e tuʻunga ʻo e taʻemaʻungāué, te ke ʻilo nai ʻoku faingataʻa ke fakalato ʻa e ngaahi fiemaʻú. Te ke toe loto-moʻua nai fekauʻaki mo e kahaʻú pea fifili, ‘Te u maʻu ha paʻanga hū mai feʻunga hili ʻeku nofo mei he ngāué?’ Koeʻuhí ko e ngaahi loto-moʻua peheé, kuo taki atu ai ʻa e niʻihi ke tuli ki he koloá, ʻo fakakaukau ko e paʻangá te ne fakapapauʻi ʻa e maluʻangá.

      5. ʻI he founga fē ʻe lava ke hoko ai ʻo kākā ʻa e ‘mālohi ʻo e koloá’?

      5 Naʻe lea ʻa Sīsū fekauʻaki mo e moʻoniʻi meʻa ʻe taha—ko e “mālohi kākā ʻo e koloá.” Ko e fakatahaʻi ʻa e ʻelemēniti ko iá mo e loto-moʻuá ʻe lava ke na kāsia ʻa e folofolá. ʻOku fakahaaʻi ʻe he Tohi Tapú ko e “paʻanga ko e maluʻanga.” (Koh. 7:12) Kae kehe, ko e tuli ki he koloá ʻoku ʻikai ke fakapotopoto. Kuo ʻilo ʻe he tokolahi ko e lahi ange ʻenau fāinga ke maʻu ʻa e koloá, ko e lahi ange ia hono fakataueleʻi kinautolu ke tuli ki he meʻa fakamatelié. Kuo aʻu ʻo hoko ai ʻa e niʻihi ʻo ngāue fakatamaioʻeiki ki he koloá.—Māt. 6:24.

      6, 7. (a) ʻE fakamoʻoniʻi fēfē nai ʻa e hoko e tuli ki he meʻa fakamatelié ko ha fakatuʻutāmaki ki ha taha ʻi he ngāueʻangá? (e) Ko e hā e ngaahi hohaʻa ʻoku totonu ke fakakaukauʻi lelei ʻe ha Kalisitiane ʻi he taimi ʻoku tuʻuaki ange ai ha ala hoko ha ngāue ʻovataimi?

      6 Ko e holi ki he koloá ʻe kamata nai ʻi ha ʻuhinga lelei. Ko e fakatātaá, fakakaukau ki he tuʻungá ni. ʻOku fakaofiofi mai kiate koe ho pule ngāué ʻo pehē: “ʻOku ʻi ai e ongoongo lelei! Kuo ikuna ʻe he kautahá ha fuʻu konituleki lahi. ʻE ʻuhinga ení ko e faʻa meimei ngāue ʻovataimi ʻi he ngaahi māhina ka hoko maí. Ka ʻe lava ke u fakapapauʻi atu ko e vahé ʻe tuha moʻoni pē ia mo hoʻo feingá.” ʻE fēfē haʻo tali ki ha tuʻuaki pehē? Ko e moʻoni, ko e fiemaʻu ke tokonaki fakamatelie maʻa ho fāmilí ko ha fatongia mafatukituki ia, ka ʻoku ʻikai ko e fatongia pē ia ʻokú ke maʻú. (1 Tīm. 5:8) ʻOku ʻi ai ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi hohaʻa kehe ʻoku totonu ke ke fakakaukau ki ai. ʻE lahi fēfē ʻa e ʻovataimi ʻe kau ki aí? ʻE fakafaingataʻaʻiaʻi ʻe hoʻo ngāue fakamāmaní hoʻo ngaahi ngāue fakalaumālié, kau ai e ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá mo hoʻo efiafi Lotu Fakafāmilí?

      7 ʻI hono fuatautau hoʻo filí, ko e hā te ke fakakaukau atu ki ai ko e meʻa muʻomuʻá ia—ʻe uesia fēfē ʻe he ngāue ʻovataimí hoʻo ʻakauni pangikeé pe ʻe uesia fēfē nai ho tuʻunga fakalaumālié? ʻE fakatupunga ʻe he vēkeveke ke maʻu e paʻanga lahi angé ke ne taʻofi ai koe mei hono fakamuʻomuʻa ʻi he moʻuí ʻa e ngaahi meʻa ʻo e Puleʻangá? ʻE lava ke ke sio ki he founga hono uesia koe ʻe he tuli ki he meʻa fakamatelié kapau te ke fakaliʻeliʻaki ʻa hoʻo moʻui fakalaumālié tonu pea pehē ki ho fāmilí? Kapau ʻoku hoko ia kiate koe he taimí ni, ʻe lava fēfē ke ke tuʻu maʻu pea fakaʻehiʻehi mei he hoko ʻo kāsia ʻe he tuli ki he meʻa fakamatelié?—Lau ʻa e 1 Tīmote 6:9, 10.

      8. Ko e fakakaukau ki he ngaahi fakatātā Fakatohitapu fē ʻe lava ke ne tokoniʻi kitautolu ke toe fakakaukau ki he anga ʻetau moʻuí?

      8 Ke fakaʻehiʻehi mei hano sisina ʻe he tuli ki he meʻa fakamatelié, toe fakakaukau ki he anga hoʻo moʻuí ʻi he taimi ki he taimi. Heʻikai ʻaupito te ke loto ke hangē ko ʻĪsoá, ʻa ia naʻe hā mei heʻene ngaahi ngāué naʻá ne siʻaki ʻa e ngaahi meʻa fakalaumālié! (Sēn. 25:34, PM; Hep. 12:16) Pea ʻoku pau pē heʻikai te ke hangē ko e tangata koloaʻia naʻe kole ange ke ne fakatau atu ʻene ngaahi koloá, foaki ia ki he masivá, pea muimui ʻia Sīsuú. ʻI he ʻikai ke fai peheé, ko e tangatá “naʻá ne ʻalu atu ʻokú ne mamahi, he naʻá ne maʻu ha ngaahi koloa lahi.” (Māt. 19:21, 22) ʻI hono tauheleʻi ʻe he koloá, naʻe mole ai mei he tangata ko iá ha monū lahi—ʻa ia ko e malava ke muimui ʻi he moʻungaʻi tangata lahi taha kuo moʻui maí! Tokanga ke ʻoua naʻa mole ʻa e monū ʻo e hoko ko ha ākonga ʻa Sīsū Kalaisí.

      9, 10. Ko e hā te ke leaʻaki ko e vakai Fakatohitapu ia ki he tuli ki he ngaahi meʻa fakamatelié?

      9 Ke fakafepakiʻi e ngaahi hohaʻa taʻetotonu fekauʻaki mo e ngaahi meʻa fakamatelié, tokanga ki he ekinaki ʻa Sīsuú: “ʻOua ʻaupito naʻa mou loto-moʻua ʻo pehē, ‘Ko e hā te tau kaí?’ pe, ‘Ko e hā te tau inú?’ pe, ‘Ko e hā te tau tuí?’ He ko e ngaahi meʻá ni kotoa ko e ngaahi meʻa ia ʻoku tuli vēkeveke ki ai ʻa e ngaahi puleʻangá. ʻOku ʻafioʻi ʻe hoʻomou Tamai fakahēvaní ʻoku mou fiemaʻu ʻa e ngaahi meʻá ni kotoa.”—Māt. 6:31, 32; Luke 21:34, 35.

      10 ʻI he ʻikai tō ʻo maʻukovia ʻi he mālohi kākā ʻo e koloá, feinga mālohi ke maʻu ʻa e anga e fakakaukau ʻa e tokotaha-tohi Tohi Tapu ko ʻAuká, ʻa ia naʻá ne pehē: “ʻOua e tuku ke u fuʻu masiva pe fuʻu koloaʻia. ʻOmai pē ʻa e meʻa ʻoku ou fiemaʻú.” (Pal 30:8, Contemporary English Version) ʻOku hā mahino, naʻe mahino kia ʻAuka ʻa e mahuʻinga fakaemaluʻi e paʻangá pea pehē ki he mālohi kākā ʻo e koloá. Fakatokangaʻi ko e ngaahi loto-moʻua fekauʻaki mo e fokotuʻutuʻu ko ení mo e mālohi kākā ʻo e koloá ʻe lava ke iku ia ki he maumau fakalaumālie. Ko e hohaʻa tōtuʻa fekauʻaki mo e ngaahi meʻa fakamatelié ʻe lava ke ne keina ho taimí, toʻo ho iví, pea ʻai ai koe ke siʻi pe halaʻatā haʻo fakaueʻiloto ke tuli ki he ngaahi meʻa ʻo e Puleʻangá. Ko ia ai, ʻai ko hoʻo fakapapaú ia ke ʻoua naʻa maʻu koe ʻi he tauhele ʻa Sētane ʻo e tuli ki he meʻa fakamatelié!—Lau ʻa e Hepelū 13:5.

      TONÓ—KO HA LUO ʻOKU FŪFUUʻI PŌTOʻI

      11, 12. ʻE fēfē nai ha tō ha Kalisitiane ʻo maʻukovia ʻi he tonó ʻi he feituʻu ʻokú ne ngāue aí?

      11 Ko e kau tulimanu ʻoku nau loto ke maʻu ha monumanu mālohí ʻoku nau keli nai ha luo ʻi ha hala ʻoku faʻa ʻalu ai ʻa e monumanú. ʻOku faʻa fakapuliki ʻa e luó ʻaki hano ʻufiʻufi ʻaki ha ʻakau mo ha kelekele. Ko e taha ʻo e ngaahi fakatauele lavameʻa taha ʻa Sētané ʻoku meimei tatau mo e faʻahinga tauhele ko iá. Ko e angahala ko ia ʻo e ʻulungaanga taʻetāú. (Pal. 22:14; 23:27) Ko e kau Kalisitiane ʻe niʻihi kuo nau tō ki he luo ko iá ʻaki hono tuku atu kinautolu ke nau ʻi ha ngaahi tuʻunga ʻa ia ʻe fuʻu faingofua ai ke nau fakangaloku. Ko e kau Kalisitiane ʻosi mali ʻe niʻihi kuo nau tō ʻo fai e tonó hili ia hano fakatupulekina ha vahaʻangatae fakaemanako taʻetotonu.

      12 Ko ha vahaʻangatae fakaemanako taʻetotonu ʻe lava ke tupulaki ia ʻi ho feituʻu ngāué. Ko hono moʻoní, naʻe fakahaaʻi ʻi ha ako fakamāmani ʻo pehē ʻoku laka hake he vaeua ʻo e kakai fefine tonó pea meimei ki he toko 3 mei he toko 4 ʻo e kakai tangata tonó naʻa nau fakahoko ha vahaʻangatae taʻetotonu mo honau kaungāngāué. ʻOku fiemaʻu ʻi hoʻo ngāue fakamāmaní ke ke feohi mo ha ngaahi mēmipa ko ha tangata pe fefine? Kapau ko ia, ko e hā e natula ho vahaʻangatae mo kinautolú? ʻOkú ke fokotuʻu ha ngaahi fakangatangata ke ʻoua naʻa hoko ai ho vahaʻangataé ko ha vahaʻangatae fakaemanako? Ko e fakatātaá, hili ha toutou talanoa maʻa mo ha kaungāngāue tangata, ʻe ʻai nai ʻe ha tuofefine Kalisitiane ʻa e tangatá ni ko hano kaumeʻa falalaʻanga, naʻa mo hono talanoa kiate ia ʻene ngaahi palopalema fakaemalí. ʻI ha tuʻunga ʻe taha, hili ha fakamaheni ki ha kaungāngāue fefine, ʻe fakaʻuhinga nai ha tangata Kalisitiane: “ʻOkú ne fakamahuʻingaʻi ʻeku fakakaukaú pea fanongo moʻoni ʻi he taimi ʻoku ou talanoa ai kiate iá. Pea ʻokú ne fakahoungaʻi au. ʻOku ou fakaʻamu ange ke fai pehē mai hoku uaifí kiate au ʻi ʻapi!” ʻE lava ke ke sio ki he anga ʻo e malava ki he kau Kalisitiane ʻi he ngaahi tuʻunga peheé ke hoko ʻo tōngofua ki hono fai ha tono?

      13. ʻE lava fēfē ke tupulaki ha vahaʻangatae fakaemanako taʻetotonu ʻi loto ʻi he fakatahaʻangá?

      13 Ko ha vahaʻangatae fakaemanako taʻetotonu ʻe lava ke tupulaki ia ʻi loto ʻi he fakatahaʻangá. Fakakaukau ki he fakatātā hoko moʻoni ko ení. Ko Taniela mo hono uaifí, ʻa Sela,a ko e ongo tāimuʻa tuʻumaʻu. Naʻe toe hoko foki ʻa Taniela ko ha “mātuʻa vale he ʻikaí,” ko e anga ia ʻene fakaleá. ʻOkú ne tali vēkeveke ʻa e monū kotoa pē ʻoku ʻoange kiate iá. ʻI he konga ʻene ngāue fakafaifekaú, naʻe fai ai ʻe Taniela ha ako Tohi Tapu ʻe nima mo ha kau talavou—ʻa ia ko e toko tolu ʻia kinautolu naʻa nau papitaiso. Ko e fanga tokoua toki papitaiso foʻou ko ení naʻa nau fiemaʻu lahi ha tokoni. ʻI he taimi naʻe moʻua ai ʻa Taniela ʻi heʻene ngaahi ngāue fakateokalati kehekehé, naʻe faʻa fai ʻe Sela ia ʻa e tokoní. Tuaiekemo kuo tupulekina ʻa e sīpinga ko ení: Naʻe fiemaʻu ʻe he kau ako Tohi Tapu ki muʻa ʻa Tanielá ha poupou fakaeongo, pea naʻa nau maʻu ia meia Sela. Naʻe fiemaʻu ʻe Sela ha tokanga, pea naʻá ne maʻu ia mei he kau ako Tohi Tapu ʻa Tanielá. Kuo fokotuʻu ai ha tauhele fakatupu mate. “ʻI he ngaahi māhina ʻo hono foaki atu ʻe Sela iá naʻe fakamaha fakalaumālie mo fakaeongo ai ia,” ko e lea ia ʻa Tanielá. “Ko e meʻá ni fakataha mo e moʻoniʻi meʻa ʻo ʻeku fakaliʻeliʻaki hoku uaifí, naʻe iku ia ʻo mafuli ʻo hoko ko ha tuʻunga fakatuʻutāmaki. Naʻe fai ʻe hoku uaifí ha tono mo e taha ʻo ʻeku kau ako Tohi Tapu ki muʻá. Kuó ne hoko ʻo vaivai fakalaumālie ʻi hoku muʻa ihú tonu, pea naʻá ku fuʻu tokanga fekauʻaki mo e kotoa ʻo hoku ngaahi monuú ʻo aʻu ʻo ʻikai te u fakatokangaʻi ia.” ʻE lava fēfē ke ke fakaʻehiʻehi mei ha tuʻunga fakamamahi pehē?

      14, 15. Ko e hā ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻe lava ke tokoni ki he kau Kalisitiane ʻosi malí ke fakaʻehiʻehi ai mei he luo ʻo e tonó?

      14 Ke fakaʻehiʻehi mei he luo ʻo e tonó, fakakaukauloto ki he ʻuhinga ʻo e tukupā fakaemalí. Naʻe pehē ʻe Sīsū: “Ko e meʻa kuo haʻi fakatahaʻi ʻe he ʻOtuá, tuku ke ʻoua naʻa fakamāvae ia ʻe ha tangata.” (Māt. 19:6) ʻOua ʻaupito ʻe fakakaukau ʻoku mahuʻinga ange ho ngaahi monū fakateokalatí ʻi ho hoá. ʻIkai ngata aí, tokanga ko e toutou fakamoleki ʻa e taimi ʻo mamaʻo mei ho hoá ki he ngaahi ngāue taʻemahuʻingá ʻoku fakahaaʻi nai ai ʻa e vaivai ʻi hoʻo nofo malí pea ʻe lava ke taki atu ia ki he fakatauele pea mo ha angahala mamafa nai.

      15 Ko ia, kapau ko ha mātuʻa koe, fēfē ʻa e tākangá? Naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Pitá: “Tauhi ʻa e tākanga ʻa e ʻOtuá ʻa ia ʻoku tuku atu ke mou tokangaʻí, ʻo ʻikai ʻi he fai fakafatongia pē, ka ʻi he loto-lelei; ʻo ʻikai ʻi he ʻofa ki ha meʻa ʻoku maʻu taʻefaitotonu, ka ʻi he loto-vēkeveke.” (1 Pita 5:2) Ko e kau mēmipa ʻi he fakatahaʻangá ʻa ia ʻokú ke tokangaʻí ʻoku totonu moʻoni ke ʻoua ʻe tukunoaʻi. Kae kehe, ʻoku totonu ke ʻoua te ke fakahoko ho ngafa ko ha tauhi-sipí kae liʻaki ai ho ngafa ko e husepānití. ʻE hoko ia ʻo taʻeʻaonga—pea aʻu ʻo fakatuʻutāmaki—ke tuku kotoa hoʻo tokangá ʻi hono fafangaʻi ʻa e fakatahaʻangá lolotonga iá ʻoku “fiekaia” ho hoá ʻou ʻi ʻapi. ʻOku pehē ʻe Taniela, “ʻOku ʻi ai ʻa e meʻa lahi ange ia ki he moʻuí ʻi he fāinga ke tokanga ki ho ngaahi monuú kae faingataʻaʻia ai ho fāmilí tonu.”

      16, 17. (a) Ko e hā ʻa e fakafuofua ʻaonga ʻe lava ke fai ʻe he kau Kalisitiane ʻosi malí ʻi he ngāueʻangá ʻo ʻoatu ai ha fakaʻilonga mahino heʻikai ke nau toe manako ʻi ha taha? (e) ʻOmai ha fakatātā ʻo ha fakamatala kuo pulusi ʻe lava ke tokoni ki he kau Kalisitiané ke nau fakaʻehiʻehi mei he tonó.

      16 Kuo hā e ngaahi akonaki lelei lahi ʻi he ngaahi peesi ʻo e Taua Leʻo mo e ʻĀ Hake! ke tokoni ki he kau Kalisitiane ʻosi malí ke nau talitekeʻi ʻa e tō ki he tauhele ʻo e tonó. Hangē ko ení, ko e Taua Leʻo ʻo Sepitema 15, 2006, naʻe ʻomai ai ʻa e faleʻi ko ení: “ʻI he ngāueʻangá pe ʻi ha feituʻu kehe, tokanga ki he ngaahi tuʻunga ʻe lava ke ne fakaʻaiʻai ha vā fekoekoeʻí. Ko e fakatātaá, ko hono fakamoleki ha toe ngaahi houa ʻo ngāue vāofi ai ha tangata mo ha fefiné ʻe lava ke taki atu ia ki he fakatauele. ʻI he tuʻunga ko ha tangata pe fefine malí, ʻoku totonu ke ke ʻai ke mahino mei hoʻo leá pea mei hoʻo tōʻongá heʻikai pē ke ke toe manako koe ʻi ha taha kehe. ʻI he tuʻunga ko ha taha ʻokú ne tuli ki he anga-līʻoa fakaʻotuá, heʻikai moʻoni te ke langaʻi ha tokanga taʻetotonu atu kiate koe ʻaki ha fakamalinga pe hoko ʻo taʻefakanānā ʻi ho valá mo e teuteú. . . . Ko hono tuku takai ʻa e ngaahi laʻitā ʻo ho hoa malí mo e fānaú ʻi hoʻo ngāueʻangá ʻe hoko ia ko ha fakamanatu kiate koe pea ki he niʻihi kehé ʻoku mahuʻinga kiate koe ho fāmilí. Fakapapauʻi ke ʻoua ʻaupito ʻe fakaʻaiʻai, pe naʻa mo kātakiʻi ʻa e ngaahi fakatauele fakaemanako mai ʻa ha taha kehe.”

      17 Ko e kupu naʻe fakakaveinga ko e “Mateaki ʻi he Nofo Malí—Ko e Hā Hono ʻUhinga Moʻoní?” ʻi he ʻĀ Hake! ʻo Siulai 2009 naʻe fakatokanga ai fekauʻaki mo e fakaʻānaua fakaefehokotaki fakasino mo ha taha kehe mei ho hoa malí. Naʻe fakahaaʻi ʻi he kupú ko e kau ʻi he fakaʻānaua ki he fehokotaki fakasinó ʻe fakatupulekina nai ai ʻa hoʻo fai ha tono. (Sēm. 1:14, 15) Kapau ʻokú ke ʻosi mali, ʻe fakapotopoto kiate koe mo ho hoá ke toe fakamanatu fakataha ʻa e fakamatala peheé mei he taimi ki he taimi. Ko e nofo malí ko ha fokotuʻutuʻu ia naʻe fokotuʻu ʻe Sihova tonu, pea ʻoku toputapu ia. Ko hono vaheʻi ha taimi ke talanoa ai ki ho hoá fekauʻaki mo hoʻomo nofo malí ko ha founga lelei ia ke fakahāhā ai ʻokú ke fakamahuʻingaʻi ʻa e ngaahi meʻa toputapú.—Sēn. 2:21-24.

      18, 19. (a) Ko e hā ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e tonó? (e) Ko e faitōnunga ʻi he nofo malí ʻoku iku ia ki he ngaahi ʻaonga fē?

      18 Kapau ʻokú ke fakatokangaʻi ʻoku fakataueleʻi koe ke fakatupulekina ha vahaʻangatae fakaemanako taʻetotonu, fakalaulauloto ki he ngaahi nunuʻa fakatupu maumau ʻo e feʻauakí mo e tonó. (Pal. 7:22, 23; Kal. 6:7) Ko e faʻahinga ʻoku nau fai e ʻulungaanga taʻetāú ʻoku nau taʻefakahōifuaʻi ʻa Sihova pea fakalotomamahiʻi honau hoá mo kinautolu tonu. (Lau ʻa e Malakai 2:13, 14.) ʻI hono kehé, fakalaulauloto ki he ngaahi ʻaonga ʻe hoko ki he faʻahinga ʻoku nau tauhi maʻu ʻa e anga-maʻá. ʻOku ʻikai ngata pē ʻi heʻenau maʻu ʻa e ʻamanaki ʻo e moʻui taʻengatá ka ʻoku nau toe maʻu ʻa e moʻui lelei taha he taimí ni, ʻo kau ai ha konisēnisi maʻa.—Lau ʻa e Palōveepi 3:1, 2. 

      19 Naʻe hiva ʻa e tokotaha-tohi-sāmé: “ʻOku lahi ʻa e nonga ʻa e kakai ʻoku ʻofa ki hoʻo lao [ʻe ʻOtua]; pea ʻoku ʻikai ha tukiaʻanga ʻi honau loto.” (Saame 119:165) Ko ia ʻofa ʻi he moʻoní, pea “mātuʻaki tokanga maʻu pē ki he anga hoʻomou laká ke ʻoua ʻe hoko ko e faʻahinga taʻefakapotopoto kae hoko ko e faʻahinga ʻoku fakapotopoto” ʻi he ngaahi taimi fulikivanu ko ení. (ʻEf. 5:15, 16) Ko e ngaahi hala ʻoku tau muimui aí ʻoku lahi ai ʻa e ngaahi tauhele kuo fokotuʻu ʻe Sētane ke ne tauheleʻi ʻaki ʻa e kau lotu moʻoní. Ka ʻoku tau mateuteu lelei ke maluʻi kitautolu. Kuo ʻosi ʻomai ʻe Sihova ʻa e meʻa ʻoku tau fiemaʻú ke “tuʻu maʻu” pea ke “tāmateʻiʻaki ʻa e ngaahi ngahau vela kotoa ʻa e tokotaha fulikivanú”!—ʻEf. 6:11, 16.

ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
Hū ki Tu‘a
Hū ki Loto
  • Faka-Tonga
  • Share
  • Sai‘ia
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
  • Polisī Fakafo‘ituitui
  • Privacy Setting
  • JW.ORG
  • Hū ki Loto
Share