LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • ʻI he Mate ha Taha ʻOfeina
    Ko e Taua Leʻo (Maʻá e Kakai)—2016 | Fika 3
    • Ko ha fefine ʻoku loto-mamahi

      KAVEINGA TEFITO

      ʻI he Mate ha Taha ʻOfeina

      “ʻOku ʻafioʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e lelei tahá, taʻahine. . . . ʻOua . . . te ke siʻi . . . tangí.”

      Ko e fanafana eni ki he telinga ʻo e kiʻi fefine ko Bebe. Naʻá ne ʻalu ki he putu ʻene tamaí, ʻa ia naʻe mate ʻi ha fakatuʻutāmaki ʻi ha kā.

      Naʻe vāofi ʻaupito ʻa Bebe mo ʻene tamaí. Naʻe fai e lea ko ení mei ha kaungāmeʻa ʻo e fāmilí, ka naʻe lahi ange ʻene ongoʻi mamahí ʻo ʻikai maʻu ha fiemālie. “ʻOku ʻikai ko e meʻa lelei tahá ʻene maté,” ko e meʻa ia naʻá ne toutou leaʻakí. Naʻe hā mahino ʻi he taimi naʻe toe sio ai ʻa Bebe ki ha meʻa naʻe hoko ʻi ha tohi, hili ha ngaahi taʻu mei ai naʻá ne kei loto-mamahi pē.

      Naʻe fakatokangaʻi ʻe Bebe, ʻoku feʻunga mo ha vahaʻa taimi lōloa ke fakangaloʻi ai ʻe ha taha ʻene mamahí, tautefito kapau naʻe fuʻu vāofi ʻa e tokotaha mamahí mo e tokotaha naʻe maté. ʻI he Tohi Tapú, ʻoku fakamatalaʻi mahino ai “ko e fili fakaʻosí” ʻa e maté. (1 Kolinitō 15:26) ʻOku hoko mai ia ki heʻetau moʻuí ko ha mālohi taʻealatalitekeʻi, kae tautautefito ʻi he taimi ʻoku ʻikai ke tau mateuteu aí, pea ʻokú ne toʻo atu e faʻahinga ʻoku tau ʻofa lahi aí. ʻOku ʻikai ke ʻi ai ha taha ʻia kitautolu ʻe hao mei he maté. Ko ia ʻoku ʻikai ke tau ʻohovale ʻi heʻetau ongoʻi ʻa e taimi ʻoku tau fekuki ai mo e mole ha taha ʻi he maté pea mo hono ikuʻangá.

      Kuó ke fifili nai: ‘Ko e hā hono fuoloa ke fekuki mo e mamahí? ʻE lava fēfē ke fekuki ha taha mo e mamahí? ʻE lava fēfē ke u fakafiemālieʻi ʻa e niʻihi kehe kuo nau hokosia ʻa e mamahi ko ení? ʻOku toe ʻi ai ha ʻamanaki ki hotau ngaahi ʻofaʻanga kuo maté?’

  • ʻOku Hala Nai ke Mamahi?
    Ko e Taua Leʻo (Maʻá e Kakai)—2016 | Fika 3
    • KAVEINGA TEFITO | ʻI HE MATE HA TAHA ʻOFEINA

      ʻOku Hala Nai ke Mamahi?

      Kuó ke hokosia ha puke ʻi ha kiʻi taimi nounou? Mahalo pē naʻe vave hoʻo saí pea ngalo ʻia koe ʻa e meʻa naʻe hokó. Kae kehe, ko e mamahí ʻoku ʻikai ke pehē. “ʻOku ʻikai ke ʻi ai ha meʻa ko e ‘mavahe mei he’ mamahí,” ko e tohi ia ʻa Dr. Alan Wolfelt ʻi heʻene tohi Healing a Spouse’s Grieving Heart. Kae kehe, naʻá ne tānaki atu: “ʻI ha ngaahi taimi fakataha mo e poupou ʻa e niʻihi kehé ʻe mole atu hoʻo mamahí.”

      Ko e fakatātaá, fakakaukau ki he pēteliake ko ʻĒpalahamé ʻi heʻene fekuki mo e taimi ne mate ai hono uaifí. ʻOku pehē he Tohi Tapú “Nae haʻu a Ebalahame ke tegihia a Sela, mo tagi koeuhi koia.” Ko e foʻi lea “ke tegihia” ʻoku fakahaaʻi ai naʻe fiemaʻu ha taimi ke ne lava ʻo fekuki mo ʻene mamahí.a Ko e fakatātā ʻe taha ko Sēkope, ne kākaaʻi ia ke tui ko hono foha ko Siosifá naʻe kai ia ʻe ha manu fekai. Naʻá ne mamahi “ʻo ʻaho lahi” pea naʻe ʻikai lava hono fāmilí ke fakafiemālieʻi ia. Hili ha ngaahi taʻu mei ai, naʻe kei nōfoʻi pē ʻi heʻene fakakaukaú ʻa e mate ʻa Siosifá.—Sēnesi 23:2, PM; 37:34, 35; 42:36; 45:28.

      Ko ʻĒpalahame ʻokú ne tangi ʻi he tafaʻaki ʻo e sino ʻo Sela kuo maté

      Naʻe tengihia ʻa ʻĒpalahame ʻi he mate hono ʻofaʻanga ko Selá

      Ko e meʻa tatau ia ʻoku hoko moʻoni ʻi he ʻaho ní ʻa e mamahi e tokolahi ʻi he mate ha taha naʻa nau fuʻu vāofi. Fakakaukau ki he ongo fakatātā ko ení.

      • “Naʻe mate ʻa Robert ko hoku husepānití ʻi Siulai 9, 2008. Ko e pongipongi naʻe hoko ai ʻa e fakatuʻutāmakí ne ʻikai ke toe kehe ia mei ha toe ʻaho. Hili ʻema kai pongipongí, ʻo hangē ko ia naʻá ma faʻa anga ki ai ʻi he taimi ʻoku mavahe ai ki he ngāué, ʻokú ma faʻa feʻiloaki mo fāʻofua mo ʻema pehē ‘ʻOku ou ʻofa atu.’ Hili ha taʻu ʻe ono mei ai, ko e mamahí ne kei ʻi hoku lotó pē. ʻOku ʻikai haʻaku fakakaukau heʻikai pē ngalo e siʻi mate ʻa Rob.”—Gail, taʻu 60.

      • “Neongo kuo mate hoku uaifí ʻo laka hake ʻi he taʻu ʻe 18, ʻoku ou kei ʻofa pē ki ai mo mamahi ʻi heʻene siʻi puli atú. ʻI heʻeku sio ki he ngaahi fakatupu ʻo natulá, ʻoku ake noa pē ʻeku manatu kiate iá, pea ʻoku ou fakakaukau atu ki he fiefia te ne maʻu ʻi heʻene sio ki he meʻa ʻoku ou mātaá.”—Etienne, taʻu 84.

      ʻOku hā mahino, ko e mamahi mo e ngaahi ongoʻi fuoloa peheé ʻoku fakanatula pē ia. Ko e tokotaha taki taha ʻoku nau mamahi ʻi ha founga kehekehe, pea ʻoku taʻefakapotopoto ke fakamāuʻi e loto-mamahi ʻa ha taha. ʻI he taimi tatau, ʻoku fiemaʻu ke tau fakaʻehiʻehi mei hono fakahalaiaʻi kitautolu ʻi he taimi ʻoku hā ngali hulu fau nai e mamahí ʻi he mate ha taha. ʻE lava fēfē ke tau fekuki mo e mamahí?

      a Ko e foha ʻo ʻĒpalahame ko ʻAisaké naʻe mamahi ʻi ha vahaʻa taimi lōloa. Hangē ko ia ʻoku tau fakatokangaʻi ʻi he “Faʻifaʻitaki ki Heʻenau Tuí” ʻi he ʻīsiu ko ení, naʻe kei mamahi pē ʻa ʻAisake ʻi he mate ʻene faʻē ko Selá, hili ha taʻu ʻe tolu mei ai.—Sēnesi 24:67.

  • Fekuki mo Hoʻo Mamahí
    Ko e Taua Leʻo (Maʻá e Kakai)—2016 | Fika 3
    • KAVEINGA TEFITO | ʻI HE MATE HA TAHA ʻOFEINA

      Fekuki mo Hoʻo Mamahí

      ʻOku lahi fau ʻa e faleʻi ʻo fekauʻaki mo e kaveinga ko ení. Kae kehe, ʻoku ʻikai ke tokoni ʻa e kotoa ʻo e faleʻi ko ení. Ko e tuʻunga ʻe taha, te ke fakatokangaʻi ko e niʻihi te nau faleʻi atu ke ʻoua ʻe tangi pe fakahāhā hoʻo ongoʻí ʻi ha faʻahinga founga. Ko e faʻahinga ʻe niʻihi te nau tala atu ke fai e tafaʻaki ʻe tahá pea fakaeʻa kotoa hoʻo ngaahi ongoʻí. ʻOku ʻomai ʻe he Tohi Tapú ʻa e vakai mafamafatatau, pea ʻoku poupouʻi ia ʻe he ngaahi fakatotolo ʻi onopōní.

      ʻI he anga fakafonua ʻe niʻihi ʻoku ʻikai anga-maheni ki ha tangata ke tangi. Ka ʻoku fiemaʻu ke tangi, naʻa mo e ʻi he feituʻu kakaí? ʻOku fakamoʻoniʻi ʻe he kau mataotao ki he ʻatamaí ko e tangí ko e konga anga-maheni ia ʻo e mamahí. Pea ko e mamahí, ʻe tokoni nai ia ke ke laka ki muʻa neongo e loto-mamahi lahi ʻokú ke fekuki mo iá. Kae kehe, ko e lōmekina ʻi he mamahí ʻe kaunga kovi kia koe. ʻOku ʻikai poupouʻi ʻe he Tohi Tapú ʻoku hala pe ʻoku ʻikai anga-maheni ki ha tangata ke tangi. Fakakaukau kia Sīsū, ko ha fakatātā. ʻI he mate hono kaumeʻa ʻofeina ko Lāsalosí, naʻá ne tangi ʻi he ʻao ʻo e kakaí neongo naʻá ne malava ke toe fakafoki mai ʻa e maté.—Sione 11:33-35.

      Ko e ʻitá ko e konga ia ʻo e mamahí, tautefito ki he taimi ʻoku hoko fakatuʻupakē ai ʻa e ngaahi meʻá, hangē ko e mate fakafokifā. ʻOku lahi e ʻuhinga ʻoku vave ai ke ʻita e tokotaha ʻoku huki tonu ai ʻa e mamahí, hangē ko e lea taʻefakakaukau ʻoku fai ʻe ha taha ʻoku tokaʻi lahi. “Naʻá ku taʻu 14 pē ʻi he taimi ne mate ai ʻeku tangataʻeikí,” ko e fakamatala ia e tangata ko Mike mei ʻAfilika Tonga. “ʻI he putú, naʻe pehē ʻe he faifekau ʻIngilaní ʻoku fiemaʻu ʻe he ʻOtuá e kakai leleí pea ʻokú ne ʻave vave kinautolu.a Naʻe ʻai ai heni ke u ʻita lahi koeʻuhi ʻoku mau fiemaʻu ʻemau tamaí. Ko e taʻu eni ʻe 63 mei ai ʻoku ou kei mamahi pē.”

      Fēfē ongoʻi halaiá? Tautefito ki he mate fakafokifaá, ʻe fakakaukau nai e tokotaha ʻoku huki tonu ai ʻa e faingataʻá, ‘Naʻe ʻikai ke mei hoko eni kapau pē naʻá ku fai ʻa e meʻa ko eé.’ Pe mahalo ko hoʻo fetaulaki fakaʻosi mo e tokotaha pekiá naʻá mo fakakikihi. ʻE toe ʻai eni ke ke ongoʻi halaia lahi.

      Kapau ʻokú ke mamahi ʻi he ongoʻi halaiá mo e ʻitá, ʻoku mahuʻinga ke ʻoua ʻe tukulotoʻi ʻa e ongoʻi ko ení. ʻI hono kehé, talanoa ki ha kaumeʻa ʻe fanongo mo fakafiemālieʻi koe ko e ngaahi ongoʻi peheé ʻoku anga-maheni pē ia ki he faʻahinga ʻoku huki tonu ai ʻa e mamahí. ʻOku fakamanatu mai ʻe he Tohi Tapú: “Ko e kaumeʻa ʻoku ne ʻofa ʻi he taimi kotoa pe; pea ko hoto moʻoni naʻe fanauʻi maʻa ha faingataʻa.”—Palōveepi 17:17.

      Ko e kaumeʻa lelei taha ʻoku lava ke maʻu ʻe he tokotaha ʻoku huki tonu ai ʻa e faingataʻá ko hotau Tokotaha-Fakatupú, ʻa Sihova ko e ʻOtuá. Lilingi ho lotó kiate ia ʻi he lotu koeʻuhi “ʻokú ne tokanga mai kiate kimoutolu.” (1 Pita 5:7) Ko e toe meʻa ʻe taha, ʻokú ne talaʻofa ko e faʻahinga kotoa ʻoku nau fai ení ko ʻenau ngaahi fakakaukaú mo e ongoʻí ʻe fakafiemālie ia ʻaki ʻa e “nonga ʻa e ʻOtuá ʻa ia ʻoku fakalaka atu ʻi he mahino kotoa pē.” (Filipai 4:6, 7) ʻIkai ko ia pē, fakaʻatā ʻa e ʻOtuá ke ne tokoniʻi koe ʻi hono fakaleleiʻi hoʻo tuʻungá fakafou ʻi heʻene Folofola fakafiemālié, ʻa e Tohi Tapú. Hiki ha ngaahi konga Tohi Tapu fakafiemālie. (Sio ki he puhá.) Te ke loto nai ke manatuʻi ha niʻihi ʻo kinautolu. Ko e fakalaulauloto ki he fakakaukau ko iá ʻe tautefito ʻene tokoní ʻi he taimi poʻulí ʻi hoʻo tokotahá mo e faingataʻa ke maʻu ha mohe.—ʻAisea 57:15.

      Ki muí ni mai, ko ha tangata taʻu 40, ʻa ia te tau fakahingoa ko Jack, naʻe mate hono malí ʻi he kanisā. Naʻe pehē ʻe Jack naʻe ʻi ai ha ngaahi taimi naʻá ne fuʻu taʻelata ai. Ka naʻá ne ʻiloʻi naʻe ʻaonga ʻene fai ʻa e lotú. “ʻI he taimi naʻá ku lotu ai kia Sihová,” ko ʻene fakamatalá ia “naʻe ʻikai ʻaupito ke u ongoʻi taʻelata. Naʻá ku faʻa ʻā hake ʻi he lolotonga ʻo e poʻulí pea ʻikai lava ke u toe mohe. Hili ha lau mo fakalaulauloto ki ha ngaahi fakakaukau fakafiemālie ʻi he ngaahi konga Tohi Tapú pea toki huaʻi atu ʻeku ngaahi ongoʻí ʻi he lotu, naʻá ku ongoʻi ʻa e fiemālie mo e nonga lahi, ʻi he mālōlō lelei hoku lotó mo e ʻatamaí pea lava ke u mohe.”

      Ko ha kiʻi fefine ko hono hingoá ko Vanessa naʻe mate ʻene fineʻeikí ʻi he puke lahi. Naʻá ne toe hokosia ʻa e mālohi ʻo e lotú. “ʻI he ngaahi taimi naʻá ku faingataʻaʻia taha aí,” ko ʻene leá ia, “ʻOku ou ui pē ki he huafa ʻo e ʻOtuá mo ʻalu noa pē hoku loʻimatá. Naʻe fanongo ʻa Sihova ki heʻeku ngaahi lotú pea faʻa ʻomai ʻa e mālohi ʻoku ou fiemaʻú.”

      ʻOku faʻa faleʻi ʻa e kau tokoni ki he faʻahinga ʻoku huki tonu ai ʻa e faingataʻá ke nau kau ʻi hono tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé pe ngāue ʻofa ʻaki honau taimí ke tokoni ki he koló. Ko hono fai ení ʻoku lava ke ʻoatu ai ʻa e fiefia mo fakasiʻisiʻi ʻa e mamahi ʻa e tokotahá. (Ngāue 20:35) Ko e kau Kalisitiane tokolahi kuo nau aʻusia moʻoni ʻa e faingataʻá kuo nau maʻu ʻa e nonga lahi ʻi hono tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé.—2 Kolinitō 1:3, 4.

      a ʻOku ʻikai ko ha akonaki Fakatohitapu eni. ʻOku fakaeʻa ʻe he Tohi Tapú ʻa e tupuʻanga ʻe tolu ʻo e maté.​—Koheleti 9:11; Sione 8:44; Loma 5:12.

      VEESI TOHI TAPU FAKAFIEMĀLIE

      • ʻOku ongoʻi koe ʻe he ʻOtuá ʻi hoʻo mamahí.​—Saame 55:22; 1 Pita 5:7.

      • ʻOku fanongo anga-kātaki ʻa e ʻOtuá ki he ngaahi lotu ʻene kau sevānití.​—Saame 86:5; 1 Tesalonaika 5:17.

      • ʻOku ʻi he manatu ʻa e ʻOtuá ʻa e faʻahinga kuo maté.​—Siope 14:13-15.

      • ʻOku talaʻofa ʻa e ʻOtuá te ne fokotuʻu hake ʻa e faʻahinga kuo maté.​—ʻAisea 26:19; Sione 5:28, 29.

  • Fakafiemālie ki he Faʻahinga ʻOku Mamahí
    Ko e Taua Leʻo (Maʻá e Kakai)—2016 | Fika 3
    • KAVEINGA TEFITO | ʻI HE MATE HA TAHA ʻOFEINA

      Fakafiemālie ki he Faʻahinga ʻOku Mamahí

      Ko ha tamai mo hono foha kei taʻu siʻi ʻi ha faʻitoka

      Kuó ke ongoʻi liʻekina ʻi ha taimi naʻe mamahi ai ha taha ʻokú mo vāofi ʻi he mate ha taha naʻe ʻofa ai? ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku tau ongoʻi taʻepauʻia pe ko e hā e meʻa te tau leaʻaki pe faí—ʻoku ʻikai ke tau faʻa leaʻaki pe fai ha meʻa. Ka ʻoku ʻi ai ha ngaahi meʻa ʻaonga ʻe lava ke tau fai.

      ʻOku faʻa fiemaʻu ʻa hoʻo ʻi aí tonu mo fakahāhā ha ngaahi founga faingofua, hangē ko e “siʻi fakaʻofa.” ʻI he anga fakafonua lahi, ko ha fāʻofua anga-ʻofa ko e founga ola lelei ia ke fakahāhā ai hoʻo tokangá. Kapau ʻoku loto e tokotaha loto-mamahí ke talanoa atu, fanongo kaungāongoʻi. Ko e meʻa lelei tahá, ko hono fai ha meʻa maʻá e fāmili e tokotaha loto-mamahí, mahalo nai ko e fai ha ngāue ʻe ʻikai lava ke fai ʻe he tokotaha mamahí, hangē ko hono teuteu ha kiʻi meʻakai, tokangaʻi e fānaú pe tokoni ki he meʻa ʻoku fai ʻi he putú kapau ʻoku fiemaʻu. Ko e ngāue peheé ʻoku ʻaonga ange ia ʻi he leá.

      ʻE faai atu e taimí ʻe fiemaʻu nai koe ke ke talanoa ʻo kau ki he tokotaha kuo maté pe lāulea ki heʻene ʻulungaanga leleí pe ko ʻene hokosia fakafiefiá. Ko e fetalanoaʻaki peheé ʻe lava nai ai ke ʻoatu e fiefia ki he tokotaha mamahí. Ko e fakatātaá, ko Pam—ne mate hono husepānití ʻi he taʻu ʻe ono kuohilí —naʻá ne pehē: “ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku tala mai ʻe he kakaí e ngaahi meʻa lelei ʻo fekauʻaki mo Lan ʻa ia ne ʻikai ʻaupito ke u ʻilo ki ai, pea ʻoku ʻai au ke u fiefia.”

      ʻOku pehē ʻe he kau fakatotoló ko e tokolahi e faʻahinga loto-mamahí ʻoku vave hono fai ki ai ha tokoni ka ko ʻenau fiemaʻú kuo vave hono fakangaloʻí koeʻuhi ko e femoʻuekina e ngaahi kaungāmeʻá. Ko ia ai, feinga ke fetuʻutaki maʻu pē ki he tokotaha mamahí ʻi he ʻosi ʻa e putú.a Ko e tokolahi ʻoku mamahí ʻoku nau houngaʻia lahi ʻaupito ʻi he faingamālie ko iá ke fakaakeake mei he ongoʻi mamahi fuoloá.

      Fakakaukau atu ki he hokosia ʻa Kaori, ko ha kiʻi finemui Siapani ne faingataʻaʻia ʻi he mate ʻene faʻeé pea hoko atu mo hono tokoua lahí hili ha māhina ʻe 15 mei ai. Ko e meʻa fakafiefiá, ko e tokoni hokohoko hono kaungāmeʻa mateakí. Ko e taha ʻo kinautolu ko Ritsuko naʻá ne taʻumotuʻa ange ʻia Kaori naʻá ne hoko ko ha kaumeʻa ofi. “Ko ʻeku lea he moʻoni,” ko e lea ia ʻa Kaori, “Ne ʻikai ke u fiefia heni. He naʻe ʻikai ke u loto ke toe ʻave ʻe ha taha e tuʻunga ʻo ʻeku faʻeé, pea ne ʻikai ʻaupito haʻaku fakakaukau ʻe lava eni ʻe ha taha. Kae kehe, koeʻuhi ko e founga naʻe tōʻongafai mai ai ʻa Mama Ritsuko, naʻá ku ongoʻi ofi kiate ia. ʻI he uike taki taha, naʻá ma ngāue fakamalanga fakataha mo maʻu e fakataha faka-Kalisitiané. Naʻá ne fakaafeʻi au ke ma ipu tī, ʻomai mo ʻeku meʻakai pea tohi mai mo ʻomi ha kaati ʻi ha ngaahi taimi. Ko e ʻulungaanga lelei ʻa Mama Ritsuko naʻá ne tākiekina lelei au.”

      Hili ha taʻu ʻe taha ua ʻa e mālōlō e faʻē ʻa Kaori, ʻi he ʻahó ni ko ia mo hono husepānití ʻokú na ngāue fakaʻevangeliō taimi-kakato. “Ko Mama Ritsuko,” ko e lea ia ʻa Kaori, “ʻokú ne hokohoko atu ʻene tokanga ʻofa kiate aú. ʻI heʻeku foki ki ʻapí, ʻoku ou faʻa ʻaʻahi kiate ia mo fiefia ʻi he feohi fakatupu langa hake mo iá.”

      Ko e fakatātā ʻe taha ʻo ha taha naʻá ne maʻu ʻaonga mei he tokoni hokohoko kuo fai angé ko Poli, ko e taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi Saipalo. Ko Poli naʻá ne maʻu ha husepāniti anga-ʻofa ko Sozos ʻa ia naʻá ne fokotuʻu ha faʻifaʻitakiʻanga lelei ko ha tauhi-sipi faka-Kalisitiane ʻi heʻene toutou fakaafeʻi e kau paeá mo e uitoú ki hona ʻapí ki ha feohi mo ha houa kai. (Sēmisi 1:27) Ko e meʻa fakamamahí ne mate ʻa Sozos ʻi hono taʻu 53 ko ha foʻi ngungu ʻi hono ʻutó. “Naʻe mālōlō hoku husepāniti mateakí hili ʻema nofo mali ʻi ha taʻu ʻe 33,” ko e lea ia ʻa Poli.

      ʻOmai ʻe ha ongo meʻa mali ha meʻatokoni ki ha tamai mo hono foha kei taʻu siʻi

      Maʻu e ngaahi founga ʻaonga ke tokoniʻi ʻa e faʻahinga ʻoku nau loto-mamahí

      ʻI he ʻosi e putú, ne hiki ʻa Poli ki Kānata mo hono foha siʻisiʻi taha, taʻu 15 ko Daniel. ʻI aí, naʻá na kamata ke feohi mo e fakatahaʻanga ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. “Ko hoku kaungāmeʻa ʻi he fakatahaʻanga foʻou ko ení,” ko e manatu ia ʻa Poli “naʻe ʻikai ke nau ʻiloʻi ha meʻa ʻe taha ʻo fekauʻaki mo homa kuohilí pea mo ʻema faingataʻaʻiá. Ka naʻe ʻikai ke taʻofi ai ʻenau fakalea mai mo ʻenau fakafiemālié ʻaki ha ngaahi lea anga-ʻofa mo ha tokoni ʻaonga. He fakafiefia ē ko e tokoni naʻe fai maí, tautefito ki he taimi naʻe fiemaʻu lahi taha ai ʻe hoku fohá ʻene tamaí! Ko e faʻahinga taki muʻa ʻi he fakatahaʻangá naʻa nau fakahāhā e mahuʻingaʻia fakafoʻituitui ʻia Daniel. Ko e meʻa tefito ʻe taha ko hono fakakau ʻa Daniel ʻi he fakafeohi mo e kaungāmeʻá pe ko e ō ʻo vaʻinga.” ʻI he ʻahó ni, fakatouʻosi ʻa e faʻeé mo hono fohá ʻokú na fakalakalaka ai pē.

      Ko e moʻoni, ʻoku lahi e ngaahi founga ʻe lava ke tau fai ke tokoniʻi mo fakafiemālie ki he faʻahinga ʻoku mamahí. ʻOku toe fakafiemālieʻi kitautolu ʻe he Tohi Tapú ʻo fakafou ʻi he ʻamanaki fakafiefia ki he kahaʻú.

      a Ko e niʻihi ʻoku nau fakaʻilongaʻi e ʻaho maté ʻi heʻenau tohimāhiná ko ha fakamanatu ia koeʻuhi ke nau ʻoatu ha fakafiemālie ʻi he taimi ʻoku fuʻu fiemaʻu aí—ʻo fai ʻi he ʻaho ne mate aí pe ko e ʻaho ofi ki aí.

  • ʻE Toe Moʻui ʻa e Maté!
    Ko e Taua Leʻo (Maʻá e Kakai)—2016 | Fika 3
    • KAVEINGA TEFITO | ʻI HE MATE HA TAHA ʻOFEINA

      ʻE Toe Moʻui ʻa e Maté!

      Te ke manatuʻi nai ʻa Gail naʻe lave ki ai ʻi he kupu hokohoko ki muʻá, naʻá ne veiveiua pe ʻe matoʻo atu mei ai ʻa e mate hono husepānití, ʻa Rob. Neongo ia, ʻokú ne fakatuʻotuʻa atu ke toe sio kiate ia ʻi he māmani foʻou kuo talaʻofa mai ʻe he ʻOtuá. “Ko e konga Tohi Tapu ʻoku ou saiʻia aí,” ko ʻene laú ia “ko e Fakahā 21:3, 4.” ʻOku pehē: “Ko e ʻOtuá tonu te ne ʻiate kinautolu. Pea te ne holoholo ʻa e loʻimata kotoa pē mei honau matá, pea ʻe ʻikai ke toe ʻi ai ha mate, pe ha mamahi pe ha tangi pe ha langa. Kuo mole atu ʻa e ngaahi meʻa muʻá.”

      ʻOku pehē ʻe Gail: “Ko e talaʻofa eni ki he tokotaha kotoa pē. ʻOku ou ongoʻi fakaʻofaʻia ʻi he faʻahinga ʻoku mole atu honau ngaahi ʻofaʻanga ʻi he maté ka ʻoku ʻikai ke nau ʻilo ki he ʻamanaki te nau toe sio ki honau ngaahi ʻofaʻangá.” Naʻe ngāue ʻa Gail ʻo fehoanaki mo ʻene tuí ʻaki ʻene ngāue ko ha ʻevangeliō taimi-kakato, naʻá ne vahevahe ki hono ngaahi kaungāmeʻá ʻa e talaʻofa ʻa e ʻOtuá ki he kahaʻú ʻa ia “ʻe ʻikai ke toe ʻi ai ha mate.”

      Ko e tangata ko Siopé mo e ngaahi hangatāmaki ʻi hono sinó

      Naʻe falala-pau ʻa Siope te ne toe moʻui

      Te ke pehē nai, ‘ʻoku taʻemalava!’ Kae fakakaukau angé ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa e tangata ko Siopé. Naʻá ne puke lahi ʻaupito. (Siope 2:7) Neongo naʻe fakaʻamu ʻa Siope ke mate, naʻá ne kei falala pē ki he mālohi ʻo e ʻOtuá te ne toe fokotuʻu mai ia ke moʻui ʻi he māmaní. Naʻá ne falala-pau ʻaki ʻene pehē: “Taumaiā te ke fufu au i he faitoka, . . . Te ke ui, bea teu talia koe: he te ke holi ki he gaue a ho nima.” (Siope 14:13, 15, PM) Naʻe falala-pau ʻa Siope ko hono ʻOtuá te ne manatua ia pea ʻokú ne holi ke toe fokotuʻu mai ia ke moʻui.

      ʻE vavé ni ke fai ia ʻe he ʻOtuá—kia Siope mo e niʻihi taʻefaʻalaua—ʻi he taimi ʻe hoko ai ʻa e māmaní ko ha palataisi. (Luke 23:42, 43) “ʻE ʻi ai ʻa e toetuʻu,” ʻoku fakapapauʻi mai ʻe he Tohi Tapú ʻi he Ngāue 24:15. “ʻOua ʻe ofo ʻi he meʻá ni,” ʻoku fakamoʻoniʻi mai ʻe Sīsū, “koeʻuhi ʻoku haʻu ʻa e houa ʻa ia ko e faʻahinga kotoa ʻi he ngaahi fonualoto fakamanatú te nau fanongo ki hono leʻó pea te nau hū mai ki tuʻa.” (Sione 5:28, 29) ʻE vakai ʻa Siope ko e talaʻofa ko ení ʻe fakahoko. Te ne maʻu ʻa e ʻamanaki ʻo e toe foki ki he “taimi talavou” pea ko hono kakanó ʻe “hulu ʻi ha tamasiʻi” ʻo taʻengata. (Siope 33:24, 25) Ko e meʻa tatau ʻe hoko ki he faʻahinga kotoa ʻoku nau tali mo houngaʻia ʻi he tokonaki faimeesi ʻa e ʻOtuá ki he toetuʻu ke moʻui ʻi he māmaní.

      Kapau kuó ke mamahi ʻi he mate ha taha naʻá ke ʻofa ai, ko e fakamatala naʻa tau lāulea ki aí heʻikai malava nai ke ne toʻo kotoa hoʻo mamahí. Ka ʻi he fakalaulauloto ki he ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá ʻi he Tohi Tapú, te ke maʻu ai ʻa e ʻamanaki moʻoni mo e mālohi ke kei hokohoko atu.—1 Tesalonaika 4:13.

      Te ke saiʻia ke ako lahi ange ki he founga ke fekuki ai mo e mamahí? Pe ʻoku ʻi ai haʻo ngaahi fehuʻi ʻe hangē ko eni “Ko e hā ʻoku fakaʻatā ai ʻe he ʻOtuá ʻa e koví mo e faingataʻá?” Kātaki ʻo ʻaʻahi ki heʻemau uepisaiti, jw.org, ke sio ki he founga ʻoku ʻomai ai ʻe he Tohi Tapú ha fakafiemālie mo ha ngaahi tali ʻaonga.

ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
Hū ki Tu‘a
Hū ki Loto
  • Faka-Tonga
  • Share
  • Sai‘ia
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
  • Polisī Fakafo‘ituitui
  • Privacy Setting
  • JW.ORG
  • Hū ki Loto
Share