-
Lau mo Fakamamafaʻi Totonu ʻa e Ngaahi Konga TohitapúMaʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
-
-
AKO 21
Lau mo Fakamamafaʻi Totonu ʻa e Ngaahi Konga Tohitapú
ʻI HOʻO lea ki he niʻihi kehé fekauʻaki mo e ngaahi taumuʻa ʻa e ʻOtuá, tatau ai pē ʻi he fakafoʻituitui pe mei he peletifōmú, ko hoʻo fakamatalá ʻoku totonu ke fakatefito ia ʻi he meʻa ʻoku ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá. ʻOku faʻa kau ki he meʻá ni ʻa hono lau ʻa e ngaahi konga Tohitapu mei he Tohitapú, ʻa ia ʻoku totonu ke fai lelei ia.
Ko e Fakamamafa Totonú ʻOku Kau ki Ai ʻa e Ongoʻi. ʻOku totonu ke lau ʻa e ngaahi Konga Tohitapú fakataha mo e ongoʻi. Fakakaukau angé ki ha ngaahi fakatātā ʻe niʻihi. ʻI hoʻo lau leʻo-lahi ʻa e Sāme 37:11, ʻoku totonu ke fakahaaʻi ʻi ho leʻó ʻa e ʻamanaki fiefia fekauʻaki mo e melino ʻa ia ʻoku talaʻofa mai aí. ʻI hoʻo lau ʻa e Fakahā 21:4 fekauʻaki mo e ngataʻanga ʻo e mamahí mo e maté, ʻoku totonu ke tapua mei ho leʻó ʻa e houngaʻia māfana ki he fakafiemālie fakaofo ʻa ia ʻoku tomuʻa tala mai aí. Ko e Fakahā 18:2, 4, 5, fakataha mo e kōlenga mai ai ke hū ki tuʻa mei “Babilone koe lahi” fonu ʻi he angahalá, ʻoku totonu ke lau ia fakataha mo ha tō fakavavevave ʻo e leʻó. Ko e moʻoni, ko e ongoʻi ʻoku fakahāʻí ʻoku totonu ke fakamātoato kae ʻikai fuʻu tōtuʻa. Ko e lahi totonu ʻo e ongoʻí ʻoku fakapapauʻi ia ʻaki ʻa e konga tohí tonu pea mo e founga ʻo hono ngāueʻakí.
Fakamamafaʻi ʻa e Ngaahi Foʻi Lea Totonú. Kapau ko hoʻo ngaahi fakamatala ʻi ha foʻi veesi paú ʻoku faʻu takatakai ia ʻi ha konga pē ʻo ia, ʻoku totonu ke ke fakamamafaʻi ʻa e konga ko iá ʻi hono lau ʻa e konga tohí. Ko e fakatātaá, ʻi hono lau ʻa e Mātiu 6:33, ʻe ʻikai te ke fai ha fakamamafa tefito ki he “maʻoniʻoni aʻana” pe “ngāhi meʻa ko ia kotoa” kapau ʻokú ke fakataumuʻa ke ʻanalaiso ʻa e meʻa ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e “kumi muʻa ki hono puleʻanga.”
ʻI ha malanga ʻi he Fakataha Ngāué, te ke palani nai ke lau ʻa e Mātiu 28:19. Ko e hā ʻa e ngaahi foʻi lea ʻoku totonu ke ke fakamamafaʻí? Kapau ʻokú ke loto ke fakaʻaiʻai ʻa e tōtōivi ʻi hono kamata ʻa e ngaahi ako Tohitapu ʻi ʻapí, fakamamafaʻi ʻa e ‘ngaohi ʻa e ngāhi kakai kotoa pe ko e kau akó.’ ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, kapau ʻokú ke palani ke lāulea ki he fatongia ʻo e Kalisitiané ke vahevahe atu ʻa e moʻoni faka-Tohitapú ki ha kakai hiki foʻou mai, pe ʻokú ke loto ke fakaʻaiʻai ʻa e kau malanga ʻe niʻihi ke nau ngāue ʻi he feituʻu ʻoku lahi ange ai ʻa e fiemaʻú, te ke fakamamafaʻi nai ʻa e “ngāhi kakai kotoa pe.”
ʻOku faʻa fakahoko ha konga Tohitapu ʻi he tali ki ha fehuʻi, pe ʻi he poupouʻi ha fakamatala ʻoku vakai ki ai ʻa e niʻihi kehé ʻoku fakatupu fakakikihi. Kapau ko e fakakaukau kotoa pē ʻoku fakahaaʻi ʻi he konga tohí ʻoku fakamamafaʻi tatau, ʻe ʻikai lava ke ʻiloʻi ʻe hoʻo kau fanongó ʻa e fehokotakí. ʻE mahino nai ʻa e poiní kiate koe kae ʻikai kia kinautolu.
Ko e fakatātaá, ʻi hono lau ʻa e Sāme 83:18 (PM) mei ha Tohitapu ʻoku ʻi ai ʻa e huafa fakaʻotuá, kapau ʻokú ke ʻai kotoa ʻa e fakamamafá ki he kupuʻi lea ‘koe Fugani Maolugá,’ ʻe ʻikai nai lava ke mahinoʻi ʻe he tokotaha-ʻapí ʻa e foʻi moʻoni hā mahino ʻoku maʻu ʻe he ʻOtuá ha huafa fakafoʻituituí. ʻOku totonu ke ke fakamamafaʻi ʻa e huafa ‘Jihová.’ Kae kehe, ʻi hoʻo ngāueʻaki ʻa e konga Tohitapu tatau ʻi ha lāulea fekauʻaki mo e tuʻunga-hau ʻo Sihová, ʻoku totonu ke fai hoʻo fakamamafa tefitó ki he kupuʻi lea ‘koe Fugani Maolugá.’ ʻI he founga tatau, ʻi hono ngāueʻaki ʻa e Semisi 2:24 ke fakahaaʻi ʻa e mahuʻinga ʻo e ō fakataha ʻa e tuí mo e ngāué, ko hono fai ʻa e fakamamafa tefito ki he “fakatonuhia” kae ʻikai ki he “ngaahi ngaue” te ne fakatupunga nai ai ʻa e faʻahinga ʻoku nau fanongo kiate koé ke ʻikai te nau maʻu ʻa e poiní.
Ko e toe fakatātā ʻaonga ʻe taha ʻe lava ke maʻu ia ʻi he Loma 15:7-13. Ko e konga eni ʻo ha tohi ne hiki ʻe he ʻapositolo ko Paulá ki ha fakatahaʻanga naʻe faʻuʻaki fakatouʻosi ʻa e kau Senitailé mo e kau Siu totonú. ʻOku fakahaaʻi heni ʻe he ʻapositoló ko e ngāue fakafaifekau ʻa Kalaisí ʻoku maʻu ʻaonga ai ʻo ʻikai ko e kau Siu kamú pē kae toe pehē foki ki he kakai Senitailé koeʻuhi ke “fakamaloʻia ʻa e ʻOtua ʻe Senitaile, koeʻuhi ko ʻene meesi.” ʻOku hiki leva ʻe Paula ʻa e ngaahi konga Tohitapu ʻe fā, ʻo tohoaki ʻa e tokangá ki he faingamālie ko ia ki he kakai Senitailé. ʻOku totonu ke fēfē hoʻo lau ʻa e ngaahi hiki lea ko iá koeʻuhi ke fakamamafaʻi ʻa e poini naʻe ʻi he fakakaukau ʻa Paulá? Kapau ʻokú ke fakaʻilongaʻi ha ngaahi kupuʻi lea ke fakamamafaʻi, te ke fakaʻilongaʻi nai ʻa e “Senitaile” ʻi he veesi 9, “ʻe Senitaile” ʻi he veesi 10, “ʻa Senitaile kotoa pe” mo e “ngaahi kakai fulipe” ʻi he veesi 11, pea mo e “Senitaile” ʻi he veesi 12. ʻAhiʻahiʻi hono lau ʻa e Loma 15:7-13 fakataha mo e fakamamafa ko iá. ʻI hoʻo fai iá, ʻe hoko ai ʻa e founga fakamatala kotoa ʻa Paulá ʻo māʻalaʻala mo faingofua ange ke mahinoʻi.
Ngaahi Founga ʻo e Fakamamafá. Ko e ngaahi foʻi lea ʻoku ʻi ai ʻa e fakakaukau ʻokú ke loto ke eʻá ʻe fakamamafaʻi nai ia ʻi he ngaahi founga lahi. Ko e ngaahi founga ʻokú ke ngāueʻakí ʻoku totonu ke tatau ia mo e konga Tohitapú pea mo e fokotuʻutuʻu ʻo e malangá. ʻOku ʻoatu heni ha ngaahi fokotuʻu siʻi.
Fakamamafaʻi ʻo e leʻó. ʻOku kau ki heni ha liliu ʻi he leʻó ʻa ia ʻokú ne ʻai ʻa e ngaahi foʻi lea ʻoku ʻi ai ʻa e fakakaukaú ke eʻa mei he toenga ʻo e sētesí. Ko e fakamamafá ʻe fakahoko nai ia ʻe ha liliu ʻi he lahi ʻo e leʻó—ʻi hono tuku hake ia pe ʻi hono tuku hifo ia. ʻI he ngaahi lea lahi, ko ha liliu ʻi he māʻolunga ʻo e leʻó ʻoku tānaki atu ia ki he fakamamafá. Kae kehe, ʻi he ngaahi lea ʻe niʻihi, ʻe liliu nai ʻe he meʻa ko iá ʻa e ʻuhingá kotoa. ʻI hono ngāueʻaki ha tuʻunga māmālie ange ki he ngaahi kupuʻi lea tefitó, ʻoku tānaki ki ai ʻe he meʻá ni ha fakamamafa. ʻI he ngaahi lea ʻoku ʻikai ke fakaʻatā ai ʻa e fakamamafaʻi ʻo e leʻó ko ha founga ia ki hono fakamamafaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea ʻe niʻihi, ʻe fiemaʻu nai ke fai ha meʻa pē ʻoku tōʻongaʻaki ʻi he lea ko iá koeʻuhi ke maʻu ʻa e ngaahi ola ʻoku fiemaʻú.
Mālōloó. ʻE fai nai eni ki muʻa pe ʻi he hili ʻa e lau ʻo e konga tefito ʻo ha konga Tohitapu—pe fakatouʻosi. Ko e mālōlō ki muʻa pē ke ke lau ha fakakaukau tefitó ʻoku fakatupunga ai ʻa e ʻamanaki; ko e mālōlō ʻi he hili iá ʻoku fakalahi ai ʻa e fakaueʻiloto kuo faí. Kae kehe, kapau ʻoku fuʻu lahi ʻa e ngaahi mālōloó, ʻe ʻikai ha meʻa ʻe eʻa.
Toe leaʻaki. ʻE lava ke ke fokotuʻu ʻa e fakamamafá ʻi ha poini tefito ʻaki hoʻo taʻofi ʻa koe tonu pea toe lau ha foʻi lea pe kupuʻi lea. Ko ha founga ʻoku faʻa mahuʻinga angé ko hono fakakakato ʻa e konga tohí pea toe leaʻaki leva ha kupuʻi lea tefito.
Ngaue ke fakahaaʻi ʻa e fakakaukaú. Ko e ngaue ʻa e sinó pea pehē ki he fakahaaʻi ʻi he matá ʻe faʻa lava ke tānaki atu ai ʻa e ongoʻí ki ha foʻi lea pe ko ha kupuʻi lea.
Tō ʻo e leʻó. ʻI he ngaahi lea ʻe niʻihi, ko e ngaahi foʻi leá ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻe lau ia ʻi ha tō ʻokú ne tākiekina honau ʻuhingá pea fakamavaheʻi kinautolu. ʻI heni foki, ʻoku totonu ke ngāueʻaki ʻa e fakapotopotó, tautefito ʻi hono ngāueʻaki ʻa e lea paetakú.
ʻI Hono Lau ʻe he Niʻihi Kehé ʻa e Ngaahi Konga Tohí. ʻI hono lau ʻe ha tokotaha-ʻapi ha konga Tohitapú, te ne fakamamafaʻi nai ʻa e ngaahi foʻi lea hala, pe halaʻatā ha taha. Ko e hā leva ʻe lava ke ke faí? ʻI he tuʻunga fakalūkufuá ʻe lelei tahá ke ʻai ʻa e ʻuhingá ke māʻalaʻala ʻaki hoʻo ngāueʻaki ʻa e ngaahi konga tohí. Hili hono ngāueʻakí, te ke fakahangataha nai ha tokanga makehe fakahangatonu ki he ngaahi foʻi lea ʻi he Tohitapú ʻokú ne fakahoko ʻa e fakakaukau tefitó.
-
-
Ngāueʻaki Totonu ʻa e Ngaahi Konga TohitapúMaʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
-
-
AKO 22
Ngāueʻaki Totonu ʻa e Ngaahi Konga Tohitapú
ʻI HONO akoʻi ʻa e niʻihi kehé, ʻoku fiemaʻu ʻa e meʻa lahi ange ia ʻi hono lau pē ʻa e ngaahi veesi mei he Tohitapú. Naʻe tohi ʻa e ʻapositolo ko Paulá ki hono kaumeʻa ko Tīmoté: “Ke ke feinga ke fakaha koe ki he ʻOtua ʻoku ke tuʻu mo e lau; ko e tangata ngaue ʻoku ʻikai mā, ko hoʻo tofa totonu ʻa e folofola ʻo e moʻoni.”—2 Tim. 2:15, fakaʻītali ʻamautolu.
Ke fai ení ʻoku ʻuhingá ko ʻetau fakamatalaʻi ʻo e ngaahi konga Tohitapú kuo pau ke huʻufataha ia mo e meʻa ʻoku akoʻi ʻe he Tohitapú tonu. ʻOku fiemaʻu ki he meʻá ni ʻa ʻetau fakakaukau ki he potutohí, ʻo ʻikai ki hono filifili pē ʻo e ngaahi kupuʻi lea ʻoku fakamānako kia kitautolú pea tānaki atu ki ai mo ʻetau ngaahi fakakaukau pē ʻatautolú. Fakafou ʻi he palōfita ko Selemaiá, naʻe fakatokanga ai ʻa Sihova fekauʻaki mo e kau palōfita ko ia naʻa nau taku ʻoku nau lea mei he fofonga ʻo Sihová ka naʻa nau fakahoko moʻoni ʻa e “visone ʻo honau loto pe.” (Sel. 23:16) Naʻe fakatokanga ʻa e ʻapositolo ko Paulá ki he kau Kalisitiané ʻo fekauʻaki mo hono ʻuliʻi ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá ʻaki ʻa e ngaahi filōsofia fakaetangatá ʻi heʻene tohi: “Ka mau liʻaki ʻa e fai fufū ʻo e ngaahi meʻa fakamā, ʻo ʻikai te mau laka fakaoloolo, ʻumaʻā haʻamau huʻi ʻa e folofola ʻa e ʻOtua.” ʻI he ngaahi ʻaho ko iá naʻe huʻi ʻe he kau mēsianiti uaine taʻefaitotonú ʻenau uainé ke ʻai ia ke lahi pea ke ʻomai ai ha paʻanga lahi ange. ʻOku ʻikai te tau huʻi ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá ʻaki hono tuifio ia mo e ngaahi filōsofia fakaetangatá. “Talaʻehai ko ʻemau anga ke hangē ko e tokolahi ke huʻi ʻa e folofola ʻa e ʻOtua,” ko e fakahaaʻi ia ʻe Paulá, “kae kehe, ko e anga oʻemau lea ʻia Kalaisi, ko e lea ʻa ha taha ʻoku loto hanga taha, ko e lea ʻa ha taha ʻoku haʻu tonu mei he ʻOtua.”—2 Kol. 2:17; 4:2.
ʻI he taimi ʻe niʻihi, te ke lave nai ki ha konga Tohitapu ke fakamamafaʻi ha tefitoʻi moʻoni. ʻOku fonu ʻa e Tohitapú ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻa ia ʻoku ʻomai ai ʻa e tataki lelei ʻi he feangai mo ha ngaahi tuʻunga lahi kehekehe. (2 Tim. 3:16, 17) Ka ʻoku totonu ke ke fakapapauʻi ko hoʻo ngāueʻakí ʻoku totonu pea ʻoku ʻikai te ke ngāuehalaʻaki ha konga Tohitapu, ʻo ʻai ia ke hā ʻoku leaʻaki ai ʻa e meʻa ʻokú ke loto ke ne leaʻakí. (Sāme 91:11, 12; Mt. 4:5, 6) Ko hono ngāueʻakí kuo pau ke fehoanaki ia mo e taumuʻa ʻa Sihová, ʻo huʻufataha mo e Folofola kotoa ʻa e ʻOtuá.
“Ko hoʻo tofa totonu ʻa e folofola ʻo e moʻoni” ʻoku toe kau ai ʻa hono maʻu ʻa e laumālie ʻo e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohitapú. ʻOku ʻikai ko ha “pōvai” ia ke fakailifiaʻi ʻaki ʻa e niʻihi kehé. Ko e kau faiako fakalotu naʻa nau fakafepakiʻi ʻa Sīsū Kalaisí naʻa nau fakamatala mei he ngaahi Konga Tohitapú, ka naʻa nau fakakuikui ki he ngaahi meʻa mamafa angé—ʻa e ngaahi meʻa fekauʻaki mo e fakamaau totonú mo e mēsí pea mo e loto-tōnungá—ʻa ia ʻoku fiemaʻu ʻe he ʻOtuá. (Mt. 22:23, 24; 23:23, 24) ʻI hono akoʻi ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá, naʻe tapua atu ai ʻe Sīsū ʻa e ʻulungaanga ʻo ʻene Tamaí. Ko e faivelenga ʻa Sīsū ki he moʻoní naʻe ō fakataha ia mo ʻene ʻofa loloto ki he kakai naʻá ne akoʻí. ʻOku totonu ke tau feinga ke muimui ʻi heʻene faʻifaʻitakiʻangá.—Mt. 11:28.
ʻE lava fēfē ke tau fakapapauʻi ʻoku tau ngāueʻaki totonu ha konga Tohitapu? Ko hono lau tuʻumaʻu ʻa e Tohitapú ʻe tokoni ia. ʻOku toe fiemaʻu ke tau houngaʻia ʻi he tokonaki mai ʻe Sihova ʻa e “tamaioeki agatonu mo boto,” ʻa e sino ʻo e kau Kalisitiane pani ʻe he laumālié ʻa ia ʻoku fakafou mai ai ʻene ʻomai ʻa e meʻakai fakalaumālie ki he fāmili ʻo e tuí. (Mt. 24:45, PM) Ko e ako fakafoʻituituí pea pehē ki he maʻu tuʻumaʻu mo e kau ʻi he ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá te ne tokoniʻi kitautolu ke tau maʻu ʻaonga mei he fakahinohino kuo tokonaki mai fakafou ʻi he kalasi tamaioʻeiki anga-tonu mo poto ko iá.
Kapau ʻoku ala maʻu ʻa e tohi Reasoning From the Scriptures ʻi hoʻo leá pea ʻokú ke ako ke ngāueleleiʻaki ia, te ke maʻungofua ai ʻa e tataki ʻokú ke fiemaʻu ki hono ngāueʻaki totonu ʻa e ngaahi konga Tohitapu ʻe laui teau ʻoku faʻa ngāueʻaki ʻi heʻetau ngāue fakafaifekaú. Kapau ʻokú ke palani ke ngāueʻaki ha konga Tohitapu ʻikai anga-maheni, ko e anga-fakanānaá te ne ueʻi koe ke ke fai ai ʻa e fekumi ʻoku fiemaʻú koeʻuhi ʻi he taimi te ke lea aí, te ke tofa totonu atu ai ʻa e folofola ʻo e moʻoní.—Pal. 11:2.
ʻAi ke Māʻalaʻala Hono Ngāueʻakí. ʻI hono akoʻi ʻa e niʻihi kehé, fakapapauʻi ʻoku nau sio lelei ki he fehokotaki ʻi he vahaʻa ʻo e tuʻunga-lea ʻokú ke lāulea ki aí pea mo e ngaahi konga Tohitapu ʻokú ke ngāueʻakí. Kapau ʻokú ke taki ʻaki ha fehuʻi ki he konga Tohitapú, ʻoku totonu ke ʻiloʻi ʻe hoʻo kau fanongó ʻa e anga ʻo hono tali ʻe he konga Tohitapú ʻa e foʻi fehuʻi ko iá. Kapau ʻokú ke ngāueʻaki ha konga Tohitapu ke poupouʻi ha fakamatala, fakapapauʻi ʻoku ʻiloʻi lelei ʻe he tokotaha akó ʻa e anga hono fakamoʻoniʻi ʻe he konga tohí ʻa e foʻi poiní.
Ko hono lau pē ʻa e konga Tohitapú—naʻa mo fakamamafaʻí—ʻoku ʻikai ke faʻa feʻunga pē ia. Manatuʻi, ko e tokotaha anga-mahení ʻoku ʻikai maheni ia mo e Tohitapú pea ʻe ʻikai ngalingali te ne mahinoʻi hoʻo poiní ʻi hano lau tuʻo taha pē. Tohoakiʻi ʻa e tokangá ki he konga ʻo e konga tohí ʻoku kaunga hangatonu ki he meʻa ʻokú ke lāulea ki aí.
ʻOku faʻa fiemaʻu ki heni ke ke fakamavaheʻi ʻa e ngaahi foʻi lea tefitó, ʻa e ngaahi lea ʻoku kaunga hangatonu ki he poini ʻoku fai ki ai ʻa e lāuleá. Ko e founga faingofua tahá ke toe fakamatalaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea ko ē ʻokú ne fakahoko ʻa e foʻi fakakaukau tefitó. Kapau ʻokú ke talanoa ki ha tokotaha, te ke ʻeke nai ʻa e ngaahi fehuʻi ʻe tokoniʻi ai ia ke ne fakapapauʻi ʻa e ngaahi foʻi lea tefitó. ʻI he lea ki ha kulupu, ʻoku saiʻia ʻa e kau malanga ʻe niʻihi ke fakahoko ʻenau taumuʻá ʻaki hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi lea ʻuhinga tatau, pe ʻi hono toe fakamatalaʻi ʻa e foʻi fakakaukaú. Kae kehe, kapau ʻokú ke fili ke fai eni, tokanga ke ʻoua ʻe mole mei he kau fanongó ʻa e ʻiloʻi ʻo e fehokotaki ʻi he vahaʻa ʻo e poini ʻoku fai ki ai ʻa e lāuleá pea mo e fakalea ʻi he konga Tohitapú.
ʻI hono fakamavaheʻi ʻa e ngaahi foʻi lea tefitó, kuó ke fakatoka ai ha makatuʻunga lelei. Muimui leva ai he taimí ni. Naʻá ke ngāueʻaki ʻa e konga Tohitapú fakataha mo hano fakahaaʻi mahino ʻa hoʻo ʻuhinga ki hono ngāueʻaki ʻa e konga tohí? Kapau ko ia, fakahaaʻi ʻa e anga ʻo e felāveʻi ʻa e ngaahi foʻi lea kuó ke fakamamafaʻí ki he meʻa ʻokú ke taki atu ke ʻamanekina ʻe hoʻo kau fanongó. Fakahaaʻi mahino ʻa e fehokotaki ko iá. Neongo kapau naʻe ʻikai te ke ngāueʻaki ha fakahoko hā mahino pehē ki he konga tohí, ʻoku totonu ke ʻi ai ha fakaʻosi.
Naʻe ʻeke ʻe he kau Fālesí kia Sīsū ʻa e meʻa naʻa nau fakakaukau ko ha fehuʻi faingataʻa, ʻo pehē: “ʻOku ngofua koā ke tukuange hoto uaifi ʻi ha meʻa pe?” Naʻe fakatefito ʻe Sīsū ʻene talí ʻi he Senesi 2:24. Fakatokangaʻi naʻá ne fakahanga ʻa e tokangá ki he konga pē ʻe taha ʻo ia, peá ne ngāueʻaki leva ʻa e meʻa naʻe fiemaʻú. ʻI hono fakahaaʻi ʻoku hoko ʻa e tangatá mo e fefiné ko e “kakano pe taha,” naʻe fakaʻosiʻaki ʻe Sīsū: “ʻAua; pea ko e meʻa kuo fakahoko ʻe he ʻOtua, ke ʻoua naʻa fakamavae ʻe ha tangata.”—Mt. 19:3-6.
Ko e hā ʻa e lahi ʻo e fakamatala ʻoku totonu ke ke faí koeʻuhi ke ʻai ke māʻalaʻala ʻa hono ngāueʻaki ʻo ha konga Tohitapu? Ko e faʻunga ʻo hoʻo kau fanongó pea mo e mahuʻinga ʻo e poini ʻoku fai ki ai ʻa e lāuleá ʻoku totonu ke ne fakapapauʻi iá. Tuku ke hoko ʻa e tuʻunga faingofua mo hangatonú ko hoʻo taumuʻá ia.
Fakaʻuhinga mei he Ngaahi Konga Tohitapú. Fekauʻaki mo e ngāue fakafaifekau ʻa e ʻapositolo ko Paulá ʻi Tesalonaiká, ʻoku tala mai ʻe he Ngāue 17:2, 3 (NW) kia kitautolu naʻá ne ‘fakaʻuhinga mei he ngaahi Konga Tohitapú.’ Ko ha malava eni ʻoku totonu ke feinga ʻa e sevāniti kotoa pē ʻa Sihova ke ne fakatupulekina. Ko e fakatātaá, naʻe lave ʻa Paula fekauʻaki mo e moʻui pea mo e ngāue fakafaifekau ʻa Sīsuú, ʻo fakahaaʻi ne tomuʻa tala eni ʻi he Ngaahi Konga Tohitapu Faka-Hepeluú, peá ne toki fai ha fakamulituku mālohi ʻaki ʻa e pehē: “Ko e Kalaisí eni, ʻa e Sīsū ko eni ʻoku ou fakahaaʻi atu kia kimoutolú.”
ʻI heʻene tohi ki he kau Hepeluú, naʻe toutou hiki lea ʻa Paula mei he Ngaahi Konga Tohitapu Faka-Hepeluú. Ke fakamamafaʻi pe fakamaʻalaʻala ha poini, naʻá ne faʻa fakamavaheʻi ha foʻi lea ʻe taha pe ko ha kupuʻi lea nounou pea fakahaaʻi leva ʻa hono ʻuhingá. (Hep. 12:26, 27) ʻI he fakamatala ʻoku maʻu ʻi he Hepelu vahe 3, naʻe hiki lea ai ʻa Paula mei he Sāme 95:7-11. Fakatokangaʻi naʻá ne fakalahiʻi leva ha konga ʻe tolu ʻo ia: (1) ko e lave ki he lotó (Hep. 3:8-12), (2) ko e ʻuhinga ʻo e kupuʻi lea “ʻaho ni” (Hep. 3:7, 13-15; 4:6-11), mo e (3) ʻuhinga ʻo e fakamatala: “E ikai te nau hu ki hoku mālōlōaga” (Hep. 3:11, 18, 19, PM; 4:1-11). Feinga ke faʻifaʻitaki ki he faʻifaʻitakiʻanga ko iá ʻi hoʻo ngāueʻaki ʻa e konga Tohitapu taki taha.
Fakatokangaʻi ʻa e tuʻunga ola lelei ʻa ia naʻe fakaʻuhinga ʻaki ʻe Sīsū mei he ngaahi Konga Tohitapú ʻi he fakamatala ʻoku maʻu ʻi he Luke 10:25-37. Naʻe ʻeke ʻe ha tangata pōtoʻi ʻi he Laó: “Tangataʻeiki, ko e ha ha meʻa te u fai kae tō moʻoku ʻa e moʻui taʻengata?” ʻI heʻene talí naʻe ʻuluaki fakaafeʻi ʻe Sīsū ʻa e tangatá ke ne fakahaaʻi ʻa ʻene vakai ʻo fekauʻaki mo e meʻá, pea toki fakamamafaʻi leva ʻe Sīsū ʻa e mahuʻinga ʻo hono fai ʻa e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá. ʻI heʻene hoko ʻo mahinoʻi naʻe ʻikai ke ʻiloʻi ʻe he tangatá ʻa e poiní, naʻe lāulea kakato ai ʻa Sīsū ki he foʻi lea pē ʻe taha mei he konga Tohitapú—“kaungaʻapi.” ʻI he ʻikai ke fakamahinoʻi pē iá, naʻá ne ngāueʻaki ha talanoa fakatātā ke tokoniʻi ʻa e tangatá ke ne maʻu ai ʻa e fakamulituku totonú ʻiate ia pē.
ʻOku hā mahino ʻi hono tali ʻa e ngaahi fehuʻí, naʻe ʻikai ke lave pē ʻa Sīsū ki he ngaahi konga tohi naʻá ne ʻomai ʻa e tali hangatonu mo hā mahinó. Naʻá ne ʻanalaiso ʻa e meʻa naʻe leaʻaki aí pea toki ngāueʻaki leva ia ki he foʻi fehuʻi naʻe faí.
ʻI hono fakakikihiʻi ʻa e ʻamanaki ʻo e toetuʻú ʻe he kau Sātusí, naʻe fakahanga ʻe Sīsū ʻa e tokangá ki he konga pau ʻe taha ʻo e Ekisoto 3:6. Ka naʻe ʻikai te ne ngata pē ʻi he hili ʻene lave ki he konga Tohitapú. Naʻá ne fakaʻuhinga ai ke fakahaaʻi māʻalaʻala ko e toetuʻú ko e konga ia ʻo e taumuʻa ʻa e ʻOtuá.—Mk. 12:24-27.
Ko e pōtoʻi ʻi he malava ke fakaʻuhinga totonu mo ola lelei mei he ngaahi Konga Tohitapú ʻe hoko ia ko ha meʻa mahuʻinga ʻi hoʻo hoko ko ha faiako pōtoʻí.
-
-
Fakamaʻalaʻala ʻa Hono ʻAonga MoʻoníMaʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
-
-
AKO 23
Fakamaʻalaʻala ʻa Hono ʻAonga Moʻoní
PE ʻOKÚ KE lea ki ha tokotaha pe ki ha fuʻu kau fanongo tokolahi ange, ʻoku taʻefakapotopoto ke pehē ko hoʻo tokotaha (kau) fanongó te nau mahuʻingaʻia ʻi hoʻo tuʻunga-leá koeʻuhi pē ko hoʻo mahuʻingaʻia aí. ʻOku mahuʻinga hoʻo pōpoakí, ka ʻo kapau ʻe ʻikai te ke lava ke ʻai ke maʻalaʻala ʻa hono ʻaonga moʻoní, ʻe ʻikai nai te ke maʻu ai ʻa e mahuʻingaʻia ʻa hoʻo kau fanongó ʻo fuʻu fuoloa.
ʻOku moʻoni eni naʻa mo e kau fanongo ʻi he Fale Fakatahaʻangá. Te nau fanongo nai ʻi hoʻo ngāueʻaki ha talanoa fakatātā pe ko ha meʻa naʻe hokosia kuo teʻeki ai te nau fanongo ai ki muʻa. Ka ʻe taʻofi nai ʻenau fanongó ʻi hoʻo talanoa fekauʻaki mo e ngaahi meʻa kuo nau ʻosi ʻiló, tautefito kapau ʻoku ʻikai te ke lava ke langa hake ʻi he ngaahi meʻa ko iá. ʻOku fiemaʻu ke ke tokoniʻi kinautolu ke nau sio ki he ʻuhinga pea mo ʻene ʻaonga moʻoni kia kinautolu ʻa e meʻa ʻokú ke leaʻakí.
ʻOku fakalotolahiʻi kitautolu ʻe he Tohitapú ke fakakaukau ki he ngaahi tuʻunga ʻaongá. (Pal. 3:21) Naʻe ngāueʻaki ʻe Sihova ʻa Sione Papitaiso ke ne tataki ʻa e kakaí ki he “[poto ʻaonga] ʻo e kau angatonu.” (Luke 1:17) Ko e poto eni ʻa ia ʻoku makatuʻunga ʻi he manavahē lelei kia Sihová. (Sāme 111:10) Ko e faʻahinga ʻoku nau houngaʻia ʻi he poto ko ení ʻoku tokoniʻi ai kinautolu ke nau fekuki lavameʻa mo e moʻuí he taimí ni pea ke puke ki he moʻui moʻoní, ʻa e moʻui taʻengata ka hoko maí.—1 Tim. 4:8; 6:19.
ʻAi ha Malanga ke ʻAonga. Kapau ʻoku fiemaʻu ke ʻaonga hoʻo malangá, kuo pau ke ke fai ha fakakaukau lelei ʻo ʻikai ki he fakamatalá pē kae pehē foki ki he kau fanongó. ʻOua ʻe fakakaukau kia kinautolu ko ha kulupu peé. Ko e kulupu ko iá ʻoku faʻuʻaki ia ʻa e faʻahinga tāutaha mo e ngaahi fāmili. ʻOku ʻi ai nai ʻa e faʻahinga ʻoku fuʻu kei iiki, kau taʻu hongofulu tupu, kakai lalahi mo e faʻahinga ʻoku nau taʻumotuʻa. ʻOku ʻi ai nai ʻa e faʻahinga mahuʻingaʻia foʻou pea pehē ki he faʻahinga naʻa nau kamata tauhi kia Sihova ki muʻa ʻi hono fāʻeleʻi koé. ʻOku matuʻotuʻa fakalaumālie nai ʻa e niʻihi; ʻoku kei tākiekina mālohi nai ʻa e niʻihi kehe ʻe he ngaahi fakakaukau mo e ngaahi tōʻonga ʻe niʻihi ʻa e māmaní. ʻEke hifo kiate koe: ‘ʻE anga-fēfē nai ʻa e maʻu ʻaonga ʻa e faʻahinga ʻi he kau fanongó mei he fakamatala te u lāulea ki aí? ʻE lava fēfē ke u tokoniʻi kinautolu ke nau maʻu ʻa e poiní?’ Te ke fili nai ke fai ha tokanga tefito ki ha taha pē pe ko e ua ʻo e kulupu naʻe lave ki ai ʻi hení. Kae kehe, ʻoua ʻe fakangaloʻi fakaʻaufuli ʻa e niʻihi kehé.
Fēfē kapau ʻoku vaheʻi atu kiate koe ke ke lāulea ki ha akonaki faka-Tohitapu tefito? ʻE lava fēfē ke ke ʻai ha malanga pehē ke ʻaonga ki ha tokotaha fanongo kuo ʻosi tui ia ki he akonakí? Feinga ke ʻai ke mālohi ʻenau tuipau ki aí. Anga-fēfē? ʻAki ʻa e fakaʻuhinga ʻi he fakamoʻoni Fakatohitapu ʻokú ne poupouʻi iá. ʻE lava ke ke toe ʻai ke loloto ʻenau houngaʻia ki he akonaki faka-Tohitapu ko iá. ʻE fai nai eni ʻaki hono fakahaaʻi ʻa e anga ʻo e huʻufataha ʻa e akonakí mo e ngaahi moʻoni faka-Tohitapu kehé pea mo e ʻulungaanga tonu ʻo Sihová. Ngāueʻaki ha ngaahi fakatātā—ko e ngaahi meʻa naʻe hokosia moʻoni ʻi he moʻuí kapau ʻe malava—ʻa ia ʻoku fakahaaʻi ʻe he meʻa ko iá ʻa e anga ʻo e maʻu ʻaonga ʻa e kakaí ʻi hono mahinoʻi ʻa e akonaki tefito ko ení pea kuó ne tākiekina ʻa ʻenau vakai atu ki he kahaʻú.
ʻOua ʻe fakangatangata pē ʻa e ngāueʻaki ʻaongá ki ha kiʻi fakamatala nounou pē ʻi he fakamulituku hoʻo malangá. Mei he kamatá pē, ʻoku totonu ke ongoʻi ʻe he tokotaha taki taha ʻi hoʻo kau fanongó ko e “meʻá ni ʻoku kaunga ia kiate au.” ʻI hono fakatoka ʻa e makatuʻunga ko iá, hokohoko atu ʻa e ngāueʻaki ʻaongá ʻi hoʻo fakatupulekina ʻa e ngaahi poini tefito taki taha ʻi he sino ʻo e malangá pea pehē ki he fakamulitukú.
ʻI hono ngāueʻakí, fakapapauʻi ke fai ia ʻi ha founga ʻa ia ʻoku huʻufataha mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni faka-Tohitapú. ʻOku ʻuhinga ia ki he hā? ʻOku ʻuhingá ko hono fai ia ʻi ha founga ʻofa pea fakahaaʻi ʻa e kaungāongoʻi. (1 Pita 3:8; 1 Sione 4:8) Naʻa mo e feangainga mo e ngaahi palopalema faingataʻa ʻi Tesalonaiká, naʻe fakapapauʻi ʻe he ʻapositolo ko Paulá ke fakamamafaʻi ʻa e ngaahi tafaʻaki pau ʻo e fakalakalaka fakalaumālie ʻo hono fanga tokoua mo e fanga tuofāfine Kalisitiane ʻi aí. Naʻá ne toe fakahāhā ʻa e tuipau ko e meʻa ko ia naʻe toki fai ʻa e lāulea ki aí, te nau loto ke fai ʻa e meʻa ʻoku totonú. (1 Tes. 4:1-12) Ko ha sīpinga lelei ē ke faʻifaʻitaki ki ai!
ʻOku ʻuhinga hoʻo malangá ke ueʻi ʻa e kau ki he ngāue ko hono malangaʻi mo hono akoʻi ʻa e ongoongo leleí ki he niʻihi kehé? Langa hake ʻa e faivelenga mo e houngaʻia ki he monū ko iá. Kae kehe, lolotonga hono fai iá, manatuʻi ko e lahi ʻa ia ʻoku malava ke kau ai ʻa e faʻahinga tāutaha ʻi he meʻá ni ʻoku kehekehe, pea ʻoku fakamatala ʻa e Tohitapú ki he meʻá ni. (Mt. 13:23) ʻOua ʻe fakaongosiaʻi ʻa ho fanga tokouá ʻaki ʻa e ngaahi ongoʻi halaiá. ʻOku enginaki mai ʻa e Hepelu 10:24 kia kitautolu “ke fefakaʻaiʻaiʻaki ʻa kitautolu ki he feʻofaʻaki mo e ngaue lelei.” Kapau ʻoku tau fefakaʻaiʻaiʻaki ki he feʻofaʻakí, ʻe hoko mai ai ʻa e ngaahi ngāue ʻoku makatuʻunga ʻi he fakaueʻiloto lelei. ʻI he ʻikai feinga ke fakamālohiʻi ʻa e liliú, fakatokangaʻi ko e meʻa ʻoku fiemaʻu ʻe Sihová ke tau poupouʻi ʻa e “talagofua [ʻaki ʻa e] tui.” (Loma 16:26, PM) ʻI he manatuʻi ení, ʻoku tau feinga ai ke ʻai ke mālohi ʻa e tuí—fakatouʻosi haʻatautolú pea mo e tui ʻa hotau fanga tokouá.
Tokoniʻi ʻa e Niʻihi Kehé Ke Nau Maʻu ʻa e Poiní. ʻI hoʻo faifakamoʻoni ki he niʻihi kehé, ʻoua ʻe tuku hono fakamamafaʻi ʻa e ʻaonga moʻoni ʻo e ongoongo leleí. Ko hono fai iá ʻoku fiemaʻu ai ke ke fakakaukau ki he meʻa ʻoku ʻi he ʻatamai ʻo e kakai ʻi ho feituʻú. ʻE lava fēfē ke ke ʻilo ia? Fanongo ki he ongoongo ʻi he letioó pe televīsoné. Sio ki he ʻuluaki peesi ʻo e nusipepá. Pehē foki, feinga ke tohoakiʻi ʻa e kakaí ki ha fetalanoaʻaki, pea fanongo ʻi he taimi ʻoku nau talanoa aí. Te ke ʻilo nai ai ʻoku nau fāinga mo e ngaahi palopalema he taimi ko iá—ko e mole ha ngāue, totongi ʻo e nofó, mahamahaki, mate ʻo ha mēmipa ʻi he fāmilí, fakatuʻutāmaki mei he faihiá, fakamaau taʻetotonu mei ha taha maʻu mafai, movete ʻo ha nofo mali, hokohoko atu ʻa hono tokangaʻi ʻo e fānau īkí, mo e hā fua. ʻE lava ke tokoniʻi kinautolu ʻe he Tohitapú? ʻAupito.
ʻI hono kamata ha fetalanoaʻakí, ngalingali ʻe ʻi hoʻo fakakaukaú ha tuʻunga-lea. Kae kehe, kapau ʻoku fakahaaʻi ʻe he tokotahá ʻoku mahuʻingaʻia fakafoʻituitui ia he taimi ko iá ʻi ha ʻīsiu kehe, ʻoua ʻe toumoua ke lāulea ki ai ko hano fetongi kapau ʻokú ke malava ke fai ia, pe tala ange te ke foki atu mo ha fakamatala ʻaonga. Ko e moʻoni, ʻoku tau fakaʻehiʻehi mei he ‘kaunoá,’ ka ʻoku tau vahevahe fiefia ki he niʻihi kehé ʻa e akonaki ʻaonga ʻoku ʻomai ʻe he Tohitapú. (2 Tes. 3:11, PM) ʻOku hā mahino, ko e meʻa ʻe maongo lahi taha ki he kakaí ko e akonaki faka-Tohitapu ko ē ʻokú ne laveʻi ʻenau moʻuí tonu.
Kapau ʻoku ʻikai lava ke sio ʻa e kakaí ki he anga ʻo e kaunga fakafoʻituitui kia kinautolu ʻa ʻetau pōpoakí, te nau fakangata vave nai ai ʻa e fetalanoaʻakí. Neongo kapau te nau tuku ke tau talanoa, ko e taʻemalava ʻi heʻetau tafaʻakí ke fakahaaʻi ʻa e ʻaonga moʻoni ʻo e tuʻunga-leá ʻe ʻuhinga nai ia ko ʻetau pōpoakí ʻe mātuʻaki siʻi ʻaupito ʻa ʻene kaunga ki heʻenau moʻuí. ʻI hono kehé, kapau te tau ʻai ke maʻalaʻala ʻa e ʻaonga moʻoni ʻo e pōpoakí, ʻe lava ke fakaʻilongaʻi ʻe heʻetau lāuleá ʻa e liliu mahuʻinga ʻi he moʻui ʻa e kakaí.
ʻI hono fai ʻa e ngaahi ako Tohitapú, hokohoko atu hono fakamamafaʻi ʻa e meʻa ʻoku ʻaonga moʻoní. (Pal. 4:7) Tokoniʻi ʻa e kau akó ke nau mahinoʻi ʻa e akonaki Fakatohitapú, ngaahi tefitoʻi moʻoní, mo e ngaahi fakatātā ʻokú ne fakahaaʻi kia kinautolu ʻa e founga ke ʻaʻeva ai ʻi he ngaahi founga ʻa Sihová. Fakamamafaʻi ʻa e ngaahi ʻaonga ʻoku hoko mai ʻi hono fai iá. (Ai. 48:17, 18) ʻE ueʻi ʻe he meʻá ni ʻa e kau akó ke nau fai ʻa e ngaahi liliu ʻoku fiemaʻu ʻi heʻenau moʻuí. Langa hake ʻia kinautolu ʻa e ʻofa kia Sihová pea mo ha holi ke fakahōifuaʻi ia, pea tuku ʻa e fakaueʻiloto ke ngāueʻaki ʻa e akonaki mei he Folofola ʻa e ʻOtuá ke haʻu ia mei loto.
-