LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • be ako 29 p. 181-p. 185 pal. 3
  • Anga ʻo e Leʻó

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Anga ʻo e Leʻó
  • Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Ngaahi Foʻi Lea ʻOku Leaʻaki Mahino
    Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
  • Tokanga Fekauʻaki mo e “Leʻo ʻo e Kehe”
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2004
Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
be ako 29 p. 181-p. 185 pal. 3

AKO 29

Anga ʻo e Leʻó

Ko e hā ʻoku fiemaʻu ke ke faí?

Fakaleleiʻi ho leʻó, ʻo ʻikai ʻi he faʻifaʻitaki ki ha tokotaha kehe, ka ʻi he mānava lelei pea ʻai ke mālōlō ʻa e ngaahi uoua ʻoku fefeká.

Ko e hā ʻoku mahuʻinga aí?

Ko e anga ʻo e leʻó ʻoku leleí ʻoku tokoniʻi ai ʻa e niʻihi kehé ke nau fiemālie pea fanongo kiate koe fakataha mo e fiefia. Ko e anga ʻo e leʻó ʻoku ʻikai leleí ʻoku fepaki ia mo e fetuʻutakí, pea te ne ʻai nai ke loto-siʻi fakatouʻosi ʻa e tokotaha malangá mo e kau fanongó.

ʻOKU tākiekina lahi ʻa e kakaí ʻo ʻikai ʻaki ʻa e meʻa pē ʻoku leaʻakí kae pehē foki ki he anga ʻo hono leaʻakí. Kapau ʻoku maʻu ʻe ha tokotaha ʻoku lea atu kiate koe ha leʻo ʻoku fiefia, māfana, anga-fakakaumeʻa mo anga-ʻofa, ʻikai ʻoku moʻoni ʻokú ke hehema ange ai ke fanongo lelei ki ai ʻo laka ia ʻi ha momoko mo fefeka ʻa hono leʻó?

Ko hono fakatupu ha anga fakamānako ʻo e leʻó ʻoku ʻikai ko e meʻa fakalūkufua ia fekauʻaki mo e mālohi ʻo e leʻó. ʻOku toe kau nai ki ai ʻa e angaʻitangata ʻo e tokotahá. ʻI he fakalakalaka ʻa ha tokotaha ʻi heʻene ʻiló mo hono ngāueʻaki ʻo e moʻoni ʻi he Tohitapú, ʻoku hoko ai ʻo hā mahino ʻa e ngaahi liliu ʻi he founga ʻo ʻene leá. Ko e ngaahi ʻulungaanga fakaʻotua ko ia hangē ko e ʻofá, fiefiá, mo e anga-ʻofá ʻoku tapua atu ia ʻi hono leʻó. (Kal. 5:​22, 23) ʻI heʻene ongoʻi ʻa e tokanga moʻoni ki he niʻihi kehé, ʻoku fakahaaʻi ia ʻi hono leʻó. ʻI he fetongi ʻe he houngaʻiá ha laumālie ʻo e hokohoko lāungá, ko e ngaahi foʻi lea ʻoku leaʻakí fakatouʻosi mo e tō ʻo e leʻó ʻoku ʻomai ai ʻa e fakamoʻoni ʻo e meʻa ko iá. (Tangi. 3:​39-​42; 1 Tim. 1:​12; Siu. 16) Naʻa mo e ʻikai mahino kiate koe ʻa e lea ʻoku leaʻakí, kapau ʻoku ongo mālohi, taʻekātaki, fakaanga mo fefeka ha taha pea ongo fakatōkilalo, kātaki, anga-ʻofa mo ʻofa ha tokotaha ʻe taha, ʻoku ʻikai faingataʻa ke ke tala ʻa e faikehekehé.

ʻI he ngaahi tuʻunga ʻe niʻihi ko ha anga taʻefakamānako ʻo e leʻó ko e tupu nai ia mei ha mahaki naʻá ne maumauʻi ʻa e monga ʻo e tokotahá pe ko ha mele fakaesino kuo tupu mo ia. Ko e ngaahi tuʻunga peheé ʻe fuʻu mafatukituki nai ʻa ia ʻe ʻikai ke fakatonutonu fakaʻaufuli ia ʻi he fokotuʻutuʻu ko eni ʻo e ngaahi meʻá. Kae kehe, ko e faʻa ako ke ngāueʻaki totonu ʻa e ngaahi ʻōkani leá ʻe lava ke iku ia ki he fakalakalaka.

ʻI he kamatá ʻoku mahuʻinga ke ʻiloʻi ko e ngaahi anga ʻo e leʻó ʻoku kehekehe ia ʻi he tokotaha taki taha. ʻOku ʻikai totonu ko hoʻo taumuʻá ia ke faʻu ha leʻo ʻoku faʻifaʻitaki ai ki ha taha kehe. ʻI hono kehé, fakatupu ʻa e malava ʻi ho leʻó tonu, fakataha mo hono ngaahi anga makehé. Ko e hā ʻe lava ke ne tokoniʻi koe ke ke fai ení? ʻOku ʻi ai ʻa e ongo meʻa tefito ʻe ua.

Puleʻi Lelei Hoʻo Mānavá. Ki he ngaahi ola lelei taha ʻi hono ngāueʻaki ho leʻó, ʻoku fiemaʻu kiate koe ha lahi feʻunga ʻo e ʻeá fakataha mo e puleʻi lelei ʻo e mānavá. ʻI he ʻikai ʻa e ongo meʻá ni, ʻe ongo vaivai nai ai ho leʻó, pea ʻe fakatahamuhamu nai ai hoʻo fakahokó.

Ko e konga lahi taha ʻo e ongo maʻamaʻá ʻoku ʻikai ʻi he funga fatafatá ia; ʻoku hā lahi ange pē ʻa e feituʻu ia ko ení koeʻuhi ko e ngaahi hui umá. ʻI hono kehé, ʻoku fālahi taha ʻa e ongo maʻamaʻá ʻi ʻolunga pē he uoua holisi ʻi he funga keté. ʻI he pipiki ki he ngaahi hui-palalulu ʻi laló, ʻoku fakamavaheʻi ai ʻe he uoua holisi ʻi he funga keté ʻa e fatafatá mei he ʻatā ʻi he keté.

Kapau ʻokú ke fakafonu pē ʻa e konga ki ʻolunga ʻo ho ongo maʻamaʻá ʻi hoʻo mihí, ʻe vave ai ʻa e ʻosi hoʻo mānavá. ʻE ʻikai ha mālohi ʻi ho leʻó, pea te ke helaʻia ngofua. Ke mānava lelei, ʻoku fiemaʻu ke ke tangutu pe tuʻu hangatonu pea taʻofi ho ongo umá ki mui. Fai ha feinga tokanga ke fakaʻehiʻehi mei he fakalahi ʻa e konga pē ki ʻolunga ʻo ho fatafatá ʻi hoʻo mihi ke leá. ʻUluaki fakafonu ʻa e konga ki lalo ʻo ho ongo maʻamaʻá. ʻI he fonu pē ʻa e konga ko ení, ko e konga ki lalo ʻo ho palalulú ʻe fakalahi ia ki he ongo tafaʻakí. ʻI he taimi tatau, ʻe ʻunu ki lalo ʻa e uoua holisi he funga keté, ʻo fetongi ʻi ha tuʻunga molū ʻa e keté mo e ongo ngākaú, ʻo ke ongoʻi ai ʻa e teke ʻa ho letá pe ko ha vala kehe ʻi ho keté. Ka ʻoku ʻikai ke ʻi lalo ai ʻa e ongo maʻamaʻá; ʻokú na ʻi he loto hui-palalulú. Ke ʻahiʻahiʻi ʻia koe tonu, tuku ʻa e nima ʻe taha ʻi he tafaʻaki taki taha ʻo e konga ki lalo ʻo ho hui-palalulú. Sai mihiʻi lahi hoʻo mānavá. Kapau ʻokú ke mānava lelei, ʻe ʻikai te ke komoʻi ai ho keté ki loto pea mahiki hake ho ongo umá. ʻI hono kehé, te ke ongoʻi ʻa e hui-palalulú ʻoku ngaʻunu siʻisiʻi ki ʻolunga ʻo mavahe.

Hokó, ngāue ki hono tukuange ki tuʻa ʻa e ʻeá. ʻOua ʻe fakamoleki ʻa e ʻeá ʻaki hano tukuange fakavave ia. Tukuange māmālie ia. ʻOua ʻe feinga ke puleʻi ia ʻaki hono ʻai ke maʻu ho mongá. ʻE iku vave ia ki ha leʻo ʻoku ongo faingataʻaʻia pe tō māʻolunga taʻefakanatula. Ko e mālohi mei he ngaahi uoua ʻo e keté pea mei he ngaahi uoua vahaʻa (ʻi he vahaʻa ʻo e ngaahi hui-palalulú) ʻoku tukuange mai ai ʻa e ʻeá, lolotonga hono tākiekina ʻe he uoua holisi ʻi he funga keté ʻa e anga ʻo e vave ʻo hono tukuangé.

[Taiakalami ‘i he peesi 183]

Hangē ko ha ako ʻa ha tokotaha lele ki ha lová, ʻoku pehē pē ʻa e lava ʻa ha tokotaha malanga ke fakatupu ʻa e puleʻi totonu ʻo e mānavá ʻaki ʻa e fakamālohi sinó. Tuʻu hangatonu ʻo tuku ki mui ho ongo umá, mānava koeʻuhi ke fakafonu ʻa e konga ki lalo ʻo e ongo maʻamaʻá, pea mihi māmālie lolotonga ia ʻa e lau māmālie mo hokohoko lelei ki he māʻolunga taha te ke malavá ʻi ha foʻi mānava pē ʻe taha. ʻAhiʻahi lau leʻo-lahi leva lolotonga ia ʻa e mānava ʻi he founga tatau.

ʻAi ke Mālōlō ʻa e Ngaahi Uoua ʻOku Fefeká. Ko e meʻa tefito ʻe taha ki he anga ʻo e leʻo ʻoku leleí ko eni—mālōlō! ʻOku fakaofo moʻoni ʻa e fakalakalaka ʻe lava ke ke faí ʻi he ako ke mālōlō ʻi he taimi ʻo e leá. Ko e ʻatamaí pea pehē ki he sinó kuo pau ke mālōlō ia, he ko e hohaʻa fakaeʻatamaí ʻokú ne fakatupunga ʻa e fefeka ʻa e uouá.

ʻAi ke mālōlō ʻa e hohaʻa ʻi he fakakaukaú ʻi hono maʻu ʻa e fakakaukau totonu ki hoʻo kau fanongó. Kapau ko e faʻahingá ni ko e kakai ʻokú ke fetaulaki mo ia ʻi he malaʻe fakafaifekaú, manatuʻi neongo kapau kuó ke ako ʻa e Tohitapú ʻi ha ngaahi māhina siʻi pē, ʻokú ke ʻiloʻi ai ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga fekauʻaki mo e taumuʻa ʻa Sihová ʻa ia ʻe lava ke ke vahevahe mo kinautolu. Pea ʻokú ke ʻaʻahi kia kinautolú koeʻuhi ʻoku nau fiemaʻu ʻa e tokoní, pe ʻoku nau ʻiloʻi ia pe ʻikai. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, kapau ʻokú ke malanga ʻi ha Fale Fakatahaʻanga, ko e tokolahi taha ʻo e faʻahinga ʻi hoʻo kau fanongó ko e kakai ʻa Sihova. Ko ho ngaahi kaumeʻa kinautolu, pea ʻoku nau loto ke ke lavameʻa. ʻOku ʻikai ha toe kau malanga kehe te nau fehangahangai mo ha kau fanongo anga-fakakaumeʻa mo ʻofa pehē ʻo hangē ko ia ʻoku tau maʻu tuʻumaʻú.

ʻAi ke mālōlō ʻa e mongá ʻaki hono fakahangataha hoʻo fakakaukaú ki he ngaahi uoua ko iá pea tokanga ki hono ʻai kinautolu ke siʻi ʻenau fefeká. Manatuʻi ko ho ngaahi ʻōkani leá ʻoku tete ia ʻi he fou atu ai ʻa e ʻeá. ʻOku liliu ʻa e tō ʻo e leʻó ʻi he maʻu, pe mālōlō ʻa e ngaahi uoua ʻi he mongá, ʻo hangē tofu pē ko e liliu ʻa e tō ʻo e filo kītaá pe ko ha filo vālingi ʻi he taimi ʻoku fakamaʻu ai pe tukutukuangé. ʻI hoʻo ʻai ke mālōlō ʻa e ngaahi ʻōkani leá, ʻoku māʻulalo ange ai ʻa e toó. Ko e ʻai ke mālōlō ʻa e ngaahi uoua ʻo e mongá ʻoku toe tokoni ia ke tauhi ke ava ʻa e ongo halanga ʻi he avaʻi ihú, pea ʻe ʻi ai hono kaunga pau ʻo e meʻá ni ki he anga ʻo ho leʻó.

ʻAi ke mālōlō ho sinó kotoa—ko ho ongo tuí, ko ho ongo nimá, ko ho ongo umá, mo ho kiá. ʻE tokoni eni ki he fakaʻāulolongo ʻoku fiemaʻu ke ʻoange ai ki he leʻó ʻa e malava ke aʻu ki he mamaʻó. Ko e fakaʻāulolongó ʻoku faʻu ia ʻi he taimi ʻoku ngāue ai ʻa e sinó kotoa ko ha puha ongo, ka ʻoku taʻofi eni ʻe he hohaʻá. Ko e tō ʻo e leʻó, ʻa ia ʻoku faʻu ʻi he mongá, ʻoku ongo mai ia ʻo ʻikai ʻi he ongo avaʻi ihú pē kae pehē foki ki he faʻunga fakaehui ʻo e fatafatá, ko e nifó, ko e ʻaofi ʻo e ngutú, mo e lotoʻi ihú. Ko e meʻá ni kotoa ʻe lava ke tokoni ia ki he anga ʻo e fakaʻāulolongó. Kapau te ke fokotuʻu ha fakamamafa ki he puha ongo ʻo ha kītā, ʻe tāmateʻi ai ʻa e ongó, kuo pau ke fakaʻatā ʻa e puha ongó ke tete kapau ʻoku fiemaʻu ke fakaʻāulolongo totonu. ʻOku pehē pē foki mo e ngaahi faʻunga fakaehui ʻo hotau sinó, ʻa ia ʻoku puke maʻu ʻe he ngaahi uouá. ʻI he fakaʻāulolongó te ke malava ai ke fetūkuaki totonu ho leʻó pea fakahaaʻi ʻa e ongoʻi kehekehe. Te ke malava ai ke aʻu ki ha fuʻu kau fanongo tokolahi ʻo ʻikai ke fakafaingataʻaʻiaʻi ai ho leʻó.

FOUNGA ʻOKU FAʻU AI ʻA E LEÁ

Ko e makatuʻunga ki he ngaahi ongo kotoa ʻo e leʻó ko e kōlomu ʻo e ʻea ʻokú ke ʻohake mei ho ongo maʻamaʻá. ʻOku ngāue ʻa e ongo maʻamaʻá ko e ongo mīsini ʻokú na tekeʻi ʻa e ʻeá fakafou ʻi he kau lahi ʻo e maʻamaʻá ki loto ki he mongá, pe ko e puha leá, ʻa ia ʻoku ʻi loto-mālie ʻi ho mongá. ʻI loto ʻi ho puha leá, ʻi he ongo tafaʻaki fehangahangaí, ʻoku ʻi ai ha ongo kiʻi uoua pelu ʻoku ui ko e ongo ʻōkani leá. Ko e ngaahi meʻa faʻu ongo tefitó eni. Ko e ongo kiʻi uoua pelu ko ení ʻokú na fakaava mo tāpuni ʻa e halanga ʻea fakafou ʻi he mongá ke tukuange ki loto mo tuʻa foki ʻa e ʻeá pea pehē ki hono tauhi ʻi tuʻa mei he ongo maʻamaʻá ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ʻikai fiemaʻú. ʻI he mānava anga-mahení ʻoku ʻikai ke faʻu ha ongo ia ʻi he fou ʻa e ʻeá ʻi he ngaahi ʻōkani leá. Ka ʻi he taimi ʻoku fakaʻamu ai ha tokotaha ke leá, ʻoku fakamaʻu ʻe he ngaahi uouá ʻa e ngaahi ʻōkani leá, pea ʻoku tete eni ʻi he fakamālohiʻi ʻa e ʻea mei he ongo maʻamaʻá ʻo fou atu ʻia kinauá. ʻOku tupu heni ʻa e ongó.

Ko e maʻu ange ʻa e mafao ʻa e ngaahi ʻōkani leá, ko e vave ange ia ʻenau teté pea ko e māʻolunga ange ia ʻa e ngaahi tō ʻo e leʻo ʻoku faʻú. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko e mālōlō ange ʻa e ngaahi ʻōkaní, ko e māʻulalo ange ia ʻa e ngaahi toó. Hili ʻa e mavahe mei he mongá, ʻoku hū ʻa e peau ongó ki he konga ki ʻolunga ʻo e mongá, ʻoku ui ko e foʻi voló. ʻOku fou atu leva ai ki he ngutú mo e avaʻi ihú. ʻOku fakalahi ai ʻa e ngaahi tō ongo tonu ʻokú ne fakaleleiʻi, fakaleʻolahi mo ʻai ke mālohi ʻa e tō tefitó. Ko e ʻaofi ʻo e ngutú pea pehē ki he ʻeleló, nifó, loungutú, mo e kaungaó ʻoku nau fakatahataha ke vahevahe ʻa e ngaahi peau tete ʻo e ongó, ʻa ia ʻoku haʻu ia ʻi he founga ʻo e lea ʻoku ala mahinoʻi.

Ko e leʻo fakaetangatá ko ha meʻa fakaofo, ʻo taʻehanotatau ʻi he feliliuakí ʻi ha meʻalea pē ʻoku faʻu ʻe he tangatá. ʻOkú ne maʻu ʻa e malava ke fakahaaʻi ʻa e ngaahi ongoʻi mo e ongo ʻo e lotó ʻo ʻalu mei he ʻofa fakaalaala mo vaivaí ki he fehiʻa anga-fefeka mo fakamālohí. ʻI hono fakatupulekina mo akoʻi totonú, ʻe lava ke kāpui ʻe he leʻó ha tuʻunga ʻo lahi tatau mo e ʻokativi ʻe tolu pea lava ke ne fakahoko ʻo ʻikai ngata pē ʻi he ngaahi ongo fakamūsika mālié kae pehē foki ki he ngaahi sīpinga fakaueʻiloto ʻo e leá.

IKUʻI ʻA E NGAAHI PALOPALEMA PAÚ

Ko ha leʻo vaivai. Ko ha leʻo molū ʻoku ʻikai moʻoni ko ha leʻo vaivai ia. Kapau ʻoku fonu ʻi he leʻo lelei mo ongo tonu, ʻe fanongo nai ki ai ʻa e niʻihi kehé fakataha mo e fiefia. Ka ke ola leleí, kuo pau ke maʻu ʻe he leʻó ʻa e leʻo-lahi feʻunga.

Ke fakaleleiʻi ʻa e anga hono ʻave ho leʻó, ʻoku fiemaʻu ke ke fakaleleiʻi ʻa ʻene fakaʻāulolongó. ʻOku fiemaʻu ki ai ʻa e ako ke ʻai ke mālōlō ʻa ho sinó kotoa, ʻi he founga ʻoku fakamatalaʻi ʻi he lēsoni ko ení. Ko e fakakaukau ke ʻai ke mālōlō ʻa ho sinó pea pehē ki hono ngāueʻaki ʻa e ngūnguú ʻe lava ke tokoni ia. Ko e ongo loungutú ʻoku totonu ke na fepāʻaki maʻamaʻa pē, ʻo ʻikai ke fetaʻomi mālohi. ʻI hoʻo ngūnguú, ʻai ke ke ongoʻi ʻa e ngaahi teté ʻi ho ʻulú mo ho fatafatá.

ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku ongo vaivai pe faingataʻaʻia ʻa e leʻó koeʻuhi ko e ʻikai ke sai pe ko e ʻikai ke mohe feʻunga ʻa e tokotahá. ʻOku hā mahino, kapau ʻoku fakalakalaka ʻa e tuʻunga ko iá, ʻe fakalakalaka ai ʻa e leʻó.

Ko ha leʻo ʻoku fuʻu māʻolunga. Ko e lahi ʻa e hohaʻa ʻi he ngaahi ʻōkani leá ʻoku mahiki hake ai ʻa e māʻolungá. Ko ha leʻo ʻoku ongo hohaʻa ʻokú ne ʻai ʻa e kau fanongó ke nau ongoʻi hohaʻa. ʻI hono ʻai ke mālōlō ʻa e ngaahi uoua ʻo e mongá koeʻuhi ke fakasiʻisiʻi ʻa e hohaʻa ʻi he ngaahi ʻōkani leá, ʻe lava ke ke tuku hifo ai ʻa e māʻolunga ʻo e leʻó. Fai ia ʻi he lāuʻilo ki ai, ʻo ʻahiʻahiʻi ia ʻi he fetalanoaʻaki fakaʻahó. ʻOku toe tokoni ʻa e mānava loloá.

Ko ha leʻo ʻoku ongo mai he ihú. ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku tupu ʻa e palopalema ko ení ʻi he mapuni ʻa e ihú, ka ʻoku ʻikai ko e tuʻunga ia ʻoku faʻa hokó. ʻI he taimi ʻe niʻihi, ʻi hono ʻai ke hohaʻa ʻa e ngaahi uoua ʻo e mongá mo e ngutú, ʻoku tāpuniʻi ai ʻe ha taha ʻa e ngaahi halanga ʻi he ihú ʻo ʻikai ke lava ai ʻa e ʻeá ʻo ʻalu tauʻatāina holo. ʻOku iku eni ki he leaʻaki ʻa e ihú. Ke fakaʻehiʻehi mei he meʻá ni, ʻoku ʻi ai ʻa e fiemaʻu ke mālōlō.

Ko ha leʻo ʻoku kokono. Ko ha leʻo pehē ʻoku ʻikai te ne fakatupu ha fefetongiʻaki anga-fakakaumeʻa ʻo e ngaahi fakakaukaú. ʻE ʻai nai ai ke ongoʻi tailiili ʻa e niʻihi kehé.

ʻI he ngaahi tuʻunga ʻe niʻihi, ko e fiemaʻu ki ha feinga hokohokó ʻa e meʻa tefito ke liliu ai ʻa e ʻulungaanga ʻo ha taha. (Kol. 3:8, 12) Kapau kuo fai ia, ko hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni fekauʻaki mo e mālohi ʻo e leʻó ʻe lava ke tokoni ia. ʻAi ke mālōlō fakatouʻosi ʻa e mongá mo e kaungaó. ʻE ʻai ʻe he meʻá ni ʻa e leʻó ke toe lelei ange pea ʻe taʻofi ai ʻa hono mioʻi ia ʻaki hono fakamālohiʻi mai ia ʻi he nifó.

FOUNGA KE FAKALAKALAKA AÍ

  • Fakatupu ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻo ha angaʻitangata faka-Kalisitiane.

  • ʻAhiʻahi mānava lelei, ʻo fakafonu ʻa e konga ki lalo ʻo ho ongo maʻamaʻá.

  • ʻI he leá, ʻai ke mālōlō ho ngaahi uouá—ho mongá, ho kiá, ho ongo umá, mo ho sinó kotoa.

ONGO MEʻA KE FAI: (1) ʻI ha ngaahi miniti siʻi ʻi he ʻaho taki taha feʻunga mo ha uike, ʻahiʻahi mānava ʻi ha founga te ke fakafonu ai ʻa e konga ki lalo ʻo ho ongo maʻamaʻá. (2) Tokanga ke ʻai ke mālōlō ʻa e ngaahi uoua ʻi ho mongá ʻi hoʻo leá ʻo ʻikai siʻi hifo he tuʻo tahá ʻi he ʻaho ʻo feʻunga mo ha uike.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share