LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • Ngaahi Fehuʻi mei he Kau Lautohí
    Ko e Taua Leʻo—1999 | ʻEpeleli 15
    • Ngaahi Fehuʻi mei he Kau Lautohí

      Kuo tuʻuaki ki he niʻihi ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ha ngāue ʻoku kau ai ʻa e ngaahi langa fale pe koloa fakalotu. Ko e hā ʻa e vakai Fakatohitapu ki he ngāue peheé?

      ʻOku fehangahangai nai mo e ʻīsiu ko ʻení ʻa e kau Kalisitiane ko ia ʻoku nau fiemaʻu loto-moʻoni ke ngāueʻaki ʻa e 1 Timote 5:​8, ʻa ia ʻoku fakamamafaʻi ai ʻa e mahuʻinga ʻo e tokonaki fakamatelie ki hoto fāmilí. Neongo ʻoku totonu ʻaupito ki he kau Kalisitiané ke nau ngāueʻaki ʻa e akonaki ko iá, ʻoku ʻikai fakatonuhiaʻi ai ʻenau tali ʻe kinautolu ha faʻahinga ngāue pē mo e ngaahi faʻahinga kotoa ʻo e ngāue fakaemāmaní, tatau ai pē pe ko e hā hono natulá. ʻOku houngaʻia ʻa e kau Kalisitiané ʻi he fiemaʻu ke ongongofua ki he ngaahi fakahāhā kehe ʻo e finangalo ʻo e ʻOtuá. Ko e fakatātaá, ko ha holi ʻa ha tangata ke poupou ki hono fāmilí ʻe ʻikai fakatonuhiaʻi ai ʻa ʻene maumauʻi ʻe ia ʻa e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohitapú ʻo fekauʻaki mo e ʻulungaanga taʻetāú pe fakapoó. (Fakafehoanaki mo Senesi 39:​4-9; Aisea 2:4; Sione 17:​14, 16.) ʻOku mātuʻaki mahuʻinga foki ki he kau Kalisitiané ke nau ngāue ʻo fehoanaki mo e fekau ke hiki mei Pāpilone ko e Lahí, ʻa e ʻemipaea fakamāmani ʻo e lotu loí.​—Fakahā 18:​4, 5.

      Takatakai ʻi he kolopé, ʻoku fehangahangai ai ʻa e kau sevāniti ʻa e ʻOtuá mo e ngaahi tuʻunga fakaengāue lahi. ʻE hoko ʻo taʻeʻaonga pea mahulu atu mei homau mafaí ʻa e feinga ke fakahokohoko ʻa e ngaahi meʻa kotoa ʻe ala lavá pea ʻai mo ha ngaahi tuʻutuʻuni fakamatematē. (2 Kolinito 1:24) Ko ia, tau lave ki ha ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻe niʻihi ʻoku totonu ke fakakaukau ki ai ʻa e kau Kalisitiané ʻi hono fai ʻenau ngaahi fili fakafoʻituitui ki he ngāué. Ko e ngaahi moʻoniʻi meʻá ni naʻe fokotuʻu fakanounou mai ia ʻi he The Watchtower ʻo Siulai 15, 1982, ʻi ha kupu fekauʻaki mo hono maʻu ʻa e ʻaonga mei hotau konisēnisi foaki mei he ʻOtuá. Ko ha kiʻi puha naʻe ʻohake ai ha ongo fehuʻi tefito ʻe ua pea toki fakahokohoko mai ai ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻaonga kehe.

      Ko e ʻuluaki fehuʻi tefitó ʻeni: ʻOku fakahalaiaʻi ʻi he Tohitapú ʻa e ngāue fakaemāmaní ʻiate ia pē? ʻI he fakamatala ki he meʻá ni, naʻe pehē ʻe he The Watchtower ʻoku fakahalaiaʻi ʻe he Tohitapú ʻa e kaihaʻá, ngāuehalaʻaki ʻa e totó, mo e tauhi-ʻaitolí. ʻOku totonu ki ha Kalisitiane ke ne fakaʻehiʻehi mei he ngāue fakaemāmani ʻoku poupou fakahangatonu ki he ngaahi ngāue ʻoku ʻikai tali ʻe he ʻOtuá, hangē ko ia naʻe toki lave ki aí.

      Ko e fehuʻi hono uá: ʻE hanga ʻe hono fai ʻo e ngāue ko ʻení ʻo ʻai ai ha taha ke kaungāhia ʻi ha tōʻonga ʻoku fakahalaiaʻi? ʻOku hā mahino, ko ha tokotaha ʻoku ngāue ʻi ha faiʻanga pelepaʻanga fakapulipuli, ʻi ha kilīniki fakatōtama, pe ko ha fale ʻo e paʻumutú ʻe kaungāhia ai ʻi ha tōʻonga ʻoku ʻikai faka-Tohitapu. Neongo kapau ko ʻene ngāue fakaʻaho pē aí ko e tafi fale pe tali telefoni, te ne poupou ai ia ki ha tōʻonga ʻoku fakahalaiaʻi ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá.

      Ko e kau Kalisitiane tokolahi ne nau fehangahangai mo e ngaahi fili ki he ngāué kuo nau ʻilo ko hono ʻanalaiso ʻo e ngaahi fehuʻi pē ko ʻení ʻoku tokoni ia kiate kinautolu ke nau aʻu ai ki ha fili fakafoʻituitui.

      Hangē ko ʻení, mei he ongo fehuʻi ko iá, ʻoku lava ke te sio ai ki he ʻuhinga ʻe ʻikai ke hoko ai ha tokotaha lotu moʻoni ko ha tokotaha ngāue tonu ʻo ha kautaha fakalotu loi, ʻo ngāue maʻa ha siasi, pea ʻi ha siasi. ʻOku fokotuʻu mai ʻe he Fakahā 18:4 ʻa e fekau: “Hiki meiate ia, ʻe hoku kakai, ke ʻoua naʻa mou kau ʻi heʻene hia.” ʻE hoko ha taha ʻo kau ʻi he ngaahi ngāue mo e ngaahi angahala ʻa Pāpilone ko e Lahí kapau naʻá ne hoko ko ha tokotaha ngāue tuʻumaʻu ʻo ha lotu naʻe akoʻi ai ʻa e founga-lotu loí. Tatau ai pē kapau ko e tokotaha ngāué ko ha tauhi-ngoue, ko ha tauhi-ʻapi, ko ha tokotaha monomono, pe ko ha ʻakauniteni, ko ʻene ngāué ʻe tokoni ia ki hono poupouʻi ʻo e founga-lotu ʻoku fepaki mo e lotu moʻoní. ʻIkai ngata aí, ko e kakai ko ia te nau sio ki he tokotaha ngāue ko ʻení ʻoku ngāue ke ʻai ke fakaʻofoʻofa ʻa e falelotú, tauhi ia ʻaki hono monomonó, pe fakahoko ʻa ʻene ngaahi taumuʻa fakalotú ʻe fakafehokotaki lelei ia mo e lotu ko iá.

      Kae fēfē kapau ko ha taha ʻoku ʻikai ko ha tokotaha ngāue tuʻumaʻu ia ki ha siasi pe kautaha lotu? Mahalo pē ʻoku toki ui mai ia ki hono fai pē ha ngāue monomono fakatuʻupakē ʻi ha paipa vai maumau ʻi lalo ʻi he falelotú. ʻIkai ʻe kehe ia mei heʻene fai ha tala mahuʻinga ki ha foʻi konituleki, hangē ko hono kofu pe ʻai meʻa maluʻi ki he ʻato ʻo ha fale lotu?

      ʻI he meʻá ni, ʻoku toe lava ke sioloto atu ki ha ngaahi tuʻunga kehekehe. Ko ia, tau fakamanatu ange ki he toe ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻe nima naʻe fokotuʻu mai ʻe he The Watchtower:

      1. Ko e ngāué ko ha ngāue pē maʻá e kakaí ʻa ia ʻiate ia peé ʻoku ʻikai fepaki Fakatohitapu ia? Tau fakatātāʻaki ha tangata tufa-meili. Ko ʻene tiliva ʻa e meilí ʻe ʻikai ʻaupito ʻuhinga ia naʻá ne poupou ai ki ha tōʻonga ʻoku fakahalaiaʻi kapau ko e fale ʻe taha ʻi he feituʻu naʻá ne ngāue ki aí ko ha falelotu, pe ko ha kilīniki fakatōtama. ʻOku tokonaki mai ʻe he ʻOtuá ʻa e maama mei he laʻaá ʻa ia ʻoku huhulu ki he ngaahi matapā sioʻata ʻo e ngaahi fale kotoa pē, ʻo kau ai ha falelotu pe ko ha kilīniki pehē. (Ngāue 14:​16, 17) Ko ha Kalisitiane ko ia ko ha tangata tufa-meilí ʻokú ne fakaʻosiʻaki nai ʻo pehē ko ʻene fakahoko ha ngāue maʻá e kakaí kotoa, ʻi he ʻaho ki he ʻaho. ʻE lava ke meimei tatau pē ia mo ha Kalisitiane ʻoku ngāue ki ha meʻa fakatuʻupakē​—ko ha palama ʻoku ui ke ne taʻofi ha tāfea ʻi ha falelotu pe ko ha tokotaha ngāue ʻi ha meʻalele uta-mahaki ʻoku ui ke ne ngāue ki ha tokotaha naʻe pongia he lolotonga ʻa e lotu ʻi he falelotú. ʻOkú ne fakakaukau nai ki he meʻá ni ko hano fakahoko fāinoa pē ia ʻo e tokoni ki he kakaí.

      2. Ko e hā hono lahi ʻo e mafai ʻoku maʻu ʻe he tokotahá ki he meʻa ʻoku faí? Heʻikai ʻaupito loto ha Kalisitiane ʻoku ʻi ai hano falekoloa ke ʻota mai mo fakatau atu ha ngaahi ʻaitoli, ngaahi kahoa fakaefakahaʻele faʻahikehe, sikaleti, pe sōsisi ngaohi mei he totó. ʻI hono tuʻunga ko e tokotaha ʻoku ʻaʻaná ko ia leva ʻoku pulé. ʻOku fakaʻaiʻai nai ia ʻe he kakaí ke ne fakatau atu ʻa e sikaletí pe ngaahi ʻaitolí ke maʻu ha tupu, ka te ne ngāue ʻo huʻufataha mo ʻene ngaahi tui Fakatohitapú. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko ha tokotaha ngāue Kalisitiane ʻi ha falekoloa meʻakai ʻe vaheʻi nai ke ne ngāue ʻi he mīsini tā paʻangá, fakangingila ʻa e falikí, pe fai ʻa e tauhi-tohi. ʻOku ʻikai te ne pule ia pe ko e hā ʻa e ngaahi koloa ʻoku ʻota maí mo fakatau atú, neongo kapau ʻoku ʻi ai ha fanga kiʻi meʻa heni ʻoku fepaki, hangē ko e sikaletí pe ngaahi koloa ki he ngaahi ʻaho mālōlō fakalotú.a (Fakafehoanaki mo Luke 7:8; 17:​7, 8.) ʻOku felāveʻi ʻeni mo e poini hono hokó.

      3. Ko e hā hono lahi ʻa e kau ki ai ʻa e tokotahá? Tau foki ange ki he fakatātā fekauʻaki mo ha falekoloá. Mahalo pē ʻoku vaheʻi ki ha tokotaha ngāue ke ne ngāue ʻi he mīsini tā paʻangá pe ko hono fakafonu ʻa e ngaahi hiliʻanga meʻá ʻo ne ʻai ki ai ʻi he taimi pē ʻe niʻihi ʻa e sikaletí pe ngaahi meʻa fakalotu; ʻa ia ko ha kiʻi konga pē ia ʻo ʻene ngāué fakalūkufua. Ko ia, he kehekehe ē mo ha tokotaha ngāue ʻi he falekoloa tatau pē ʻoku ngāue pē ia ʻi he kānita tapaká! Ko e kotoa ʻo ʻene ngāué, ʻi he ʻaho ki he ʻaho, ʻoku fakahangataha pē ʻi he meʻa ʻoku fepaki mo e ngaahi tui faka-Kalisitiané. (2 Kolinito 6:​19 [7:​1, PM]) ʻOku fakahaaʻi ʻe he meʻá ni ʻa e ʻuhinga kuo pau ai ke fai ha fakafuofua ki hono lahi ʻo e kau pe fetuʻutaki mo e meʻa ko iá ʻi hono fai ha fili fekauʻaki mo e ngaahi tālafili ki he ngāué.

      4. Ko e hā ʻa e matavai ʻo e totongí pe feituʻu ʻoku fai ai ʻa e ngāué? Fakakaukau ki he tuʻunga ʻe ua. Ke fakalelei ange ʻa hono ʻīmisi ki he kakaí, ʻoku fili ai ha kilīniki fakatōtama ke totongiʻi ha tangata ke ne fakamaʻa ʻa e ngaahi hala takatakai aí. ʻOku haʻu ʻa ʻene totongí mei he kilīniki fakatōtamá, ka ʻoku ʻikai te ne ngāue ai, pea ʻoku ʻikai ha taha ia ʻe sio kiate ia ʻi he kilīnikí ʻi he ʻahó kātoa. Ka, ʻoku nau fakatokangaʻi ia ʻokú ne fai ha ngāue maʻá e kakaí ʻa ia ʻoku ʻikai fepaki ʻa e ngāue ia ko iá mo e ngaahi Konga Tohitapú, tatau ai pē pe ko hai ʻokú ne totongiʻi iá. Ko ha faikehekehe leva ʻeni. ʻI ha fonua ʻoku fakalao ai ʻa e paʻumutú, ʻoku totongiʻi ai ʻe he potungāue moʻui maʻá e kakaí ha neesi ke ngāue ʻi he ngaahi fale nofoʻanga paʻumutú, ʻo fakalele ha ngaahi sivi moʻui lelei ai ʻi he taumuʻa ke fakasiʻisiʻi ʻa e mafola ʻa e ngaahi mahaki pipihi ʻi he fehokotaki fakasinó. Neongo ʻoku totongiʻi ia ʻe he potungāue moʻui maʻá e kakaí, ko ʻene ngāué ʻoku fai kotoa ia ʻi he ngaahi fale ʻo e paʻumutú, ʻo ʻai ʻa e ʻulungaanga taʻetāú ke malu ange, mo ala tali lahi ange. ʻOku fakahaaʻi ʻe he ongo fakatātā ko ʻení ʻa e ʻuhinga ke fai ai ha fakakaukau ki he matavai ʻo ʻete totongí pea mo e feituʻu ʻoku fai ai ʻa e ngāué.

      5. Ko e hā ʻa e ola ʻo hono fai ʻa e ngāué; ʻe lavea ai ʻa hoto konisēnisí tonu pe tūkia ai ʻa e niʻihi kehé? ʻOku totonu ke fakakaukau ki he konisēnisí, fakatouʻosi hoʻotá pea mo e niʻihi kehé. Naʻa mo ha faʻahinga ngāue (ʻo kau ai ʻa e feituʻu ʻoku fai aí pea mo e matavai ʻo e totongí) ʻoku hā lelei pē ia ki he tokolahi taha ʻo e kau Kalisitiané, ʻe ongoʻi nai ʻe ha taha ia ʻe kaukovi ia ki hono konisēnisí ʻoʻona. Ko e ʻapositolo ko Paulá, ʻa ia naʻá ne fokotuʻu mai ha faʻifaʻitakiʻanga lelei, naʻá ne pehē: “ʻOku mau pehe ʻoku ʻataʻatā homau konisenisi: he ko homau loto ke tāu ʻemau moʻui ʻi he meʻa kotoa.” (Hepelu 13:18) ʻOku taau ke tau fakaʻehiʻehi mei hono fai ʻa e ngāue te ne fakahohaʻatuʻu kitautolú, ka neongo ia, ʻoku toe totonu ke ʻoua te tau fakaangaʻi ʻa e niʻihi kehé he ʻoku kehe honau konisēnisí ʻo kinautolu. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ʻoku sio nai ha Kalisitiane ia ʻoku ʻikai fepaki mo e Tohitapú ia ʻa ʻene fai ha faʻahinga ngāue pau, ka ʻokú ne ʻiloʻi ʻe fakahohaʻasi lahi ai ʻa e tokolahi ia ʻi he fakatahaʻangá pea ʻi he koló. Naʻe fakahaaʻi ʻe Paula ʻa e fakakaukau totonú ʻi heʻene ngaahi leá: “ʻOku mau tokanga ke ʻoua naʻa ai ha tūkiaʻanga ʻe tupu ʻi haʻamau meʻa, naʻa lauʻi ʻa e lakanga. Kae kehe ʻoku mau fai ʻa e meʻa ʻoku tāu mo e kau sevaniti ʻa e ʻOtua ke fai.”​—2 Kolinito 6:​3, 4.

      Tau foki ange he taimí ni ki he fehuʻi tefito fekauʻaki mo e ngāue ʻi ha falelotu, ʻo hangē ko hono fokotuʻu ʻa e ngaahi matapā sioʻata foʻou, fakamaʻa ʻa e ngaahi kāpetí, pe ko hono fai ha ngāue ʻi he fōnisé. ʻE anga-fēfē nai ʻa e kaunga ki ai ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻi ʻolungá?

      Manatuʻi ʻa e tafaʻaki fekauʻaki mo e mafaí. Ko e tokotaha Kalisitiane ʻa e tokotaha ʻaʻaná pe pule ʻa ia ʻoku malava ke ne fili pe ʻe fai ha ngāue pehē ʻi ha falelotu? ʻE loto ha Kalisitiane ʻokú ne maʻu ʻa e mafai ko iá ke ne kau fakataha mo Pāpilone ko e Lahi ʻaki ʻene tala mahuʻinga ki ha foʻi ngāue pe aleapau ke tokoni ki ha lotu ʻoku poupouʻi ai ʻa e founga-lotu loí? ʻIkai ʻe ala fakatatau ki ai ʻa e fili ke fakatau atu ha sikaleti pe ngaahi ʻaitoli ʻi hoto falekoloá tonu?​—2 Kolinito 6:​14-16.

      Kapau ko e Kalisitiane ha tokotaha ngāue ʻoku ʻikai hano leʻo ʻoʻona fekauʻaki mo e fili pe ko e hā ʻa e ngaahi ngāue ʻoku talí, ʻoku taau ke fai ha fakakaukau ki he ngaahi moʻoniʻi meʻa kehé, ʻo hangē ko e feituʻú pea mo e lahi ʻa e kau ki aí. ʻOku kole pē ki he tokotaha ngāué ke ne tiliva pe fokotuʻutuʻu ha ngaahi sea foʻou ʻi ha taimi, pe ke fai ha ngāue maʻá e kakaí, ʻo hangē ko hano tāmateʻi ʻe ha tangata tāmate-afi ha afi ʻi ha falelotu ki muʻa ke mafola atu iá? ʻE sio ʻa e tokolahi ki he meʻá ni ʻoku kehe ia mei ha tokotaha ngāue ʻi ha pisinisi ʻokú ne fakamoleki ʻa e taimi lōloa ʻi hono vali ʻa e ʻapi siasí pe fai tuʻumaʻu ʻa hono tokangaʻi ʻa e ngoué ke hā fakaʻofoʻofá. Ko e fetuʻutaki tuʻumaʻu pe lahi peheé hangehangē ʻe tupulekina ai ʻa e fakafehokotaki ʻe he tokolahi ʻa e tokotaha Kalisitiané mo ha lotu ʻa ia ʻokú ne taukaveʻi ʻe ia ʻoku ʻikai te ne poupou ki ai, ʻo faifai atu ʻo fakatūkiaʻi ai kinautolu.​—Mātiu 13:41; 18:​6, 7.

      Kuo tau ʻohake ha ngaahi fakakaukau mahuʻinga fekauʻaki mo e ngāué. Naʻe fakahaaʻi ʻeni ʻi he potutohi ʻo ha fehuʻi pau fekauʻaki mo e lotu loí. Ka, ʻoku lava ke fai ʻa e fakakaukau tatau kiate kinautolu ʻi he fekauʻaki mo e ngaahi faʻahinga kehe ʻo e ngāué. ʻI he tuʻunga taki taha, ʻoku totonu ke fai ha ʻanalaiso mo faʻa lotu, ʻo fai ha fakakaukau ki he ngaahi tafaʻaki pau​—mo makehe ʻo e tuʻunga ko iá. Ko e ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻi ʻolungá kuo ʻosi tokoni ia ki he kau Kalisitiane loto-moʻoni tokolahi ke nau fai ʻa e ngaahi fili fakaekonisēnisi ʻoku tapua mai ai ʻenau holi ke ʻaʻeva hangatonu mo anga-tonu ʻi he ʻao ʻo Sihová.​—Palovepi 3:​5, 6; Aisea 2:3; Hepelu 12:​12-​14.

      [Fakamatala ʻi lalo]

      a Ko e kau Kalisitiane ʻe niʻihi ʻoku ngāue ʻi he ngaahi falemahakí naʻe pau ke nau fakakaukau ki he moʻoniʻi meʻa ko ʻeni fekauʻaki mo e mafaí. ʻOku maʻu nai ʻe ha toketā ha mafai ke tuʻutuʻuni ki he ngaahi faitoʻo pe ki he ngaahi ngāue fakafaitoʻo ki ha tokotaha-mahaki. Neongo kapau naʻe ʻikai taʻeloto ki ai ʻa e tokotaha-mahakí, ʻe lava fēfē ʻe ha toketā Kalisitiane maʻu mafai ke ne tuʻutuʻuni ha huhu toto pe fai ha fakatōtama, heʻene ʻilo ʻa e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohitapú fekauʻaki mo e ngaahi meʻa peheé? ʻI hono kehé, ko ha neesi ʻoku ngāue ʻi he falemahakí ʻoku ʻikai nai te ne maʻu ha mafai pehē. ʻI heʻene fakahoko ʻa e ngaahi founga ngāue tuʻumaʻú, ʻe fekau nai ia ʻe ha toketā ke ne fakahoko ha sivi toto ki ha faʻahinga taumuʻa, pe ke tokangaʻi ha tokotaha-mahaki naʻe haʻu ke fai ha fakatōtama. ʻI he fehoanaki mo e fakatātā ʻoku hiki 2 Tuʻi 5:​17-19, te ne fakaʻosiʻaki nai ʻo pehē koeʻuhi ʻoku ʻikai ko ia ʻa e tokotaha ʻoku maʻu mafai ʻa ia ʻoku tuʻutuʻuni ki ha huhu totó pe ko hono fakahoko ha fakatōtamá, ʻe lava pē ke ne fakahoko ʻa e ngāue maʻá e kakaí ki ha tokotaha-mahaki. Ko hono moʻoní, kuo pau ke ne kei fakakaukau ki hono konisēnisí, koeʻuhi ‘ke ʻataʻatā ʻaupito hono konisenisí ki he ʻOtuá.’​—Ngāue 23:1.

  • ʻOkú Ke Manatuʻi?
    Ko e Taua Leʻo—1999 | ʻEpeleli 15
    • ʻOkú Ke Manatuʻi?

      Kuó ke houngaʻia ʻi hono lau ʻa e ngaahi ʻīsiu ki muí ni ʻo e Taua Leʻo? Sai, sio angé pe ʻe lava ke ke tali ʻa e ngaahi fehuʻi hokó:

      ◻ Ko e hā ʻoku feʻungamālie ai ʻa e kupuʻi lea ʻa Paula ko e “kau fakafofonga kimautolu ʻo Kalaisi” ki he kau Kalisitiane paní? (2 Kolinito 5:20)

      ʻI he kuonga muʻá, naʻe tuku fakavave tefito mai pē ʻa e kau fakafofongá lolotonga ʻa e ngaahi taimi taú ke sio pe ʻe lava ke kalofi ʻa e taú. (Luke 14:​31, 32) Koeʻuhi kuo mavahe ʻa e māmani angahalaʻia ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá mei he ʻOtuá, kuó ne fekau mai ai ʻa ʻene kau fakafofonga paní ke fakamatala ki he kakaí fekauʻaki mo ʻene ngaahi founga ki he fakaleleí, ʻo fakaʻaiʻai kinautolu ke kumi ki he melino mo e ʻOtuá.​—12/15, peesi 18.

      ◻ Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa ʻe fā naʻá ne fakaivimālohiʻi ʻa e tui ʻa ʻĒpalahamé?

      ʻUluakí, naʻá ne fakahāhaaʻi ʻene tui kia Sihová ʻaki ʻene tokanga ʻi he taimi naʻe folofola mai ai ʻa e ʻOtuá (Hepelu 11:8); uá, naʻe fekauʻaki vāofi ʻa ʻene tuí mo ʻene ʻamanakí (Loma 4:18); tolú, naʻe faʻa talanoa ʻa ʻĒpalahame mo Sihova; pea ko hono faá, naʻe poupou ʻa Sihova kia ʻĒpalahame ʻi he taimi naʻá ne muimui ai ʻi he tataki ʻa e ʻOtuá. ʻE lava ke fakaivimālohiʻi ʻe he ngaahi meʻa tatau ʻa ʻetau tuí ʻi he ʻahó ni.​—1/1, peesi 17, 18.

      ◻ Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e kupuʻi lea “ʻOua naʻa ke fakahū kimautolu ki he ʻahiʻahi”? (Mātiu 6:13)

      ʻOku tau kole ai ki he ʻOtuá ke ʻoua te ne fakaʻatā kitautolu ke tau tō ʻi he taimi ʻoku ʻahiʻahiʻi ai kitautolu ke talangataʻa kiate iá. ʻOku lava ʻe Sihova ke tataki kitautolu koeʻuhi ke ʻoua te tau tō pea ʻikai ke ikunaʻi ʻe Sētane, ko e “Fili.” (1 Kolinito 10:13)​—1/15, peesi 14.

      ◻ Ko e hā kuo pau ke fai ʻe ha taha ke maʻu ai ʻa e fakamolemole ʻa e ʻOtuá ʻi he faihalá?

      Ko e vete ki he ʻOtuá kuo pau ke ō fakataha mo e loto-mafesifesi mo e “fua ʻo tāu mo ha kau fakatomala.” (Luke 3:8) Ko ha laumālie fakatomala mo ha holi ke fakatonutonu ʻa e faihalá te ne toe ueʻi kitautolu ke kumi ʻa e tokoni fakalaumālie ʻa e kau mātuʻa Kalisitiané. (Semisi 5:​13-​15)​—1/15, peesi 19.

      ◻ Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau feinga mālohi ke anga-fakatōkilaló?

      Ko ha tokotaha anga-fakatōkilalo ʻoku kātaki ia mo kātaki-fuoloa, pea ʻoku ʻikai te ne fakakaukau fuʻu tōtuʻa kiate ia tonu. ʻOku ʻomai ʻe he anga-fakatōkilaló ʻa e ngaahi kaumeʻa moʻoni ʻoku nau ʻofa ʻiate koe. Kae hiliō aí, ʻokú ne ʻomai ʻa e tāpuaki ʻa Sihová. (Palovepi 22:4)​—2/1, peesi 7.

      ◻ Ko e hā ʻa e kehekehe mahuʻinga ʻi he vahaʻa ʻo e pekia ʻa Sīsuú pea mo e mate ʻa ʻĀtamá?

      Ko e mate ʻa ʻĀtamá naʻe tuha pē ia, he naʻá ne talangataʻa loto-lelei ki hono Tokotaha-Fakatupú. (Senesi 2:​16, 17) ʻI hono kehé, ko e pekia ʻa Sīsuú naʻe ʻikai ʻaupito tuha ia mo ia, he “naʻe ʻikai te ne momoʻi fai ha angahala.” (1 Pita 2:22) Ko ia, ʻi he taimi naʻe pekia ai ʻa Sīsuú, naʻe ʻi ai ʻene meʻa naʻe mahuʻinga lahi ʻa ia naʻe ʻikai ke maʻu ia ʻe he faiangahala ko ʻĀtamá ʻi heʻene maté​—ko e totonu ki he moʻui fakaetangata haohaoá. Ko ia, ko e pekia ʻa Sīsuú naʻe ʻi ai hono mahuʻinga fakaefeilaulau ʻi hono huhuʻi ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá.​—2/15, peesi 15, 16.

      ◻ ʻI he vīsone fakaekikite ʻa ʻIsikelí, ko e hā naʻe fakatātaaʻi ʻe he koló?

      Koeʻuhi ko e koló ʻoku tokoto ia ʻi he lotolotonga ʻo e fonua “ngofua” (taʻetoputapú), kuo pau pē ko e meʻa fakaemāmani ia. Ko ia ai, ʻoku hā ʻokú ne fakatātaaʻi ʻa e tuʻunga puleʻi fakaemāmani ʻa ia ʻoku ʻaonga ki he faʻahinga kotoa ʻe faʻuʻaki ʻa e sōsaieti fakaemāmani māʻoniʻoní.​—3/1, peesi 18.

      ◻ Ko e hā naʻe fufulu ai ʻe Sīsū ʻa e vaʻe ʻo ʻene kau ākongá ʻi he taimi ʻo hono kātoangaʻi ʻo e Pāsová ʻi he 33 T.S.?

      Naʻe ʻikai ko e fokotuʻu ia ʻe Sīsū ha ouau fufulu vaʻe. Ka, ko ʻene tokoniʻi ʻa ʻene kau ʻapositoló ke ohi ha faʻahinga fakakaukau foʻou​—ʻa ia ʻoku anga-fakatōkilaló mo ha loto-lelei ke fakahoko ʻa e ngaahi ngāue māʻulalo tahá koeʻuhi ko honau fanga tokouá.​—3/1, peesi 30.

      ◻ ʻI heʻetau akoʻi ʻa e niʻihi kehé, ko e hā ʻoku mahuʻinga lahi ange ʻi he ngaahi malava fakaenatulá?

      Ko e ngaahi ʻulungaanga ʻoku tau maʻú mo e ngaahi tōʻonga fakalaumālie kuo tau fakatupulekiná ʻa ia ʻoku malava ke faʻifaʻitaki ki ai ʻa e kau akó. (Luke 6:​40; 2 Pita 3:​11)​—3/15, peesi 11, 12.

      ◻ ʻE lava fēfē ke fakaleleiʻi ʻe he kau malanga maʻá e kakaí ʻenau lau ʻa e ngaahi Konga Tohitapú?

      ʻAki ʻa e ʻahiʻahi. ʻIo, ʻaki ʻa e toutou lau leʻo-lahi kae ʻoua kuo lava ke nau fai pōtoʻi ia. Kapau ʻoku ala maʻu ʻa e ngaahi kāsete-tepi ʻo e Tohitapú, ʻoku fakapotopoto ke fanongo ki he fakamamafaʻi ʻo e ʻuhingá mo e fetūkuaki e leʻo ʻo e tokotaha lautohí pea ke fakatokangaʻi ʻa e anga hono puʻaki ʻo e ngaahi foʻi lea mo e ngaahi hingoa faikehé.​—3/15, peesi 20.

      ◻ ʻOku anga-fēfē ʻa e ‘foki ʻa e laumalié kia Elohimí’ ʻi he taimi ʻoku mate ai ha taha? (Koheleti 12:7)

      Koeʻuhi ko e laumālié ʻa e ivi-moʻuí, ʻoku ‘foki ia kia Elohimi’ ʻi he ʻuhinga ko ha ʻamanaki pē ki he moʻui he kahaʻú maʻá e tokotaha ko iá ʻoku fakafalala ʻataʻatā pē ia ki he ʻOtuá. Ko e ʻOtuá pē ʻe lava ke ne toe fakafoki mai ʻa e laumālié, pe ivi-moʻuí, ʻo fakatupunga ai ha tokotaha ke toe foki ʻo moʻui. (Sāme 104:30)​—4/1, peesi 17.

ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
Hū ki Tu‘a
Hū ki Loto
  • Faka-Tonga
  • Share
  • Sai‘ia
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
  • Polisī Fakafo‘ituitui
  • Privacy Setting
  • JW.ORG
  • Hū ki Loto
Share