ʻAPENITIKI
Ko e Huafa Fakaʻotuá—Ko Hono Ngāueʻakí mo Hono ʻUhingá
ʻI HOʻO tatau Tohi Tapú, ʻoku anga-fēfē hono liliu ai ʻa e Sāme 83:18? Ko e New World Translation of the Holy Scriptures ʻoku fakalea ai ʻa e vēsí ni ʻo pehē: “Ke lava ʻo ʻiloʻi ʻe he kakaí ko koé, ʻa ia ko ho huafá ko Sihová, ko koe pē taha ʻa e Fungani Māʻolunga ʻi he kotoa ʻo e māmaní.” ʻOku ʻomai ʻe he ngaahi liliu Tohi Tapu kehé ʻa e ngaahi fakalea meimei tatau. Kae kehe, ʻoku liʻaki ʻe he ngaahi liliu lahi ʻa e huafa Sihová, ʻo fetongi ia ʻaki ʻa e ongo hingoa fakalakanga hangē ko e ʻ“Eiki” pe “ʻOtua.” Ko e hā ʻoku totonu ke ʻi he veesi ko ení? Ko ha hingoa fakalakanga pe ko e huafa Sihová?
Huafa ʻo e ʻOtuá ʻi he mataʻitohi faka-Hepeluú
ʻOku lau ʻa e veesi ko ení fekauʻaki mo ha hingoa. ʻI he muʻaki lea faka-Hepeluú ʻa ia naʻe tohi ai ʻa e konga lahi ʻo e Tohi Tapú, ʻoku ʻasi ai heni ha hingoa fakafoʻituitui laulōtaha. ʻOku sipela ia ko e יהוה (YHWH) ʻi he ngaahi mataʻitohi faka-Hepeluú. ʻI he lea faka-Tongá, ko e fakalea anga-maheni ai ʻo e huafá ko e “Sihova.” ʻOku ʻasi ʻa e huafa ko iá ʻi ha foʻi veesi Tohi Tapu pē ʻe taha? ʻIkai. ʻOku hā ia ʻi he ʻuluaki konga tohi ʻo e Ngaahi Konga Tohi Tapu Faka-Hepeluú ʻo meimei tuʻo 7,000!
ʻOku mahuʻinga fēfē ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá? Fakakaukau angé ki he sīpinga lotu naʻe ʻomai ʻe Sīsū Kalaisí. ʻOku kamata ia ʻo peheni: “Ko ʻemau Tamai ʻoku ʻi Hevani, ke tapuhā ho Huafa.” (Mātiu 6:9) Ki mui ai, naʻe lotu ʻa Sīsū ki he ʻOtuá: “ʻAlā Tamai, ke ke fakalangilangiʻi hoʻou huafa.” ʻI he tali ki aí, naʻe folofola hifo ʻa e ʻOtuá mei hēvani, ʻo pehē: “Kuo u fakalangilangiʻi ia, pea te u toe fakalangilangiʻi foki.” (Sione 12:28) ʻOku hā mahino, ko e huafa ʻo e ʻOtuá ʻoku mahuʻinga taupotu tahá. Ko e hā leva kuo liʻaki ai ʻe he kau liliu ʻe niʻihi ʻa e huafá ni mei heʻenau ngaahi liliu Tohi Tapú pea fetongi ia ʻaki ʻa e ngaahi hingoa fakalakangá?
ʻOku hā ngali ʻi ai ʻa e ongo ʻuhinga tefito ʻe ua. ʻUluakí, ʻoku taukaveʻi ʻe he tokolahi ko e huafá ʻoku ʻikai totonu ke ngāueʻaki ia koeʻuhi ko e fuofua founga ke puʻaki aí ʻoku ʻikai ʻiloʻi ia he ʻahó ni. Ko e lea faka-Hepelū motuʻá naʻe hiki ia ʻo ʻikai ha ngaahi vauele. Ko ia ai, ʻoku ʻikai ha taha he ʻahó ni ʻe lava ke ne tala papau ʻa e anga tofu pē ko ia ʻo hono puʻaki ʻe he kakai ʻi he taimi ʻo e Tohi Tapú ʻa e YHWH. Kae kehe, ʻoku totonu ke taʻofi kitautolu ʻe he meʻá ni mei hono ngāueʻaki ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá? ʻI he taimi ʻo e Tohi Tapú, ko e hingoa Sīsuú naʻe puʻaki nai ai ia ko e Iēsua pe Iehosua—ʻoku ʻikai lava ke fakapapauʻi ia ʻe ha taha. Neongo ia, ko e kakaí ʻi he kotoa ʻo e māmani he ʻaho ní ʻoku nau ngāueʻaki ʻa e ngaahi faʻunga kehekehe ʻo e hingoa Sīsuú, ʻo puʻaki ia ʻi he founga ʻa ia ʻoku anga-maheni ʻaki ʻi heʻenau leá. ʻOku ʻikai te nau toumoua ke ngāueʻaki ʻa e huafá koeʻuhi pē ko e ʻikai te nau ʻiloʻi ʻa hono puʻaki ʻi he ʻuluaki senitulí. ʻI he tuʻunga meimei tatau, kapau te ke fononga ki ha fonua muli, ʻoku ngalingali te ke ʻiloʻi ʻoku ongo kehe ʻaupito ho hingoá tonu ʻi he lea ʻe tahá. Ko ia ai, ko e veiveiua fekauʻaki mo e puʻaki motuʻa ʻo e huafa ʻo e ʻOtuá ʻoku ʻikai ko ha ʻuhinga ia ki he ʻikai ke ngāueʻaki iá.
Ko ha ʻuhinga hono ua ʻoku ʻomai ki hono liʻaki ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá mei he Tohi Tapú ʻoku kau ki ai ha talatukufakaholo fuoloa ʻa e kau Siú. Ko e tokolahi ʻo kinautolú naʻa nau tui ko e huafa ʻo e ʻOtuá ʻoku ʻikai ʻaupito totonu ke puʻaki ia. Ko e tui ko ení ʻoku hā mahino naʻe fakatuʻunga ia ʻi hano ngāuehalaʻaki ha lao ʻi he Tohi Tapú ʻa ia ʻoku fakamatala ai: “ʻOua te ke takuanoa ʻa e huafa ʻo Sihova ko ho ʻOtua: he ʻe ʻikai lau ʻe Sihova ʻoku taʻehalaia ia ʻa ia ʻoku ne takuanoa hono huafa.”—Ekisoto 20:7.
ʻOku tapui ʻi he laó ni ʻa e ngāuehalaʻaki ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá. Ka ʻoku tapui ai ʻa hono ngāueʻaki ʻi he tuʻunga fakaʻapaʻapa ʻa hono huafá? ʻIkai ʻaupito. Ko e kau hiki tohi ʻo e Tohi Tapu Hepeluú (ʻa e “Fuakava Motuʻá”) ko e kau tangata faitōnunga kotoa kinautolu ʻa ia naʻa nau moʻuiʻaki ʻa e Lao naʻe ʻoange ʻe he ʻOtuá ki he kau ʻIsileli ʻi he kuonga muʻá. Neongo ia, naʻa nau ngāueʻaki tuʻo lahi ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá. Hangē ko ení, naʻa nau fakakau ia ʻi he ngaahi saame lahi ʻa ia naʻe hivaʻi leʻo-lahi ʻe he fuʻu kau lotú. Naʻe aʻu ʻo fakahinohino ʻe Sihova ko e ʻOtuá ki heʻene kau lotú ke nau tautapa ki hono huafá, pea naʻe talangofua ki ai ʻa e faʻahinga faitōnungá. (Sioeli 2:32; Ngāue 2:21) Ko ia ai, ko e kau Kalisitiane he ʻaho ní ʻoku ʻikai te nau toumoua ke ngāueʻaki ʻi he tuʻunga fakaʻapaʻapa ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá, ʻo hangē ko ia naʻe fai moʻoni ʻe Sīsuú.—Sione 17:26.
ʻI hono fetongi ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá ʻaki ʻa e ngaahi hingoa fakalakangá, ʻoku fai ai ʻe he kau liliu Tohi Tapú ha fehālaaki mafatukituki. ʻOku nau ʻai ʻa e ʻOtuá ʻo ne hā ngali mamaʻo mo taʻefekauʻaki mo ha taha, lolotonga ia ʻoku ekinaki mai ʻa e Tohi Tapú ki he faʻahinga ʻo e tangatá ke nau fakatupulekina ʻa e “fekoekoeʻi mo Sihová.” (Sāme 25:14, NW) Fakakaukau angé ki hao kaumeʻa fekoekoeʻi. Te ke vāofi moʻoni fēfē mo ia kapau naʻe ʻikai ʻaupito te ke ʻiloʻi ʻa e hingoa ʻo ho kaumeʻá? ʻI he tuʻunga meimei tatau, ʻi he taimi ʻoku tauhi ai ke ʻoua ʻe ʻilo ʻa e kakaí fekauʻaki mo e huafa ʻo e ʻOtuá, ʻa e Sihová, ʻe lava fēfē ke nau hoko moʻoni ʻo ofi ki he ʻOtuá? ʻIkai ko ia pē, ʻi he taimi ʻoku ʻikai ke ngāueʻaki ai ʻe he kakaí ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá, ʻoku ʻikai foki ke nau ʻiloʻi ʻa hono ʻuhinga fakaofó. Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e huafa fakaʻotuá?
Naʻe fakamatalaʻi ʻe he ʻOtuá tonu ʻa e ʻuhinga ʻo hono huafá ki heʻene sevāniti faitōnunga ko Mōsesé. ʻI he taimi naʻe ʻeke ai ʻa Mōsese fekauʻaki mo e huafa ʻo e ʻOtuá, naʻe tali ange ʻe Sihova: “Te u hoko ki ha meʻa pē ʻoku ou loto ke hoko ki aí.” (Ekisoto 3:14, NW) ʻOku fakalea ʻe he liliu ʻa Rotherham ʻa e ngaahi lea ko iá ʻo peheni: “Te U Hoko ki ha meʻa pē ʻoku ou leleiʻia aí.” Ko ia ai, ʻe lava ke hoko ʻa Sihova ko ha meʻa pē ʻoku fiemaʻú koeʻuhi ke fakahoko ai ʻa ʻene ngaahi taumuʻá.
Tau pehē ʻe lava ke ke hoko ko ha faʻahinga meʻa pē ʻokú ke loto ke hoko ki aí. Ko e hā te ke fai maʻa ho ngaahi kaumeʻá? Kapau ʻe hoko ʻo puke lahi ha taha ʻo kinautolu, ʻe lava ke ke hoko ko ha toketā pōtoʻi ʻo fakahoko ha faitoʻo. Kapau ʻe faingataʻaʻia ha taha kehe ʻi ha mole fakapaʻanga, ʻe lava ke ke hoko ko ha tokotaha tokoni koloaʻia ʻo fakahaofi ia. Ko ia ai, ko hono moʻoní, ʻokú ke fakangatangata ʻi he meʻa ʻe lava ke ke hoko ki aí. Ko kitautolu kotoa ʻoku tau pehē. ʻI hoʻo ako ʻa e Tohi Tapú, te ke ʻohovale ai ke sio ki he anga ʻo e hoko ʻa Sihova ko ha meʻa pē ʻoku fiemaʻú koeʻuhi ke fakahoko ai ʻa ʻene ngaahi talaʻofá. Pea ʻoku fakafiefia kiate ia ke ngāueʻaki ʻa hono mālohí maʻá e faʻahinga ʻoku ʻofa kiate iá. (2 Kalonikali 16:9) Ko e ngaahi tafaʻaki fakaʻofoʻofa ko eni ʻo e ʻulungāanga ʻo Sihová ʻoku ʻikai ʻiloʻi ia ʻe he faʻahinga ko ia ʻoku ʻikai te nau ʻiloʻi ʻa hono huafá.
ʻOku hā mahino ko e huafa Sihová ʻoku totonu ke ʻi he Tohi Tapú ia. Ko hono ʻiloʻi ʻa hono ʻuhingá pea ngāueʻaki tauʻatāina ia ʻi heʻetau lotú ʻa e tokoni mālohi ʻi he ʻunuʻunu ʻo ofi ange ki heʻetau Tamai fakahēvani ko Sihová.a
a Ki ha fakamatala lahi ange ki he huafa ʻo e ʻOtuá, ko hono ʻuhingá, mo e ngaahi ʻuhinga ʻoku totonu ke ngāueʻaki ai ʻi he lotú, sio ki he polosiua The Divine Name That Will Endure Forever, ko e pulusi ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová.