-
ʻUhinga ʻOku ʻIkai Ngāueʻaki Ai ʻe he Kau Kalisitiane Moʻoní ʻa e Kolosí ʻi he LotúKo e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú?
-
-
tauhi ʻaitolí. (Ekisoto 20:4, 5; 1 Kolinito 10:14) Ko ia ai, ʻoku ʻikai ke ngāueʻaki, ʻi ha ʻuhinga lelei ʻaupito, ʻe he kau Kalisitiane moʻoní ʻa e kolosí ʻi he lotú.a
-
-
Ko e Kai Efiafi ʻa e ʻEikí—Ko ha Kātoanga ʻOku Fakalāngilangiʻi Ai ʻa e ʻOtuáKo e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú?
-
-
ʻAPENITIKI
Ko e Kai Efiafi ʻa e ʻEikí—Ko ha Kātoanga ʻOku Fakalāngilangiʻi Ai ʻa e ʻOtuá
ʻOKU fekauʻi ʻa e kau Kalisitiané ke nau kātoangaʻi ʻa e Fakamanatu ʻo e pekia ʻa Kalaisí. Ko e kātoangá ni ʻoku toe ui ia ko e ‘ʻOhomohe [pe kai efiafi] ʻa e ʻEikí.’ (1 Kolinito 11:20) Ko e hā ʻoku mātuʻaki mahuʻinga fekauʻaki mo iá? Ko ʻafē pea ʻoku totonu ke anga-fēfē ʻa hono kātoangaʻí?
Naʻe fokotuʻu ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e kātoangá ni ʻi he pō ʻo e Pāsova faka-Siú ʻi he 33 T.S. Ko e Pāsová ko ha kātoanga ia naʻe fai tuʻo taha pē he taʻu, ʻi he ʻaho hono 14 ʻo e māhina faka-Siu ko Nīsaní. Ke fikaʻi ʻa e ʻaho ko iá, ʻoku hā mahino naʻe tatali ʻa e kau Siú ki he ʻekunoti ʻi he faʻahitaʻu failaú. Ko e ʻaho eni ʻa ia ʻoku fakafuofua ai ki he houa ʻe 12 ʻa e maama ʻo e ʻahó mo e houa ʻe 12 fakapoʻuli. Ko e ʻuluaki māhina foʻou ʻoku lava ke vakai ki ai ʻoku ofi taha ki he ʻekunoti ʻi he faʻahitaʻu failaú naʻe fakaʻilongaʻi ai ʻa e kamataʻanga ʻo Nīsaní. Naʻe kamata leva ʻa e Pāsová ʻi he ʻaho ʻe 13 ki mui aí.
Naʻe kātoangaʻi ʻe Sīsū ʻa e Pāsová fakataha mo ʻene kau ʻapositoló, naʻá ne fakaʻatā ke mavahe ʻa Siutasi ʻIsikaliote, peá ne toki fokotuʻu leva ʻa e Kai Efiafi ʻa e ʻEikí. Naʻe fetongi ʻe he kai ko ení ʻa e Pāsova faka-Siú pea ko ia ai, ʻoku totonu ke kātoangaʻi tuʻo taha pē ia ʻi he taʻu.
ʻOku fakamatala ʻa e Kōsipeli ʻa Mātiú: “Naʻe toʻo ʻe Sisu ha foʻi ma, ʻo ne tapuaki ia, mo ne pakipaki ʻo tufaki ki he kau ako, ʻo ne pehe, Toʻo ʻo kai; ko hoku sino ʻeni. Naʻa ne toʻo foki ha ipu, mo ne fakafetaʻi, ʻo ne ʻange kiate kinautolu, mo ne pehe, Mou inu kotoa pe mei ai; he ko hoku toto ʻeni ko e toto fuakava, ʻa ia ʻoku lilingi koeʻuhi ko e tokolahi ke lava ai ʻa e fakamolemole angahala.”—Mātiu 26:26-28.
ʻOku tui ʻa e niʻihi naʻe liliu ʻe Sīsū ʻa e maá ki hono kakano moʻoní pea ko e uainé ki hono totó. Kae kehe, naʻe kei kakato pē ʻa e sino fakakakano ia ʻo Sīsuú ʻi he taimi naʻá ne foaki ai ʻa e mā ko ení. Naʻe kai moʻoni ʻe he kau ʻapositolo ʻa Sīsuú ʻa hono kakanó tonu pea inu ʻa hono totó? ʻIkai, he ʻe hoko ia ko e kai-tangata mo hano maumauʻi ʻo e lao ʻa e ʻOtuá. (Senesi 9:3, 4; Livitiko 17:10) Fakatatau ki he Luke 22:20, naʻe pehē ai ʻe Sīsū: “Ko e ipu ni ko e fuakava foʻou ia ʻoku faiʻaki hoku toto, ʻa ia ʻoku lilingi koeʻuhi ko kimoutolu.” Naʻe hoko moʻoni ʻa e ipu ko iá “ko e fuakava foʻou”? Heʻikai malava ia, koeʻuhí ko e fuakavá ko ha felotoi ia, ʻo ʻikai ko ha meʻa ʻoku lava ke ala ki ai.
Ko ia ai, ko e maá mo e uainé fakatouʻosi ko ha ongo fakaʻilonga pē. ʻOku fakaʻilongaʻi ʻe he maá ʻa e sino haohaoa ʻo Kalaisí. Naʻe ngāueʻaki ʻe Sīsū ha foʻi mā naʻe toe mei he kai Pāsová. Ko e maá naʻe ngaohi ia ʻo ʻikai ha lēvani, pe ʻīsite. (Ekisoto 12:8) ʻOku faʻa ngāueʻaki ʻe he Tohi Tapú ʻa e lēvaní ko ha fakaʻilonga ia ʻo e angahala pe ʻauʻauha. Ko ia ai, ʻoku fakafofongaʻi ʻe he maá ʻa e sino haohaoa ʻa ia naʻe feilaulauʻi ʻe Sīsuú. Naʻe ʻatā ia mei he angahalá.—Mātiu 16:11, 12; 1 Kolinito 5:6, 7; 1 Pita 2:22; 1 Sione 2:1, 2.
ʻOku fakafofongaʻi ʻe he uaine kulokulá ʻa e toto ʻo Sīsuú. Ko e toto ko iá naʻá ne ʻai ke fakalao ʻa e fuakava foʻoú. Naʻe pehē ʻe Sīsū ko hono totó naʻe lilingi ia ko e “fakamolemole angahala.” ʻOku lava ai ke hoko ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ʻo maʻa ʻi he vakai mai ʻa e ʻOtuá pea ʻe lava ke nau hū ai ki ha fuakava foʻou mo Sihova. (Hepelu 9:14; 10:16, 17) Ko e fuakava, pe konituleki ko ení, ʻoku ʻai ai ʻo malava ʻa e kau Kalisitiane faitōnunga ʻe toko 144,000 ke nau ō ki hēvani. Te nau ngāue ai ko e ngaahi tuʻi mo e kau taulaʻeiki ki hono tāpuakiʻi ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá.—Senesi 22:18; Selemaia 31:31-33; 1 Pita 2:9; Fakahā 5:9, 10; 14:1-3.
Ko hai ʻoku totonu ke maʻu ʻinasi ʻi he mā mo e uaine ko eni ʻi he Fakamanatú? Ko hono totonú, ko e faʻahinga pē ʻi he fuakava foʻoú—ʻa ia, ko e faʻahinga ko ē ʻoku nau maʻu ʻa e ʻamanaki ʻo e ʻalu ki hēvaní—ʻoku totonu ke nau maʻu ʻinasi ʻi he maá pea mo e uainé. ʻOku fakatuipauʻi ʻe he laumālie māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá ki he faʻahinga peheé kuo fili kinautolu ke nau hoko ko e ngaahi tuʻi fakahēvani. (Loma 8:16) ʻOku nau toe ʻi he fuakava ʻo e Puleʻangá ai fakataha mo Sīsū.—Luke 22:29.
Fēfē ʻa e faʻahinga ko ia ʻoku nau maʻu ʻa e ʻamanaki ʻo e moʻui taʻengata ʻi Palataisi ʻi he māmaní? ʻOku nau talangofua ki he fekau ʻa Sīsuú pea maʻu ʻa e Kai Efiafi ʻa e ʻEikí, ka ʻoku nau haʻu ko e kau mamata anga-fakaʻapaʻapa kinautolu, ʻo ʻikai ko e kau maʻu ʻinasi. Tuʻo taha he taʻu ʻi he hili e tō ʻa e laʻaá ʻi Nīsani 14, ʻoku kātoangaʻi ai ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻa e Kai Efiafi ʻa e ʻEikí. Neongo ko e lau afe siʻi pē ʻi māmani lahi ʻoku nau taukaveʻi ʻoku nau maʻu ʻa e ʻamanaki fakahēvaní, ko e kātoangá ni ʻoku mahuʻinga ia ki he kau Kalisitiane kotoa pē. Ko ha taimi ia ʻe lava ke fakakaukauloto atu ai ʻa e tokotaha kotoa ki he ʻofa māʻolunga ʻa Sihova ko e ʻOtuá pea mo Sīsū Kalaisí.—Sione 3:16.
-
-
ʻOku Maʻu ʻe he Faʻahinga ʻo e Tangatá ha Laumālie Taʻefaʻamate?Ko e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú?
-
-
ʻAPENITIKI
ʻOku Maʻu ʻe he Faʻahinga ʻo e Tangatá ha Laumālie Taʻefaʻamate?
ʻOKU tui ʻa e tokolahi ʻoku ʻi ai ʻa e meʻa taʻehāmai mo taʻefaʻamate ʻi loto ʻiate kitautolu. ʻOku nau fakakaukau ʻo pehē ʻi he maté ʻoku mavahe ai ʻa e konga taʻehāmai ko eni ʻo ha tangatá mei he sinó ʻo moʻui hokohoko atu. Koeʻuhi ko e tuí ni ʻoku mātuʻaki mafolalahia, ʻoku ʻohovale ʻa e tokolahi ʻi he ʻiloʻi ʻoku ʻikai ʻaupito ko e meʻa ia ʻoku akoʻi ʻe he Tohi Tapú. Ko e hā leva ʻoku hoko kiate kitautolu ʻi he maté ʻo fakatatau ki he Folofola ʻa e ʻOtuá?
KO E ONGO FOʻI LEA NEʹPHESH MO E PSY·KHEʹ ʻI HONO NGĀUEʻAKI ʻI HE TOHI TAPÚ
ʻOkú ke manatuʻi nai ko e Tohi Tapú naʻe muʻaki hiki tefito ia ʻi he lea faka-Hepeluú mo e faka-Kalisí. Naʻe ngāueʻaki ai ʻe he kau hiki Tohi Tapú ʻa e foʻi lea faka-Hepelū ko e neʹphesh pe ko e foʻi lea faka-Kalisi ko e psy·kheʹ. ʻI he ngaahi Tohi Tapu faka-Tongá ko e neʹphesh mo e psy·kheʹ ʻoku liliuʻaki kinaua ʻa e ngaahi foʻi lea hangē ko e “tangata,” “tokotaha,” “kakai,” “koe,” “meʻa,” “moʻui” mo e “laumālie.” Ko e New World Translation ʻoku liliu hokohoko ai kinaua ko e “soulu.” Ko e neʹphesh mo e psy·kheʹ ʻi hona ngaahi tuʻunga kehekehé, ʻoku ʻasi ʻo laka hake ia ʻi he tuʻo 800 ʻi he Tohi Tapú, pea ʻokú na ʻuhinga tefitó ki he (1) kakai, (2) fanga manu, pe (3) ko e moʻui ʻa ia ʻoku maʻu ʻe ha
-