LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w04 5/15 p. 4-7
  • ʻE Lava Ke Ke Fakafiefiaʻi ʻa e ʻOtuá

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ʻE Lava Ke Ke Fakafiefiaʻi ʻa e ʻOtuá
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2004
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Founga ʻe Lava Ke Tau Fakafiefiaʻi Ai ʻa e Loto ʻo e ʻOtuá
  • ʻOua ʻe ʻAi ke Ongoʻi Mamahi ʻa e ʻOtuá
  • Kumi ki he Hōifua ʻa e ʻOtuá
  • Moʻui ʻi he Tui ki he Ngaahi Talaʻofa ʻa e ʻOtuá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
  • Falala kia Sihova ke Ne Fakahoko ʻEne Taumuʻá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1994
  • Ko e ʻOtuá–⁠Ko Hai Ia?
    Te Ke Malava ʻo Moʻui Taʻengata he Palataisi ʻi he Māmaní
  • Ko Hai ʻa e ʻOtua Moʻoní?
    ʻIlo ʻA Ia ʻOku Taki Atu ki he Moʻui Taʻengatá
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2004
w04 5/15 p. 4-7

ʻE Lava Ke Ke Fakafiefiaʻi ʻa e ʻOtuá

ʻE LAVA ke tau ueʻi moʻoni ʻa e anga ʻo e ongoʻi ʻa e ʻOtuá? ʻOku maʻu ʻe he ʻOtuá ha malava ke fiefia? Ko e fakamatalaʻi ʻe he tikisinale ʻe taha ʻa e foʻi lea “ʻOtuá” ko e “tuʻunga moʻoni taupotu pe mamaʻo taha.” Fēfē kapau ko e tuʻunga moʻoni fakaofo ko iá ko ha foʻi mālohi pē? ʻE lava ke tau ʻamanekina ʻe fiefia ha mālohi taʻefakatāutaha? ʻIkai ʻaupito. Ko ia ai, fakakaukau angé ki he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú fekauʻaki mo e ʻOtuá.

“Ko e ʻOtua ko e laumālie,” ko e lea ia ʻa Sīsū Kalaisí. (Sione 4:24) Ko ha laumālie ko e faʻunga moʻui ia ʻoku kehe mei he tangatá. Neongo ʻene taʻehāmai ki he mata fakaetangatá, ko e laumālié ʻoku ʻi ai hono sino​—ko “ha sino fakalaumalie.” (1 Kolinito 15:44; Sione 1:​18) ʻI hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi lea fakaefakatātaá, ʻoku aʻu ʻo lau ai ʻa e Tohi Tapú fekauʻaki mo e ʻOtuá ʻokú ne maʻu ha mata, telinga, nima, mo e hā fua.a ʻOku toe ʻi ai ha huafa ʻo e ʻOtuá—ko e Sihova. (Sāme 83:18) Ko e ʻOtua leva ʻo e Tohi Tapú, ko ha tokotaha laumālie. (Hepelu 9:​24) “Koia ia ʻa e ʻOtua Moʻui, pea ko e Tuʻi Taʻengata.”—Selemaia 10:10.

ʻI he tuʻunga ko e tokotaha moʻui moʻoní, ʻoku malava ʻa Sihova ke fakakaukau mo ngāue. ʻOkú ne fakahāhā ʻa e ngaahi ʻulungāanga mo e ngaahi ongoʻi, saiʻia mo e fehiʻa. Ko hono moʻoní, ʻoku fonu ʻa e Tohi Tapú ʻi he ngaahi kupuʻi lea ʻoku fakaeʻa ai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku fakahōifua pe taʻefakahōifua kiate ia. Lolotonga ko e ngaahi ʻotua mo e ngaahi ʻaitoli ngaohi ʻe he tangatá ʻoku tapua atu pē mei ai ʻa e ngaahi anga pe ʻulungāanga ʻo honau kau faʻu fakaetangatá, ko e ʻOtua māfimafi-aoniú ʻa Sihova, ʻa e Tupuʻanga ʻo e ngaahi ongo naʻá ne fokotuʻu ʻi he tangatá.​—Senesi 1:​27; Aisea 44:​7-​11.

Ko Sihová ʻoku ʻikai ha veiveiua ko e ‘ʻOtua fiefia.’ (1 Timote 1:​11, NW) ʻOku ʻikai ngata pē ʻi heʻene fiefia ʻi heʻene ngaahi ngāue fakatupú ka ʻokú ne fiefia ʻi hono fakahoko ʻa ʻene taumuʻá. Fakafou he palōfita ko ʻAiseá, ʻoku talaki ʻe Sihova: “Ko e meʻa kotoa ʻoku ou loto ki ai, te u fai . . . naʻe ʻikai te u lea pe, ka ʻoku [ou] fakahoko foki; naʻa ku teu, pea u fai foki.” (Aisea 46:​9-11) Naʻe hiva ʻa e tokotaha-tohi-sāmé: “Ke fiefia ʻa Sihova ʻi he ngaahi ngaue aʻana.” (Sāme 104:31) Ka ʻoku toe ʻi ai ha matavai ʻe taha ʻo e fiefiá ki he ʻOtuá. ʻOkú ne folofola: “Tama, ke ke hoko ko e poto, kae fiefia hoku loto.” (Palovepi 27:11) Fakakaukau atu ki he ʻuhinga ʻo e meʻa ko iá—ʻe lava ke tau ʻai ʻa e ʻOtuá ke fiefia!

Founga ʻe Lava Ke Tau Fakafiefiaʻi Ai ʻa e Loto ʻo e ʻOtuá

Fakakaukau atu ki he anga hono fakafiefiaʻi ʻe he ʻuluʻi fāmili ko Noá ʻa e loto ʻo Sihová. Ko Noá “naʻe ʻilo ki ai ha hoifua ʻi he finangalo ʻo Sihova” koeʻuhi “naʻa ne haohaoa pe ʻi he ngahi toʻutangata naʻe feʻunga mo ia.” ʻI he kehe ʻaupito mei he kakai fulikivanu ʻo e taimi ko iá, ko e tui mo e talangofua ʻa Noá naʻe mātuʻaki fakahōifua ki he ʻOtuá ʻo lava ai ke pehē “naʻe takaua ʻa Noa mo e ʻOtua.” (Senesi 6:​6, 8, 9, 22) “Koe tui a Noa, . . . nae manavahe ai ia, bea ne faʻu ae vaka ke fakamoui ai hono fale.” (Hepelu 11:​7, PM) Naʻe hōifua ʻa Sihova kia Noa pea tāpuakiʻi ia mo hono fāmilí ʻaki ʻa e hao atu ʻi he vahaʻa taimi taʻemanonga ʻi he hisitōlia ʻo e tangatá.

Ko e pēteliake ko ʻĒpalahamé naʻá ne toe maʻu foki ha ʻilo lahi ki he ngaahi ongoʻi ʻa Sihová. Ko ʻene ʻilo tefito ki he fakakaukau ʻa e ʻOtuá naʻe hā mahino ia ʻi he taimi naʻe fakahaaʻi ai ʻe Sihova kiate ia ʻe fakaʻauha ʻa Sōtoma mo Komola koeʻuhi ko ʻenau fakalieliá. Naʻe ʻiloʻi feʻunga ʻe ʻĒpalahame ʻa Sihova ʻo ne fakaʻosiʻaki naʻe ʻikai ala fakakaukau atu ʻe tāmateʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e tangata māʻoniʻoní fakataha mo e tokotaha angahalá. (Senesi 18:​17-​33) ʻI he ngaahi taʻu ki muí, ʻi he talangofua ki he fakahinohino ʻa e ʻOtuá, naʻe hanga ai ʻe ʻĒpalahame ʻo ‘feilaulau ʻaki ʻa Aisake,’ he “naʻa ne pehe, Naʻa mo e pekia, ka ʻoku mafai ʻe he ʻOtua ke fokotuʻu mei ai.” (Hepelu 11:​17-19; Senesi 22:​1-18) Naʻe mātuʻaki ongongofua ʻa ʻĒpalahame ki he ngaahi ongoʻi ʻa e ʻOtuá pea fakahāhā ʻa e tui mālohi mo e talangofua ʻa ia naʻe “ui ia ko e Takanga ʻo e ʻOtua.”—Semisi 2:23.

Ko e toe tangata ʻe taha naʻe feinga ke ne fakafiefiaʻi ʻa e loto ʻo e ʻOtuá ko Tuʻi Tēvita ʻo ʻIsileli ʻi he kuonga muʻá. ʻI he fekauʻaki mo iá, naʻe folofola ʻa Sihova: “Kuo u toki ʻilo ʻa Tevita ko e foha ʻo Sese, ko e tangata ia ʻoku ʻao mo hoku loto, ko e taha ia te ne fai ʻeku ngaahi tuʻutuʻuni kotoa pe.” (Ngāue 13:22) Ki muʻa ke fehangahangai mo e saiāniti ko Kolaiaté, naʻe falala kakato ʻa Tēvita ki he ʻOtuá ʻo ne tala ange kia Tuʻi Saula ʻo ʻIsilelí: “Ko Sihova naʻa ne hamusi au mei he pesipesi ʻo e laione mo e pesipesi ʻo e pea, ko ia ia te ne hamusi au mei he nima ʻo e Filisitia ko eni.” Naʻe tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻa e falala ʻa Tēvita kiate Iá, ʻo ne ʻai ke malava ʻa Tēvita ʻo tāmateʻi ʻa Kolaiate. (1 Samiuela 17:​37, 45-54) Naʻe fiemaʻu ʻe Tēvita ke ʻikai ngata pē ʻi heʻene ngaahi ngāué kae pehē foki ‘ke hoko lelei ki he ʻao ʻo Sihová ʻa e ngaahi lea ʻa hono ngutú, mo e fakakaukau ʻa hono lotó.’—Sāme 19:14.

Fēfē kitautolu? ʻE lava fēfē ke tau fakahōifuaʻi ʻa Sihova? Ko ʻetau ongongofua lahi ange ki he ngaahi ongoʻi ʻa e ʻOtuá, ko e lahi ange ia ʻetau hoko ʻo lāuʻilo ki he meʻa ʻe lava ke tau fai ke fakafiefiaʻi ai ʻa e loto ʻo Sihová. ʻI heʻetau lau leva ʻa e Tohi Tapú, ʻoku mātuʻaki fiemaʻu ke tau fai ʻa e feinga ke ako fekauʻaki mo e ngaahi ongoʻi ʻa e ʻOtuá koeʻuhi ke tau ‘fakafonu kitautolu aki ae ilo ki hono finagaló i he boto kotoabe moe ilo fakalaumalie; Bea ke tau aeva o tāu moe Eikí o fakafiemalieʻi ia i he mea kotoabe.’ (Kolose 1:​9, 10, PM) Ko e ʻiló, ʻi he tafaʻaki ʻe tahá, ʻokú ne tokoniʻi kitautolu ke langa hake ʻa e tuí. ʻOku mātuʻaki mahuʻinga eni koeʻuhí “ʻo ka taʻekau ʻa e tui, ʻoku ʻikai momoʻi lava haʻate fakahōifua [ʻa e ʻOtuá].” (Hepelu 11:6) ʻIo, ʻi he feinga ke langa hake ʻa e tui mālohí pea ʻi hono ʻomai ʻetau moʻuí ke fehoanaki mo e finangalo ʻo Sihová, ʻe lava ke tau fakafiefiaʻi ai ʻa hono lotó. ʻI he taimi tatau, kuo pau ke tau tokanga ke ʻoua ʻe ʻai ke ongoʻi mamahi ʻa e loto ʻo Sihová.

ʻOua ʻe ʻAi ke Ongoʻi Mamahi ʻa e ʻOtuá

Ko ha fakatātā ʻo e founga ʻe lava ke mamahi ai ʻa e ngaahi ongoʻi ʻa Sihová ʻoku maʻu ia ʻi he talanoa fekauʻaki mo e ngaahi ʻaho ʻo Noá. ʻI he taimi ko iá, naʻe “opeope ʻi he fonua ʻa e fakamalohi. Pea naʻe ʻafio ʻa e ʻOtua ki mamani, pea ta kuo kaʻanga; he kuo fakakaʻanga ʻe he kakano kotoa pe hono ʻalunga ʻi mamani.” Naʻe anga-fēfē ʻa e ongoʻi ʻa e ʻOtuá ʻi heʻene vakai hifo ki he fakalieliá mo e fakamālohí? “Naʻe [ongoʻi] fakatomala ʻa Sihova ʻi heʻene ngaohi ʻa e tangata ʻi mamani,” ko e lau ia ʻa e Tohi Tapú, “ʻo ne fakamamahi ʻi hono finangalo.” (Senesi 6:​5, 6, 11, 12) Naʻe ongoʻi fakatomala ʻa e ʻOtuá ʻi he hoko ko ia ʻa e ʻulungāanga ʻo e tangatá ʻo kovi ʻaupito ʻo hoko ai ha liliu ʻi heʻene fakakaukaú fekauʻaki mo e toʻutangata fulikivanu ki muʻa ʻi he Lōmakí. Koeʻuhi ko e ʻikai te ne hōifua ʻi heʻenau fulikivanú, naʻe mafuli ai ʻa e ʻOtuá mei he tuʻunga fakakaukau ko e Tokotaha-Fakatupu ʻo e tangatá ʻo hoko ko ha tokotaha fakaʻauha ʻo kinautolu.

Naʻe toe ongoʻi mamahi ʻa Sihova ʻi he taimi naʻe tukunoaʻi hokohoko ai ʻe hono kakaí tonu, ko e puleʻanga motuʻa ʻo ʻIsilelí, ʻa ʻene ngaahi ongoʻí mo ʻene tataki ʻofá. Naʻe tangilāulau ʻa e tokotaha-tohi-sāmé: “Nae liuga fiha e nau fakahouhau kiate ia i he toafa, bea fakamamahiʻi ia i he botu lala! Io, naa nau foki kimui bea ahiahiʻi ae Otua, o nau hūhūmamaʻi ae Toko Taha Maonioni o Isileli.” Neongo ia, “nae fonu ia i he aloofa, o ne fakamolemole e nau hia, bea nae ikai fakaauha akinautolu: io, nae liuga lahi ene fakaafe hono houhau.” (Sāme 78:​38-41, PM) Neongo naʻe faingataʻaʻia ai ʻi he tuʻunga totonu ʻa e kau ʻIsileli angatuʻú ʻi he ngaahi nunuʻa ʻo ʻenau angahalá tonu, ʻoku tala mai ʻe he Tohi Tapú kia kitautolu “ʻi he mamahi kotoa naʻe hoko kiate kinautolu naʻe hoko ha mamahi ki [he ʻOtuá].”—Aisea 63:9.

ʻI he taʻetokanga fekauʻaki mo e fakamoʻoni feʻunga ʻo e ongoʻi fakaalaala ʻa e ʻOtuá kia kinautolú, ko e kakai ʻIsilelí “naʻa nau lumaʻi ai pe ʻa e kau talafekau ʻa Elohimi, ʻo nau fakasikakaʻi ʻene ngaahi lea, ʻo nau manukiʻi ai pe ʻene kau palofita; kae faifai pea hake ʻa e houhau ʻa Sihova ki hono kakai, ʻo ʻikai toe felave ha meʻa ki ai.” (2 Kalonikali 36:16) Faifai atu pē, ko ʻenau sīpinga angatuʻu kia kekevá naʻe “fakamamahi ki hono Laumalie Maonioni” ʻo aʻu ki ha tuʻunga ne mole ai meia kinautolu ʻa e hōifua ʻa Sihová. (Aisea 63:10) Ko e olá? Naʻe toʻo ʻi he tuʻunga totonu ʻe he ʻOtuá ʻa ʻene maluʻí, pea naʻe tō ai ʻa e mala kia kinautolu ʻi he taimi naʻe ikunaʻi ai ʻe he kau Pāpiloné ʻa Siuta pea fakaʻauha ʻa Selusalemá. (2 Kalonikali 36:​17-​21) He meʻa fakamamahi moʻoni ē ko e taimi ʻoku fili ai ʻa e kakaí ke nau tuli ki ha ʻalunga moʻui angahalaʻia ʻa ia ʻoku fakatupu houhau pea fakalotomamahi ki honau Tokotaha-Fakatupú!

ʻOku ʻomai ʻe he Tohi Tapú kia kitautolu ʻa e fakamoʻoni ʻoku mamahi lahi ʻa e ʻOtuá ʻi he ʻulungāanga taʻemāʻoniʻoní. (Sāme 78:41) Ko e ngaahi meʻa ʻoku fakatupu houhau—naʻa mo fakalielia—ki he ʻOtuá ʻoku kau ai ʻa e hīkisiá, loí, fakapoó, tōʻonga faimaná, vavaló, lotu ki he fanga kuí, ngaahi ʻulungāanga tākatuʻú, fakasōtomá, taʻeangatonu ʻi he nofo malí, hia fakamalaʻiá mo e lōmekina ʻo e masivá.​—Livitiko 18:​9-​29; 19:29; Teutalonome 18:​9-​12; Palovepi 6:​16-​19; Selemaia 7:​5-7; Malakai 2:​14-​16.

ʻOku anga-fēfē ʻa e ongoʻi ʻa Sihova fekauʻaki mo e tauhi ʻaitolí? ʻOku pehē ʻe he Ekisoto 20:​4, 5: “ʻOua te ke ngaohi maʻau ha tamapua, pe ha momoʻi fakatātā ʻo ha meʻa ʻo e langi ʻi ʻolunga na, pe ʻo mamani ʻi lalo ni, pe ʻo e tahi ʻi lolofonua. ʻOua te ke hū ki ai, pea ʻoua te ke tauhi ki ai.” Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí he ko e ʻaitolí “ko e meʻa fakalielia ia kia Sihova.” (Teutalonome 7:​25, 26) Naʻe fakatokanga ʻa e ʻapositolo ko Sioné: “Siʻi fanau, taʻofi kimoutolu mei he tauhi aitoli.” (1 Sione 5:21) Pea naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Paulá: “Siʻoku ʻofaʻanga, mou hola mei he tauhi-aitoli.”—1 Kolinito 10:14.

Kumi ki he Hōifua ʻa e ʻOtuá

Ko e ʻOtuá ‘ʻoku talanoa fafale mo ia ʻa e kau angatonú.’ Ko e faʻahinga ʻoku ‘totonu ho nau halá oku fiemalie ia iate kinautolu.’ (Palovepi 3:32; 11:​20, PM) ʻI hono kehé, ko e faʻahinga ʻoku nau kīvoi ʻi hono fakahouhauʻi ʻa e ʻOtuá ʻaki hono tukunoaʻi pe fakafepakiʻi fefeka ʻa ʻene ngaahi ongoʻi māʻoniʻoní te nau hoko vave ʻo maʻu ʻa e nunuʻa ʻo e taʻefakahōifua kiate iá. (2 Tesalonaika 1:​6-​10) Ko e moʻoni, ʻe vavé ni ke ne fakangata ʻa e fulikivanu kotoa ʻoku mātuʻaki mafolalahia he ʻaho ní.​—Sāme 37:​9-​11; Sefanaia 2:​2, 3.

Kae kehe, ʻoku fakahaaʻi māʻalaʻala ʻe he Tohi Tapú, ko Sihová ʻoku “ʻikai te ne finangalo ke ʻauha ha taha, ka ke aʻusia ʻa e fakatomala ʻe he kakai kotoa pe.” (2 Pita 3:9) ʻE lelei lahi ange kiate ia ke ne fakahāhā ʻa ʻene ʻofa ki he kakai māʻoniʻoni ʻoku ʻofa kiate iá ʻi haʻane fakahāhā ʻa e taʻehōifua ki he faʻahinga ʻoku nau fili ke ʻikai liliú. ʻOku maʻu ʻe Sihova ʻa e fiefia, “ikai . . . i he mate ae agahala; ka i he tafoki ae agahala mei hono hala ke ne moui.”—Isikeli 33:​11, PM.

Ko ia ai, ʻoku ʻikai fiemaʻu ke hoko ha taha ko e tāketi ia ʻo e houhau ʻa Sihová. “ʻOku ʻofa uʻuuʻu ʻa e ʻEiki, mo ʻofangofua.” (Semisi 5:11) ʻI he falala kakato ki he ngaahi ongoʻi ʻa e ʻOtuá, ʻe lava ke ke ‘li atu a hono kotoa ʻo hoʻo lotomoʻuá ki he ʻEne ʻAfió; he ʻokú ne mamahiʻi koe.’ (1 Pita 5:7) Fakapapauʻi ko e faʻahinga ʻoku nau ʻai ke fiefia ʻa e loto ʻo e ʻOtuá ʻoku nau maʻu ʻa e ʻamanaki fakaofo ko hono maʻu ʻa ʻene hōifuá mo e kaumeʻá. Ko ia ai, ʻoku fakavavevave ange he taimí ni ʻi ha toe taimi ki muʻa ke “sivi ʻo ʻilo, pe ko e ha ʻa e meʻa ʻe hoifua ai ʻa e ʻEiki.”—Efeso 5:10.

He fakaofo ē ko e ʻOtuá ʻi heʻene ʻofa maʻataʻataá kuó ne fakaeʻa ʻa hono ngaahi ʻulungāanga mo e ongoʻi lāngilangiʻiá! Pea ʻoku ʻi ho mafaí ke fakafiefiaʻi ʻa hono lotó. Kapau ʻokú ke holi ke fai ia, ʻoku mau naʻinaʻi atu ke ke fetuʻutaki mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻi ho feituʻú. Te nau fiefia ke fakahaaʻi kiate koe ʻa e meʻa kuo nau ʻilo ʻoku ʻaonga mo ala maʻu ʻi heʻenau feinga ke fakahōifuaʻi ʻa e ʻOtuá.

[Fakamatala ʻi lalo]

a Sio ki he puha ʻoku fakakaveinga “Ko e Hā ʻOku Fakamatalaʻi Ai ʻe he Tohi Tapú ʻa e ʻOtuá ʻi he Ngaahi Kupuʻi Lea Fakaetangatá?”

[Puha ʻi he peesi 7]

Ko e Hā ʻOku Fakamatalaʻi Ai ʻe he Tohi Tapú ʻa e ʻOtuá ʻi he Ngaahi Kupuʻi Lea Fakaetangatá?

Koeʻuhí “ko e ʻOtua ko e laumālie,” ʻoku ʻikai lava ke tau sio kiate ia ʻaki hotau mata fakamatelié. (Sione 4:24) Ko ia ʻoku ngāueʻaki ai ʻe he Tohi Tapú ʻa e ngaahi lea fakatātā, hangē ko e ngaahi similií, ngaahi metafoá mo e ngaahi ʻanifolopomosimi ke tokoniʻi kitautolu ke tau mahinoʻi ʻa e māfimafi, ngeia mo e ngaahi ngāue ʻa e ʻOtuá. Ko e ʻanifolopomosimí (faka-Kalisi, “faʻunga-fakaetangatá”) ko hono ʻai ia ʻa e ngaahi ʻulungāanga fakaetangatá ki ha meʻa ʻoku ʻikai ko ha tangata. Ko ia neongo ʻoku ʻikai te tau ʻiloʻi pe ʻoku fōtunga fēfē ʻa e sino fakalaumālie ʻo e ʻOtuá, ʻoku lau ʻa e Tohi Tapú fekauʻaki mo e ʻOtuá ʻoku ʻi ai hono mata, telinga, nima, uma, louhiʻi nima, vaʻe mo ha loto.​—Senesi 8:​21; Ekisoto 3:​20; 31:18; Siope 40:9; Sāme 18:9; 34:15.

Ko e lea fakaefakamatala peheé ʻoku ʻikai ʻuhinga iá ko e sino fakalaumālie ʻo e ʻOtuá ʻokú ne maʻu ha faʻahinga kupu tatau mo ia ʻoku maʻu ʻe he sino fakaetangatá. Ko e ngaahi ʻanifolopomosimí ʻoku ʻikai fiemaʻu ke mahinoʻi ia ʻi ha tuʻunga fakahangatonu. ʻOku nau tokoniʻi pē ʻa e tangatá ke ne maʻu ha mahino lelei ange fekauʻaki mo e ʻOtuá. ʻI he ʻikai ha ngaahi lea fakaefakatātā peheé, ʻe faingataʻa, kapau ʻoku ʻikai ala lava ke mahinoʻi ʻe he tangatá ha fakamatala pē fekauʻaki mo e ʻOtuá. Kae kehe, ʻoku ʻikai ʻuhinga iá ko e ʻulungāanga ʻo Sihova ko e ʻOtuá kuo faʻu ia ʻe he tangatá. ʻOku fakahaaʻi mahino ʻe he Tohi Tapú naʻe ngaohi ʻa e tangatá ʻi he ʻīmisi ʻo e ʻOtuá—ʻikai ko e ʻOtuá ʻi he ʻīmisi ʻo e tangatá. (Senesi 1:​27) Koeʻuhi ko e kau tohi Tohi Tapú naʻe “fakamanava mei he ʻOtua,” ko ʻenau fakamatalaʻi ʻa e ʻulungāanga ʻo e ʻOtuá ko hono moʻoní ko ʻene fakamatala tonu ia ʻaʻana fekauʻaki mo hono ngaahi ʻulungāanga fakafoʻituituí—ʻa e ʻulungāanga tonu ko ia kuó ne fokotuʻu ʻi he tuʻunga kehekehe ʻi heʻene fakatupu fakaetangatá. (2 Timote 3:​16, 17) ʻI he ʻikai hoko ko e ngaahi ʻulungāanga ʻo e tangatá ʻi he ʻOtuá, ko e ngaahi ʻulungāanga moʻoni ia ʻo e ʻOtuá ʻi he tangatá.

[Fakatātā ʻi he peesi 4]

Naʻe hōifua ʻa e ʻOtuá kia Noa

[Fakatātā ʻi he peesi 5]

Naʻe ʻilo ʻa ʻĒpalahame ki he ngaahi ongoʻi ʻa e ʻOtuá

[Fakatātā ʻi he peesi 6]

Naʻe falala kakato ʻa Tēvita kia Sihova

[Fakatātā ʻi he peesi 7]

ʻI hoʻo lau ʻa e Tohi Tapú, ʻe lava ke ke ako ki he founga ke fakafiefiaʻi ai ʻa e ʻOtuá

[Maʻuʻanga ʻo e Tā ʻi he peesi 4]

Courtesy of Anglo-Australian Observatory, photograph by David Malin

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share