LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w12 9/15 p. 8-12
  • Melino ʻi he Taʻu ʻe Afe​—Pea Fakalaka Atu Ai!

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Melino ʻi he Taʻu ʻe Afe​—Pea Fakalaka Atu Ai!
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2012
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • ‘TE NAU LANGA FALE PEA TO NGOUEVAINE’
  • “KO E ULOFI MO E LAMI TE NA KAIKAI FAKATAHA”
  • “TE NE HOLOHOLO ʻA E LOʻIMATA KOTOA PĒ”
  • “KO E FAʻAHINGA KOTOA ʻI HE NGAAHI FAʻITOKA FAKAMANATÚ TE NAU . . . HŪ MAI KI TUʻA”
  • ʻE HOKO ʻA E ʻOTUÁ ʻO “TĀFATAHA ʻI HE NGAAHI MEʻA KOTOA PĒ KI HE TOKOTAHA KOTOA PĒ”
  • Ko ha Puleʻanga “E Ikai Auha o Lauikuoga”
    Lotu ki he ʻOtua Moʻoni Pē Tahá
  • Ko e Meʻa ʻe Fai ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2000
  • “Vakai! ʻOku Ou Fakafoʻou ʻa e Meʻa Kotoa Pe”
    “Vakai! ʻOku Ou Fakafoʻou ʻa e Meʻa Kotoa Pe”
  • Ko ha Puleʻanga “ʻE ʻIkai ʻAuha”
    Fāʻūtaha ʻi he Lotu ki he ʻOtua Moʻoni Pē Taha
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2012
w12 9/15 p. 8-12

Ko ha fāmili fiefia
Melino ʻi he Taʻu ʻe Afe​—Pea Fakalaka Atu Ai!

“Koeʻuhi ke hoko ʻa e ʻOtuá ʻo tāfataha ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē ki he tokotaha kotoa pē.”—1 KOL. 15:28.

ʻE LAVA KE KE FAKAMATALAʻI?

Ko e hā e ʻuhinga kia koe ʻa hono fakahoko ʻo e ngaahi konga tohi ko ení?

  • Maika 4:4

  • ʻAisea 11:6-9

  • Sione 5:28, 29

1. Ko e hā ʻa e ʻamanaki fakafiefia ʻoku fakatatali mai ki he “fuʻu kakai lahi”?

ʻE LAVA ke ke sioloto atu ki he kotoa ʻo e ngaahi meʻa lelei ʻe lava ke fai ʻe ha puleʻanga mālohi ʻi he malumalu ʻo ha tokotaha-pule faitotonu mo manavaʻofa ki hono kakaí ʻi he taʻu ʻe taha afe? ʻOku fakatatali mai ha ngaahi meʻa fakafiefia ki he “fuʻu kakai lahi” taʻefaʻalauá—ʻa e kau hao moʻui atu mei he “fuʻu mamahi lahí,” ʻa ē ʻe ʻomai ai ha fakangata ʻosi ki he fokotuʻutuʻu lolotonga ʻo e ngaahi meʻa fulikivanu ko ení.—Fkh. 7:9, 14.

2. Ko e hā kuo hokosia ʻe he tangatá lolotonga ʻa e taʻu ʻe 6,000 kuohilí?

2 Lolotonga ʻa e taʻu ʻe 6,000 ʻo e hisitōlia ʻo e tangatá, ko e fili-tauʻatāiná mo e pule-fakaekitá kuó na ʻomai ha mamahi mo e faingataʻa hulu fau ki he faʻahinga ʻo e tangatá. Naʻe fakahaaʻi fuoloa ʻi he Tohi Tapú: “Naʻe pule ai ha tangata ki he kakai ke nau kovi ai.” (Koh. 8:9) Ko e hā ʻoku tau sio ki ai he ʻaho ní? Tuku kehe ʻa e ngaahi taú mo e ngaahi angatuʻú, ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi palopalema fakatupu maumau ʻo e masiva, mahaki, fakaʻauha ʻo e ʻātakaí, liliu ʻa e ʻeá mo e meʻa lahi ange. Kuo fakatokanga mai ʻa e kau ʻōfisa fakapuleʻangá kapau heʻikai ke tau liliu ʻetau fakakaukau anga-mahení, ko e olá ʻe hoko ʻo fakatuʻutāmaki.

3. Ko e hā ʻe fakahoko mai ʻe he Pule Taʻu ʻe Afé?

3 ʻI he malumalu ʻo e Tuʻi Faka-Mīsaia ko Sīsū Kalaisi mo hono kaungāpule ʻe 144,000, ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá te ne laka ʻi he ngaahi sitepu fakalakalaka ke toʻo atu ʻa e maumau kotoa kuo fai ki he tangatá mo honau ʻapí, ʻa e palanite ko Māmaní. Ko e Pule Taʻu ʻe Afé te ne fakahoko mai ʻa e talaʻofa fakalotomāfana ʻa Sihova ko e ʻOtuá: “ʻOku ou fakatupu ha ngaahi langi foʻou mo ha fonua foʻou: pea ʻe ʻikai manatua ʻa e ʻuluaki, pea ʻe ʻikai te nau hake ʻi he loto ʻo ha taha.” (ʻAi. 65:17) Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa fakafiefia, neongo ʻoku kei taʻehāmai, ʻoku fakatatali mai kia kitautolú? ʻI he tokoni ʻa e Folofola fakaekikite ʻa e ʻOtuá, ʻai ke tau maʻu ha fakalika ʻo e ngaahi meʻa fakaofo ʻoku kei “taʻehāmaí.”—2 Kol. 4:18.

‘TE NAU LANGA FALE PEA TO NGOUEVAINE’

4. Ko e hā ʻa e ngaahi tuʻunga ʻo e nofoʻangá ʻoku fehangahangai mo e tokolahi he ʻahó ni?

4 Ko hai ʻe ʻikai saiʻia ke maʻu hano ʻapi tonu, ko ha feituʻu ʻe lava ke ne ongoʻi malu mo hao ai mo hono fāmilí? Kae kehe, ʻi he māmani ʻo e ʻaho ní, ko hono maʻu ha nofoʻanga feʻungá ko ha palopalema lahi. Ko e kakaí ʻoku nau fakaʻefihi ʻi he ngaahi kolo ʻefiʻefi. Ko e tokolahi kuo pau ke nau fāinga mo e nofo ʻi he fanga kiʻi fakapalepale fakataimi ʻi he fanga kiʻi kolo masivesiva pea mo e ngaahi feituʻu ʻikai siaʻa. Ko hono maʻu hanau fale tonú ʻoku kei hoko pē ia ko ha misi kia kinautolu.

5, 6. (a) Ko e ʻAisea 65:21 mo e Maika 4:4 ʻe fakahoko ai ʻa e hā? (e) ʻE lava fēfē ke tau maʻu ʻa e tāpuaki ko iá?

5 ʻI he malumalu ʻo e pule ʻa e Puleʻangá, ko e holi ʻa e tokotaha kotoa pē ke maʻu hano fale tonú ʻe fakahoko ia, he naʻe kikiteʻi ia fakafou ʻia ʻAisea: “Te nau langa fale, ʻo nofo ai; pea te nau to ngouevaine, pea kai hono fua.” (ʻAi. 65:21) Neongo ia, ko hono maʻu hanau ʻapi tonú ʻoku ʻikai ko e ʻamanakí pē ia. Kae kehe, ko e niʻihi he ʻahó ni ʻoku nau nofo ʻi hanau ʻapi tonu, ko ha niʻihi naʻa mo e ʻi ha fuʻu fale lahi pe ʻi ha konga ʻapi lahi. Ka ʻoku ʻi ai ʻa e hohaʻa maʻu pē naʻa mole ʻa e ʻapí fakafou ʻi he ngaahi liliu fakapaʻanga pe ko e hū ki ai ha kau kaihaʻa hae fale—pe ko e toe kovi ange. He kehe ē ko e ngaahi meʻa kotoa ka hokó ʻi he malumalu ʻo e pule ʻa e Puleʻangá! Naʻe tohi ʻa e palōfita ko Maiká: “Te nau nofo taki taha ʻi hono lolo vaine, pea ʻi hono lolo fiki; ʻo ʻikai mafakahohaʻa kinautolu ʻe ha taha.”—Mai. 4:4.

6 ʻI hono manatuʻi ʻa e ʻamanaki fakafiefia ko iá, ko e hā ʻoku totonu ke tau faí? Ko hono moʻoní, ko e kotoa ʻo kitautolú ʻoku tau fiemaʻu ke maʻu ha nofoʻanga feʻunga. Ka neongo ia, ʻi he ʻikai feinga mālohi ke maʻu he taimí ni ʻa e fale ko ia ʻokú te misi ki aí—ʻo mātuʻaki tā moʻua lahi nai ai—ʻikai ʻe fakapotopoto kia kitautolu ke tokanga lahi ki he talaʻofa ʻa Sihová? Manatuʻi ʻa e meʻa naʻe leaʻaki ʻe Sīsuú tonu: “Ko e fanga fōkisí ʻoku ʻi ai honau ngaahi ʻana pea ko e fanga manupuna ʻo e langí ʻoku ʻi ai honau ngaahi pununga, ka ko e Foha ʻo e tangatá ʻoku ʻikai ha potu ke ʻolunga ki ai hono ʻulú.” (Luke 9:58) Naʻe maʻu ʻe Sīsū ʻa e malava pea mo e mālohi ke langa pe maʻu ʻa e fale lelei taha ʻe malava ke maʻu ʻe ha taha. Ko e hā naʻe ʻikai ai te ne fai peheé? ʻOku hā mahino, naʻe fiemaʻu ʻe Sīsū ke fakaʻehiʻehi mei ha faʻahinga fakaheleleu pē mo e fakafihiaʻanga ʻe taʻofi ai ia mei hono fakamuʻomuʻa ʻa e Puleʻangá. ʻE lava ke tau muimui ʻi heʻene faʻifaʻitakiʻangá pea tauhi hotau matá ke huʻufataha—ʻo ʻatā mei he fakafihiaʻanga ʻo e tuli ki he meʻa fakamatelié mo e loto-moʻuá?—Māt. 6:33, 34.

“KO E ULOFI MO E LAMI TE NA KAIKAI FAKATAHA”

7. Ko e hā ʻa e vahaʻangatae ʻi he vahaʻa ʻo e tangatá mo e fanga manú naʻe muʻaki tuʻutuʻuni ʻe Sihová?

7 ʻI he ngāue fakaefakatupú, naʻe ngaohi fakamuimui ai ʻe Sihova ʻa e tangatá, ʻa e tumutumu ʻo ʻene ngaahi ngāue ʻi he māmaní. Naʻe fakahaaʻi ʻe Sihova ki heʻene Tokotaha Ngāue Mataotaó, ʻa hono ʻAlo ʻuluaki-fakatupú, ʻa ʻene taumuʻa tefitó: “Tau ngaohi tangata ʻi hotau imisi, ʻo faʻifaʻitaki ki hotau anga: pea ke nau pule ki he ika ʻo e tahi, mo e manupuna ʻo e ʻatā, mo e manu lalata, ʻio mo ʻuta kātoa; pea mo e faʻahinga totolo ʻoku totolo ʻi he funga fonua.” (Sēn. 1:26) Ko ia ai, ko ʻĀtama mo ʻIvi, pea faai atu pē mo e kotoa ʻo e tangatá, naʻe tuʻutuʻuni ke nau pule ki he fanga manu naʻe fakatupú.

1. Langa ha ngaahi fale ʻi Palataisi; 2. Ko ha kiʻi taʻahine ʻokú ne vaʻinga mo ha lēpati

8. Ko e hā ʻa e tōʻonga anga-maheni he ʻahó ni ʻa ha manu?

8 ʻOku malava moʻoni ki he tangatá ke ʻai ʻa e fanga manú kotoa ke nau moʻulaloa pea ke nau melino mo kinautolu? ʻOku vāofi ʻaupito ʻa e kakai tokolahi mo ʻenau fanga pusiakí, hangē ko e fanga kulī mo e fanga pusi. Fēfē leva ʻa e fanga manu kaivaó? ʻOku pehē ʻe he līpooti ʻe taha: “Ko e kau saienisi ʻoku nau nofo ʻo ofi ki he fanga manu fekaí pea ako fekauʻaki mo kinautolú kuo nau ʻiloʻi ko e kotoa ʻo e fanga manú ʻoku nau kaungāongoʻi.” Ko hono moʻoní, ʻoku tau sio ki he fanga manu ʻoku nau ilifia pe fekai ʻi he taimi ʻoku fakamanamanaʻi ai kinautolú, ka ʻoku nau malava ʻo hangē ko e meʻa ko ia ʻoku lau nai ʻe he niʻihi ko e ongoʻi manavaʻofa? ʻOku hoko atu ʻa e līpōtí: “Ko hono ʻohake ʻenau fāngangá ʻoku fakahaaʻi ai ʻe he fanga manú honau anga lahi tahá—ko ʻenau malava lahi taha ke ʻofa māfaná.”

9. Fekauʻaki mo e fanga manú, ko e hā ʻa e ngaahi liliu ʻe lava ke tau ʻamanekiná?

9 Ko ia ʻoku ʻikai totonu ke tau ʻohovale ʻi he taimi ʻoku tau lau ai ʻi he Tohi Tapú ko e melinó ʻe hoko ʻo maʻu ʻi he vahaʻa ʻo e tangatá mo e fanga manú. (Lau ʻa e ʻAisea 11:6-9; 65:25.) Ko e hā hono ʻuhingá? Manatuʻi ʻa e taimi naʻe hū mai ai ʻa Noa mo hono fāmilí mei he ʻaʻaké hili ʻa e Lōmakí, naʻe tala ʻe Sihova kia kinautolu: “E i he faga manu kotoabe o mamani ae manavahe moe ilifia kiate kimoutolu.” Ko e ʻai ia ke fakatolonga ʻa e fanga manú. (Sēn. 9:2, 3, PM) ʻIkai ʻe lava ʻe Sihova ke toʻo ha niʻihi ʻo e manavahē mo e ilifia ko iá, koeʻuhí ke malava ke fakahoko ʻene muʻaki tuʻutuʻuní? (Hōs. 2:18) He taimi fakafiefia ē ʻoku fakatatali mai ki he tokotaha kotoa ʻe hao atu ke moʻui ʻi he māmaní ʻi he taimi ko iá!

“TE NE HOLOHOLO ʻA E LOʻIMATA KOTOA PĒ”

10. Ko e hā ko ha meʻa anga-maheni ai ʻa e ngaahi loʻimatá ʻi he hokosia ʻa e tangatá?

10 ʻI he taimi naʻe sio ai ʻa Solomone ki he “ngaahi fakamalohi kehekehe ʻoku fai ʻi he lalo laʻa,” naʻá ne tangilāulau: “Vakai, ko e loʻimata é ʻo siʻi fakamalohia, kae ʻikai ha taha ke fakafiemalie kiate kinautolu.” (Koh. 4:1) ʻOku pehē ʻa e ngaahi meʻá he ʻahó ni, ka ʻikai ʻoku toe kovi ange. Ko hai ʻia kitautolu kuo ʻikai tō hano loʻimata ʻi ha faʻahinga ʻuhinga? Ko e moʻoni, ʻi he taimi ʻe niʻihi ko e ngaahi loʻimata nai ia ʻo e fiefia. Ka ʻi hono fakalūkufuá, ʻoku tapua mai mei he ngaahi loʻimatá ʻa e malingi mai ʻo ha loto ʻoku mamahi.

11. Ko e hā ʻa e fakamatala Fakatohitapu ʻoku mātuʻaki maongo ki ho lotó?

11 Manatu ki he ngaahi ʻuuni meʻa maongo mo fakaueʻiloto naʻa tau lau fekauʻaki mo ia ʻi he Tohi Tapú. ʻI he taimi naʻe mate ai ʻa Sela ʻi hono taʻu 127, “nae haʻu a Ebalahame ke tegihia a Sela, mo tagi koeuhi koia.” (Sēn. 23:1, 2, PM) ʻI he taimi naʻe lea māvae ai ʻa Nāomi ki hono ongo ʻofefine-ʻi-he-fono uitoú, “naa na hiki ho na leʻo, o tagi,” pea “naa na hiki hake ho na leʻo, o toe tagi.” (Lute 1:9, 14, PM) ʻI he taimi naʻe puke ai ʻa Tuʻi Hesekaia ʻi he mahaki pea pau ke ne maté, naʻá ne lotu ai ki he ʻOtuá peá ne “tagi mamahi,” ʻa ia ʻoku hā mahino naʻe maongo moʻoni kia Sihova. (2 Tuʻi 20:1-5, PM) Pea ko hai ia ʻe taʻemaongo ki ai ʻa e fakamatala ʻo e fakaʻikaiʻi ʻe he ʻapositolo ko Pitá ʻa Sīsuú? ʻI he fanongo ki he ʻuʻua ʻa e moá, naʻe “hū leva [ʻa Pita] ki tuʻa ʻo ne tangi mamahi.”—Māt. 26:75.

12. ʻE anga-fēfē hono ʻomai ʻe he pule ʻa e Puleʻangá ʻa e fakanonga moʻoni ki he faʻahinga ʻo e tangatá?

12 Koeʻuhi ko e ngaahi meʻa fakamamahí—siʻi mo lahi—ʻoku tō mai kia kitautolú, ʻoku fiemaʻu lahi ai ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá ʻa e fakafiemālie mo e fakanonga. Ko e meʻa ia ʻe ʻomai ʻe he Pule Taʻu ʻe Afé ki hono kakaí: “[Ko e ʻOtuá] te ne holoholo ʻa e loʻimata kotoa pē mei honau matá, pea ʻe ʻikai ke toe ʻi ai ha mate, pe ha mamahi pe ha tangi pe ha langa.” (Fkh. 21:4) Hangē ko e fakafiefia ʻa e ʻikai ke toe ʻi ai ha mamahi, tangi mo e langá, ko e talaʻofa ʻa e ʻOtuá ʻoku kau ai naʻa mo hono fakangata ʻa e fili taupotu ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá—ʻa e maté. ʻE anga-fēfē ʻa e hoko ʻa e meʻa ko iá?

“KO E FAʻAHINGA KOTOA ʻI HE NGAAHI FAʻITOKA FAKAMANATÚ TE NAU . . . HŪ MAI KI TUʻA”

13. Kuo anga-fēfē hono uesia ʻe he maté ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá talu mei he tō ʻa ʻĀtamá?

13 Talu mei he angahala ʻa ʻĀtamá, mo e pule ʻa e maté ko ha tuʻi ki he tangatá. Kuo hoko ia ko ha fili taʻealaikuʻi, ko e ngataʻanga taʻealakalofi ki he faʻahinga angahalaʻia ʻo e tangatá, ko e matavai ʻo e mamahi mo e langa lahi. (Loma 5:12, 14) Ko e moʻoni, “heʻenau manavahē ki he maté,” kuo hoko ai ʻa e laui miliona ʻo “tauhi pōpula ʻi he kotoa ʻenau moʻuí.”—Hep. 2:15.

1. Ko ha tamai ʻokú ne fāʻofua ki heʻene kiʻi taʻahine naʻe toetuʻu mai; 2. Ko ha fāmili ʻoku nau vaʻinga ʻi ha matātahi

14. Ko e hā ʻe iku ki aí ʻi he taimi ʻe toʻo ʻosi atu ai ʻa e maté?

14 ʻOku tuhu ʻa e Tohi Tapú ki he taimi ʻa ia “ko e maté ʻi hono tuʻunga ko e fili fakaʻosí, ʻe toʻo ʻosi atu ia.” (1 Kol. 15:26) Ko e kulupu ʻe ua ʻe lava ke lave ki ai te nau hoko ʻo maʻu nai ʻa e ʻaonga mei ai. Ki he “fuʻu kakai tokolahi” ʻoku nau moʻui he taimi ní, ʻe malava ke nau hao atu ki he māmani foʻou kuo talaʻofá fakataha mo e hanga atu ki he moʻui taʻengata. Ki he laui piliona kuo hamusi atu ʻe he maté, ʻe malava ke nau hokosia ha toetuʻu. ʻE lava ke ke sioloto atu ki he fiefia mo e tomeʻe ʻi he taimi ʻe talitali lelei mai ai ʻe he faʻahinga ʻi he kulupu ki muʻá ʻa e faʻahinga ki muí? Ko ha vakai ofi ki he niʻihi ʻo e fakamatala ki he toetuʻu ʻi he Tohi Tapú ʻe lava ke ne ʻomai kia kitautolu ha tomuʻa ʻahiʻahiʻi ʻa e meʻa ʻe hangē nai ko iá.—Lau ʻa e Maʻake 5:38-42; Luke 7:11-17.

15. ʻE fēfē nai haʻo fakafeangai ki he sio ki ha taha ʻofaʻanga kuo foki mai ki he moʻuí?

15 Fakakaukau atu ki he fakalea “naʻa nau fiefia ka ko ha fiefia” mo e “kamata ke fakalāngilangiʻi ʻa e ʻOtuá.” Kapau naʻá ke ʻi ai ʻi he ongo taimi ko iá, mahalo naʻá ke mei ongoʻi pehē. Ko e moʻoni, ko e sio ki hotau ngaahi ʻofaʻanga kuo maté ʻoku nau foki mai ki he moʻuí fakafou ʻi he toetuʻú ʻe fakatupunga ai ʻia kitautolu ha ongoʻi lahi ʻo e fiefia mo e hākailangitau. Naʻe pehē ʻe Sīsū: “ʻOku haʻu ʻa e houa ʻa ia ko e faʻahinga kotoa ʻi he ngaahi fonualoto fakamanatú te nau fanongo ki hono leʻó pea te nau hū mai ki tuʻa.” (Sione 5:28, 29) Kuo teʻeki ai ha taha ʻo kitautolu ʻe sio ʻi ha meʻa pehē ʻoku hoko; ʻe hoko moʻoni ia ko e taha ia ʻo e ngaahi meʻa maʻongoʻonga taha ʻo e “ngaahi meʻa ʻoku taʻehāmaí.”

ʻE HOKO ʻA E ʻOTUÁ ʻO “TĀFATAHA ʻI HE NGAAHI MEʻA KOTOA PĒ KI HE TOKOTAHA KOTOA PĒ”

16. (a) Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau talanoa loto-māfana fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki ʻoku kei taʻehāmaí? (e) Ko e hā naʻe leaʻaki ʻe Paula ke fakalototoʻaʻi ʻa e kau Kalisitiane Kolinitoó?

16 ʻIo, ʻoku fakatatali mai ha kahaʻu lāngilangiʻia ki he faʻahinga ʻoku nau fakamoʻoniʻi ʻenau faitōnunga kia Sihova ʻi he ngaahi taimi fakalilifu ko ení! Neongo ko e ngaahi tāpuaki maʻongoʻongá ʻoku kei taʻehāmai, ko hono tauhi kinautolu ke māʻalaʻala ʻi he fakakaukaú te ne tokoniʻi kitautolu ke tau tokangataha ki he meʻa ʻoku mahuʻinga moʻoní pea fakaʻehiʻehi mei he hoko ʻo fakaheleleuʻi ʻe he ngaahi fakaʻofoʻofa taimi nounou ʻo e fokotuʻutuʻu lolotonga ní. (Luke 21:34; 1 Tīm. 6:17-19) Lolotonga ʻa e ako mo e lotu fakafāmilí, ʻi he ngaahi fetalanoaʻaki mo e ngaahi kaungātuí, pea ʻi he ngaahi lāulea mo e kau ako Tohi Tapú mo e faʻahinga mahuʻingaʻiá, tau lea loto-māfana fekauʻaki mo ʻetau ʻamanaki mo e ngaahi fakatetuʻa fakafiefiá. ʻE tokoni eni kia kitautolu ke tauhi ai ʻa e ngaahi meʻá ni ke māʻalaʻala ʻi hotau ngaahi ʻatamaí mo e ngaahi lotó. Naʻe fai pehē tofu pē ʻa e ʻapositolo ko Paulá ʻi hono fakalototoʻaʻi hono ngaahi kaungā-Kalisitiané. Naʻá ne ʻave kinautolu, hangē ko e laú, ʻo aʻu ki he ngata ʻa e Pule Taʻu ʻe Afe ʻa Kalaisí. Feinga ke sioloto atu ki he ʻuhinga kakato ʻo e ngaahi lea ʻa Paula ʻoku maʻu ʻi he 1 Kolinitō 15:24, 25, 28.—Lau.

17, 18. (a) ʻI he founga fē naʻe tāfataha ai ʻa Sihova “ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē ki he tokotaha kotoa pē” ʻi he kamata ʻa e hisitōlia ʻo e tangatá? (e) Ko e hā ʻe fai ʻe Sīsū ke fakafoki mai ʻa e fāʻūtahá mo e feongoongoí?

17 Heʻikai ha lea te ne toe fakamatalaʻi lelei ange ʻa e tumutumu maʻongoʻonga ko iá ʻi he ngaahi lea “koeʻuhi ke hoko ʻa e ʻOtuá ʻo tāfataha ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē ki he tokotaha kotoa pē.” Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo iá? Manatu ki he taimi ʻi ʻĪtení ʻi he taimi naʻe hoko ai ʻa e ongo meʻa haohaoá, ʻa ʻĀtama mo ʻIvi, ko ha konga ʻo e fāmili melino mo feongoongoi fakaeʻuniveesi ʻa Sihová. Ko Sihova, ʻa e Hau Fakalevelevá, ʻokú ne pule fakahangatonu mai ki he kotoa ʻa ʻene fakatupú, fakaeʻāngeló mo fakaetangatá. Naʻa nau malava ke fetuʻutaki fakafoʻituitui mo ia, lotu kiate ia, pea tāpuakiʻi ʻe ia. Naʻá ne hoko ko e “ngaahi meʻa kotoa pē ki he tokotaha kotoa pē.”

Ko Sīsū ʻokú ne ʻoange ʻa e puleʻangá kia Sihova

ʻI hono fakakakato ʻene ngaahi ngāue ʻi he tuʻunga ko e Tuʻí, ʻe ʻoange ʻe Sīsū ʻa e Puleʻangá ki heʻene Tamaí

18 Ko e vahaʻangatae fekoekoeʻi ko iá naʻe fakaheleleuʻi ʻi he taimi naʻe tākiekina ai ʻe Sētane ʻa e tangatá, ke nau angatuʻu ki he tuʻunga-hau ʻo Sihová. Kae kehe, talu mei he 1914, kuo fou ʻa e Puleʻanga Faka-Mīsaiá ʻi he ngaahi sitepu fakalakalaka ke toe fakafoki ʻa e fāʻūtaha mo e feongoongoi ko iá. (ʻEf. 1:9, 10) Lolotonga ʻa e Pule Taʻu ʻe Afé, ko e ngaahi meʻa fakafiefia ʻoku lolotonga “taʻehāmaí” ʻe ʻomi ia ke hā mai. Pea hoko mai leva ʻa e “ngataʻangá,” ʻa ia, ko e ngata ʻa e Pule Taʻu ʻe Taha Afe ʻa Kalaisí. Ko e hā leva ʻa e meʻa ʻe hokó? Neongo kuo ʻoange “ʻa e mafai kotoa pē ʻi hēvani mo māmani,” ko Sīsuú ʻoku ʻikai ke sio tuʻunga. Kuo ʻikai haʻane fakataumuʻa ke faʻao ʻa e tuʻunga ʻo Sihová. Kuó ne anga-fakatōkilalo ʻo “tuku atu ʻa e Puleʻangá ki hono ʻOtuá mo e Tamaí.” Te ne ngāueʻaki hono tuʻunga mo e mafai makehé “ke lāngilangiʻia ai ʻa e ʻOtuá.”—Māt. 28:18; Fil. 2:9-11.

19, 20. (a) ʻE anga-fēfē hono fakahāhā ʻe he faʻahinga kotoa ʻo e Puleʻangá pe te nau tali ʻa e tuʻunga-hau ʻo Sihová? (e) Ko e hā ʻa e ʻamanaki maʻongoʻonga ʻoku fakatatali mai kia kitautolú?

19 ʻI he taimi ko iá, ko e kakai ʻi he māmaní ʻo e Puleʻangá ʻe ʻosi ʻomai kinautolu ki he haohaoá. Te nau muimui ʻi he faʻifaʻitakiʻanga mo e anga-fakatōkilalo ʻa Sīsuú pea ʻiloʻi loto-lelei ʻa e tuʻunga-hau ʻo Sihová. Te nau maʻu ʻa e faingamālie ke fakahāhā ʻenau holi ke fai peheé ʻaki ʻenau paasi lavameʻa ʻi he ʻahiʻahi fakaʻosí. (Fkh. 20:7-10) Hili iá, ko e kau angatuʻú kotoa—ʻa e tangata mo e ʻāngelo—ʻe toʻo atu ʻo taʻengata. He taimi fakafiefia mo hākailangitau ē ʻe hokó! Ko e fāmili fakaeʻunivēsí fakalūkufua te nau fakahīkihikiʻi fiefia ʻa Sihova, ʻa ia te ne hoko ko e “ngaahi meʻa kotoa pē ki he tokotaha kotoa pē.”—Lau ʻa e Saame 99:1-3.

20 ʻE ueʻi koe ʻe he ngaahi meʻa moʻoni ʻo e Puleʻanga lāngilangiʻiá ʻa ia ʻoku ʻi muʻá ni peé ke ke fakahangataha hoʻo tokangá mo hoʻo ngaahi feingá ki hono fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá? ʻE lava ke ke fakaʻehiʻehi mei hono fakaheleleuʻi koe ʻe he ʻamanaki mo e fakafiemālie loi ʻoku tuʻuaki mai ʻe he māmani ʻo Sētané? Te ke ʻai ke mālohi hoʻo fakapapau ke poupouʻi pea pouaki ʻa e tuʻunga-hau ʻo Sihová? ʻOfa ke fakamoʻoniʻi ʻe hoʻo ngaahi tōʻongá ko hoʻo holí ia ke fai pehē ʻo taʻengata. Pea ʻe hoko ia ko ho monū ke maʻu ʻa e melino mo e lakalakaimonū ʻi ha taʻu ʻe afe—pea fakalaka atu ai!

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share