LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w01 10/15 p. 4-7
  • Ko e Kī ki ha Māmani Fiefiá

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Ko e Kī ki ha Māmani Fiefiá
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • ʻE Lava ʻe he Tangatá ʻo Puleʻi Kinautolu?
  • Ko e Tokotaha-Pule Fakafufū ʻo e Māmaní
  • Ko ha Founga-Pule ke ʻOmai ʻa e Fiefiá
  • Ko e Tuʻunga-Hau ʻo Hai Te Ke Fili ki Aí?
  • Ngaahi Tāpuaki ki he Faʻahinga ʻe Pule ki Ai ʻa e Puleʻangá
  • Puleʻanga ʻo e ʻOtuá​—Ko e Tuʻunga-Pule Foʻou ki he Māmaní
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2000
  • Ko e Hā ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?
    Ko e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú?
  • Ko e Hā ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?
    Ko e Hā ʻOku Lava ke Akoʻi Mai ʻe he Tohi Tapú?
  • Ko ha Puleʻanga “E Ikai Auha o Lauikuoga”
    Lotu ki he ʻOtua Moʻoni Pē Tahá
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
w01 10/15 p. 4-7

Ko e Kī ki ha Māmani Fiefiá

“KO E tokotaha ongoongoa taha​—ʻo ʻikai ʻi he ongo mileniume pē ʻe ua ko ení ka ʻi he kotoa ʻo e hisitōlia ʻo e tangatá​—ko Sīsū ʻo Nasaletí,” ko e lau ia ʻa e makasini Time. ʻI he taimi naʻe ʻi māmani ai ʻa Sīsuú, naʻe ʻiloʻi ʻe he laui afe ʻo e kakai loto-totonú, ʻo ʻikai ʻi hono tuʻunga lahí pē, ka ko ʻene tokanga ki he niʻihi kehé. Ko ia ai, ʻoku ʻikai ke fakaʻohovale ʻa ʻenau loto ke ʻai ia ke hoko ko e tuʻí. (Sione 6:​10, 14, 15) Neongo ia, hangē ko ia naʻe lave ki ai ʻi he kupu ki muʻá, naʻe holomui ʻa Sīsū mei he hoko ʻo kau ʻi he ngaahi meʻa fakapolitikí.

KO E tali ʻa Sīsuú naʻe fakatefito ia ʻi he ngaahi meʻa tefito ʻo ʻikai siʻi hifo he tolú: ko e vakai ʻa ʻene Tamaí fekauʻaki mo e fakahāhā ʻo e fili fakaekita fakaetangatá, ʻa ia ʻoku kau ai ʻa e pule fakaetangatá; ko e lāuʻilo ʻa Sīsū ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi kongakau fufū mālohi lahi ʻoku ngāue ʻo fakafepakiʻi naʻa mo e ngaahi feinga fakaetangata lelei taha ʻi he tuʻunga-pulé; pea mo e taumuʻa ʻa e ʻOtuá ke fokotuʻu ha founga-pule fakahēvani ke pule mai ki he kotoa ʻo e māmaní. ʻI heʻetau sivisiviʻi ofi ange ʻa e ngaahi poini ko ení, te tau sio ai ki he ʻuhinga kuo ʻikai lavameʻa ai ʻa e ngaahi feinga ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ke ʻai ʻa e māmaní ko ha feituʻu lelei angé. Te tau toe sio ai foki ki he founga ʻe maʻu ai ʻa e lavameʻá.

ʻE Lava ʻe he Tangatá ʻo Puleʻi Kinautolu?

ʻI he taimi naʻe fakatupu ai ʻe he ʻOtuá ʻa e tangatá, naʻá ne ʻoange kiate kinautolu ʻa e mafai ki he puleʻanga ʻo e fanga monumanú. (Senesi 1:26) Ka ko e faʻahinga ʻo e tangatá naʻa nau ʻi he malumalu ʻo e pule aoniu ʻa e ʻOtuá. Ko e ʻuluaki tangatá mo e fefiné naʻe pau ke na fakapapauʻi ʻena moʻulaloa ki he ʻOtuá ʻaki ʻa e talangofua ʻo fakaʻehiʻehi mei he fua ʻo e fuʻu ʻakau tefito ʻe taha, “ko e ʻAkau ʻo e ʻIlo-ʻo-e-lelei-mo-e-kovi.” (Senesi 2:17) Ko e meʻa pangó, naʻe ngāuekoviʻaki ʻe ʻĀtama mo ʻIvi ʻa ʻena tauʻatāina ke filí peá na talangataʻa ki he ʻOtuá. Ko hono toʻo ʻa e fuaʻiʻakau naʻe tapuí naʻe ʻikai ko ha ngāue pē ia ʻo e kaihaʻa. Naʻe kau ki ai ʻa e angatuʻu ki he tuʻunga-hau ʻo e ʻOtuá. Ko ha fakamatala ʻi lalo ki he Senesi 2:17 ʻi he The New Jerusalem Bible ʻoku fakamatala ai ko ʻĀtama mo ʻIvi naʻá na fakatoka ʻa e taukaveʻi “ʻo e tauʻatāina kakato fakaeʻulungaanga ʻa ia ʻoku fakafisi ai ʻa e tangatá ke ʻiloʻi ʻa hono tuʻunga ko ha meʻamoʻui naʻe fakatupú . . . Ko e ʻuluaki angahalá ko ha ʻohofi ia ʻa e tuʻunga-hau ʻo e ʻOtuá.”

Koeʻuhi ko e ngaahi ʻīsiu fakaeʻulungaanga mahuʻinga naʻe kau ki aí, naʻe fakaʻatā ʻe he ʻOtuá ʻa ʻĀtama mo ʻIvi mo hona hakó ke nau fili ʻenau founga moʻui pē ʻanautolu, pea naʻa nau fokotuʻu ʻenau ngaahi tuʻunga pē ʻanautolu ki he tonú mo e halá. (Sāme 147:​19, 20; Loma 2:​14) ʻI hono tefitó, ko e ʻahiʻahiʻi ʻe he tangatá ʻa e fili fakaekitá naʻe kamata ʻi he taimi ko iá. Kuo lavameʻa ia? ʻI he ʻaonga ʻo e toki ʻilo ki mui ʻa e meʻa kuo hoko ʻi he laui afeʻi taʻú, ʻe lava ke tau pehē ʻikai! ʻOku pehē ʻe he Koheleti 8:9: “Naʻe pule ai ha tangata ki he kakai ke nau kovi ai.” Ko e lēkooti fakamamahi ʻo e pule ʻiate kita fakaetangata ko ení ʻoku fakapapauʻi ai ʻa e tuʻunga moʻoni ʻo e Selemaia 10:23: “ʻOku ou ʻilo, ʻe Sihova, ʻoku ʻikai ʻi he tangata hono hala: ʻoku ʻikai ʻi he tangata ʻoku haʻele ke fakaʻuli ʻene ʻalu.” Kuo fakamoʻoniʻi ʻe he hisitōliá ʻoku ʻikai ke maʻu ʻe he tangatá ʻa e malava ke pule lavameʻa ʻo taʻekau ai honau Tokotaha-Fakatupú.

Naʻe loto-lelei kakato ki ai ʻa Sīsū. Ko e tauʻatāina mei he ʻOtuá naʻá ne fehiʻa lahi ai. Naʻe “ʻikai te u momoʻi fai ha meʻa ʻiate au,” ko ʻene leá ia. ‘ʻOku ou fai maʻuaipē ʻa e ngaahi meʻa ʻoku hōhōʻia ai ʻa e [ʻOtuá].’ (Sione 4:​34; 8:​28, 29) Ko ia ai, ʻi he ʻikai ha fakamafai fakaʻotua ke maʻu ha tuʻunga tuʻi mei he tangatá, naʻe aʻu ʻo ʻikai fakakaukau ʻa Sīsū ke tali ia. Kae kehe, ʻoku ʻikai ke ʻuhinga eni ia, naʻá ne toumoua ke tokoni ki hono kaungā faʻahinga ʻo e tangatá. ʻI hono kehé, naʻá ne fai ʻa e meʻa kotoa ʻi hono mālohí ke tokoniʻi ʻa e kakaí ke nau maʻu ʻa e fiefia lahi tahá ʻi he taimi ko iá pea ʻi he kahaʻú. Naʻe aʻu ʻo ne foaki ʻa ʻene moʻuí maʻá e faʻahinga ʻo e tangatá. (Mātiu 5:​3-​11; 7:​24-​27; Sione 3:​16) Ka naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū “ko e meʻa kotoa ʻoku ai hano taimi,” ʻo kau ai ʻa e taimi ʻa e ʻOtuá ke fakahaaʻi ai ʻa hono tuʻunga-haú ki he faʻahinga ʻo e tangatá. (Koheleti 3:1; Mātiu 24:​14, 21, 22, 36-39) Neongo ia, manatuʻi, ʻi ʻĪteni naʻe fakamoʻulaloa ai ʻa ʻetau muʻaki ongo mātuʻá ki he loto ʻo ha meʻamoʻui laumālie fulikivanu ʻa ia naʻe lea ʻo fakafou ʻi ha ngata hā mai. ʻOku ʻomai ʻe he meʻá ni kitautolu ki ha ʻuhinga hono ua naʻe hanganaki mavahe ai ʻa Sīsū mei he ngaahi meʻa fakapolitikí.

Ko e Tokotaha-Pule Fakafufū ʻo e Māmaní

ʻOku tala mai kiate kitautolu ʻe he Tohitapú, ko Sētane, naʻá ne tuʻuaki kia Sīsū “ʻa e ngāhi puleʻanga kotoa pe ʻo mamani mo honau nāunau” ʻi he fakafetongi ki ha tōʻongafai pē ʻe taha ʻo e lotú. (Mātiu 4:​8-10) ʻI hono tefitó, naʻe tuʻuaki kia Sīsū ʻa e tuʻunga-pule ki he māmaní​—ka ʻi he ngaahi tuʻunga ʻa e Tēvoló. Naʻe ʻikai ke tōngofua ʻa Sīsū ki he ʻahiʻahi ko ení. Ko ia ai, ko ha ʻahiʻahi moʻoni ia? ʻE malava moʻoni ʻa Sētane ʻo fai ha tuʻuaki maʻongoʻonga pehē? ʻIo, he ko Sīsū tonu naʻá ne ui ʻa e Tēvoló ko e “ʻeiki ʻo māmani,” pea naʻe fakamatalaʻi ia ʻe he ʻapositolo ko Paulá ko e “ʻotua ʻo e tuʻu ko eni.” ​—Sione 14:30; 2 Kolinito 4:4; Efeso 6:12.

Ko e moʻoni, naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū ʻoku ʻikai ke mahuʻingaʻia moʻoni ʻa e Tēvoló ʻi he faʻahinga ʻo e tangatá. Naʻá ne fakamatalaʻi ʻa Sētane ko ha “tokotaha-fakapō” pea ʻi he tuʻunga “ko e tamai ʻo e ngaahi loí pea mo e meʻa kotoa ʻoku halá.” (Sione 8:​44, The Amplified Bible) ʻOku hā mahino, ko ha māmani ʻoku “tokoto ʻi he mālohi” ʻo ha laumālie fulikivanu pehē ʻe ʻikai ʻaupito lava ke fiefia moʻoni ia. (1 Sione 5:​19, NW) Ka ʻe ʻikai ke maʻu taʻengata ʻe he Tēvoló ʻa e tuʻunga mafai ko ení. Ko Sīsū, ko ha meʻamoʻui laumālie māfimafi ia he taimí ni, ʻe vavé ni ʻa ʻene toʻo atu ʻa Sētane pea fakangata fakaʻaufuli ʻa ʻene tākiekiná.​—Hepelu 2:​14; Fakahā 20:​1-3.

ʻOku ʻiloʻi ʻe Sētane tonu ko hono ngaahi ʻaho ʻi he tuʻunga ko e tokotaha-pule ʻo e māmaní ʻoku vave ʻa ʻene ngatá. Ko ia ai, ʻokú ne fai ha feinga holiholivale mo lahi ke fakameleʻi ʻa e tangatá ʻi he tuʻunga fakalielia lahi tahá, ʻo hangē pē ko ia naʻá ne fai ki muʻa ʻi he Lōmaki ʻo e ʻaho ʻo Noá. (Senesi 6:​1-5; Siutasi 6) “ʻOiaue ʻa e fonua mo e tahi!” ko e lau ia ʻa e Fakahā 12:​12, “he kuo hoko hifo ʻa e Tevolo kiate kimoua, ʻoku ne ʻita lahi, ko ʻene ʻilo, ʻoku toesiʻi pe hono taimi.” ʻOku fakahaaʻi ʻe he kikite ʻi he Tohitapú mo e ngaahi meʻa ʻoku hoko ʻi he māmaní ʻoku tau moʻui ʻo ofi ki he fakaʻosiʻosi ʻo e ‘toesiʻi ʻo e taimi’ ko ení. (2 Timote 3:​1-5) ʻOku ofi he taimí ni ʻa e fakaleleiʻangá.

Ko ha Founga-Pule ke ʻOmai ʻa e Fiefiá

Ko ha ʻuhinga hono tolu naʻe mavahe ai ʻa Sīsū mei he ngaahi meʻa fakapolitikí ko ʻene ʻiloʻi ko ia ʻe fokotuʻu ʻe he ʻOtuá ʻi ha taimi kotofa ʻi he kahaʻú, ha founga-pule fakahēvani ke pule mai ki he māmaní. ʻOku ui ʻe he Tohitapú ʻa e founga-pule ko ení ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, pea ko e kaveinga tefito ia ʻo e akonaki ʻa Sīsuú. (Luke 4:​43; Fakahā 11:15) Naʻe akoʻi ʻe Sīsū ʻene kau ākongá ke nau lotu ki he Puleʻanga ko iá ke hoko mai, he ko e malumalu pē ʻo ʻene pulé ʻe ‘fai ai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá ʻi he māmaní ʻo hangē ko ia ʻi langí.’ (Mātiu 6:​9, 10) Te ke fifili nai, ‘Kapau ʻe pule mai ʻa e Puleʻanga ko ení ki he māmaní kotoa, ko e hā ʻe hoko ki he ngaahi founga-pule faʻu ʻe he tangatá?’

ʻOku maʻu ʻa e talí ʻi he Taniela 2:44: “ʻI he taimi ʻo e ngaahi tuʻi ko ia [ʻoku pule ʻi he ngataʻanga ʻo e fokotuʻutuʻu lolotongá], ko e ʻOtua ʻo Langi te ne fokotuʻu ha puleʻanga ʻe ʻikai fulihi ʻo taʻengata; pea ko hono pule ʻe ʻikai tuku ki ha kakai kehe: ka te ne laiki mo fakaʻauha ʻa e ngaahi puleʻanga ko ia [faʻu ʻe he tangatá], kae tuʻu pe ia ʻo taʻengata.” (Fakaʻītali ʻamautolu.) Ko e hā ʻe pau ai ke “laiki” ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa e ngaahi tuʻunga-pule fakaemāmaní? Koeʻuhi ʻoku kīvoi ʻa e ngaahi meʻá ni ʻi hono fakatolonga ʻa e laumālie fakafepaki-ʻOtua ʻo e fili fakaekita naʻe pouaki ʻe Sētane ʻi he ngoue ko ʻĪtení. Tānaki atu ki he ngāue fakafepaki ki he ngaahi meʻa lelei taha maʻá e faʻahinga ʻo e tangatá, ko e faʻahinga ko ē ʻoku nau feinga ke fakatolonga ʻa e laumālie ko iá ʻoku nau ʻai kinautolu ki ha ʻalunga ʻo e fakafepaki ki he Tokotaha-Fakatupú. (Sāme 2:​6-​12; Fakahā 16:​14, 16) Ko ia ai, kuo pau ke tau ʻeke hifo kiate kitautolu tonu, ‘ʻOku tau kau pe fakafepakiʻi ʻa e pule ʻa e ʻOtuá?’

Ko e Tuʻunga-Hau ʻo Hai Te Ke Fili ki Aí?

Koeʻuhi ke tokoniʻi ʻa e kakaí ke nau fai ha fili ʻosi fakapapauʻi fekauʻaki mo e tuʻunga-pulé, naʻe fekauʻi ʻe Sīsū ʻa ʻene kau ākongá ke nau malangaʻi ʻa e “ongoongolelei ko eni ʻo e puleʻanga, ke ai ha fakamatala ki he ngāhi kakai kotoa pe” ki muʻa ke hoko mai ʻa e ngataʻanga ʻo e fokotuʻutuʻu lolotongá. (Mātiu 24:14) Ko hai he ʻahó ni ʻoku ʻiloa ʻi māmani lahi ʻi hono malangaʻi ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá? Ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Ko hono moʻoní, ko e pepa ko ení, kuo fuoloa ʻene ʻomai ʻi hono takafi ʻi muʻá ʻa e ngaahi lea “ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová.” ʻI he ʻahó ni, ko e Kau Fakamoʻoni ʻe toko ono miliona nai ʻi he ngaahi fonua laka hake ʻi he 230 ʻoku nau tokoniʻi ʻa e kakaí ke nau maʻu ha ʻiloʻi totonu ʻo e Puleʻanga ko iá.a

Ngaahi Tāpuaki ki he Faʻahinga ʻe Pule ki Ai ʻa e Puleʻangá

Naʻe fai maʻu pē ʻe Sīsū ʻa e ngaahi meʻá ʻi he founga ʻa e ʻOtuá. Ko ia ai, ʻi he ʻikai ke fili ha ʻalunga tauʻatāina mo feinga ke poupouʻi pe fakaleleiʻi ʻa e fokotuʻutuʻu lolotonga ʻo e ngaahi meʻá ʻi ha founga fakapolitikalé, naʻá ne ngāue mālohi ke fakalahi ʻa e ngaahi meʻa ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ʻa e fakaleleiʻanga pē taha ki he ngaahi palopalema ʻa e māmaní. ʻI heʻene mateakí naʻe fakapaleʻi ia ʻaki ha taloni lāngilangiʻia ʻi hēvani ʻi he tuʻunga ko e Tuʻi totonu pē ia ʻo e Puleʻanga ko iá. Ko ha pale fakaofo moʻoni ē ki heʻene moʻulaloa ki he ʻOtuá!​​—Taniela 7:​13, 14.

Ko e laui miliona he ʻahó ni ʻoku nau faʻifaʻitaki kia Sīsū ʻi hono fakamuʻomuʻa ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá pea ʻi he fakamoʻulaloa ki he finangalo ʻo e ʻOtuá ʻoku nau toe maʻu ai ha meʻaʻofa fakaofo​—ko e monū ʻo e hoko ko e faʻahinga fakaemāmani ʻe pule hifo ki ai ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. (Mātiu 6:​33) ʻI he malumalu ʻo ʻene pule anga-ʻofá, ʻe ʻohake kinautolu ki he haohaoa fakaetangatá, fakataha mo e ʻamanaki ʻo e moʻui taʻengatá. (Fakahā 21:​3, 4) ʻOku pehē ʻe he 1 Sione 2:​17: “ʻOku fakaʻaʻau ke mole ʻa mamani mo ʻene holi aʻana: ka ko ia ʻoku ne fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtua, ʻoku ne nofo maʻu ʻo taʻengata.” ʻI hono tafiʻi atu ʻo Sētane mo hono kau muimuí pea liliu ʻa e māmaní ki ha palataisi ʻi māmani lahi ʻo ʻatā mei he mamahiʻi fonua fakamavahevahé, ngaahi fokotuʻutuʻu fakameleʻi fakakomēsialé mo e lotu loí, ko ha fiefia lahi moʻoni ē ke hanganaki nofo ʻi heni ʻo taʻengata!​—Sāme 37:29; 72:16.

ʻIo, ko e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻa e kī moʻoni ki ha māmani fiefia moʻoní, pea ko e pōpoaki ʻoku fanongonongo ai iá ʻoku fakamatalaʻi totonu ia ko e ongoongo lelei. Kapau kuo teʻeki ai ke ke fai ia, ko e taimi hoko mai ʻe ʻaʻahi atu ai ʻa e taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ki ho ʻapí, ko e hā ʻoku ʻikai ai te ke talitali lelei ʻa e ongoongo lelei ko ení ʻi hono ʻoatu kiate koé?

[Fakamatala ʻi lalo]

a ʻI hono taukapoʻi ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ʻoku ʻikai ke kau ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi he ngaahi meʻa fakapolitikí pe fakaʻaiʻai ʻa e angatuʻu ki he ngaahi founga-pule fakaemāmaní, naʻa mo e ʻi he ngaahi fonua ʻoku tapui pe fakatangaʻi ai ʻa e Kau Fakamoʻoní. (Taitusi 3:1) ʻI hono kehé, ʻoku nau feinga ke fai ha tokoni ʻaonga, fakalaumālie mo ʻikai fakapolitikale ʻi he founga ʻa ē naʻe fai ʻe Sīsū mo ʻene kau ākonga ʻi he ʻuluaki senitulí. ʻOku feinga ʻa e Kau Fakamoʻoní ke tokoniʻi ʻa e kakai ʻoku hehema ki he māʻoniʻoní ʻi honau ngaahi feituʻu kehekehé ke ohi ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga lelei faka-Tohitapú, hangē ko e ʻofa fakafāmilí, faitotonú, maʻa fakaeʻulungāngá pea mo ha tefitoʻi moʻoni fakaengāue lelei. ʻI he tuʻunga tefitó, ʻoku nau feinga ke akoʻi kinautolu ki he founga ke muimui ai ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni faka-Tohitapú pea ke hanga ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ko e ʻamanakiʻanga moʻoni pē ia ki he faʻahinga ʻo e tangatá.

[Fakatātā ʻi he peesi 5]

ʻOku fakamoʻoniʻi ʻe he hisitōliá ʻoku ʻikai ke lava ʻo pule lavameʻa ʻa e tangatá ʻo taʻekau ai ʻa e ʻOtuá

[Fakatātā ʻi he peesi 5]

Koeʻuhi ʻokú ne pule ʻi he “fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi meʻa” lolotongá, naʻe malava ʻe Sētane ke tuʻuaki kia Sīsū ʻa e “ngāhi puleʻanga kotoa pe ʻo mamani”

[Fakatātā ʻi he peesi 7]

Naʻe akoʻi ʻe Sīsū ʻo pehē ʻi he malumalu ʻo e fokotuʻutuʻu ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ʻe hoko ʻa e māmaní ko ha feituʻu fakaofo

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share