LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • bhs vahe 7 p. 80-93
  • ʻE ʻi Ai ha Toetuʻu!

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ʻE ʻi Ai ha Toetuʻu!
  • Ko e Hā ʻOku Lava ke Akoʻi Mai ʻe he Tohi Tapú?
  • Lau ‘i he Akoʻi ʻe he Tohi Tapú
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • TAIMI ʻOKU MATE AI HA TAHA ʻOFEINA
  • “LĀSALOSI, HŪ MAI KI TUʻA!”
  • “KIʻI TAʻAHINE, ʻOKU OU TALA ATU KIATE KOE, ‘TUʻU HAKE!’”
  • MEʻA ʻOKU TAU AKO MEI HE NGAAHI FAKAMATALA KI HE TOETUʻÚ
  • TE NAU “FANONGO KI HONO LEʻÓ PEA TE NAU HŪ MAI KI TUʻA”
  • TOETUʻU KI HĒVANI
  • ʻE Lava ke Toe Moʻui Mai Ho ʻOfaʻangá!
    Fiefia ʻi he Moʻuí ʻo Taʻengata!—Ako Tohi Tapu Fetalanoaʻaki
  • Ko e Fakaleleiʻanga Pē Tahá!
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2006
  • Toetuʻu–Maʻa Hai, pea ʻI Fē?
    Te Ke Malava ʻo Moʻui Taʻengata he Palataisi ʻi he Māmaní
  • Ko e Hā ʻa e Toetuʻu?
    Tali ʻo e Ngaahi Fehuʻi Fakatohitapú
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Hā ʻOku Lava ke Akoʻi Mai ʻe he Tohi Tapú?
bhs vahe 7 p. 80-93

VAHE FITU

ʻE ʻi Ai ha Toetuʻu!

1-3. Ko e hā kuó ne fakapōpulaʻi kotoa kitautolú, pea ʻe anga-fēfē hono fakatauʻatāinaʻi kitautolu ʻe Sihová?

SIOLOTO atu kuo tautea mate koe ke ke nofo pōpula ʻi ha hia naʻe ʻikai te ke fai. ʻOku ʻikai ha faingamālie ke faifai ange pea fakatauʻatāinaʻi koe. ʻOku hā ngali ʻikai ha ʻamanaki ki ho kahaʻú, pea ʻoku ʻikai ha meʻa ʻe lava ke ke toe fai ki ai. Ka ʻi he mole pē ko ia ʻa e kotoa hoʻo ʻamanakí, ʻokú ke ʻiloʻi ʻoku ʻi ai ha taha ʻokú ne maʻu ʻa e mālohi ke ne fakatauʻatāinaʻi koe pea kuó ne talaʻofa te ne tokoniʻi koe! ʻE fēfē hoʻo ongoʻí?

2 Ko e kau pōpula kotoa kitautolu ʻa e maté. Tatau ai pē pe ko e hā ʻoku tau faí, ʻoku ʻikai ha haoʻanga. Ka ʻoku maʻu ʻe Sihova ʻa e mālohi ke fakatauʻatāinaʻi kitautolu mei he maté. Pea kuó ne talaʻofa mai “ko e maté, hotau fili fakaʻosí, ʻe toʻo ʻosi atu ia.”​—1 Kolinitō 15:26.

3 Sioloto atu ki he fiefia te ke ongoʻí ʻi he ʻikai fiemaʻu ke ke toe hohaʻa fekauʻaki mo e maté! Ka heʻikai ko e maté pē ʻe toʻo atu ʻe Sihová. Te ne toe fakafoki ki he moʻuí ʻa e faʻahinga kuo nau ʻosi maté. Fakakaukau atu ki he ʻuhinga ʻo e meʻa ko iá kiate koé. ʻOkú ne talaʻofa ko e faʻahinga “kuo mole honau mālohi ʻi he maté” te nau toe moʻui. (ʻAisea 26:19) Ko e meʻa eni ʻoku ui ʻe he Tohi Tapú ko e toetuʻú.

TAIMI ʻOKU MATE AI HA TAHA ʻOFEINA

4. (a) Ko e hā ʻe lava ke ne ʻomai kiate kitautolu ha fakafiemālie ʻi he taimi ʻoku mate ai ha mēmipa ʻo e fāmilí pe ko ha kaumeʻa? (e) Ko hai ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi kaumeʻa ofi ʻo Sīsuú?

4 ʻI he taimi ʻoku mate ai ha mēmipa ʻo e fāmilí pe ko ha kaumeʻa ofi, ʻoku ʻikai lava ke tau kei matuʻuaki ʻetau faingataʻaʻiá mo e mamahí. ʻOku tau ongoʻi ʻoku ʻikai hatau ʻaonga. ʻOku ʻikai ha meʻa ʻe lava ke tau fai ke fakafoki mai ʻa e tokotaha ko iá ki he moʻuí. Ka ʻoku ʻomai ʻe he Tohi Tapú kiate kitautolu ʻa e fakafiemālie moʻoni. (Lau ʻa e 2 Kolinitō 1:3, 4.) Tau fakakaukau angé ki he fakatātā ʻe taha ʻoku fakahaaʻi ai ʻa hono lahi ʻo e fiemaʻu ʻe Sihova mo Sīsū ke fakafoki mai ki he moʻuí ʻa e faʻahinga ʻoku tau ʻofa aí. ʻI he taimi naʻe ʻi māmani ai ʻa Sīsuú, naʻá ne faʻa ʻaʻahi kia Lāsalosi mo hono ongo tuofefiné, ʻa Māʻata mo Mele. Ko e toko tolú ni kotoa ko e ngaahi kaumeʻa lelei ʻo Sīsū. ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú: “Naʻe ʻofa foki ʻa Sīsū ʻia Māʻata mo hono tokouá pea mo Lāsalosi.” Pea ʻi he ʻaho ʻe taha naʻe mate ai ʻa Lāsalosi.​—Sione 11:3-5.

5, 6. (a) Ko e hā naʻe fai ʻe Sīsū ʻi heʻene sio ki he fāmili mo e ngaahi kaumeʻa ʻo Lāsalosí ʻoku nau mamahí? (e) Ko e hā ʻoku fakafiemālie ai hono ʻiloʻi ʻa e anga ʻo e ongoʻi ʻa Sīsū fekauʻaki mo e maté?

5 Naʻe ʻalu ʻa Sīsū ke fakafiemālieʻi ʻa Māʻata mo Mele. ʻI he fanongo ʻa Māʻata ʻoku haʻu ʻa Sīsuú, naʻá ne ʻalu atu ki he tuʻakoló ke fakafetaulaki kiate ia. Naʻá ne fiefia heʻene sio kia Sīsuú, ka naʻá ne pehē ange kiate ia: “Kapau naʻá ke ʻi heni, ne ʻikai mei mate hoku tuongaʻané.” Naʻe fakakaukau ʻa Māʻata ne mātuʻaki tōmui ʻa Sīsū. ʻI he hili iá, naʻe sio ʻa Sīsū ki he tokoua ʻo Māʻatá, ʻa Mele, ʻoku tangi. ʻI he sio ki heʻena mamahí, naʻá ne ongoʻi mamahi peá ne tangi. (Sione 11:21, 33, 35) Naʻá ne ongoʻi ʻa e mamahi lahi ʻoku hoko ʻi he taimi ʻoku mole atu ai ha taha ʻoku tau ʻofa ai.

6 Ko hono ʻiloʻi ʻoku ongoʻi tatau ʻa Sīsū mo kitautolu fekauʻaki mo e maté ko ha fakafiemālie ia kiate kitautolu. Pea ʻoku hangē pē ʻa Sīsū ko ʻene Tamaí. (Sione 14:9) ʻOku maʻu ʻe Sihova ʻa e mālohi ke ne toʻo atu ʻa e maté ʻo taʻengata, pea ko e meʻa ia kuo vavé ni ke ne faí.

“LĀSALOSI, HŪ MAI KI TUʻA!”

7, 8. Ko e hā naʻe ʻikai loto ai ʻa Māʻata ke toʻo ʻa e fuʻu maká mei he fonualoto ʻo Lāsalosí, ka ko e hā naʻe fai ʻe Sīsuú?

7 ʻI he aʻu atu ʻa Sīsū ki he faʻitoka naʻe tuku ai ʻa e sino ʻo Lāsalosí, kuo ʻosi tāpuni malu mai ʻa e hūʻangá ia ʻaki ha fuʻu maka. Naʻe pehē ange ʻe Sīsū: “Mou toʻo ʻa e maká.” Ka naʻe ʻikai loto ʻa Māʻata ki ai. Naʻe ʻosi ʻi he fonualotó ʻa e sino ʻo Lāsalosí ʻi he ʻaho ʻe fā. (Sione 11:39) Naʻe ʻikai ʻilo ʻe Māʻata ia ʻa e meʻa naʻe teu fai ʻe Sīsū ke tokoni ai ki hono tuongaʻané.

Fokotu‘u hake ‘e Sīsū ‘a Lāsalosi, ‘o fiefia ‘a hono fāmilí mo e ngaahi kaume‘á

Sioloto atu ki he fiefia ʻa e fāmili mo e ngaahi kaumeʻa ʻo Lāsalosí ʻi heʻene toetuʻú!​—Sione 11:38-44

8 Naʻe pehē ʻe Sīsū kia Lāsalosi: “Hū mai ki tuʻa!” Ko e meʻa hono hoko naʻe sio ki ai ʻa Māʻata mo Melé naʻe fakaofo. “Naʻe hū mai leva ki tuʻa ʻa e tangata naʻe maté ʻoku kei lalava hono ongo vaʻé mo hono ongo nimá ʻaki ha ngaahi noʻo.” (Sione 11:43, 44) Naʻe fakafoki mai ʻa Lāsalosi ki he moʻuí! Naʻá ne toe feohi mo hono fāmilí mo e ngaahi kaumeʻá. Naʻe lava ke nau puke mai ia, ala kiate ia, pea talanoa mo ia. Ko ha mana moʻoni ē! Naʻe fokotuʻu hake ʻe Sīsū ʻa Lāsalosi.

“KIʻI TAʻAHINE, ʻOKU OU TALA ATU KIATE KOE, ‘TUʻU HAKE!’”

9, 10. (a) Ko hai naʻá ne ʻoange kia Sīsū ʻa e mālohi ke ne fokotuʻu hake ʻa e kakaí? (e) Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai kiate kitautolu ʻa e ngaahi fakamatala ki he toetuʻú?

9 Naʻe fokotuʻu hake ʻe Sīsū ʻa e kakaí ʻaki hano mālohi pē ʻoʻona? ʻIkai. Ki muʻa ke ne fokotuʻu hake ʻa Lāsalosí, naʻe lotu ʻa Sīsū kia Sihova, pea naʻe ʻoange ʻe Sihova kiate ia ʻa e mālohi ke ne fokotuʻu hake ʻa Lāsalosi. (Lau ʻa e Sione 11:41, 42.) Naʻe ʻikai ko Lāsalosi pē ʻa e tokotaha naʻe fokotuʻu haké. ʻOku fakamatala ʻa e Tohi Tapú ʻo fekauʻaki mo ha kiʻi taʻahine taʻu 12 naʻe puke lahi. Ko ʻene tamaí, ko Siailosi, naʻe ʻikai haʻane ʻamanaki, pea naʻá ne kōlenga kia Sīsū ke fakamoʻui ia. Ko ʻene kiʻi tama pē ia ʻe tahá. ʻI he lolotonga ʻene talanoa kia Sīsuú, naʻe haʻu ha kau tangata ʻo nau pehē: “Kuo mate ʻa ho ʻofefiné! Ko e hā ke kei fakahohaʻasi ai ʻa e Faiakó?” Ka naʻe pehē ange ʻe Sīsū kia Siailosi: “ʻOua ʻe manavahē, fakahāhā pē ʻa e tuí, pea ʻe fakamoʻui ia.” Naʻá ne ʻalu leva mo Siailosi ki hono ʻapí. ʻI heʻena ofi atu ki he falé, naʻe malava ke sio mo fanongo atu ʻa Sīsū ki he tangi ʻa e kakaí. Naʻe tala ange ʻe Sīsū kiate kinautolu: “Tuku e tangí, he naʻe ʻikai te ne mate ka ʻokú ne mohe.” Kuo pau pē naʻe fifili ʻene tamaí mo ʻene faʻeé pe ko e hā naʻe ʻuhinga ki ai ʻa Sīsuú. Naʻe kole ange ʻe Sīsū ki he tokotaha kotoa ke nau mavahe peá ne ʻave ʻa e tamaí mo e faʻeé ki he loki naʻe tokoto ai ʻena kiʻi taʻahiné. Naʻe puke mai ʻe Sīsū ʻi he anga-ʻofa ʻa e nima ʻo e kiʻi taʻahiné ʻo ne pehē kiate ia: “Kiʻi taʻahine, ʻoku ou tala atu kiate koe, ‘Tuʻu hake!’” Sioloto atu ki he fiefia ʻa ʻene ongo mātuʻá ʻi heʻene tuʻu hake ʻi he taimi pē ko iá ʻo ne kamata luelué! Naʻe fokotuʻu hake ʻe Sīsū ʻa hona ʻofefiné. (Maʻake 5:22-24, 35-42; Luke 8:49-56) Talu mei he ʻaho ko iá, ʻi heʻena sio pē ki heʻena kiʻi taʻahiné, naʻá na manatuʻi ʻa e meʻa naʻe fai ʻe Sihova maʻanaua fakafou ʻia Sīsuú.a

10 Ko e faʻahinga naʻe fakafoki mai ʻe Sīsū ki he moʻuí naʻa nau toe mate ki mui ai. Ka ko e meʻa ʻoku tau lau ʻo fekauʻaki mo e kakai ko ení ʻoku mahuʻinga he ʻokú ne ʻomai kiate kitautolu ʻa e ʻamanaki moʻoni. ʻOku loto ʻa Sihova ke fokotuʻu hake ʻa e kakaí, pea te ne fai ia.

MEʻA ʻOKU TAU AKO MEI HE NGAAHI FAKAMATALA KI HE TOETUʻÚ

Fokotu‘u hake ‘e Pita ‘a Toakase ‘i he sio ki ai ‘a e ni‘ihi kehé

Naʻe fokotuʻu hake ʻe he ʻapositolo ko Pitá ʻa e fefine Kalisitiane ko Toakase.​—Ngāue 9:36-42

Fā‘ofua ha uitou ‘i he‘ene tamá hili hono fokotu‘u hake ‘e ‘Ilaisiaá

Naʻe fokotuʻu hake ʻe ʻIlaisiā ʻa e tama ʻa ha uitou.​—1 Tuʻi 17:17-24

11. Ko e hā ʻoku akoʻi mai kiate kitautolu ʻe he Tangata Malanga 9:5 ʻo fekauʻaki mo Lāsalosí?

11 ʻOku fakahaaʻi mahino ʻe he Tohi Tapú “ko e kau maté ʻoku ʻikai te nau ʻiloʻi ha momoʻi meʻa.” Naʻe moʻoni ia ʻi he tuʻunga ʻo Lāsalosí. (Tangata Malanga 9:5) Hangē pē ko ia naʻe leaʻaki ʻe Sīsuú, ne hangē pē ia naʻe mohe ʻa Lāsalosí. (Sione 11:11) Lolotonga ʻene ʻi he faʻitoká, naʻe ʻikai ʻiloʻi ʻe Lāsalosi “ha momoʻi meʻa.”

12. ʻOku tau ʻilo fēfē naʻe hoko moʻoni ʻa e toetuʻu ʻa Lāsalosí?

12 ʻI he taimi naʻe fokotuʻu hake ai ʻe Sīsū ʻa Lāsalosí, naʻe sio ai ʻa e kakai tokolahi. Naʻa mo e ngaahi fili ʻo Sīsuú naʻa nau ʻiloʻi naʻá ne fakahoko ʻa e mana ko ení. Naʻe moʻui ʻa Lāsalosi, pea naʻe fakamoʻoniʻi ʻe he meʻá ni naʻe hoko moʻoni ʻa e toetuʻú. (Sione 11:47) Pehē foki, naʻe ō ʻa e kakai tokolahi ke ʻaʻahi kia Lāsalosi, pea ko hono olá, naʻe kamata ke nau tui naʻe fekauʻi mai ʻa Sīsū ʻe he ʻOtuá. Naʻe ʻikai saiʻia ʻa e ngaahi fili ʻo Sīsuú ʻi he meʻa ko iá, ko ia naʻa nau palani ai ke tāmateʻi fakatouʻosi ʻa Sīsū mo Lāsalosi.​—Sione 11:53; 12:9-11.

13. Ko e hā ʻoku lava ai ke tau fakapapauʻi ʻe fokotuʻu hake ʻe Sihova ʻa e kau maté?

13 Naʻe pehē ʻe Sīsū “ko e faʻahinga kotoa ʻi he ngaahi fonualoto fakamanatú” te nau toetuʻu. (Sione 5:28) ʻOku ʻuhinga ení ko e faʻahinga kotoa ʻa ia ʻoku manatuʻi ʻe Sihová te nau foki mai ki he moʻuí. Ka ke fokotuʻu hake ʻe Sihova ha taha, kuo pau ke ne manatuʻi ʻa e meʻa kotoa pē fekauʻaki mo e tokotaha ko iá. ʻE lava moʻoni ke ne fai ia? Sai, ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi fetuʻu ʻe laui piliona ʻi he ʻunivēsí. ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú ʻoku ʻiloʻi ʻe Sihova ʻa e hingoa ʻo e foʻi fetuʻu taki taha. (Lau ʻa e ʻAisea 40:26.) Kapau ʻoku malava ke ne manatuʻi ʻa e hingoa ʻo e foʻi fetuʻu taki taha, tā ko e moʻoni ʻoku lavangofua pē ke ne manatuʻi ʻa e meʻa kotoa pē fekauʻaki mo e faʻahinga kotoa te ne fakafoki mai ki he moʻuí. Ko e meʻa ʻoku mahuʻinga angé, naʻe fakatupu ʻe Sihova ʻa e meʻa kotoa pē, ko ia ʻoku tau ʻilo ai ʻokú ne maʻu ʻa e mālohi ke toe fakafoki mai ʻa e kakaí ki he moʻuí.

14, 15. Ko e hā ʻoku akoʻi mai kiate kitautolu ʻe he ngaahi lea ʻa Siopé ʻo fekauʻaki mo e toetuʻú?

14 Naʻe tui ʻa e tangata faitōnunga ko Siopé ki he toetuʻú. Naʻá ne ʻeke: “Kapau ʻe mate ha tangata, te ne toe moʻui koā?” Naʻá ne pehē leva kia Sihova: “Te ke ui, pea te u tali atu kiate koe. Te ke holi ki he ngāue ʻa ho nimá.” ʻIo, naʻe ʻiloʻi ʻe Siope ʻoku fakatuʻotuʻa atu ʻa Sihova ki he taimi te ne fokotuʻu hake ai ʻa e kau maté.​—Siope 14:13-15.

15 ʻOku ʻai koe ʻe he ʻamanaki ʻo e toetuʻú ke ke ongoʻi fēfē? Te ke fifili nai, ‘Fēfē ʻa hoku fāmilí mo e ngaahi kaumeʻa kuo nau maté, ʻe fokotuʻu hake mo kinautolu?’ ʻOku fakafiemālie ke tau ʻiloʻi ʻoku fiemaʻu moʻoni ʻe Sihova ke fakafoki mai ʻa e kau maté ki he moʻuí. Tau sio angé ki he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú ʻo fekauʻaki mo e feituʻu te nau nofo aí pea mo hai ʻe fokotuʻu haké.

TE NAU “FANONGO KI HONO LEʻÓ PEA TE NAU HŪ MAI KI TUʻA”

16. Ko e hā ʻa e faʻahinga moʻui ʻe fiefia ai ʻa e faʻahinga te nau toetuʻu ke moʻui ʻi he māmaní?

16 ʻI he kuohilí, ko e faʻahinga naʻe fokotuʻu haké naʻa nau toe feohi mo honau fāmilí mo e ngaahi kaumeʻá ʻi heni ʻi he māmaní. ʻE toe hoko eni ʻi he kahaʻú, ka ʻe lelei ʻaupito ange ia. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí ko e faʻahinga ʻe fakafoki mai ke moʻui ʻi he māmaní te nau maʻu ʻa e faingamālie ke moʻui taʻengata ʻo ʻikai ʻaupito ke toe mate. Pea te nau nofo ʻi ha māmani ʻe kehe ʻaupito ia mei he māmani ʻoku tau nofo ai he ʻaho ní. ʻE ʻikai ke toe ʻi ai ha tau, ʻikai ha faihia, pea ʻikai ha puke.

17. Ko hai ʻe toetuʻú?

17 Ko hai ʻe toetuʻú? Naʻe pehē ʻe Sīsū ko e “faʻahinga kotoa ʻi he ngaahi fonualoto fakamanatú te nau fanongo ki hono leʻó pea te nau hū mai ki tuʻa.” (Sione 5:28, 29) Pea ʻoku tala mai ʻi he Fakahā 20:13: “Naʻe tuku mai ʻe he tahí ʻa e kau mate naʻe ʻi aí, pea ko mate mo Faʻitoka naʻá na tuku mai ʻa e kau mate naʻe ʻiate kinauá.” ʻIo, ʻe toe moʻui mai ʻa e kakai ʻe laui piliona. Naʻe toe pehē ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻe toetuʻu fakatouʻosi mai “ʻa e māʻoniʻoni mo e taʻemāʻoniʻoni.” (Lau ʻa e Ngāue 24:15.) ʻOku ʻuhinga iá ki he hā?

‘I Palataisi, ‘e toe feohi ai ‘a e fa‘ahinga kuo toetu‘ú mo e fa‘ahinga na‘a nau ‘ofa aí

ʻI Palataisi, ʻe toetuʻu ʻa e kau maté ʻo toe feohi mo e faʻahinga naʻa nau ʻofa aí

18. Ko hai ʻa e kau “māʻoniʻoni” te nau toetuʻú?

18 Ko e ‘māʻoniʻoní’ ʻoku kau ai ʻa e kau sevāniti faitōnunga ʻa Sihova naʻe moʻui ki muʻa ke haʻu ʻa Sīsū ki he māmaní. Ko e kakai hangē ko Noa, ʻĒpalahame, Sela, Mōsese, Lute, mo ʻĒsetá te nau toetuʻu ki he moʻuí ʻi heni ʻi he māmaní. ʻE lava ke ke lau fekauʻaki mo e niʻihi ʻo e kau tangata mo e kau fefine ko iá ʻi he Hepelū vahe 11. Fēfē ʻa e kau sevāniti faitōnunga ʻa Sihova ʻoku nau mate ʻi hotau taimí? ʻOku nau “māʻoniʻoni” mo kinautolu foki, ko ia te nau toetuʻu.

19. Ko hai ʻa e kau ‘taʻemāʻoniʻoní’? Ko e hā ʻa e faingamālie ʻe ʻoange ʻe Sihova kiate kinautolú?

19 Ko e kau ‘taʻemāʻoniʻoní’ ʻoku kau ai ʻa e kakai ʻe laui piliona naʻe ʻikai te nau maʻu ha faingamālie ke ʻiloʻi ʻa Sihova. Neongo naʻa nau mate, kuo ʻikai ngalo kinautolu ʻia Sihova. Te ne fokotuʻu hake kinautolu, pea te nau maʻu ʻa e faingamālie ke ako fekauʻaki mo ia mo tauhi kiate ia.

20. Ko e hā heʻikai ke toetuʻu ai ʻa e tokotaha kotoa pē?

20 ʻOku ʻuhinga ení ko e tokotaha kotoa pē kuo maté te nau toetuʻu? ʻIkai. Naʻe pehē ʻe Sīsū ʻe ʻikai toe fakafoki ki he moʻuí ʻa e kakai ʻe niʻihi. (Luke 12:5) Ko hai te ne fili pe ʻe toetuʻu ha taha pe ʻikai? Ko Sihova ʻa e Fakamaau aofangatukú, ka kuó ne ʻoange foki kia Sīsū ʻa e mafai “ke ne hoko ko e fakamaau ʻo e kau moʻuí mo e kau maté.” (Ngāue 10:42) Ko ha taha pē ʻe fakamāuʻi ʻoku fulikivanu pea ʻikai loto-lelei ke liliu heʻikai ke toetuʻu ia.​—Sio ki he Fakamatala ʻi he Ngataʻangá 19.

TOETUʻU KI HĒVANI

21, 22. (a) ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e toetuʻu ki hēvaní? (e) Ko hai ʻa e ʻuluaki tokotaha naʻe fokotuʻu hake ki he moʻui ʻi hēvaní?

21 ʻOku toe tala mai ʻe he Tohi Tapú ʻe moʻui ʻa e kakai ʻe niʻihi ʻi hēvani. ʻI he toetuʻu ʻa ha taha ki hēvaní, heʻikai ke fakafoki mai ia ke moʻui ko ha tangata fakataha mo ha sino fakaetangata. ʻE fokotuʻu hake ia ke moʻui ʻi hēvani ko ha tokotaha laumālie.

22 Ko Sīsū ʻa e ʻuluaki tokotaha naʻá ne maʻu ʻa e faʻahinga toetuʻu ko ení. (Sione 3:13) ʻI he ʻaho ʻe tolu hili hono tāmateʻi ʻo Sīsuú, naʻe fokotuʻu hake ia ʻe Sihova. (Saame 16:10; Ngāue 13:34, 35) Naʻe ʻikai fokotuʻu hake ʻa Sīsū mo ha sino fakaetangata. Naʻe fakamatala ʻa e ʻapositolo ko Pitá ko Sīsuú “naʻe tāmateʻi ia ʻi he kakano ka naʻe fakamoʻui hake ia ʻi he laumālie.” (1 Pita 3:18) Naʻe fakafoki mai ʻa Sīsū ke moʻui ko ha tokotaha laumālie mālohi! (1 Kolinitō 15:3-6) Ka ʻoku pehē ʻe he Tohi Tapú ʻe ʻikai ko ia toko taha pē.

23, 24. Ko hai ʻa e “fanga sipi tokosiʻi” naʻe lea ʻa Sīsū ʻo fekauʻaki mo iá, pea ko e hā honau tokolahí?

23 Ki muʻa pē ke ne pekiá, naʻe tala ange ʻe Sīsū ki heʻene kau ākonga faitōnungá: “ʻOku ou ʻalu ke teuteu ha potu moʻomoutolu.” (Sione 14:2) ʻOku ʻuhinga ení ko e niʻihi ʻo hono kau muimuí ʻe fokotuʻu hake ke moʻui fakataha mo ia ʻi hēvani. Ko e toko fiha? Naʻe pehē ʻe Sīsū ko ha tokosiʻi pē, ko ha “fanga sipi tokosiʻi.” (Luke 12:32) Naʻe ʻomai ʻe he ʻapositolo ko Sioné ʻa e tokolahí tonu ʻi heʻene sio kia Sīsū ʻoku tuʻu “ʻi he Moʻunga Saioné [fakahēvaní], pea ʻoku ʻiate ia ʻa e toko 144,000.”​—Fakahā 14:1.

24 ʻE toetuʻu ʻa fē ʻa e kau Kalisitiane ʻe toko 144,000? ʻOku tala mai ʻe he Tohi Tapú ʻe hoko eni ʻi he hili ʻa e kamata pule ʻa Kalaisi ʻi hēvaní. (1 Kolinitō 15:23) ʻOku tau moʻui he taimí ni ʻi he taimi ko iá, pea ko e tokolahi taha ʻo e toko 144,000 kuo nau ʻosi toetuʻu ki hēvani. Ko e faʻahinga ʻoku kei ʻi māmani pea ʻoku nau mate ʻi hotau taimí te nau toetuʻu ʻi he taimi pē ko iá ki he moʻui ʻi hēvaní. Kae kehe, ko e tokolahi taha ʻo e kakaí te nau toetuʻu ʻi he kahaʻú ke moʻui ʻi Palataisi ʻi heni ʻi he māmaní.

25. Ko e hā te tau ako fekauʻaki mo ia ʻi he vahe hono hokó?

25 Kuo vavé ni ʻaupito ke fakatauʻatāinaʻi ʻe Sihova ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá mei he maté, pea ʻe puli atu ʻa e maté ʻo taʻengata! (Lau ʻa e ʻAisea 25:8.) Ka ko e hā ʻe fai ʻe he faʻahinga ʻoku ō ki hēvaní? ʻOku fakamatalaʻi ʻe he Tohi Tapú te nau pule fakataha mo Sīsū ʻi ha Puleʻanga. Te tau ako lahi ange fekauʻaki mo e founga-pule ko iá ʻi he vahe hono hokó.

a ʻI ha ngaahi fakamatala kehe, ʻoku fakamatala ai ʻa e Tohi Tapú fekauʻaki mo e toetuʻu ʻa e iiki mo e taʻumotuʻa, tangata mo e fefine, mo e ʻIsileli pea mo e muli. ʻE lava ke ke lau ia ʻi he 1 Tuʻi 17:17-24; 2 Tuʻi 4:32-37; 13:20, 21; Mātiu 28:5-7; Luke 7:11-17; 8:40-56; Ngāue 9:36-42; 20:7-12.

FAKAMATALA FAKANOUNOU

MOʻONI 1: ʻE TOʻO ATU ʻE SIHOVA ʻA E MATÉ

“Ko e maté, hotau fili fakaʻosí, ʻe toʻo ʻosi atu ia.”​—1 Kolinitō 15:26

ʻOku anga-fēfē hono ʻomai ʻe he Tohi Tapú kiate kitautolu ʻa e fakafiemālie moʻoni ʻi he taimi ʻoku mate ai ha taha?

  • 2 Kolinitō 1:3, 4

    ʻI he taimi ʻoku mate ai ha mēmipa ʻi he fāmilí pe ko ha kaumeʻa ofi, ʻoku tau ongoʻi nai ʻoku ʻikai hatau ʻaonga. ʻOku ʻomai ʻe he Tohi Tapú kiate kitautolu ʻa e fakafiemālie moʻoni.

  • ʻAisea 25:8; 26:19

    ʻOku maʻu ʻe Sihova ʻa e mālohi ke toʻo atu ʻa e maté ʻo taʻengata. ʻE aʻu ʻo ne fakafoki ki he moʻuí ʻa e faʻahinga kuo nau ʻosi maté.

MOʻONI 2: ʻOKU LAVA KE TAU MAʻU ʻA E TUI KI HE TOETUʻÚ

“Kiʻi taʻahine, ʻoku ou tala atu kiate koe, ‘Tuʻu hake!’”​—Maʻake 5:41

Ko e hā ʻoku lava ai ke tau tui ki he toetuʻú?

  • Sione 11:1-44

    Naʻe fokotuʻu hake ʻe Sīsū ʻa Lāsalosi.

  • Maʻake 5:22-24, 35-42

    Naʻe fokotuʻu hake ʻe Sīsū ha kiʻi taʻahine.

  • Sione 11:41, 42

    Naʻe fokotuʻu hake ʻe Sīsū ʻa e kau maté ʻo ngāueʻaki ʻa e mālohi meia Sihova.

  • Sione 12:9-11

    Naʻe sio tonu ʻa e tokolahi ʻi hono fokotuʻu ʻe Sīsū ʻa e kau maté. Naʻa mo e ngaahi fili ʻo Sīsuú naʻa nau ʻiloʻi naʻe lava ke ne fai ia.

MOʻONI 3: ʻE FAKAFOKI ʻE SIHOVA KI HE MOʻUÍ ʻA E KAKAI ʻE LAUI PILIONA

“Te ke ui, pea te u tali atu kiate koe. Te ke holi ki he ngāue ʻa ho nimá.”​—Siope 14:13-15

Ko hai ʻe toetuʻú?

  • Sione 5:28, 29

    Ko e faʻahinga kotoa ʻi he manatu ʻa Sihová te nau foki ki he moʻuí.

  • Ngāue 24:15

    ʻE toetuʻu ʻa e kakai māʻoniʻoni mo e taʻemāʻoniʻoni.

  • ʻAisea 40:26

    ʻOku lava ke manatuʻi ʻe Sihova ʻa e hingoa ʻo e foʻi fetuʻu taki taha, ko ia ʻoku lavangofua ke ne manatuʻi ʻa e meʻa kotoa pē fekauʻaki mo e faʻahinga te ne fakafoki ki he moʻuí.

MOʻONI 4: ʻE TOETUʻU ʻA E KAKAI ʻE NIʻIHI KE MOʻUI ʻI HĒVANI

“ʻOku ou ʻalu ke teuteu ha potu moʻomoutolu.”​—Sione 14:2

Ko hai ʻoku toetuʻu ke moʻui ʻi hēvaní?

  • 1 Pita 3:18

    Ko Sīsū ʻa e ʻuluaki tokotaha naʻe fokotuʻu hake ki he moʻui ʻi hēvaní.

  • Luke 12:32

    Naʻe pehē ʻe Sīsū ko e kiʻi tokosiʻi pē ʻo ʻene kau ākongá ʻe toetuʻu ki he moʻui ʻi hēvaní.

  • Fakahā 14:1

    Kuo fili ʻe Sihova ha toko 144,000 fakakātoa ki he moʻui ʻi hēvaní.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share