LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • g 7/12 p. 28
  • Vakai ki he Māmaní

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Vakai ki he Māmaní
  • ʻĀ Hake!—2012
  • Kaveinga Tokoni
  • Ko e Meʻamoʻui ʻe Fiha ʻOku ʻi he Māmaní?
  • Keli Fakatotolo ʻAki ʻa e Satelaité
ʻĀ Hake!—2012
g 7/12 p. 28

Vakai ki he Māmaní

Ko e tokolahi ʻo e māmaní kuo fakalaka ʻi he 7 pilioná ʻi he konga ki mui ʻo e 2011, “ko e ʻalu hake ia mei he 6 pilioná ʻi he 1999.”​—ʻAPIAKO HARVARD KI HE MOʻUI ʻA E KAKAÍ, ʻAmelika.

“ʻI he fakakātoá, ko e 58.8% ʻo e kakai ʻi he [Puleʻanga Fakatahataha Pilitāniá] naʻa nau pehē ʻoku nau ongoʻi ko honau fāmilí ʻe maʻu ʻaonga mei hono maʻu ʻa e taimi ʻatā mei he tekinolosiá ʻa ia ʻoku fakangata ai ʻa e fetuʻutaki kotoa pē. . . . Ko e toko taha mei he kakai ʻe toko tolu kuo nau ongoʻi taulōfuʻu ʻo aʻu ki he tuʻunga ʻo e fiemaʻu ke nau ʻatā mei he ngaahi tekinolosia fetuʻutakí.”—ʻUNIVĒSITI ʻO CAMBRIDGE, PILITĀNIA.

“Talu mei he 1976, ko e konifelenisi ʻa e kau pīsope ʻo ʻAmeliká kuo ʻomai ai ʻa e fakamatala . . . ki muʻa ʻi he taʻu fili palesiteni taki taha ke tokoni ki he kau Katoliká ke nau ngāueʻaki ʻenau tuí ʻi heʻenau fili fakapolitikalé.”—ʻUNIVĒSITI FORDHAM, ʻAmelika.

“Kapau ʻoku loto ʻa e tokolahi feʻunga ʻo e kau faihiá ke fakatupu maveuveu ʻi he ngaahi halá, te nau malava. . . . Ko e ʻikai ha mahuʻingaʻia ʻi he tuʻunga fakaeʻulungāngá kuó ne maʻunimā ha kiʻi tokosiʻi ʻo e kau talavou Pilitāniá. Ko ha kiʻi kulupu ʻa ia ʻoku lahi feʻunga ke nau fakailifiaʻi mo fakamaaʻi ʻa e fonuá.”—THE ECONOMIST, PILITĀNIA.

Ko e Meʻamoʻui ʻe Fiha ʻOku ʻi he Māmaní?

“ʻOku tau kei veiveiua ʻaupito pe ko e meʻamoʻui ʻe fiha ʻoku ʻi aí, ʻo fakahaaʻi ai ha motuhia mahuʻinga ʻi heʻetau ʻilo tefito ki he moʻui ʻi he Māmaní,” ko e lau ia ʻa e kau faisaienisi ʻa ia ʻoku hā ʻenau fakatotoló ʻi he pepa PLoS Biology. Neongo ko ʻenau fakafuofuá ko e faʻahinga meʻamoʻui ʻe 8.7 miliona, vahaʻa ʻo e 7 ki he 10 milioná, ʻoku ʻomai ʻe he kau mataotao kehé ia ʻa e fika ʻi he vahaʻa ʻo e 3 milioná mo e 100 miliona. ʻI he aʻu mai ki he lolotonga ní, ʻoku fakafuofua ko e 1.2 miliona pē ʻo e ngaahi meʻamoʻui ko iá kuo fakamatalaʻí, pea ʻoku ʻi ai ʻa e tui ʻi he tuʻunga lolotongá, ʻe lava ke ngāueʻaki ʻa e taʻu ʻe taha afe tupu ke fakamatalaʻi ai ʻa e toengá. “Ko e ngaʻunu māmālie ko eni ʻi hono fakamatalaʻi ʻo e ngaahi meʻamoʻuí ʻe iku ia ki he hoko ʻo ʻauhamālie ʻa e ngaahi meʻamoʻuí ki muʻa ke tau ʻiloʻi naʻa nau ʻi aí,” ko e lau ia ʻa e kau fakatotoló.

Keli Fakatotolo ʻAki ʻa e Satelaité

ʻOku ngāueʻaki ʻe he kau keli fakatotoló ha founga foʻou ke ʻiloʻi ai ʻa e ngaahi feituʻu ʻoku nau mahuʻingaʻia aí. ʻOku nau ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻangāue mataotao ke fakamatalaʻi ʻaki ʻa e ngaahi tā nenefu mo ʻikai ʻata lelei ʻi he satelaité. Ko e fakatātaá, ko e ngaahi ʻata naʻe faitaaʻi mei he maile ʻe 440 (kilomita ʻe 700) ʻi ʻolunga ʻi ʻIsipité, ʻoku līpooti kuo fakahaaʻi ai ʻa e ngaahi tuʻuʻanga ʻo e pilamita ʻe 17 naʻe ʻikai ʻiloʻi ki muʻa, ngaahi fonualoto motuʻa ʻe 1,000, mo e ngaahi nofoʻanga ne pulia ʻe 3,000 nai. Koeʻuhi ko e malava ʻa e faitā komipiutá ʻo hūhū ʻi he fukahi māmaní, ʻoku fakaeʻa ai ʻe he tekinolosiá ʻa e fōtunga ʻo e ngaahi langa kuo fuoloa ʻene ngalo mo tanumia, ʻa ia ʻoku ʻikai hā mai ʻi he kelekelé.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share