Ako mei he Folofola ʻa e ʻOtuá
ʻOku Tomuʻa Tala ʻe he Tohi Tapú ʻa e Kahaʻú?
ʻOku lāulea ʻa e kupu ko ení ki he ngaahi fehuʻi kuó ke ʻeke nai pea fakahaaʻi ai ʻa e feituʻu ʻe lava ke ke lau ai ʻa e ngaahi talí ʻi hoʻo Tohi Tapú. ʻE fiefia ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ke fetalanoaʻaki mo koe ki he ngaahi tali ko ení.
1. ʻOku fakaikiiki ʻa e ngaahi kikite ʻi he Tohi Tapú?
Ko e ʻOtua Māfimafi-Aoniú pē ʻoku malava ke ne tomuʻa ʻafioʻi fakaikiiki ʻa e kahaʻú. (ʻĒmosi 3:7) Ko e fakatātaá, talu mei muʻa, naʻá ne tomuʻa tala ai ʻa e haʻu ʻa e tokotaha ʻoku ui ko e Mīsaia, pe Kalaisi. Ko e Mīsaiá ʻe hoko ia ko ha hako ʻo e tangata faitōnunga ko ʻĒpalahamé. Te ne hoko ko ha pule ʻa ia te ne ʻai ke malava ʻa e faʻahinga talangofua ʻo e tangatá ke toe maʻu ʻa e tāpuaki ʻo e moʻui haohaoá ʻo ʻatā mei he mahamahakí. (Sēnesi 22:18; ʻAisea 53:4, 5) Ko e Tokotaha ko eni ne talaʻofá ʻe haʻu ia mei Pētelihema.—Lau ʻa e Maika 5:2.
Naʻe fakamoʻoniʻi ko Sīsū ʻa e Mīsaiá. Laka hake ʻi he senituli ʻe fitu ki muʻa, naʻe tomuʻa tala ʻe he Tohi Tapú ʻe ʻaloʻi ʻa e Mīsaiá ʻe ha tāupoʻou pea ʻe taʻetokaʻi ia. Te ne foaki atu ʻene moʻuí koeʻuhi ko e ngaahi angahala ʻa e tokolahi, pea ʻe tanu ia fakataha mo e koloaʻiá. (ʻAisea 7:14; 53:3, 9, 12) Naʻe toe tomuʻa tala foki ʻe he Tohi Tapú laka hake ʻi he senituli ʻe nima ki muʻa, te ne hū ki Selusalema ʻokú ne heka ʻi ha ʻasi pea ʻe lavakiʻi ia ki ha konga siliva ʻe 30. Naʻe hoko ʻo moʻoni ʻa e fakaikiiki kotoa pē.—Lau ʻa e Sākalaia 9:9; 11:12.
2. ʻOku tomuʻa tala ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi ʻahó?
Laka hake ʻi he senituli ʻe nima ki muʻa, naʻe kikiteʻi ai ʻe he Tohi Tapú ʻa e taʻu tofu pē ko ia ʻe hā ai ʻa e Mīsaiá. Ko e vahaʻa taimi ʻo aʻu ki heʻene aʻu maí naʻe lau ia ʻi he ngaahi uike ʻo ha ngaahi taʻu, ʻa ia ʻoku ʻuhingá ko e “uike” taki taha naʻe taʻu ʻe fitu hono lōloá. ʻE ʻi ai ha ngaahi uike pehē ʻe 7 ʻo tānaki atu ki ai mo e uike ʻe 62, ʻo maʻu fakakātoa ai ʻa e ngaahi uike ʻo e ngaahi taʻu ʻe 69. ʻOku tatau ia ki he ngaahi taʻu ʻe 483. Naʻe kamata ʻanefē ʻa e vahaʻa taimi ʻo e ngaahi taʻu ko iá? Fakatatau ki he Tohi Tapú, naʻe kamata ʻa e vahaʻa taimi ko iá ʻi he taimi naʻe aʻu ai ʻa Nehemaia ko e sevāniti ʻa e ʻOtuá ki Selusalema pea kamata ke toe langa ʻa e koló. ʻOku fakamoʻoniʻi mei he hisitōlia ʻo Pēsiá ko e taʻú ko e 455 K.M. (Nehemaia 2:1-5) Naʻe papitaiso ʻa Sīsū ko e Mīsaiá ʻi he taʻu ʻe 483 ki mui ai, ʻi he taʻu 29 T.S., ʻi he taimi tonu pē ko iá.—Lau ʻa e Taniela 9:25.
3. ʻOku hoko ʻo moʻoni he taimí ni ʻa e ngaahi kikite ʻi he Tohi Tapú?
Naʻe kikiteʻi ʻe Sīsū ha ngaahi meʻa mahuʻinga ʻaupito ʻe hoko ʻi hotau taimí. ʻOku lave ʻa ʻene kikité ki he ongoongo lelei ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ʻa ia te ne ʻomai ʻa e fakafiemālie ki māmani lahi ki he kakai ʻoku ʻofa ki he ʻOtuá. Ko e Puleʻangá te ne fakangata ʻa e kotoa ʻo e fokotuʻutuʻu lolotonga fulikivanu ʻa ia ʻoku tau moʻui aí.—Lau ʻa e Mātiu 24:14, 21, 22.
ʻOku fakamatalaʻi fakaikiiki ʻe he ngaahi kikite ʻi he Tohi Tapú ʻa e vahaʻa taimi fakaʻosi ko ia ʻo e fokotuʻutuʻu lolotongá. ʻOku fakaeʻa ʻe he Tohi Tapú, ʻi hono kehe mei he meʻa ʻoku ʻamanekina nai ʻi ha kuonga ʻo e fakalakalaká, ʻe fakaʻauha ʻe he kakaí ʻa e māmaní. Ko e mamahi ʻoku fakatupunga ʻe he ngaahi taú, nounou fakameʻatokoní, mofuiké mo e ngaahi mahaki ʻoku toó ʻe fakautuutu ia. (Luke 21:11; Fakahā 11:18) Ko e ngaahi tuʻunga fakaeʻulungāngá ʻe holofa ia. ʻI he ngaahi taimi faingataʻa ko ení, ʻe malangaʻi ʻe he kau muimui ʻo Sīsuú ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi he ngaahi puleʻanga kotoa pē.—Lau ʻa e Mātiu 24:3, 7, 8; 2 Tīmote 3:1-5.
4. Ko e hā ʻa e kahaʻu ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá?
Ko e ʻOtua Māfimafi-Aoniú ʻokú ne tuku tauhi mai ha ngaahi meʻa lelei maʻá e faʻahinga faitōnunga ʻo e tangatá. Ko Sīsū Kalaisi, ko e Mīsaiá, fakataha mo ʻene faʻahinga kuo filí, te nau pule mai ki he māmaní mei hēvani. ʻOku faʻuʻaki kinautolu ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ʻa ia ʻe pule ʻi he taʻu ʻe taha afe. ʻE fokotuʻu hake ʻa e maté pea te nau maʻu ʻa e faingamālie ʻo hono fakamāuʻi ʻoku nau tuha mo e moʻui taʻengatá. ʻIkai ko ia pē, ʻe fakamoʻui ʻe he Puleʻangá ʻa e tokotaha kotoa pē ʻe moʻui ʻi he taimi ko iá. ʻE ʻikai ke toe ʻi ai ha puke mo ha mate.—Lau ʻa e Fakahā 5:10; 20:6, 12; 21:4, 5.
Ki ha fakamatala lahi ange, sio ki he peesi 23-25 mo e 197-201 ʻo e tohi Ko e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú? ʻoku hā atu hení.