ʻOkú Ke ʻAi ʻa e Fakakaukau ʻa Sihová ko Hoʻo Meʻa?
“Fai homou liliú ʻaki hono fakafoʻou homou ʻatamaí.”—LOMA 12:2.
1, 2. ʻI heʻetau hokohoko atu ke fakalakalaká, ko e hā ʻoku tau akó? ʻOmai ha fakatātā.
SIOLOTO atu ʻoku ʻoange ʻe ha taha ha meʻaʻofa ki ha kiʻi leka. ʻOku tala ange ʻe he ongo mātuʻa ʻa e kiʻi leká kiate ia ke ne “Lea mālō.” ʻOkú ne fai pehē, koeʻuhí pē ko ʻena tala ange ke ne leaʻaki iá. Ka ʻi he tupu ʻo fuʻu lahi ʻa e kiʻi leká, ʻoku kamata ke ne mahinoʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku fakakaukau ai ʻene ongo mātuʻá ʻoku mahuʻinga ke houngaʻia ʻi hono fai ʻe he niʻihi kehé ha ngaahi meʻa anga-ʻofá. Faifai atu pē, ʻoku ueʻi ia ke ne fakamālō ʻiate ia pē ki he niʻihi kehé koeʻuhí kuó ne ako ke hoko ʻo houngaʻia.
2 Naʻe hoko ha meʻa meimei tatau kiate kitautolu. ʻI heʻetau kamata ako ʻa e moʻoní, naʻa tau ʻilo ai ʻoku mahuʻinga ke talangofua ki he ngaahi fekau tefito ʻa Sihová. Ka ʻi heʻetau hokohoko atu ke fakalakalaká, ʻoku tau ako lahi ange ai ki heʻene fakakaukaú, ʻa ia, ko e hā ʻokú ne saiʻia aí, ko e hā ʻoku ʻikai te ne saiʻia aí, pea mo e anga ʻo ʻene vakai ki he ngaahi meʻá. ʻI heʻetau fakaʻatā ʻa e fakakaukau ʻa Sihová ke ne tākiekina ʻetau fili fakafoʻituituí mo ʻetau tōʻongá, ʻoku tau ʻai ai ʻene fakakaukaú ko ʻetau meʻa.
3. Ko e hā ʻoku lava ke faingataʻa ai ʻa e fakakaukau ʻo hangē ko Sihová?
3 Neongo ʻoku tau fiefia ʻi he ako ke fakakaukau hangē ko Sihová, ʻoku faingataʻa he taimi ʻe niʻihi ke fakakaukau ʻo hangē ko ʻene fakakaukaú koeʻuhí ʻoku tau taʻehaohaoa. Ko e fakatātaá, ʻoku tau ʻiloʻi ʻa e anga ʻo e vakai ʻa Sihova ki he tuʻunga maʻa fakaeʻulungāngá, tuli ki he meʻa fakamatelié, ngāue fakamalangá, ngāuehalaʻaki ʻa e totó, mo e ngaahi meʻa kehe. Ka ʻe faingataʻa nai ke tau mahinoʻi ʻa e ʻuhinga ʻokú ne vakai pehē ai ki aí. Ko ia ʻe lava fēfē ke tau ako ke fakakaukau lahi ange ʻo hangē ko Sihová? Pea ʻe anga-fēfē hono tokoniʻi kitautolu ʻe he meʻá ni ke tau fai ʻa e meʻa totonú he taimí ni pea ʻi he kahaʻú?
FOUNGA ʻO ʻETAU ʻAI KO ʻETAU MEʻA ʻA E FAKAKAUKAU ʻA E ʻOTUÁ
4. ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e fakafoʻou hotau ʻatamaí?
4 Lau ʻa e Loma 12:2. ʻI he veesi ko ení, naʻe fakamatalaʻi ai ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu ke tau fai ke ako ke fakakaukau ʻo hangē ko Sihová. Naʻá ne pehē kuo pau ke “tuku hono fakafuo [kitautolu] ki he fokotuʻutuʻu ko ení.” Hangē ko ia naʻa tau ako ʻi he kupu ki muʻá, ʻoku ʻuhinga ení kuo pau ke tau siʻaki ʻa e ngaahi fakakaukau mo e tōʻonga ʻa e māmaní. Ka naʻe toe pehē ʻe Paula ʻoku fiemaʻu ke fakafoʻou hotau ʻatamaí. ʻOku ʻuhinga ení kuo pau ke tau ako ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá, mahinoʻi ʻene fakakaukaú, fakalaulauloto ki ai, pea ngāue mālohi ke maʻu ʻa e fakakaukau ʻa e ʻOtuá.
5. Fakamatalaʻi ʻa e faikehekehe ʻi he lautohí mo e akó.
5 Ko e akó ʻoku kau ki ai ʻa e meʻa lahi ange ʻi hono lau fakavave pē ʻa e fakamatalá pe laineʻi ʻa e ngaahi tali ki he fehuʻi ʻi he akó. ʻI heʻetau akó, ʻoku tau fakakaukau fekauʻaki mo e meʻa ʻoku akoʻi mai ʻi he fakamatalá pe ko hai ʻa Sihova, meʻa ʻokú ne faí mo e anga ʻo ʻene fakakaukaú. ʻOku tau feinga ke mahinoʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku tala mai ai ʻe Sihova ke tau fai ha meʻa ʻe taha pea fakaʻehiʻehi mei hono fai ha meʻa ʻe taha. ʻOku tau toe fakakaukau ki he meʻa ʻoku fiemaʻu ke tau liliu ʻi heʻetau moʻuí pea mo ʻetau fakakaukaú. Ko e moʻoni, ʻe ʻikai nai malava ke tau fakalaulauloto ki he poini kotoa ko ení ʻi he taimi kotoa pē ʻoku tau ako aí. Ka ʻoku lelei ke fakamoleki ʻa e taimi, mahalo pē ko e vaeua ʻo hotau taimi ako taki taha, ke fakalaulauloto ai ki he meʻa kuo tau laú.—Saame 119:97; 1 Tīm. 4:15.
6. Ko e hā ʻoku hoko ʻi he taimi ʻoku tau fakalaulauloto ai ki he Folofola ʻa e ʻOtuá?
6 ʻOku hoko ha meʻa fakaofo ʻi heʻetau fakalaulauloto maʻu pē ki he Folofola ʻa e ʻOtuá. ʻOku tau ‘fakamoʻoniʻi ai kiate kitautolu,’ pe fakatuipauʻi kiate kitautolu, ko e fakakaukau ʻa Sihová ʻoku haohaoa. ʻOku kamata ke tau mahinoʻi ʻa e anga ʻo ʻene vakai ki he ngaahi meʻá, pea ʻoku faifai atu pē ʻo tau loto-tatau mo ʻene fakakaukaú. Ko ia ʻoku tau fakafoʻou ai hotau ʻatamaí pea kamata ke fakakaukau ʻi ha founga foʻou. Faifai atu pē, ʻoku tau ʻai ai ʻa e fakakaukau ʻa Sihová ko ʻetau meʻa.
TĀKIEKINA ʻE HEʻETAU FAKAKAUKAÚ ʻA ʻETAU TŌʻONGÁ
7, 8. (a) ʻOku anga-fēfē ʻa e vakai ʻa Sihova ki he meʻa fakamatelié? (Sio ki he ʻuluaki fakatātā ʻi he kupú ni.) (e) Kapau ʻoku tau vakai ki he ngaahi meʻa fakamatelié ʻo hangē ko Sihová, ko e hā ʻe hoko maʻu pē ko e meʻa mahuʻinga taha ia kiate kitautolú?
7 Ko ʻetau fakakaukaú ʻokú ne tākiekina ʻa ʻetau tōʻongá. (Mk. 7:21-23; Sēm. 2:17) Tau lāulea angé ki ha fakatātā ʻe niʻihi ʻokú ne ʻai ke mahino ʻa e poini ko ení. Ko e fakatātā ʻe taha ʻoku maʻu ʻi he talanoa fekauʻaki mo e ʻaloʻi ʻo Sīsuú, ʻoku fakahaaʻi mahino ai ʻa e fakakaukau ʻa Sihova fekauʻaki mo e meʻa fakamatelié. Naʻe fili fakafoʻituitui ʻe he ʻOtuá ʻa Siosifa mo Mele ke na tauhi ʻa hono ʻAló neongo naʻe ʻikai te na maʻu ha paʻanga lahi. (Liv. 12:8; Luke 2:24) ʻI hono ʻaloʻi ʻo Sīsuú, naʻe fakatokoto ia ʻe Mele “ʻi ha ʻaiʻanga kai ʻo e manú, koeʻuhi naʻe ʻikai ha loki maʻanautolu ʻi he feituʻu talifonongá.” (Luke 2:7) Kapau naʻe fiemaʻu ʻe Sihova, naʻe mei lava ke ne fakapapauʻi naʻe ʻaloʻi ʻa Sīsū ʻi ha feituʻu lelei ange. Ka naʻá ne loto ke tauhi hake ʻa Sīsū ʻi ha fāmili naʻe fakamuʻomuʻa ai ʻa e lotu ki he ʻOtuá. Ko e meʻa mahuʻinga taha ia kia Sihová.
8 Ko e talanoa ko eni fekauʻaki mo e ʻaloʻi ʻo Sīsuú ʻoku akoʻi mai ai ʻa e anga ʻo e vakai ʻa Sihova ki he meʻa fakamatelié. ʻOku loto ʻa e mātuʻa ʻe niʻihi ke maʻu ʻe heʻenau fānaú ʻa e ngaahi meʻa fakamatelie lelei tahá, neongo kapau ʻe fakatupunga ʻe he meʻa ko iá ke hoko ha faingataʻa ki he vahaʻangatae ʻo ʻenau fānaú mo Sihová. Ka ʻoku hā mahino, ʻoku vakai mai ʻa Sihova ko e meʻa mahuʻinga tahá ʻa hotau vahaʻangatae mo iá. Kuó ke tali ʻa e vakai ʻa Sihova ki he meʻa ko ení? Ko e hā ʻoku fakahaaʻi ʻi hoʻo tōʻongá?—Lau ʻa e Hepelū 13:5.
9, 10. ʻE anga-fēfē nai ʻetau fakahaaʻi ʻoku tau vakai ki hono fakatūkiaʻi ʻa e niʻihi kehé ʻo hangē ko Sihová?
9 Ko e toe fakatātā ʻe taha ko e anga ʻo e vakai ʻa Sihova ki ha tokotaha ʻokú ne fakatūkiaʻi ʻa e niʻihi kehé, ʻa ia, ʻokú ne fakatupunga ke faiangahala ʻa e niʻihi kehé pe tuku ʻenau tauhi kia Sihová. Naʻe pehē ʻe Sīsū: “ʻIlonga ʻa ia ʻokú ne fakatūkiaʻi ha taha ʻo e faʻahinga siʻí ni ʻa ia ʻoku tuí, ʻe lelei ange kiate ia kapau naʻe ʻai ki hono kiá ha maka momosi ʻa ia ʻoku tekaʻi ʻe ha ʻasi pea lī ia ki tahi.” (Mk. 9:42) Ko e ngaahi foʻi lea mafatukituki ʻaupito eni! Pea ʻoku tau ʻiloʻi ʻoku hangē tofu pē ʻa Sīsū ko ʻene Tamaí. Ko ia ʻoku lava ke tau fakapapauʻi ʻi he taimi ʻoku fakatūkiaʻi ai ʻe ha tokotaha ha taha ʻo e kau muimui ʻo Sīsuú ʻoku mātuʻaki taʻefakahōifua ia kia Sihova.—Sione 14:9.
10 ʻOku tau vakai ki hono fakatūkiaʻi ʻa e niʻihi kehé ʻi he founga tatau mo e vakai ʻa Sihova mo Sīsuú? Ko e hā ʻoku fakahaaʻi ʻi heʻetau tōʻongá? Ko e fakatātaá, ʻoku tau saiʻia nai ʻi ha sitaila pau ʻo e valá mo e teuteú. Ka ko e hā te tau faí kapau ʻoku fakalotomamahiʻi nai ʻe heʻetau filí ha niʻihi ʻi he fakatahaʻangá pe fakatupunga ʻa e niʻihi kehé ke nau maʻu ha fakakaukau taʻetaau? ʻE ueʻi kitautolu ʻe heʻetau ʻofa ki hotau fanga tokouá ke tau siʻaki ʻetau ngaahi saiʻiá?—1 Tīm. 2:9, 10.
11, 12. Te tau maluʻi fēfē kitautolu kapau ʻoku tau ako ke fehiʻa ʻi he meʻa ʻoku fehiʻa ai ʻa Sihová pea fakatupulekina ʻa e mapuleʻi-kitá?
11 Ko ha fakatātā eni hono tolu: ʻOku fehiʻa ʻa Sihova ʻi he taʻemāʻoniʻoní. (ʻAi. 61:8) Ko e moʻoni, ʻokú ne ʻafioʻi ʻoku faingataʻa ʻi he taimi ʻe niʻihi ke tau fai ʻa e meʻa ʻoku totonú, koeʻuhí ko ʻetau taʻehaohaoá. Neongo ia, ʻokú ne fiemaʻu mai ke tau fehiʻa ʻi he meʻa ʻoku koví, ʻo hangē pē ko iá. (Lau ʻa e Saame 97:10.) Kapau ʻoku tau fakalaulauloto ki he ʻuhinga ʻoku fehiʻa ai ʻa Sihova ʻi he ngaahi meʻa ʻoku koví, ʻe tokoniʻi ai kitautolu ke tau ʻai ʻene fakakaukaú ko ʻetau meʻa pea ʻe ʻomi ai ʻa e mālohi ke tau talitekeʻi hono fai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku koví.
12 Kapau ʻoku tau ako ke fehiʻa ʻi he meʻa ʻoku koví, ʻe tokoniʻi foki ai kitautolu ke tau ʻiloʻi ʻoku hala ha ngaahi meʻa pau, neongo ʻoku ʻikai ke lave hangatonu ʻa e Tohi Tapú fekauʻaki mo ia. Ko e fakatātaá, ko ha founga ʻo e tōʻonga taʻetāú ʻoku ui ko e hula ʻi he funga ʻo ha tahá ʻoku hoko ʻo failahia ia ʻi he māmaní he ʻahó ni. ʻOku pehē ʻe he kakai ʻe niʻihi ʻoku ʻikai ke tatau ia mo e fehokotaki fakasino mo ha taha, ko ia ʻoku nau fakakaukau ʻoku ʻikai ke kovi ia.a (Sio ki he fakamatala ʻi lalo.) Ka ko e anga moʻoni ia ʻa e ongoʻi ʻa Sihova fekauʻaki mo iá? Manatuʻi, ʻoku fehiʻa ʻa Sihova ʻi he meʻa kotoa pē ʻoku koví. Ko ia tau fakamamaʻo mei ha meʻa pē ʻoku kovi ʻaki ʻa e ako ke fakatupulekina ʻa e mapuleʻi-kitá pea fehiʻa ʻi he meʻa ʻoku fehiʻa ai ʻa Sihová.—Loma 12:9.
FAKAKAUKAU HE TAIMÍ NI KI HE MEʻA TE KE FAI ʻI HE KAHAʻÚ
13. Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau fakakaukau he taimí ni fekauʻaki mo e anga ʻo e vakai ʻa Sihova ki he ngaahi meʻá ke tau lava ʻo fai ha fili fakapotopoto ʻi he kahaʻú?
13 ʻI heʻetau akó, ʻoku totonu ke tau fakakaukau fekauʻaki mo e anga ʻo e vakai ʻa Sihova ki he ngaahi meʻá koeʻuhí ʻe lava ke tokoniʻi heni kitautolu ke tau fai ha ngaahi fili fakapotopoto. Kapau leva ʻe faifai ange pea tau ʻi ha tuʻunga ʻa ia ʻe fiemaʻu ai ke tau fai ha fili ʻi he taimi pē ko iá, heʻikai ke tau fuʻu ʻohovale ai. (Pal. 22:3) Tau lāulea angé ki ha fakatātā ʻe niʻihi mei he Tohi Tapú.
14. Ko e hā ʻoku tau ako mei he tali ʻa Siosifa ki he uaifi ʻo Pōtifá?
14 ʻI he feinga ʻa e uaifi ʻo Pōtifá ke fakataueleʻi ʻa Siosifá, naʻá ne talitekeʻi ia ʻi he taimi pē ko iá. ʻOku hā mahino, naʻe fakalaulauloto ʻa Siosifa ki he anga ʻo e vakai ʻa Sihova ki he nofo malí. (Lau ʻa e Sēnesi 39:8, 9.) Naʻe tala ange ʻe Siosifa ki he uaifi ʻo Pōtifá: “ʻE lava fēfē ke u fai ʻa e fuʻu koví ni ʻo u faiangahala moʻoni ai ki he ʻOtuá?” ʻOku fakahaaʻi heni naʻá ne ʻai ʻa e vakai ʻa e ʻOtuá ko ʻene meʻa. Fēfē kitautolu? Ko e hā te ke faí kapau ʻoku kamata ke fakamalinga atu ha kaungāngāue kiate koe? Pe fēfē kapau naʻe ʻoatu ʻe ha taha ha pōpoaki pe ʻata fakalielia fakaefehokotaki fakasino ki hoʻo telefoni toʻotoʻó?b (Sio ki he fakamatala ʻi lalo.) ʻOku faingofua lahi ange ke hanganaki mateaki kia Sihova kapau kuo tau ʻosi ako mo tali ʻene vakai ki he ngaahi meʻa peheé pea ʻosi fakapapauʻi ʻa e meʻa te tau faí.
15. ʻE lava fēfē ke tau hanganaki faitōnunga kia Sihova, ʻo hangē ko e toko tolu Hepeluú?
15 Fakakaukau foki ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa e toko tolu Hepelū naʻe ʻiloa ko Setaleki, Mēsake, mo ʻApitenikoó. ʻI hono fekauʻi kinautolu ʻe Tuʻi Nepukanesa ke nau lotu ki he ʻīmisi koulá naʻá ne ngaohí, naʻa nau fakafisi papau. Ko ʻenau tali mahino ki he tuʻí naʻe fakahaaʻi ai naʻa nau ʻosi fakakaukau fekauʻaki mo e meʻa ʻe hoko kapau naʻa nau hanganaki faitōnunga kia Sihova. (ʻEki. 20:4, 5; Tan. 3:4-6, 12, 16-18) Fēfē ʻa e ʻahó ni? Ko e hā te ke faí kapau ʻe fiemaʻu ʻe ho pulé ke ke tokoni fakapaʻanga ki ha kātoanga ʻoku felāveʻi mo e lotu loí? ʻI he ʻikai tatali kae ʻoua kuo toki hoko ha meʻa hangē ko ení, ʻe lelei ke tau fakalaulauloto he taimí ni ki he anga ʻo e vakai ʻa Sihova ki he ngaahi meʻa peheé. Kapau leva ʻe faifai ange pea tau ʻi ha tuʻunga pehē, ʻe faingofua ange ai ke tau fai mo leaʻaki ʻa e meʻa totonú, hangē ko ia naʻe fai ʻe he toko tolu Hepeluú.
Naʻá ke fai ha fekumi, fakakakato ha pepa fakafaitoʻo fakalao, pea talanoa mo hoʻo toketaá? (Sio ki he palakalafi 16)
16. ʻE lava fēfē ke tokoniʻi kitautolu ʻe hono mahinoʻi lelei ʻa e fakakaukau ʻa Sihová ke tau mateuteu ki ha faitoʻo fakavavevave?
16 Ko e fakalaulauloto ki he fakakaukau ʻa Sihová ʻe lava foki ke ne tokoniʻi kitautolu ke tau hanganaki mateaki kiate ia kapau ʻe fai hatau faitoʻo fakavavevave. Ko e moʻoni, ʻoku tau fakapapauʻi ke fakafisingaʻi ha huhu ʻo e toto kakató pe ko ha taha pē ʻo hono konga tefito ʻe faá. (Ngā. 15:28, 29) Ka ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi founga ʻoku kau ki ai ʻa e totó ʻe fiemaʻu ai ki he Kalisitiane taki taha ke ne fai ʻene fili fakafoʻituitui pē ʻaʻana fakatefito ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú. Ko fē ʻa e taimi lelei taha ke fakapapauʻi ai ʻa e meʻa ke faí? Ko e taimi ko ia ʻo ʻetau ʻi he falemahakí, mahalo pē ʻi ha tuʻunga langa lahi pea ʻi he malumalu ʻo e tenge ke fai ha fili fakavavevave? ʻIkai ʻaupito. Ko e taimi eni ke fai ai ʻa e fekumí, fakakakato ha pepa fakalao fakafaitoʻo ʻoku fakamatalaʻi mahino ai ʻa e meʻa ʻoku tau fiemaʻú, pea talanoa mo ʻetau toketaá.c (Sio ki he fakamatala ʻi lalo.)
17-19. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke ako he taimí ni ʻa e fakakaukau ʻa Sihova ki he ngaahi meʻá? ʻOmai ha fakatātā.
17 Fakaʻosí, fakakaukau fekauʻaki mo e tali vave naʻe fai ʻe Sīsū ki he faleʻi taʻefakapotopoto ʻa Pitá: “Anga-ʻofa muʻa kiate koe, ʻEiki.” ʻOku hā mahino naʻe fakalaulauloto lahi ʻa Sīsū ki he meʻa naʻe fiemaʻu ʻe he ʻOtuá ke ne faí pea ki he ngaahi kikite fekauʻaki mo ʻene moʻui mo e mate ʻi he māmaní. Ko e ʻiló ni naʻe ʻoange ai kiate ia ʻa e mālohi ke ne hanganaki faitōnunga kia Sihova pea foaki ʻa ʻene moʻuí ko ha feilaulau maʻatautolu kotoa.—Lau ʻa e Mātiu 16:21-23.
18 ʻI he ʻahó ni, ʻoku fiemaʻu mai ʻe he ʻOtuá ke tau hoko ko hono ngaahi kaumeʻa pea fai ʻetau lelei tahá ʻi hono malangaʻi ʻa e ongoongo leleí. (Māt. 6:33; 28:19, 20; Sēm. 4:8) Ka ʻe feinga nai ʻa e kakai ʻe niʻihi fakataha mo e taumuʻa lelei ke fakalotosiʻi kitautolu, hangē ko ia naʻe fai ʻe Pita kia Sīsuú. Ko e fakatātaá, ʻoku tuʻuaki atu nai ʻe ho pulé ha paʻanga lahi ange ka ʻokú ke ʻiloʻi ʻe fiemaʻu ke ke ngāue ʻi ha ngaahi houa lahi ange pea ʻe ʻikai maʻu ha taimi lahi ke maʻu ʻa e ngaahi fakatahá pe malanga mo e fakatahaʻangá. Pe kapau ʻokú ke kei ako, tau pehē ʻoku tuʻuaki atu ʻe ho faiakó ha faingamālie ke ke hiki mei ʻapi ke maʻu ha ako fakalahi. Kapau ʻe hoko ia, ʻe fiemaʻu ke ke lotu, fai ha fekumi, pea talanoa ki he ngaahi mēmipa ʻo ho fāmilí pe ko e kau mātuʻá ki muʻa ke ke fai ha fili? ʻOku lelei ange kapau te ke ako ʻa e anga ʻo e vakai ʻa Sihova ki he ngaahi meʻá ni he taimí ni pea ʻai ʻene fakakaukaú ko hoʻo meʻa. Kapau leva ʻe faifai ange pea tuʻuaki atu kiate koe ʻa e ngaahi meʻá ni, te ke ʻiloʻi nai ai ʻoku ʻikai moʻoni ke fakatauele. ʻOkú ke ʻiloʻi ʻa e meʻa tofu pē ke faí koeʻuhí kuó ke ʻosi fakapapauʻi ke hanganaki tokangataha ki he tauhi kia Sihová.
19 ʻOku ngalingali ʻe lava ke ke fakakaukau ki he ngaahi tuʻunga kehe ʻe ʻahiʻahiʻi fakafokifā nai ai ʻa hoʻo mateaki kia Sihová. Ko e moʻoni, heʻikai lava ke tau teuteu ki he tuʻunga kotoa pē ʻe ala hoko. Ka ʻo kapau te tau fakalaulauloto ki he fakakaukau ʻa Sihová lolotonga ʻetau ako fakafoʻituituí, ʻoku ngalingali ange ai te tau manatuʻi ʻa e meʻa kuo tau akó pea ʻiloʻi ʻa e founga ke ngāueʻaki ia ʻi ha faʻahinga tuʻunga pē. Ko ia ʻi heʻetau akó, tau kumi ʻa e anga ʻo e vakai ʻa Sihova ki he ngaahi meʻá, ʻai ʻene fakakaukaú ko ʻetau meʻa, pea fakakaukau ki he founga ʻe tokoniʻi ai kitautolu ʻe he meʻá ni ke fai ha ngaahi fili fakapotopoto ʻi he taimí ni pea ʻi he kahaʻú.
FAKAKAUKAU ʻA SIHOVÁ MO HO KAHAʻÚ
20, 21. (a) Ko e hā te tau fiefia ai ʻi heʻetau tauʻatāina ʻi he māmani foʻoú? (e) ʻE lava fēfē ke tau fiefia ʻi he moʻuí he taimí ni?
20 ʻOku tau fakatuʻamelie moʻoni kotoa ki he māmani foʻoú. Ko e tokolahi taha ʻo kitautolú ʻoku tau ʻamanaki ke moʻui taʻengata ʻi Palataisi ʻi he māmaní. ʻI he malumalu ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, te tau maʻu ai ʻa e tauʻatāina mei he mamahi mo e faingataʻa kotoa ʻoku tau hokosia ʻi he fokotuʻutuʻu ko ení. Pea ko e moʻoni, te tau kei maʻu pē ʻa e tauʻatāina ke fai ha ngaahi fili makatuʻunga ʻi heʻetau ngaahi saiʻiá mo e fakaʻamú.
21 Ka ʻoku ʻikai ʻuhinga iá ʻe taʻefakangatangata ʻetau tauʻatāiná. Ko e kau anga-vaivaí te nau kei fai ʻa e ngaahi fili makatuʻunga ʻi he ngaahi lao ʻa Sihová mo ʻene fakakaukaú. Pea ʻe ʻomai ʻe he meʻá ni ʻa e fiefia lahi mo e melino hulu fau. (Saame 37:11) Kae ʻoua kuo toki hoko ʻa e taimi ko iá, ʻe lava ke tau fiefia ʻi he moʻuí ʻi he taimí ni ʻi heʻetau ʻai ʻa e fakakaukau ʻa Sihová ko ʻetau meʻa.
a Ko e hula ʻi he fungá ko ha tōʻonga ia ʻoku fai ʻe ha tokotaha ʻokú ne meimei telefua ʻo ne fai ha ngaʻunu fakaefehokotaki fakasino lolotonga ia ʻene tangutu ʻi he funga ʻo ha tokotaha. Fakatuʻunga ʻi he moʻoni ʻo e tuʻungá, ʻoku lava ke vakai ki he meʻá ni ko e fehokotaki fakasino taʻetaau pea ʻoku fiemaʻu ke fokotuʻu ʻe he kau mātuʻá ha kōmiti fakamaau. Ko ha Kalisitiane kuó ne kau ʻi he meʻá ni, ʻoku totonu ke ne kole tokoni ki he kau mātuʻá.—Sēm. 5:14, 15.
b Ko hono ngāueʻaki ʻo ha telefoni toʻotoʻo ke ʻave ai ha ngaahi pōpoaki, ngaahi ʻata, pe vitiō fakalielia fakaefehokotaki fakasino ʻoku ui ia ko e feʻaveʻaki pōpoaki taʻetaau. Fakatuʻunga ʻi he ngaahi moʻoniʻi meʻá, ʻe fiemaʻu nai ai ke fokotuʻu ʻe he kau mātuʻá ha kōmiti fakamaau. ʻI he tuʻunga ʻe niʻihi, kuo aʻu ʻo fakaʻilo ai ʻe he kau maʻu mafai fakapuleʻangá ha kau taʻu hongofulu tupu ki he faihia fakafehokotaki fakasinó koeʻuhi ko ʻenau kau ʻi he feʻaveʻaki pōpoaki taʻetāú. Ki ha fakamatala lahi ange, ʻalu ki he uepisaiti jw.org ʻo lau ʻi he ʻinitanetí ʻa e “ʻEke ʻe he Toʻutupú—Ko e Hā ʻOku Totonu Ke U ʻIloʻi Fekauʻaki mo e Feʻaveʻaki Pōpoaki Taʻetāú?” (Sio ki he AKONAKI MEI HE TOHI TAPÚ > TOʻUTUPU.) Pe sio ki he kupu “Founga ke Talanoa Ai ki Hoʻo Taʻu Hongofulu Tupú Fekauʻaki mo e Feʻaveʻaki Pōpoaki Taʻetāú” ʻi he ʻīsiu ʻo e Awake! ʻo Nōvema 2013, peesi 4-5.
c Ki ha fakamatala lahi ange fekauʻaki mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu ʻe lava ke tokoni kiate koé, ko e fakatātaá, sio ki he tohi Founga ke Nofo Maʻu Ai ʻi he ʻOfa ʻa e ʻOtuá, peesi 246-249.