Fehuʻi mei he Kau Lautohí

ʻI he Livitiko 19:16 ʻoku ʻi ai ʻa e fekau ko ení: “Kuo pau ke ʻoua naʻá ke feinga ke toʻo ʻa e moʻui ʻa ha taha kehe.” ʻOku ʻuhinga eni ki he hā pea ko e hā ʻa e lēsoni te tau ako mei aí?

Naʻe ekinaki ʻa Sihova ki he kau ʻIsilelí ke nau hoko ko ha kakai māʻoniʻoni. Ke fakamamafaʻi ení, naʻá ne tala ange: “Kuo pau ke ʻoua naʻá ke ʻalu takai holo ʻo fakamafola ha laukovi loi ʻi he lotolotonga ho kakaí. Kuo pau ke ʻoua naʻá ke feinga ke toʻo ʻa e moʻui ʻa ha taha kehe. Ko Sihova au.”​—Liv. 19:2, 16.

ʻI he lea faka-Hepeluú, ko e kupuʻi lea “feinga ke toʻo ʻa e moʻui ʻa ha taha kehe” ʻoku ʻuhinga fakafoʻileá ko e “tuʻu ʻo fakafepakiʻi ʻa e toto ʻa ha taha kehe.” ʻOku ʻuhinga eni ki he hā? Ko ha maʻuʻanga fakamatala Siu ʻi he tohi ʻa Livitikó ʻoku pehē ai: “Ko e konga ko eni ʻo e vēsí ʻoku . . . faingataʻa ke liliu koeʻuhi ʻoku faingataʻa ke ʻiloʻi ʻa e ʻuhinga ʻo e ʻitiome faka-Hepelū [ʻoku maʻu hení] ʻa ia ko hono ʻuhinga fakafoʻileá ko e ‘ʻoua ʻe tuʻu ʻi he pe tuʻu ʻo ofi ki he.’”

Ko e kau mataotao ʻe niʻihi ʻoku nau fakafekauʻaki ʻa e kupuʻi lea ko iá ki he veesi ki muʻá, ʻoku pehē: “‘Kuo pau ke ʻoua naʻa mou taʻefaitotonu ʻi hoʻomou fakamāú. Kuo pau ke ʻoua naʻá ke fakahāhā ʻa e filifilimānako ki he masivá pe leleiʻia ange ʻi he koloaʻiá. ʻOku totonu ke ke fakamāuʻi ha taha kehe ʻaki ʻa e fakamaau totonú.” (Liv. 19:15) ʻI he tuʻunga ko iá, ko e fekau ʻi he veesi 16 ke ʻoua ʻe “feinga ke toʻo ʻa e moʻui” ʻa ha tahá ʻe lava ke ʻuhinga ia ko e kakai ʻa e ʻOtuá naʻe pau ke ʻoua te nau fakatupunga ha kovi ki ha kaungāngāue ʻi ha ngaahi hopo, meʻa fakapisinisi pe meʻa fakafāmili pea ʻoua ʻe mioʻi ʻa e ngaahi meʻá ke maʻu ha ʻaonga fakafoʻituitui mei ai. Ko e moʻoni, ʻoku ʻikai totonu ke tau fai ʻa e ngaahi meʻa ko iá, ka ʻoku toe ʻi ai ha founga māʻalaʻala ʻe taha ke mahinoʻi ai ʻa e kupuʻi lea ko eni ʻi he veesi 16.

Fakakaukau ki he kamataʻanga ʻo e veesi ko iá. ʻOku fekauʻi ʻe he ʻOtuá ʻene kakaí ke ʻoua te nau ʻalu takai holo ʻo fakamafola ha laukovi loi. Manatuʻi ko e laukovi loí ko ha meʻa ia ʻoku lahi ange ʻi he lau ʻataʻatā pē, neongo ko e lau peheé ʻe lava foki ke fakatupu palopalema. (Pal. 10:19; Tml. 10:12-14; 1 Tīm. 5:11-15; Sēm. 3:6) Ko e laukovi loí ʻoku faʻa fakahaaʻi ia ʻi he ngaahi lea ʻoku fakataumuʻa ke ne maumauʻi ʻa e ongoongo ʻo ha taha. Ko e tokotaha laukovi loí te ne fakamoʻoni loi nai fekauʻaki mo e tokotaha ʻe tahá, neongo ko hono fai iá ʻe ʻai ai ke ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki ʻa e moʻui ʻa e tokotaha ko iá. Manatuʻi ko e kau tangata laukovi loi naʻa nau fai ha fakamoʻoni loi fekauʻaki mo Nēpote, ʻo taki atu ai ki hono tolomakaʻi taʻetotonu ia. (1 Tuʻi 21:8-13) ʻIo, ko ha tokotaha laukovi loi ʻoku lava ke ne feinga ke toʻo ʻa e moʻui ʻa ha taha hangē ko ia ʻoku lave ki ai ʻa e konga hono ua ʻo e Livitiko 19:16.

ʻIkai ko ia pē, ko e lauʻikovi loí ʻoku lava ke tapua atu ai ʻa e tāufehiʻa. ʻI he 1 Sione 3:15, ʻoku tau lau ai: “Ko e tokotaha kotoa pē ʻokú ne fehiʻa ʻi hono tokouá ko ha tokotaha fakapō ia, pea ʻoku mou ʻiloʻi ʻoku ʻikai ha tokotaha fakapō te ne maʻu ʻa e moʻui taʻengatá.” ʻOku fakatupu tokanga ʻi he hili pē hono leaʻaki ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi lea ʻi he veesi 16 naʻá ne hoko atu leva: “Kuo pau ke ʻoua naʻá ke fehiʻa ki ho tokouá ʻi ho lotó.”​—Liv. 19:17.

Ko ia, ko e kupuʻi lea fakatupu tokanga ko eni ʻi he Livitiko 19:16 ʻoku ʻomai ai ha ekinaki mālohi ki he kau Kalisitiané. Kuo pau ke tau talitekeʻi ʻa e ngaahi fakakaukau ʻikai leleí mo e laukovi loi ki ha tokotaha. Ko hono ʻai mahinó, kapau te tau “feinga ke toʻo ʻa e moʻui” ʻa ha taha ʻaki hono fakaʻatā ʻa e tāufehiʻá pe meheká ke ne ʻai ke tau laukovi loi kiate ia, ʻe lava ke hoko ia ko ha fakamoʻoni ʻoku tau fehiʻa ʻiate ia. Ko e kau Kalisitiané kuo pau ke nau fakaʻehiʻehi fakaʻaufuli mei ai.​—Māt. 12:36, 37.