LAYIBULARE YA PA INTANETI
Watchtower
LAYIBULARE YA PA INTANETI
Chitonga (Malawi)
  • BAYIBOLU
  • MABUKU
  • MAUNGANU
  • nwt Ŵeruzgi 1:1-21:25
  • Ŵeruzgi

Vidiyo yo mwasankha palivi.

Pepani, vidiyo iyi yikana kujula.

  • Ŵeruzgi
  • Bayibolu la Charu Chifya la Malemba Ngakupaturika
Bayibolu la Charu Chifya la Malemba Ngakupaturika
Ŵeruzgi

ŴERUZGI

1 Yoswa wati wafwa,+ Ayisirayeli* angufumba Yehova kuti:+ “Ndiyani pakati pidu yo watidanjiriyengi kuchichita nkhondu ndi Akanani?” 2 Yehova wangumuka kuti: “Yuda walutengi.+ Awonani! Ndiperekengi* charu ichi mu manja mwaki.” 3 Sonu Yuda wangukambiya mubali waki Simiyoni kuti: “Tiyi tilutiyi limoza kuchigaŵa cho ndapaskika,*+ kuti tikachiti nkhondu ndi Akanani. Pavuli paki nani ndazamulutiya nawi limoza kuchigaŵa cho wapaskika.” Mwaviyo, Simiyoni wanguluta nayu.

4 Yuda wati waluta, Yehova wangupereka Akanani kweniso Aperezi mu manja mwawu,+ ndipu anguthereska anthulumi 10,000 ku Bezeki. 5 Yiwu angusaniya Adoni-bezeki ku Bezeki ndipu anguchita nayu nkhondu. Anguthereska Akanani+ kweniso Aperezi.+ 6 Adoni-bezeki wachithaŵa, angumutchimbiza ndipu angumuko, angumudumuwa vikumbu vikuluvikulu vakumanja ndi vakumaphazi. 7 Sonu Adoni-bezeki wangukamba kuti: “Pe mafumu 70 ngo ngakudumulika vikumbu vikuluvikulu vakumanja ndi vakumaphazi, ngo ngatondo vakurya pasi pa thebulu langu. Vo ndinguchita ndivu so Chiuta wandiweze.” Pavuli paki, angumutole ku Yerusalemu+ ndipu wangufwiya kweniko.

8 Kweniso, anthulumi a ku Yuda anguchita nkhondu ndi Yerusalemu,+ ndipu angulonda tawuni yo; yiwu angubaya weyosi ndi lipanga ndipu tawuni yo anguyiwotcha. 9 Pavuli paki, anthulumi a ku Yuda anguluta kuchichita nkhondu ndi Akanani wo ajanga kuchigaŵa chamapiri, ku Negebu ndipuso ku Shefela.+ 10 Sonu yiwu anguluta kuchichita nkhondu ndi Akanani wo ajanga ku Heburoni (kali Heburoni wadanikanga kuti Kiriyati-ariba), ndipu angubaya ŵanthu a ku Sheshayi, Ahimani ndipuso a ku Talimayi.+

11 Yiwu angwenda kutuliya kumalu ngenanga ndipu anguluta kuchichita nkhondu ndi ŵanthu wo ajanga ku Debiri.+ (Kali Debiri wadanikanga kuti Kiriyati-seferi.)+ 12 Sonu Kalebe+ wangukamba kuti: “Munthu yo wathereskengi Kiriyati-seferi ndi kulonda tawuni yeniyi, ndimupaskengi mwana wangu Akisa kuti waje muwolu waki.”+ 13 Ndipu Otiniyeli+ mwana waku Kenazi+ ndiyu wangulonda tawuni yeniyi. Kenazi wenga mvurwa waku Kalebe. Sonu Kalebe wangumupaska Akisa kuti waje muwolu waki. 14 Akisa wachiluta kunyumba yaki, wanguchichizga Otiniyeli kuti wapemphi malu kwa awisi. Pavuli paki, Akisa wangusika pabulu,* ndipu Kalebe wangumufumba kuti: “Upenjanji?” 15 Iyu wangumumuka kuti: “Munditumbiki chondi, pakuti mwandipaska malu kumwera;* mundipaski so Guloti-mayimu.”* Mwaviyo Kalebe wangumupaska Guloti Wakunena ndi Guloti Wakumphata.

16 Ŵana a msibweni* waku Mozesi,+ yo wenga munthu wa mumtundu wa Akeni,+ anguza kutuliya kutawuni ya vimiti va kantchindi+ limoza ndi ŵanthu a ku Yuda. Yiwu anguza kuchipululu cha Yuda kumwera kwa Aradi.+ Anguchija kweniko pakati pa ŵanthu wo.+ 17 Kweni Yuda ndi mubali waki Simiyoni angulutiriya ndipu anguluta kuchichita nkhondu ndi Akanani wo ajanga ku Zefati ndipu angubwanganduwa tawuni yo.+ Pavuli paki tawuni yo anguyipaska zina lakuti Horima.*+ 18 Sonu Yuda wangulonda Gaza+ ndi vigaŵa vaki, Ashikeloni+ ndi vigaŵa vaki ndipuso Ekironi+ ndi vigaŵa vaki. 19 Yehova wanguŵawovya ŵanthu a fuku laku Yuda ndipu angulonda chigaŵa chamapiri kuja chawu, kweni anguŵatuzgamu cha ŵanthu wo ajanga muchidika, chifukwa ŵenga ndi magaleta ngankhondu ngavisulu.*+ 20 Kalebe angumupaska Heburoni nge mo Mozesi wangulayizgiya,+ ndipu iyu wangudikisa ŵana atatu aku Anaki.+

21 Kweni ŵanthu a fuku laku Benjamini anguŵadikisa cha Ayebusi wo ajanga ku Yerusalemu, mwaviyo Ayebusi alutirizga kuja ndi ŵanthu a fuku laku Benjamini ku Yerusalemu mpaka msanawale.+

22 Pa nyengu yeniyi, nyumba yaku Yosefi+ yinguluta kuchichita nkhondu ndi Beteli, ndipu Yehova waŵawovyanga.+ 23 Nyumba yaku Yosefi yafufuzanga charu cha Beteli (kali Beteli wadanikanga kuti Luzi),+ 24 ndipu ŵanthu wo anguluta kuchifufuza* anguwona munthu wachituwa mutawuni. Yiwu angumukambiya kuti: “Tilongo nthowa yakuselere mutawuni, ndipu tikuchitiyengi lisungu.”* 25 Mwaviyo, iyu wanguŵalongo nthowa yakuselere mutawuni, ndipu yiwu angubaya munthu weyosi mutawuni yo ndi lipanga, kweni munthu yo angumusiya wamoyu limoza ndi banja laki losi.+ 26 Munthu mwenuyu wanguluta kucharu cha Ahiti, ndipu wanguzenga tawuni yeniyo wanguyipaska zina lakuti Luzi. Tawuni iyi yiziŵika ndi zina lenili mpaka msanawale.

27 Manasi wangulonda cha Beti-sheyani ndi matawuni ngaki ngamanangamana,* Tanaki+ ndi matawuni ngaki ngamanangamana, ŵanthu a ku Dori ndi matawuni ngaki ngamanangamana, ŵanthu a ku Ibuleyamu ndi matawuni ngaki ngamanangamana kweniso ŵanthu a ku Megido ndi matawuni ngaki ngamanangamana.+ Akanani angukaniriya mucharu chenichi. 28 Ayisirayeli ŵati aja ndi nthazi ukongwa, angwamba kugwiriska ntchitu Akanani nge akapolu,+ kweni anguŵadikisiya limu cha.+

29 Kweniso ŵanthu a fuku laku Efurayemu nawu anguŵadikisa cha Akanani wo ajanga ku Gezeri. Akanani ŵenaŵa angulutirizga kuja pakati pawu ku Gezeri.+

30 Ŵanthu a fuku laku Zebuloni anguŵadikisa cha ŵanthu wo ajanga ku Kitironi kweniso wo ajanga ku Nahalolu.+ Akanani angulutirizga kuja pakati pawu kweni aŵagwiriskanga ntchitu nge akapolu.+

31 Ŵanthu a fuku laku Ashere anguŵadikisa cha ŵanthu wo ajanga ku Ako, ndipuso wo ajanga ku Sidoni,+ Alabu, Akizibu,+ Heliba, Afiki+ kweniso Rehobu.+ 32 Sonu ŵanthu a fuku laku Ashere angulutirizga kuja pakati pa Akanani wo ajanga mucharu cho, chifukwa yiwu anguŵadikisa cha Akanani.

33 Ŵanthu a fuku laku Nafutali anguŵadikisa cha ŵanthu wo ajanga ku Beti-shemeshi kweniso wo ajanga ku Beti-anati,+ ndipu yiwu angulutirizga kuja pakati pa Akanani wo ajanga mucharu cho.+ Kweni ŵanthu wo ajanga ku Beti-shemeshi ndi ku Beti-anati aŵagwiriyanga ntchitu nge akapolu.

34 Aamori afinyikiziyanga ŵanthu a fuku laku Dani kuchigaŵa chamapiri, pakuti aŵazomerezanga cha kuti asikiyi kuchidika.+ 35 Mwaviyo, Aamori angukaniriya ku Phiri la Heresi, Aijaloni+ ndipuso ku Shalabimu.+ Kweni nyumba yaku Yosefi yati yaja ndi nthazi ukongwa,* yingwamba kugwiriska ntchitu Aamori nge Akapolu. 36 Chigaŵa cha Aamori chingwambiya kumalu ngakukwera nga Akirabimu,+ kutuwa ku Sela kuluta kunena.

2 Sonu mungelu waku Yehova+ wangutuwa ku Giligala+ kuluta ku Bokimu ndipu wangukamba kuti: “Ndingukutuzgani ku Ijipiti kuza namwi kucharu cho ndingulapizgiya apapi ŵinu akali.+ Ndingukamba so kuti, ‘Ndazamukuswa cha phanganu langu ndi yimwi.+ 2 Ndipu namwi mungachitanga phanganu lelosi cha ndi ŵanthu wo aja mucharu ichi,+ ndipu maguŵa ngawu nga sembi mungawisiyi pasi.’+ Kweni yimwi mwavwiya cha mazu ngangu.+ Ntchifukwa wuli mwachita venivi? 3 Ndichu chifukwa chaki ndingukamba so kuti, ‘Ndiŵadikisengi cha pa masu pinu,+ ndipu yiwu aŵengi chiŵana kwaku yimwi,+ kweniso achiuta ŵawu akuŵiyeningi nyambu.’”+

4 Mungelu waku Yehova wati wakambiya Ayisirayeli wosi mazu ngenanga, ŵanthu angwamba kuliya mwakudaniriza. 5 Mwaviyo, malu yanga angungadana kuti Bokimu,* ndipu angupereka sembi kwaku Yehova pamalu ngenanga.

6 Yoswa wati wakambiya ŵanthu kuti alutengi, Myisirayeli weyosi wanguluta ku chihara chaki kuti wakato charu cho kuja chaki.+ 7 Ŵanthu angulutirizga kuteŵete Yehova mu mazuŵa ngosi ngaku Yoswa ndipuso mu mazuŵa ngosi nga ŵara wo angulutirizga kuja ndi umoyu Yoswa wati wafwa, kweniso wo anguwona vinthu vikuluvikulu vosi vo Yehova wanguchita chifukwa cha Ayisirayeli.+ 8 Pavuli paki, Yoswa mwana waku Nuni, mteŵeti waku Yehova, wangufwa we ndi vyaka 110.+ 9 Mwaviyo, yiwu angumuŵika muchigaŵa cha chihara chaki ku Timunati-heresi,+ kuchigaŵa chamapiri cha Efurayemu, kunkhondi* kwa Phiri la Gashi.+ 10 Mugonezi wosi wenuwu ungulondo apapi ŵawu akali,* ndipu kunguza mugonezi unyaki pavuli pawu wo walekanga kuziŵa Yehova pamwenga vo iyu wanguchitiya Isirayeli.

11 Mwaviyo, Ayisirayeli anguchita vinthu viheni pa masu paku Yehova, ndipu ateŵetiyanga* Abala.+ 12 Yiwu angujowo Yehova Chiuta wa awusewu, yo wanguŵatuzga mucharu cha Ijipiti.+ Ndipu alondonga achiuta anyaki, achiuta a ŵanthu wo anguŵazunguliya+ kweniso aŵasindamiyanga ndipu venivi vamukwiyisanga Yehova.+ 13 Yiwu angujowo Yehova ndipu ateŵetiyanga Bala kweniso vikozgu va Ashitoreti.+ 14 Venivi vinguchitiska kuti Yehova waŵakwiyiyi ukongwa Ayisirayeli, mwakuti wanguŵapereka kwa akuphanga wo aŵalondanga vinthu vawu.+ Wanguŵagulisa mu manja mwa arwani ŵawu wo anguŵazunguliya,+ ndipu angufiska so cha kulimbana ndi arwani ŵawu.+ 15 Kwekosi ko alutanga janja laku Yehova lalimbananga nawu, laŵawisiyanga masoka+ nge mo Yehova wanguŵakambiya kweniso nge mo Yehova wanguŵalapizgiya,+ ndipu asuzgikanga ukongwa.+ 16 Sonu Yehova waŵapaskanga akweruzga wo aŵataskanga mu manja mwa ŵanthu wo aŵalondanga vinthu vawu.+

17 Kweni yiwu angukana kuvwiya chinanga mbakweruzga, ndipu achitanga ureŵi ndi achiuta anyaki kweniso aŵagwadiyanga. Yiwu angupetuka liŵi ukongwa pa nthowa yo apapi ŵawu akali ayendangamu, ŵeniwo avwiyanga marangu ngaku Yehova.+ Yiwu angutondeka kuchita nge apapi ŵawu akali. 18 Asani Yehova waŵapaska akweruzga,+ Yehova wajanga ndi wakweruzga yo ndipu waŵataskanga mu mazuŵa ngosi nga wakweruzga mwenuyu; pakuti Yehova waŵachitiyanga lisungu*+ asani atamantha chifukwa cha ŵanthu wo aŵakandirizganga+ ndipuso wo aŵasuzganga.

19 Kweni asani wakweruzga yo wafwa, achitanga so vinthu viheni ukongwa kuluska vo awusewu achitanga, chifukwa alondonga achiuta anyaki, aŵateŵetiyanga ndi kuŵasindamiya.+ Yiwu anguleka cha jalidu lawu ndipuso nkharu yawu yakuleka kuvwiya. 20 Pakumaliya paki, Yehova wanguŵakwiyiya ukongwa Ayisirayeli+ ndipu wangukamba kuti: “Chifukwa mtundu uwu waswa phanganu langu+ lo ndingulamula apapi ŵawu akali ndipu wakana kundivwiya,+ 21 ini nani ndidikisengi cha pa masu pawu chinanga ndi umoza mwa mitundu yo Yoswa wakuyisiya wachifwa.+ 22 Ndichitengi venivi kuti ndiŵayesi asani asungengi nthowa yaku Yehova+ mwakwenda mwenimo, nge mo awusewu anguchitiya.” 23 Mwaviyo, Yehova wanguzomereza kuti mitundu yeniyi yilutirizgi kuja. Iyu wanguyidikisa liŵi cha ndipu wanguyipereka cha mu manja mwaku Yoswa.

3 Iyi ndi mitundu yo Yehova wanguyizomereza kuti yilutirizgi kuja mucharu ichi, ndi chilatu chakuti yiyesi Ayisirayeli wosi wo akuchitapu cha nkhondu ndi Akanani+ 2 (kuti migonezi yapanthazi ya Ayisirayeli yo yalekanga kuziŵa nkhondu, iyiziŵi): 3 mafumu ngankhondi nga Afilisiti,+ Akanani wosi, ŵanthu a ku Sidoni+ ndipuso Ahivi+ wo aja ku Phiri la Lebanoni+ kutuliya ku Phiri la Bala-herimoni mpaka ku Lebo-Hemati.*+ 4 Mitundu yeniyi, yinguja nge nthowa yakuyese Ayisirayeli kuti alongo asani avwiya marangu ngaku Yehova ngo wangupaska awusewu kuziya mwaku Mozesi.+ 5 Mwaviyo, Ayisirayeli ajanga pakati pa Akanani,+ Ahiti, Aamori, Aperezi, Ahivi ndipuso Ayebusi. 6 Yiwu atonga ŵana ŵawu anthukazi kuja awolu ŵawu, kweniso aperekanga ŵana ŵawu anthukazi kuti aje awolu a ŵana anthulumi a ŵanthu amitundu yeniyi. Yiwu ateŵetiyanga so achiuta ŵawu.+

7 Mwaviyo, Ayisirayeli anguchita vinthu viheni pa masu paku Yehova, ndipu angumuluwa Yehova Chiuta wawu kweniso ateŵetiyanga Abala+ ndi mapolu ngakupaturika.*+ 8 Venivi vinguchitiska kuti ukali waku Yehova ukole pa Ayisirayeli, ndipu wanguŵagulisa mu manja mwaku Kushani-risatayimu, fumu ya Mesopotamiya.* Ayisirayeli anguteŵete Kushani-risatayimu kwa vyaka 8. 9 Ayisirayeli ŵati aliriya Yehova kuti waŵawovyi,+ Yehova wanguŵapaska Otiniyeli+ mwana waku Kenazi kuti waŵataski.+ Kenazi wenga mvurwa waku Kalebe. 10 Mzimu waku Yehova unguza paku iyu,+ ndipu wanguja wakweruzga Ayisirayeli. Wati waluta ku nkhondu, Yehova wangupereka Kushani-risatayimu, fumu ya Mesopotamiya* mu manja mwaki, ndipu iyu wanguthereska Kushani-risatayimu. 11 Ivi vati vachitika, charu chingupumuwa* kwa vyaka 40. Pavuli paki Otiniyeli mwana waku Kenazi, wangufwa.

12 Ayisirayeli angwamba so kuchita vinthu viheni pa masu paku Yehova.+ Mwaviyo Yehova wanguzomereza kuti Egiloni, fumu ya Mowabu+ wathereski Ayisirayeli, chifukwa yiwu anguchita vinthu viheni pa masu paku Yehova. 13 Kweniso wanguŵatumiziya Aamoni+ ndi Aamaleki.+ Yiwu anguyukiya Ayisirayeli ndipu anguphanga tawuni ya vimiti va kantchindi.+ 14 Ayisirayeli anguteŵete Egiloni fumu ya Mowabu kwa vyaka 18.+ 15 Sonu Ayisirayeli anguliriya Yehova kuti waŵawovyi.+ Mwaviyo, Yehova wanguŵapaska Ehudi kuti waŵataski.+ Ehudi+ wenga mwana waku Gera, wa mu fuku laku Benjamini,+ ndipu wagwiriskiyanga ntchitu janja lamazge.+ Pati pajumpha nyengu, Ayisirayeli angutumiza msonkhu kwaku Egiloni fumu ya Mowabu kuziya mwaku iyu. 16 Ehudi wangujipangiya lipanga lakuthwa kosikosi, ndipu lenga litali masentimita pafufupi 38.* Wangulimangiriya mumalaya, pachiŵa chaki chakumaryi. 17 Iyu wangupereka msonkhu kwaku Egiloni, fumu ya Mowabu. Egiloni wenga munthu wakututuŵa ukongwa.

18 Ehudi wati wapereka msonkhu, wangukambiya ŵanthu wo angunyamuwa msonkhu kuti akengi. 19 Kweni ŵati afika pa vikozgu vakusema* ku Giligala,+ iyu wanguwelere ndipu wangukamba kuti: “Nde ndi uthenga winu wachisisi fumu yangu.” Sonu fumu yingukamba kuti: “Jani cheti!” Yati yakamba venivi, ateŵeti ŵaki wosi angutuwapu ndipu yingujapu yija. 20 Sonu Ehudi wanguza kwaku Egiloni, ndipu pa nyengu iyi Egiloni wenga yija muchipinda chaki chapachanya chakuzizira. Ehudi wangukamba kuti: “Nde ndi uthenga winu wakutuliya kwaku Chiuta.” Mwaviyo, Egiloni wangusoka pampandu waki waufumu. 21 Ehudi wangusolo lipanga laki pachiŵa chaki chakumaryi ndi janja laki lamazge, ndipu wangumugwaza nalu palufu. 22 Lipanga lingusere ndi chigumbu viyo; mafuta ngangubenekere lipanga chifukwa chakuti wangulisolo cha palufu, ndipu mavi ngangutuwa. 23 Ehudi wangujala visasa va chipinda chapachanya, ndipuso wanguviloka, ndipu pavuli paki iyu wangutuliya pakhondi.* 24 Ehudi wati waluta, ateŵeti a fumu anguza ndipu angusaniya kuti visasa va chipinda chapachanya vakuloka. Yiwu angukamba kuti: “Watenere kuti watijiwovya* muchipinda chamukati chakuzizira.” 25 Yiwu angulutirizga kulindizga mpaka angwamba kufipa mtima, kweni ŵati awona kuti wajula mbwenu cha visasa vachipinda chapachanya, anguto ki ndi kuvijula. Yiwu angusaniya kuti mbuyawu wawa pasi* ndipu wafwa!

26 Ehudi wanguthaŵa yiwu ŵeche kuŵanaŵana kuti chachitika ntchinthu wuli, ndipu wangujumpha pa vikozgu vakusema.*+ Iyu wanguchifika ku Seyira umamphaumampha. 27 Wati wafika, wangumba mbata*+ muchigaŵa chamapiri cha Efurayemu;+ ndipu Ayisirayeli angusika kutuliya muchigaŵa chamapiri. Iyu ndiyu waŵalongozganga. 28 Iyu wanguŵakambiya kuti: “Ndilondoni, chifukwa Yehova wapereka arwani ŵinu Amowabu mu manja mwinu.” Sonu yiwu angumulondo ndipu anguphanga malu ngakuyambukiya msinji wa Yorodani kuluta kwa Amowabu, ndipu azomerezanga cha kuti munthu weyosi wayambuki. 29 Pa nyengu yeniyi, angubaya Amowabu pafufupi 10,000.+ Chinanga kuti wosi ŵenga anthulumi anthazi kweniso achiganga, kweni pengavi yo wanguthaŵa.+ 30 Mwaviyo, pa zuŵa lenili Ayisirayeli anguthereska Amowabu; ndipu charu chingupumuwa* kwa vyaka 80.+

31 Pavuli paku Ehudi panguza Shamugari+ mwana waku Anati. Iyu wangubaya Afilisiti 600+ ndi mjokonyu wa ng’ombi.*+ Nayu so wangutaska Ayisirayeli.

4 Kweni Ehudi wati wafwa, Ayisirayeli angwamba so kuchita vinthu viheni pa masu paku Yehova.+ 2 Sonu Yehova wanguŵagulisa mu manja mwaku Yabini, fumu ya Akanani+ ndipu iyu walamuliyanga ku Hazori. Mura wa asilikali ŵaki wenga Sisera yo wajanga ku Harosheti+ wa ŵanthu amitundu yinyaki.* 3 Ayisirayeli anguliriya Yehova+ chifukwa Yabini* wenga ndi magaleta ngankhondu ngavisulu* ngakukwana 900,+ ndipu iyu wangukandirizga Ayisirayeli+ mwankhaza ukongwa kwa vyaka 20.

4 Sonu mchimi munthukazi Debora,+ yo wenga muwolu waku Lapidoti, ndiyu wayeruzganga Ayisirayeli pa nyengu iyi. 5 Iyu wayanjanga kuja musina mwa chimiti cha kantchindi chaku Debora, pakati pa Rama+ ndi Beteli+ muchigaŵa chamapiri cha Efurayemu; Ayisirayeli azanga kwaku iyu kuti waziŵayeruzgi. 6 Debora wangudanisa Baraki+ mwana waku Abinowamu kutuwa ku Kedeshi-nafutali,+ ndipu wangumukambiya kuti: “Yehova Chiuta waku Isirayeli walamula kuti, ‘Luta, uyendi mpaka* ku Phiri la Tabori ndipu uto anthulumi 10,000 a mu fuku laku Nafutali ndi laku Zebuloni. 7 Ndikupaskengi Sisera mura wa asilikali aku Yabini, limoza ndi magaleta ngaki kweniso magulu ngaki ngosi nga asilikali ku dambu la Kishoni,+ ndipu ndimuperekengi mu manja mwaku.’”+

8 Sonu Baraki wangumuka kuti: “Asani yiwi ulutengi, nani ndilutengi. Kweni asani yiwi ulutengi cha, nani ndilutengeku cha.” 9 Debora wangumuka kuti: “Ndilutiyengi nawi limoza. Kweni pa ulendu uwu, unkhankhu uperekekengi kwaku yiwi cha, chifukwa Yehova waperekengi Sisera+ mu manja mwa munthukazi.” Pavuli paki, Debora wangusoka ndipu wangulutiya limoza ndi Baraki ku Kedeshi.+ 10 Baraki wangudanisa fuku laku Zebuloni ndi fuku laku Nafutali+ ku Kedeshi, ndipu anthulumi 10,000 angumulondo. Debora nayu wangulutiya nayu limoza.

11 Pa nyengu iyi, Heba, Mkeni wangupatukaku kwa Akeni+ anyaki. Heba wenga wa mu banja laku Hobabu, msibweni* waku Mozesi.+ Iyu wangujintha hema laki pafupi ndi chimiti chikulu ku Zananimu, ku Kedeshi.

12 Sisera wangulonde uthenga wakuti Baraki mwana waku Abinowamu wakwere ku Phiri la Tabori.+ 13 Nyengu yeniyo, Sisera wanguwunganisa magaleta ngaki ngankhondu ngavisulu* ngakukwana 900, ndipuso magulu ngaki ngosi nga asilikali ngo wangutuliya nangu limoza ku Harosheti wa ŵanthu amitundu yinyaki, ndipu anguluta ku dambu la Kishoni.+ 14 Sonu Debora wangukambiya Baraki kuti: “Soka, pakuti ili ndi zuŵa lo Yehova waperekiyengi Sisera mu manja mwaku. Asi Yehova ndiyu wayendengi panthazi paku?” Mwaviyo, Baraki wangusika pa Phiri la Tabori limoza ndi anthulumi 10,000 wo amulondonga. 15 Sonu Yehova wangutimbanyizga+ Sisera, magaleta ngaki ngankhondu limoza ndi asilikali ŵaki chifukwa cha lipanga laku Baraki. Pakumaliya, Sisera wangusika mugaleta laki ndi kuthaŵa wapasi. 16 Baraki wangutchimbiza magaleta ngaku Sisera kweniso asilikali ŵaki mpaka ku Harosheti wa ŵanthu amitundu yinyaki. Mwaviyo, asilikali wosi aku Sisera angufwa ndi lipanga; palivi chinanga njumoza yo wangujaku.+

17 Kweni Sisera wanguthaŵa wapasi mpaka kuhema laku Yayeli+ muwolu waku Heba+ Mkeni, pakuti Yabini+ fumu ya Hazori wenga pa chimangu ndi nyumba yaku Heba Mkeni. 18 Sonu Yayeli wangutuwa kuti wakakumani ndi Sisera, ndipu wangumukambiya kuti: “Sereni ambuya, zani kunu. Mungawopanga cha.” Mwaviyo, Sisera wangusere muhema laku Yayeli, ndipu Yayeli wangumudikisa bulangeti. 19 Pavuli paki Sisera wangumukambiya kuti: “Chondi ndipaskeku maji ngakuti ndimwi chifukwa nde ndi nyota.” Sonu iyu wangujula botolu lachikopa lo mwenga mkaka ndipu wangumupaska kuti wamwi.+ Pavuli paki, wangumudikisa so bulangeti. 20 Sisera wangukambiya Yayeli kuti: “Umi pakhomu la hema, ndipu asani munthu munyaki wakufumbengi kuti, ‘Pe munthulumi panu?’ ukambi kuti, ‘Awa!’”

21 Kweni Yayeli muwolu waku Heba wanguto chikhomu cha hema ndipuso nyundu. Pavuli paki, Sisera wati wagona ukongwa chifukwa chakuvuka, Yayeli wanguluta kwaku iyu mwakunyanyatiya ndipu wangumukhoma chikhomu pafupi ndi gutu. Iyu wanguchikhoma mpaka kubukiya padongu ndipu Sisera wangufwiya penipo.+

22 Baraki wanguluta kweniko wachipenja Sisera, ndipu Yayeli wangutuwa kuti wakakumani nayu. Iyu wangumukambiya kuti: “Iza kunu ndikulongo munthu yo upenja.” Baraki wangusere limoza ndi Yayeli ndipu wangusaniya kuti Sisera wafwa, we ndi chikhomu mumutu.

23 Mwaviyo, pa zuŵa lenili Chiuta wanguthereska Yabini fumu ya Akanani pa masu pa Ayisirayeli.+ 24 Janja la Ayisirayeli lingulutirizga kumuyukiya mwanthazi Yabini fumu ya Akanani,+ mpaka po angubayiya Yabini fumu ya Akanani.+

5 Pa zuŵa lenili, Debora+ limoza ndi Baraki+ mwana waku Abinowamu angumba sumu iyi:+

 2 “Chifukwa cha sisi lambula kumangika* mu Isirayeli,

Chifukwa chakuti ŵanthu angujipereka,+

Thamikani Yehova!

 3 Vwani yimwi mafumu! Julani makutu yimwi akulamuliya!

Ndimbiyengi Yehova.

Ndimbengi sumu zakuthamika* Yehova+ Chiuta waku Isirayeli.+

 4 Yehova, pa nyengu yo mungutuwa mu Seiri,+

Pa nyengu yo mwayendanga kutuwa muchigaŵa cha Edomu,

Charu chingusukunyika, ndipu kuchanya kungupunguka maji,

Mitambu yingukhutuwa maji.

 5 Mapiri ngangusongonoka* pa masu paku Yehova,+

Chinanga ndi Sinayi nayu wangusongoka pa masu paku Yehova+ Chiuta waku Isirayeli.+

 6 Mu mazuŵa ngaku Shamugari+ mwana waku Anati,

Mu mazuŵa ngaku Yayeli,+ ŵanthu anguleka kwenda mumisewu;

Ŵanthu apaulendu ayendanga nthowa zinyaki.

 7 Ŵanthu angumala mumizi ya mu Isirayeli;

Angumala mpaka po ini Debora+ ndinguyukiya,

Mpaka po ndinguyukiya nge ma, mu Isirayeli.+

 8 Yiwu angusankha achiuta asonu;+

Sonu mumageti mwenga nkhondu.+

Chishangu chawonekanga cha, chinanga ndi mkondu,

Pakati pa ŵanthu 40,000 mu Isirayeli.

 9 Mtima wangu we ndi ŵara ŵa asilikali a Ayisirayeli,+

Wo angujipereka kuluta limoza ndi ŵanthu.+

Thamikani Yehova!

10 Yimwi akukwera pa abulu akufyuŵala,

Yimwi muja pamakapeti ngamampha,

Ndipuso yimwi mutenda munthowa,

Ŵanaŵaniyani ivi!

11 Mazu nga akuneŵa maji ngavwika kumalu ngakuneŵaku maji;

Kweniko ndiku akonkhoska ntchitu zaurunji zaku Yehova,

Ntchitu zaurunji za ŵanthu ŵaki wo aja mumizi ya mu Isirayeli.

Pavuli paki ŵanthu aku Yehova angusikiya kumageti.

12 Yuka, yuka yiwi Debora!+

Yuka, yuka umbi sumu!+

Soka yiwi Baraki!+ Longozga akapolu ŵaku, yiwi mwana waku Abinowamu!

13 Sonu ŵanthu wo angujaku anguza ku ŵanthu akuzirwa;

Ŵanthu aku Yehova angusikiya kwaku ini kuti alimbani ndi munthu wanthazi.

14 Mwaku Efurayemu mungutuwa wo ajanga mudambu;*

Yiwu atikulondo yiwi Benjamini, pakati pa ŵanthu ŵaku.

Ŵara ŵa asilikali angusika kutuwa ku Makiri,+

Ndipu mwaku Zebuloni mungutuwa wo apinga nthonga ya wakulemba ŵanthu.*

15 Alongozgi a mu fuku laku Isakara ŵenga ndi Debora,

Baraki+ nayu wenga nge mo Isakara wenge.

Wangutumika kuchidika cha mudambu wapasi.+

Pakati pa magulu nga fuku laku Rubeni, penga kufufuza kukulu kwa mumtima.

16 Ntchifukwa wuli unguja pakati pa timathumba tiŵi,

Ndi kuŵavwisiya achimbiya fyoliru magulu nga viŵetu?+

Chifukwa mu magulu nga fuku laku Rubeni, mwenga kufufuza kukulu kwa mumtima.

17 Giliyadi wangulutirizga kuja kusirya kwa Yorodani;+

Ndipu ntchifukwa wuli Dani wangulutirizga kuja ndi sitima?+

Ashere wanguja cheti mulikumba,*

Iyu wangulutirizga kuja mumadowoku ngaki.+

18 Ŵanthu a fuku laku Zebuloni ndiwu anguŵika umoyu wawu pa ngozi, mpaka pafupi kufwa;

Ŵanthu a fuku laku Nafutali nawu so viyo,+ pachanya pa mapiri.+

19 Mafumu nganguza, yingu nganguchita nkhondu;

Mafumu nga Akanani nganguchita nkhondu+

Ku Tanaki, mumphepeti mwa maji nga ku Megido.+

Pengavi siliva yo yingu nganguphanga.+

20 Kutuwa kuchanya, nyenyezi zinguchita nkhondu;

Kutuwa mumisewu yaki, zinguchita nkhondu ndi Sisera.

21 Msinji wa Kishoni ungupeya arwani,+

Msinji wakali, msinji wa Kishoni.

Yiwi umoyu wangu, ungukandiya pasi ŵanthu anthazi.

22 Chiwawa cha viphundulu va mahachi chinguvwika

Po mahachi ngaki nganthulumi ngangutchimbiya mwanthazi.+

23 Mungelu waku Yehova wanguti, ‘Tembani Merozi,’

‘Hinya, tembani ŵanthu wo aja mwenimo,

Chifukwa yiwu anguza cha kuti azimuwovyi Yehova,

Limoza ndi ŵanthu anthazi kuti aziwovyi Yehova.’

24 Yayeli ndi munthukazi wakutumbikika ukongwa+

Muwolu waku Heba+ Mkeni;

Iyu ngwakutumbikika ukongwa pakati pa anthukazi wo aja mumahema.

25 Sisera wangumupempha maji; kweni iyu wangumupaska mkaka.

Wangumupaska mkaka wakukhoma*+ mumbali yakuvukulika yakuzirwa.

26 Ndi janja laki wanguto chikhomu cha hema,

Ndi janja laki lamaryi wanguto nyundu.

Ndipu wangukhoma Sisera, wanguswa mutu waki,

Wanguphwanya ndi kutolo mutu waki mpaka kuseri.+

27 Sisera wangunyutuka pakati pa maphazi ngaku Yayeli; iyu wanguwa ndi kugona penipo;

Wangunyutuka pakati pa maphazi ngaki ndi kuwa;

Pamalu po wangunyutukiya, ndipu wanguthereskeke.

28 Munthukazi wangulingiza pawindu,

Anyina Sisera angulingiza pawindu,

‘Ntchifukwa wuli galeta laki liswera kuza?

Ntchifukwa wuli chiwawa cha magaleta ngaki chiswera kuvwika?’+

29 Munthukazi wazeru ukongwa pakati pa anthukazi ŵaki akuzirwa, wamumukanga;

Hinya, nayu wajimukanga mumtima,

30 ‘Atenere kuti agaŵana vinthu vo aphanga,

Msilikali weyosi wapaskika msungwana yumoza* pamwenga ŵaŵi,*

Sisera wapaskika salu yakudaya, salu yakudaya yo aphanga,

Chakuvwala cho chadyoŵeka, salu yakudaya pamwenga vakuvwala viŵi vakudyoŵeka

Kuti ŵanthu akuphanga avwalengi mukhosi.’

31 Sonu arwani ŵinu wosi amali,+ yimwi Yehova,

Kweni wo atikuyanjani aje nge lumwi lo lituwa mwaunkhankhu waki.”

Ndipu charu chingupumuwa* kwa vyaka 40.+

6 Kweni Ayisirayeli anguchita so vinthu viheni pa masu paku Yehova.+ Sonu Yehova wanguŵapereka mu manja mwa Amidiyani kwa vyaka 7.+ 2 Amidiyani anguŵakandirizga ukongwa Ayisirayeli.+ Chifukwa cha kopa Amidiyani, Ayisirayeli angujipangiya malu ngakubisamaku* mumapiri, mumphanji kweniso mumalu ngakusuzga kufikaku.+ 3 Asani Ayisirayeli apanda mbewu, Amidiyani, Aamaleki+ kweniso ŵanthu a kuvuma*+ aŵayukiyanga. 4 Yiwu amanganga msasa kuti aŵayukiyi ndi kunanga mbewu za mucharu cho mpaka ku Gaza, ndipu aŵasiliyangaku chechosi cha Ayisirayeli chakuti aryi, kweniso aŵasiliyangaku cha mbereri, ng’ombi pamwenga bulu.+ 5 Pakuti yiwu azanga ndi viŵetu vawu ndi mahema ngawu ndipu ŵenga anandi ukongwa nge azombi.+ Yiwu ndi ngamila zawu ŵenga ambula kuŵerengeka,+ ndipu azanga mucharu cho kuti achinangi. 6 Mwaviyo, charu cha Isirayeli chingukavuka ukongwa chifukwa cha Amidiyani; ndipu Ayisirayeli anguliriya Yehova kuti waŵawovyi.+

7 Ayisirayeli ŵati aliriya Yehova kuti waŵawovyi chifukwa cha Amidiyani,+ 8 Yehova wangutuma mchimi kuti wakakambiyi Ayisirayeli kuti: “Yehova Chiuta waku Isirayeli wakamba kuti, ‘Ini ndingukutuzgani mu Ijipiti, ndingukutuzgani munyumba ya ukapolu.+ 9 Mwaviyo, ndingukutaskani mu manja mwa Ayijipiti ndipuso wosi wo akukandirizganingi ndipu ndinguŵadikisa pa masu pinu kweniso ndingukupaskani charu chawu.+ 10 Ndipu ndingukukambiyani kuti: “Ini ndini Yehova Chiuta winu.+ Yimwi mungaŵawopanga cha achiuta Aamori wo muja mucharu chawu.”+ Kweni yimwi mungundivwiya cha.’”*+

11 Pati pajumpha nyengu, mungelu waku Yehova wanguza+ ndipu wanguja musina mwa chimiti chikulu cho chenga ku Ofura. Chimiti ichi chenga chaku Yowashi wa mu banja laku Abiyezeri.+ Gidiyoni+ mwana waku Yowashi wakhwemanga tirigu pamalu ngakukandiyapu mphereska, ndi chilatu chakuti wamubisengi kwa Amidiyani. 12 Mungelu waku Yehova wangumuwoneke ndipu wangumukambiya kuti: “Yehova we nawi,+ yiwi munthu wanthazi.” 13 Gidiyoni wangumuka kuti: “Pepani ambuya, asani Yehova we nasi, ntchifukwa wuli vosi ivi vatichitikiya?+ Ze pani ntchitu zaki zosi zanthazi zo awusefwi atikonkhoskiyanga?+ Yiwu atikambiyanga kuti, ‘Asi Yehova ndiyu wakutituzga mucharu cha Ijipiti?’+ Sonu Yehova watijowo+ ndipu watipereka mu manja mwa Amidiyani.” 14 Yehova wangumulereska ndipu wangumukambiya kuti: “Luta ndi nthazi zo we nazu, ndipu utaskengi Ayisirayeli mu manja mwa Amidiyani.+ Asi ini ndini ndakutuma?” 15 Gidiyoni wangumuka kuti: “Pepani Yehova. Ndingaŵataska wuli Ayisirayeli? Awonani! Banja lo ndikuwiyamu ndambula* kuzirwa mu fuku laku Manasi ndipu ini nde mumana ukongwa munyumba ya ada.” 16 Kweni Yehova wangumukambiya kuti: “Chifukwa chakuti ndiŵengi nawi,+ uthereskengi Amidiyani nge kuti ndi munthu yumoza.”

17 Sonu iyu wangukamba kuti: “Asani ndasaniya wezi pa masu pinu, ndilongoni chisimikizu chakulongo kuti ndimwi mulongoro nani. 18 Chondi mungatuwangapu cha panu mpaka po ndaziya ndi mphasu yangu ndi kuyiŵika pa masu pinu.”+ Iyu wangukamba kuti: “Ndijengi penipanu mpaka po wawere.” 19 Gidiyoni wangusere ndi kunozga mwana wa mbuzi kweniso wangupanga chiŵandi chambula chakutupisa cha ufwa wakukwana mwesu umoza wa efa.*+ Wanguŵika nyama musokola ndipu msuni wanguwuŵika mumumphika; pavuli paki wanguza navu kwaku iyu ndi kuviŵika musina mwa chimiti chikulu.

20 Sonu mungelu waku Chiuta wauneneska wangumukambiya kuti: “To nyama ndi chiŵandi chambula chakutupisa, uviŵiki pamwa po, ndipu udirepu msuni.” Iyu wanguchita venivi. 21 Sonu mungelu waku Yehova wangukwaska nyama kweniso chiŵandi chambula chakutupisa ndi kusongu kwa nthonga yo wenga nayu kujanja laki. Ndipu motu ungulipuka kutuwa mumwa ndi kotcha nyama kweniso chiŵandi chambula chakutupisa.+ Mungelu waku Yehova wanguwoneka so cha. 22 Sonu Gidiyoni wanguziŵa kuti yo walongoronga nayu wenga mungelu waku Yehova.+

Nyengu yeniyo, Gidiyoni wangukamba kuti: “Kotu, Yehova Ambuya Fumu Yikulu, chifukwa ini ndawona mungelu waku Yehova masu ndi masu!”+ 23 Kweni Yehova wangumukambiya kuti: “Chimangu chiŵi nawi. Ungawopanga cha;+ ufwengi cha.” 24 Sonu Gidiyoni wanguzenge Yehova guŵa la sembi ndipu lidanika kuti Yehova-salomu*+ mpaka msanawale. Guŵa la sembi lenili leche ku Ofura wa ŵanthu a mu banja laku Abiyezeri.

25 Usiku wenuwu, Yehova wangukambiya Gidiyoni kuti: “Uto ng’ombi yimana yinthulumi ya awusu, ng’ombi yimana yinthulumi yachiŵi ya vyaka 7, ndipu ubwanganduwi guŵa la sembi la awusu lakuperekiyapu sembi kwaku Bala, ndipuso uwisiyi pasi polu lakupaturika* lo le pafupi ndi guŵa lenili.+ 26 Asani wazenge Yehova Chiuta waku guŵa la sembi pachanya pa malu ngakuvikilirika yanga mwakugwiriskiya ntchitu mya, uto ng’ombi yimana yinthulumi yachiŵi, uyipereki sembi yakupiriza pa nkhuni zakutuliya ku polu lakupaturika* lo wachekete pasi.” 27 Sonu Gidiyoni wangusankhapu ateŵeti ŵaki 10 anthulumi ndipu wanguchita nge mo Yehova wangumukambiya. Mumalu mwakuchita venivi ndi msana, iyu wanguchita ndi usiku chifukwa waŵawopanga ukongwa ŵanthu a munyumba ya awisi kweniso ŵanthu a mutawuni yo.

28 Ndi mlenji, anthulumi a mutawuni yo ŵati ayuka, anguwona kuti guŵa la sembi laku Bala lawisikiya pasi, polu lakupaturika* lo lenga pafupi ndi guŵa lenili lacheketeke pasi kweniso ng’ombi yimana yinthulumi yachiŵi yaperekeka sembi paguŵa la sembi lo linguzengeka ŵaka. 29 Yiwu angufumbana kuti: “Ndiyani yo wachita venivi?” Ŵati afufuza angukamba kuti: “Gidiyoni mwana waku Yowashi ndiyu wachita venivi.” 30 Sonu ŵanthu a mutawuni yo angukambiya Yowashi kuti: “Iza nayu kunu mwana waku kuti timubayi, chifukwa wabwanganduwa guŵa la sembi laku Bala ndipuso wawisiya pasi polu lakupaturika* lo lenga pafupi ndi guŵa lenili.” 31 Yowashi+ wangumuka ŵanthu wosi wo alimbananga nayu kuti: “Kumbi muvikiliyengi Bala? Kumbi yimwi ndimwi mutenere kumutaska? Weyosi yo watimuvikiliya wabayiki mlenji wunu.+ Asani Bala ndi chiuta, wajivikiliyi yija,+ chifukwa munthu munyaki wamuwisiya guŵa laki la sembi.” 32 Pa zuŵa lenili, Yowashi wangupaska Gidiyoni zina lakuti Yerubala,* ndipu wangukamba kuti: “Bala wajivikiliyi yija, chifukwa munthu munyaki wamuwisiya guŵa laki la sembi.”

33 Amidiyani+ wosi ndi Aamaleki+ kweniso ŵanthu a kuvuma* angukoliyana;+ yiwu anguyambukiya* ku Dambu la* Yezereli ndipu angujintha msasa. 34 Sonu mzimu waku Yehova unguza paku* Gidiyoni+ ndipu wangumba mbata,*+ pavuli paki ŵanthu a mu banja laku Abiyezeri+ angumulondo. 35 Iyu wangutuma ŵanthu kuti akakambi uthenga ku ŵanthu wosi a mu fuku laku Manasi ndipu ŵanthu wosi anguwungana kwaku iyu. Iyu wangutuma so ŵanthu kuti akakambi uthenga ku ŵanthu wosi a mu fuku laku Ashere, Zebuloni ndi Nafutali, ndipu yiwu anguza kuzikumana nayu.

36 Sonu Gidiyoni wangukambiya Chiuta wauneneska kuti: “Asani mutaskengi Ayisirayeli mwakugwiriskiya ntchitu ini nge mo mwalayizgiya,+ 37 ndiŵikengi weya wa mbereri pamalu ngakukhwemiyapu mbewu. Sonu asani dungwi liwengi paweya wa mbereri pe, kweni padongu pajengi pakumira, mbwenu ndiziŵengi kuti mutaskengi Ayisirayeli mwakugwiriskiya ntchitu ini nge mo mwalayizgiya.” 38 Venivi ndivu vinguchitika nadi. Gidiyoni wati wayuka ndi mlenji, wangukama weya wa mbereri ndipu mungutuwa dungwi linandi, dungwi lo iyu wangukama lenga lakuzaza mbali yikulu yakuvukulika ya pa phwandu. 39 Kweni Gidiyoni wangukambiya Chiuta wauneneska kuti: “Mungandikwiyiyanga cha, kweni ndizomerezeni kuti ndikupempheni so kamoza pe. Chondi, ndizomerezeni kuti ndikuyeseni so kamoza ndi weya wa mbereri. Weya wa mbereri pe uje wakumira kweni padongu posi pawi dungwi.” 40 Chiuta wanguchita nadi venivi usiku wenuwu; weya wa mbereri pe wenga wakumira kweni padongu posi panguwa dungwi.

7 Sonu Yerubala, kung’anamuwa Gidiyoni,+ ndi ŵanthu wosi wo wenga nawu angusoka mlenjilenji ndi kuchijintha msasa pafupi ndi Kasupi wa Harodi, ndipu msasa wa Amidiyani wenga kunkhondi* kwa msasa waku Gidiyoni, paphiri la More muchidika cha mudambu. 2 Yehova wangukambiya Gidiyoni kuti: “Ŵanthu wo we nawu mbanandi ukongwa kuti ini ndipereki Amidiyani mu manja mwawu.+ Ndipuso Isirayeli wangayamba kujikuzga pa masu pangu ndi kukamba kuti, ‘Janja langu ndilu landitaska.’+ 3 Sonu pharazga ŵanthu wosi achivwa kuti: ‘Weyosi yo we ndi mantha ndipuso wambwambwanthiya, wawere kunyumba.’”+ Mwaviyo, Gidiyoni wanguŵayesa ndipu ŵanthu 22,000 anguwere kunyumba, kweni ŵanthu 10,000 ndiwu anguja.

4 Kweni Yehova wangukambiya so Gidiyoni kuti: “Ŵanthu ŵeche anandi mbwenu. Uluti nawu kumaji kuti nkhaŵayesi kweniko. Asani ndakukambiya kuti, ‘Uyu walutengi nawi,’ mweniyo walutengi nawi, kweni asani ndakukumbiya kuti, ‘Uyu walutengi nawi cha,’ walutengi cha.” 5 Sonu iyu wanguto ŵanthu ndi kuluta nawu kumaji.

Pavuli paki, Yehova wangukambiya Gidiyoni kuti: “Ŵanthu wosi wo aneŵengi maji ndi manja ngawu kuti amwi* uŵaŵiki pakuŵija, kweniso wosi wo ajikamengi kuti amwi maji, nawu uŵaŵiki pakuŵija.” 6 Ŵanthu wo angumwa maji mwakugwiriskiya ntchitu manja ngawu ŵengapu anthulumi 300. Anyaki wosi angujikama pakumwa maji.

7 Sonu Yehova wangukambiya Gidiyoni kuti: “Ndikutaskeningi mwakugwiriskiya ntchitu anthulumi 300 wo amwa maji mwakukapuwa, ndipu ndiperekengi Amidiyani mu manja mwaku.+ Kweni ŵanthu anyaki wosi awere kunyumba.” 8 Ŵati ato vakurya kweniso mbata* ku ŵanthu, Gidiyoni wanguweze kunyumba Ayisirayeli anyaki wosi ndipu wanguja ndi anthulumi 300 pe. Msasa wa Amidiyani wenga kumphata, muchidika cha mudambu.+

9 Usiku wenuwu, Yehova wangukambiya Gidiyoni kuti: “Soka, yukiya msasa, chifukwa ini ndawupereka mu manja mwaku.+ 10 Kweni asani utopa kuwuyukiya, usikiyi kumsasa limoza ndi Pura mteŵeti waku. 11 Ukavwisiyi vo amukamba, ndipu pavuli paki wamuchita chiganga* kuti uyukiyi msasa wawu.” Mwaviyo, iyu ndi Pura mteŵeti waki, anguluta mumphepeti mwa msasa wa asilikali.

12 Amidiyani ndi Aamaleki kweniso ŵanthu wosi a kuvuma*+ anguzaza muchidika cha mudambu nge azombi, ndipu ngamila zawu zenga zambula kuŵerengeka,+ zenga zinandi nge mchenga wa mumphepeti mwa nyanja. 13 Sonu Gidiyoni wanguza kumsasa, ndipu penga munthu yo wakonkhoskiyanga munyaki malotu. Iyu wangukamba kuti: “Ini ndalota kuti penga chiŵandi chakuzunguliya cha balire, cho chingukunkhulukiya mumsasa wa Amidiyani. Chiŵandi chenichi chingufika kuhema ndi kulipuma mwanthazi mpaka kuwa.+ Chingugadabuwa hema lo ndipu linguwa pasi.” 14 Munyaki yo wati wavwa venivi wangukamba kuti: “Chingaŵa chinyaki cha, kweni ndi lipanga laku Gidiyoni lenili,+ mwana waku Yowashi, munthu wa ku Isirayeli. Chiuta wapereka Amidiyani ndi msasa wosi mu manja mwaki.”+

15 Gidiyoni wati wavwa malotu ngo munthu yo wangukonkhoska kweniso vo ngang’anamuwanga,+ wangujikama ndi kusopa Chiuta. Pavuli paki, wanguwere kumsasa wa Ayisirayeli ndi kukamba kuti: “Sokani, chifukwa Yehova wapereka msasa wa Amidiyani mu manja mwinu.” 16 Iyu wangugaŵa anthulumi 300 mu magulu ngatatu ndipu wosi wanguŵapaska mbata+ kweniso misuku yikuluyikulu yambula kanthu mukati. Mukati mwa misuku yeniyi anguŵikamu vyenji.* 17 Pavuli paki, iyu wanguŵakambiya kuti: “Muwonesesengi vo ndichita, ndipu namwi muchitengi ndendende nge mo ini ndichitiya. Asani ndafika mumphepeti mwa msasa, namwi mukachiti nge mo ndamuchitiya. 18 Asani ndachimba mbata, ini ndipuso ŵanthu wosi wo ŵe limoza ndi ini, namwi so mukambi mbata kuzunguliya msasa wosi ndi kudaniriza kuti, ‘Nkhondu njaku Yehova ndipuso njaku Gidiyoni!’”

19 Gidiyoni ndi anthulumi 100 wo wenga nawu limoza, angufika mumphepeti mwa msasa kukwamba kwa ulinda wapakati pa usiku,* alonda ŵati aŵikika ŵaka mumalu ngawu. Yiwu angumba mbata+ ndi kuswa misuku yikuluyikulu yo yenga mumanja mwawu.+ 20 Sonu magulu ngosi ngatatu ngangumba mbata ndi kuswa misuku yikuluyikulu. Yiwu angukoleze vyenji* kujanja lamazge ndi kumba mbata zo zenga kujanja lamaryi, kweniso angudaniriza kuti: “Lipanga laku Yehova ndi laku Gidiyoni!” 21 Pa nyengu yosi iyi, munthu weyosi wanguma pamalu ngaki kuzunguliya msasa, ndipu asilikali wosi anguthaŵa. Yiwu adanirizanga achithaŵa.+ 22 Anthulumi 300 angulutirizga kumba mbata, ndipu Yehova wanguchitiska kuti ŵanthu mumsasa abayani ŵijaŵija ndi lipanga;+ ndipu asilikali anguthaŵa mpaka ku Beti-shita, angulutiriya mpaka ku Zerera ndipu anguchifika kubwalu kwa Abelu-mehola+ kufupi ndi Tabati.

23 Sonu Ayisirayeli anthulumi angudanika kutuliya mu fuku laku Nafutali, laku Ashere ndipuso laku Manasi,+ ndipu yiwu angutchimbiza Amidiyani. 24 Gidiyoni wangutuma ŵanthu muvigaŵa vosi vamapiri vaku Efurayemu, kuti akakambi uthenga wakuti: “Sikani ndi kuyukiya Amidiyani ndipuso muluti ku Beti-bara ndi ku Yorodani, mukaŵakhazi pamalu ngakuyambukiya kuti yiwu atondeki kuyambuka.” Sonu anthulumi wosi a mu fuku laku Efurayemu anguwungana pamoza ndipu angujala malu ngakuyambukiya mpaka ku Beti-bara ndipuso ku Yorodani. 25 Kweniso anguko Orebi ndi Zibu wo ŵenga alongozgi ŵa Amidiyani; yiwu angubaya Orebi pamwa waku Orebi+ ndipu Zibu angumubayiya pamalu ngakukandiyapu mphereska ngaku Zibu. Ayisirayeli angulutirizga kutchimbiza Amidiyani+ ndipu anguza ndi mutu waku Orebi kweniso waku Zibu kwaku Gidiyoni muchigaŵa cha Yorodani.

8 Sonu ŵanthu a fuku laku Efurayemu angukambiya Gidiyoni kuti: “Ntchifukwa wuli watichitiya viyo? Ungulekiyanji kutidana po wakanga kuchichita nkhondu ndi Amidiyani?”+ Ndipu yiwu angumuyukiya ukongwa.+ 2 Kweni iyu wanguŵamuka kuti: “Ini ndachitanjipu kuyeruzgiya ndi vo yimwi mwachita? Asi chinthu chimana cho Efurayemu+ wachita, ntchakuzirwa ukongwa kuluska vinthu vikulu vo Abiyezeri+ wachita?* 3 Asi Chiuta wangupereka mu manja mwinu alongozgi ŵa Amidiyani, Orebi ndi Zibu?+ Sonu kumbi ini ndachitanjipu kuyeruzgiya ndi vo yimwi mwachita?” Wati wakamba venivi,* mitima yawu yinguzika.*

4 Pavuli paki Gidiyoni wanguza ku Yorodani ndipu wanguyambuka. Chinanga kuti iyu ndi anthulumi 300 wo wenga nawu anguvuka, kweni angulutirizga mbwenu kutchimbiza Amidiyani. 5 Sonu wangukambiya ŵanthu a ku Sukoti kuti: “Chondi apaskeniku chakurya ŵanthu wo atindilondo, chifukwa yiwu avuka ndipu ini nditchimbiza Zeba ndi Zalimuna, mafumu nga Amidiyani.” 6 Kweni alongozgi a ku Sukoti angukamba kuti: “Kumbi Zeba ndi Zalimuna waŵako kali kuti isi tipaski asilikali ŵaku chakurya?” 7 Wati wavwa ivi, Gidiyoni wangumuka kuti: “Chifukwa cha vo mwakamba, asani Yehova wapereka Zeba ndi Zalimuna mu manja mwangu, ndazakukukhwechuwani ndi malikhwechu ngaminga ndipuso mikwakwazu ya muchipululu.”+ 8 Wati watuwa kwenuku, iyu wangukwere ku Penuwelu ndipu wangupempha so chakurya, kweni ŵanthu a ku Penuwelu angumumuka so vo ŵanthu a ku Sukoti angumuka. 9 Sonu wangukambiya so ŵanthu a ku Penuwelu kuti: “Asani ndaweku umampha, ndazamuwisiya pasi kanyumba kakuthopoka yaka.”*+

10 Pa nyengu iyi, Zeba ndi Zalimuna ŵenga ku Karikori limoza ndi asilikali ŵawu pafufupi 15,000. Ŵenaŵa pe ndiwu angujapu pa asilikali wosi a ŵanthu a kuvuma,*+ chifukwa anthulumi 120,000 akupinga malipanga angubayika. 11 Gidiyoni wangulutirizga kwenda munthowa ya ŵanthu akuja mumahema kuvuma* kwa Noba ndi Yogebeha,+ ndipu wanguyukiya msasa wa Amidiyani mwamabuchibuchi. 12 Zeba ndi Zalimuna ŵati athaŵa, Gidiyoni wanguŵatchimbiza ndipu iyu wanguko Zeba ndi Zalimuna mafumu ngaŵi nga Amidiyani, ndipu venivi vinguchitiska kuti msasa wosi uchiti mantha ukongwa.

13 Gidiyoni mwana waku Yowashi wanguweku ku nkhondu, ndipu wangwenda munthowa yakuluta ku Heresi. 14 Munthowa, iyu wanguko mnyamata wa ku Sukoti ndipu wangumufumba mafumbu. Mnyamata yo, wangumulembe mazina nga alongozgi ndi ŵara a ku Sukoti, wosi pamoza 77. 15 Pavuli paki, wanguluta ku Sukoti ndi kukamba kuti: “Zeba ndi Zalimuna ndaza nawu wo yimwi mungundinyoziyapu mwakukamba kuti, ‘Kumbi Zeba ndi Zalimuna waŵako kali kuti isi tipaski chakurya asilikali ŵaku wo avuka?’”+ 16 Pavuli paki, wanguto ŵara a tawuni yo, ndipu ŵanthu a ku Sukoti ŵenaŵa wanguŵakhawulisa ndi minga kweniso mikwakwazu ya muchipululu.+ 17 Ndipu iyu wanguwisiya pasi kanyumba kakuthopoka ka* ku Penuwelu+ kweniso wangubaya anthulumi a mu tawuni yo.

18 Iyu wangufumba Zeba ndi Zalimuna kuti: “Kumbi mbanthu amtundu wuli wo mungubaya ku Tabori?” Yiwu angumuka kuti: “Yiwu ŵenga nge yiwi, weyosi wawonekanga nge mwana wa fumu.” 19 Gidiyoni wangukamba kuti: “Yiwu ŵenga abali ŵangu chayiwu, ŵana ŵa ama. Ndilapizga mu zina laku Yehova Chiuta wamoyu, asani munguleka kuŵabaya, nani ndatingi ndikubayeningi cha.” 20 Sonu wangukambiya Yeta mwana waki wakwamba kuti: “Soka, abayi.” Kweni mnyamata yo wangulituzga cha lipanga laki; iyu wenga ndi mantha chifukwa wenga weche munamana. 21 Zeba ndi Zalimuna angukamba kuti: “Soka kuti utibayi wamweni, pakuti munthulumi waziŵika chifukwa cha nthazi zaki.”* Sonu Gidiyoni wangusoka ndipu wangubaya Zeba ndi Zalimuna,+ kweniso wanguto vakutowese va nge mwezi vo anguvwalika ngamila zawu mukhosi.

22 Pavuli paki, Ayisirayeli angukambiya Gidiyoni kuti: “Uje fumu yidu, yiwi ndi mwana waku kweniso mzuku waku, chifukwa yiwi watitaska mu manja mwa Amidiyani.”+ 23 Kweni Gidiyoni wanguŵamuka kuti: “Ini ndijengi fumu yinu cha, ndipu mwana wangu nayu wajengi fumu yinu cha. Yehova ndiyu wajengi fumu yinu.”+ 24 Gidiyoni wangulutirizga kuti: “Ndikupempheni chinthu chimoza: weyosi waku yimwi wandipaski ndeŵereŵi yapamphunu kutuliya pa vinthu vo mwaphanga Amidiyani.” (Yiwu avwalanga ndeŵereŵi pamphunu chifukwa ŵenga Aishimayeli.)+ 25 Yiwu angumuka kuti: “Tikupaskengi nadi.” Ŵati akamba venivi, angutandika mkhanju ndipu weyosi waponyangapu ndeŵereŵi yapamphunu kutuliya pa vinthu vo wanguphanga. 26 Uzitu wa ndeŵereŵi zapamphunu zo iyu wangupempha, ungukwana masekeli* 1,700 ngagolidi, kupatuwaku vakutowese va nge mwezi, manekelesi ngamatcheni, vakuvwala vamtundu wapepo vo mafumu nga Amidiyani ngavwalanga, kweniso manekelesi ngo avwalikanga ngamila.+

27 Gidiyoni wangupanga efodi+ mwakugwiriskiya ntchitu golidi mwenuyu, ndipu wangumuŵika mutawuni yaki ya Ofura.+ Ayisirayeli angwamba kusopa* efodi mwenuyu,+ ndipu wanguja nge chiŵana kwaku Gidiyoni kweniso ku ŵanthu a munyumba yaki.+

28 Mwaviyo, Amidiyani+ anguthereskeka pa masu pa Ayisirayeli, ndipu yiwu anguŵasuzga so cha;* charu chingupumuwa* kwa vyaka 40 mu mazuŵa ngaku Gidiyoni.+

29 Sonu Yerubala+ mwana waku Yowashi, wanguwere kunyumba kwaki ndipu wanguja kweniko.

30 Gidiyoni wangubala ŵana 70,* pakuti iyu wenga ndi anthukazi anandi. 31 Mbilika* yaki ya ku Sekemu yingumubaliya mwana munthulumi ndipu wangumupaska zina lakuti Abimeleki.+ 32 Ndipu Gidiyoni mwana waku Yowashi wangufwa wati wakota ukongwa. Angumuŵika mumuwunda wa awisi a Yowashi, ku Ofura wa ŵanthu a mu banja laku Abiyezeri.+

33 Gidiyoni wati wafwa, Ayisirayeli angwamba so kusopa* Abala,+ ndipu angusankha Bala-beriti kuja chiuta wawu.+ 34 Ayisirayeli angumukumbuka cha Yehova Chiuta wawu+ yo wanguŵataska mu manja mwa arwani ŵawu wosi wo anguŵazunguliya;+ 35 ndipu nyumba yaku Yerubala, kung’anamuwa Gidiyoni, anguyilongo cha chanju chambula kumala pa vamampha vosi vo iyu wanguchitiya Ayisirayeli.+

9 Pati pajumpha nyengu, Abimeleki+ mwana waku Yerubala wanguluta kwa azisibweni* ŵaki ku Sekemu. Yiwu limoza ndi ŵanthu wosi a mu banja la ambuyaki* wanguŵakambiya kuti: 2 “Muŵafumbi alongozgi* wosi a ku Sekemu kuti, ‘Kumbi chamampha ndi nichi, kuti ŵana wosi 70 aku Yerubala+ akulamuliyeningi pamwenga kuti munthu yumoza ndiyu wakulamuliyeningi? Cho mutenere kuziŵa ntchakuti ini nde chiwanga chinu kweniso mnofu winu.’”*

3 Sonu azisibweni ŵaki anguchikamba venivi mumalu mwaku iyu kwa alongozgi wosi a ku Sekemu, ndipu angusimikiza mumitima yawu kulondo Abimeleki, pakuti akambanga kuti; “Ndi mubali widu chayiyu mwenuyu.” 4 Yiwu anguto ndalama 70 zasiliva munyumba* yaku Bala-beriti+ ndi kupaska Abimeleki, ndipu ndi ndalama zenizi wangulembera ŵanthu wo asoŵanga chakuchita ndipuso aphuzu kuti amulondongi. 5 Pavuli paki, wanguluta kunyumba ya awisi ku Ofura,+ ndipu wangubaya abali+ ŵaki 70, ŵana anthulumi aku Yerubala. Wosi wanguŵabayiya pamwa umoza. Yotamu pe yo wenga mumana ukongwa pa ŵana wosi aku Yerubala, ndiyu wangujaku chifukwa wangubisama.

6 Sonu alongozgi wosi a ku Sekemu ndi ku Beti-milo anguwungana pamoza ndipu angusankha Abimeleki kuja fumu+ yawu pafupi ndi chimiti chikulu, mumphepeti mwa chipilala cho chenga ku Sekemu.

7 Yotamu wati wavwa venivi, nyengu yeniyo wanguluta pachanya pa Phiri la Gerizimu+ ndi kuchima penipo. Iyu wanguŵakambiya mwakudaniriza kuti: “Avwani yimwi alongozgi a ku Sekemu, kuti Chiuta nayu wakuvweni.

8 “Nyengu yinyaki, penga vimiti vo vinguluta kuchisankha fumu kuti yivilamuliyengi. Sonu yivu vingukambiya chimiti cha maolivi kuti, ‘Utilamuliyengi.’+ 9 Kweni chimiti cha maolivi chingumuka kuti, ‘Kumbi ndileki kutuzga mafuta,* ngo atingagwiriskiya ntchitu pakukankhuska Chiuta kweniso ŵanthu, ndi chilatu chakuti nkhasukunyikengi pachanya pa vimiti vinyaki?’ 10 Pavuli paki, vimiti vo vingukambiya chimiti cha mkuyu kuti, ‘Uzi kunu uzitilamuliyengi.’ 11 Kweni chimiti cha mkuyu chingumuka kuti, ‘Kumbi ndileki kupasa vipasu vangu vakunowa kweniso vamampha, ndi chilatu chakuti nkhasukunyikengi pachanya pa vimiti vinyaki?’ 12 Pavuli paki, vimiti vo vingukambiya chimiti cha mphereska kuti, ‘Uzi kunu uzitilamuliyengi.’ 13 Chimiti cha mphereska chingumuka kuti, ‘Kumbi ndileki kutuzga vinyu wasonu yo wakondwesa Chiuta ndipuso ŵanthu, ndi chilatu chakuti nkhasukunyikengi pachanya pa vimiti vinyaki?’ 14 Pakumaliya, vimiti vosi vingukambiya kamiti kaminga kuti, ‘Uzi kunu uzitilamuliyengi.’+ 15 Kamiti kaminga kangumuka vimiti vosi kuti, ‘Asani mupenja nadi kundisankha kuti ndije fumu yinu, muzi muzibisami mu mduzi wangu. Kweni asani po cha, motu utuwi mukamiti kaminga ndipu uwotchi vimiti va Sidara* va ku Lebanoni.’

16 “Sonu kumbi mwachita umampha kweniso mbulemu uwu, kuti musankhi Abimeleki kuja fumu yinu?+ Kumbi mwamuchitiya umampha Yerubala limoza ndi a munyumba yaki, kweniso mwamuchitiya vakwenere? 17 Pa nyengu yo ada akuchitiyaningi nkhondu,+ anguŵika umoyu wawu pa ngozi kuti akutaskeni mu manja mwa Amidiyani.+ 18 Kweni msanawale mwayukiya a munyumba ya ada ndipu mwabaya ŵana ŵawu anthulumi 70 pamwa umoza.+ Mwasankha so Abimeleki mwana wa kapolu wawu munthukazi+ kuja fumu pa alongozgi wosi a ku Sekemu, chifukwa chakuti ndi mubali winu. 19 Asani vo mwachita msanawale vamampha ndipuso mbulemu kwaku Yerubala limoza ndi a munyumba yaki, kondwani ndi Abimeleki ndipu nayu wakondwi namwi. 20 Asani po cha, motu utuwi mwaku Abimeleki ndipu uwotchi alongozgi a ku Sekemu ndi Beti-milo,+ kweniso motu utuwi mwa alongozgi a ku Sekemu ndi Beti-milo ndipu uwotchi Abimeleki.”+

21 Pavuli paki, Yotamu+ wanguthaŵa ndi kuluta ku Bere, ndipu wanguchija kweniko chifukwa cha kopa Abimeleki mubali waki.

22 Abimeleki wangulamuliya* Isirayeli kwa vyaka vitatu. 23 Pavuli paki, Chiuta wanguzomereza kuti Abimeleki ndi alongozgi a ku Sekemu atinkhani,* ndipu alongozgi a ku Sekemu angumuchitiya vinthu mwauryarya Abimeleki. 24 Ivi vinguchitika kuti phuzu lo yiwu anguchitiya ŵana 70 aku Yerubala, liwere paku yiwu, ndi chilatu chakuti mulandu wa ndopa za ŵana aku Yerubala uje pa mubali wawu Abimeleki chifukwa chakuti wanguŵabaya,+ kweniso uje pa alongozgi a ku Sekemu pakuti angumuwovya kuti waŵabayi. 25 Sonu alongozgi a ku Sekemu angutuma ŵanthu kuti abisamiyi Abimeleki pachanya pa mapiri, ndipu yiwu abiyanga munthu weyosi yo wajumphanga pafupi nawu mumsewu. Pati pajumpha nyengu, ŵanthu angumukambiya Abimeleki.

26 Pavuli paki, Gali mwana waku Ebedi ndi abali ŵaki anguluta ku Sekemu,+ ndipu alongozgi a ku Sekemu angwamba kumuthemba. 27 Yiwu anguluta kubwalu kwa tawuni, anguwunjika mphereska kutuliya muminda yawu ya mphereska, angukanda mphereska zo ndi kuchita phwandu. Pavuli paki, angusere munyumba yaku chiuta wawu+ ndipu angurya, angumwa ndi kutemba Abimeleki. 28 Sonu Gali mwana waku Ebedi wangukamba kuti: “Kumbi Abimeleki ndiyani, ndipu Sekemu ndiyani kuti isi timuteŵete? Asi iyu ndi mwana waku Yerubala,+ ndipu Zebulu ndiyu mteŵeti waki? Teŵetiyani ŵana aku Hamori, wisi waku Sekemu! Kumbi pe chifukwa chakuti isi titeŵetiyengi Abimeleki? 29 Asani ŵanthu yaŵa ŵenga mu manja mwangu, ndatingi ndimulondengi udindu Abimeleki.” Sonu iyu wangukambiya Abimeleki kuti: “Sazgiyaku asilikali ŵaku ndipu uzi.”

30 Zebulu mulongozgi wa tawuni yo wati wavwa mazu ngaku Gali mwana waku Ebedi, wangukwiya ukongwa. 31 Sonu iyu wangutuma ŵanthu mwachisisi* kuti akakambiyi Abimeleki kuti: “Awona! Gali mwana waku Ebedi ndi abali ŵaki ŵe mu Sekemu, ndipu achitiska kuti ŵanthu a mutawuni iyi akuyukiyi. 32 Sonu yiwi ndi ŵanthu ŵaku muzi ndi usiku, ndipu muzibisami kubwalu kwa tawuni. 33 Asani lumwi latuwa ŵaka ndi mlenji, muzicheleri ndi kuyukiya tawuni; ndipu asani iyu watuza ndi ŵanthu ŵaki kuzikuyukiyani, uzichiti chechosi kuti uzimuthereski.”*

34 Sonu Abimeleki limoza ndi ŵanthu wosi wo wenga nawu, angusoka ndi usiku. Yiwu angugaŵana mu magulu nganayi ndipu angubisamiya Sekemu. 35 Gali mwana waku Ebedi wati watuwa ndi kuchima pageti la mpanda wa tawuni, Abimeleki ndi ŵanthu wosi wo wenga nawu, angusotopoka mumalu ngo angubisama. 36 Sonu Gali wati wawona ŵanthu, wangukambiya Zebulu kuti: “Awona! Kutuza ŵanthu wo asika kutuwa pachanya pa mapiri.” Kweni Zebulu wangumuka kuti: “Mbanthu cha wo, uwona ŵaka vithuthuzi va mapiri.”

37 Pavuli paki, Gali wangukamba kuti: “Awona! ŵanthu atuza kutuwa pakati pacharu, ndipu gulu linyaki lituza kuziya kunthowa ya ku chimiti chikulu cha ku Meyonenimu.” 38 Zebulu wangumuka kuti: “Asi wajikuzganga yiwi mwakukamba kuti, ‘Abimeleki ndiyani kuti isi timuteŵete?’+ Asi yaŵa mbanthu wo unguŵakana? Luta cha kachiti nawu nkhondu.”

39 Sonu Gali wangulongozga alongozgi a ku Sekemu ndipu wanguluta kuchichita nkhondu ndi Abimeleki. 40 Abimeleki wangumulondo ndipu Gali wanguthaŵa. Ŵanthu anandi angubayika mpaka pageti la tawuni.

41 Sonu Abimeleki wangulutirizga kuja ku Aruma ndipu Zebulu+ wangudikisa Gali ndi abali ŵaki ku Sekemu. 42 Mawa laki, ŵanthu anguluta kubwalu kwa tawuni, ndipu Abimeleki wanguvwa nkhani yeniyi. 43 Iyu wanguto ŵanthu ndi kuŵagaŵa mu magulu ngatatu ndipu angubisama kubwalu kwa tawuni. Wati wawona ŵanthu achiluta kubwalu kwa tawuni, wanguŵayukiya ndi kuŵabaya. 44 Abimeleki ndi magulu ngo wenga nangu angutchimbiriya kunthazi ndi kuma pageti la tawuni, ndipu magulu nganyaki ngaŵi nganguyukiya ndi kubaya ŵanthu wosi wo ŵenga kubwalu kwa tawuni. 45 Abimeleki wanguchita nkhondu ndi tawuni yo zuŵa losi lenili ndipu wanguyithereska. Iyu wangubaya ŵanthu wo ŵenga mutawuni yeniyi, pavuli paki wanguyibwanganduwa+ ndi kuyiwaza mche.

46 Alongozgi a kanyumba kakuthopoka ka* ku Sekemu ŵati avwa venivi, nyengu yeniyo angusere muchipinda chakuvikilirika cha nyumba* yaku Eli-beriti.+ 47 Abimeleki wati wavwa ŵaka kuti alongozgi a kanyumba kakuthopoka ka ku Sekemu awungana pamoza, 48 iyu limoza ndi ŵanthu wo wenga nawu angukwere ku Phiri la Zalimoni. Abimeleki wanguto mbavi ndi kucheketa chimiti, pavuli paki wanguchipinga paphewa laki, ndipu wangukambiya ŵanthu wo wenga nawu kuti: “Vo mwawona ini ndichichita, namwi muchiti venivo mwaliŵiliŵi!” 49 Sonu ŵanthu wosi angucheketa so vimiti ndi kulondo Abimeleki. Pavuli paki, vimiti vosi vo angucheketa anguviŵika pachipinda chakuvikilirika, ndipu chipinda cho anguchiwotcha. Mwaviyo, ŵanthu wosi wo ŵenga mukanyumba kakuthopoka ka ku Sekemu nawu so angufwa. Yiwu ŵengapu anthulumi ndi anthukazi pafufupi 1,000.

50 Pavuli paki, Abimeleki wanguluta ku Tebezi; wangujintha msasa kuti wachiti nkhondu ndi Tebezi ndipu wanguthereska tawuni yeniyi. 51 Sonu pakati pa tawuni yeniyi penga kanyumba kakuthopoka kakulama,* ndipu anthulumi wosi ndi anthukazi kweniso alongozgi a tawuni yeniyi anguthaŵiya mukanyumba kenaka. Yiwu angujijaliya ndi kukwera pachanya pa kanyumba kenaka. 52 Abimeleki wanguluta kukanyumba kakuthopoka kenaka ndipu wangulimbana naku. Iyu wangufika pakhomu la kanyumba kenaka kuti wakakawotchi. 53 Pavuli paki, munthukazi munyaki wanguwisiya pamutu waku Abimeleki mwa wapachanya wakupere ndipu mwa wo unguphwanya mutu waki.+ 54 Mwaliŵiliŵi, Abimeleki wangudana mteŵeti waki yo wamunyamuliyanga vidya vankhondu ndipu wangumukambiya kuti: “Solo lipanga laku ndipu undibayi, kuti ŵanthu aleki kukamba kuti, ‘Munthukazi ndiyu wangumubaya.’” Sonu mteŵeti waki wangumugwaza ndipu wangufwa.

55 Sonu Ayisirayeli ŵati awona kuti Abimeleki wafwa, wosi anguwere kunyumba zawu. 56 Viyo ndimu Chiuta wanguweze Abimeleki pa viheni vo wanguchitiya awisi pakubaya abali ŵaki 70.+ 57 Chiuta wanguchitiska so kuti viheni vosi vo anthulumi a ku Sekemu anguchita, viwere pa mitu yawu. Mwaviyo, thembu laku Yotamu+ mwana waku Yerubala+ lingufiskika paku yiwu.

10 Pavuli paku Abimeleki, panguza Tola mwana waku Puwa, mwana waku Dodo, wa mu fuku laku Isakara, kuti wawombo Ayisirayeli.+ Iyu wajanga ku Shamiri, muchigaŵa chamapiri chaku Efurayemu. 2 Tola wanguyeruzga Ayisirayeli kwa vyaka 23. Pavuli paki wangufwa ndipu wanguŵikika ku Shamiri.

3 Pavuli paku Tola, panguza Yayiri wa ku Giliyadi, ndipu iyu wanguyeruzga Ayisirayeli kwa vyaka 22. 4 Yayiri wenga ndi ŵana anthulumi 30 wo akweranga pa abulu 30, ndipu yiwu ŵenga ndi matawuni 30. Matawuni ngenanga ngadanika kuti Havoti-yairi+ mpaka msanawale, ndipu nge mucharu cha Giliyadi. 5 Pavuli paki, Yayiri wangufwa ndipu wanguŵikika ku Kamoni.

6 Ayisirayeli angwamba so kuchita vinthu viheni pa masu paku Yehova,+ ndipu angwamba kuteŵete Abala,+ vikozgu va Ashitoreti, achiuta ŵa Aaramu,* achiuta ŵa Asidoni, achiuta ŵa Amowabu,+ achiuta ŵa Aamoni+ kweniso achiuta ŵa Afilisiti.+ Yiwu angumujowo Yehova ndipu anguleka kumuteŵete. 7 Sonu ukali waku Yehova ungukole pa Ayisirayeli, ndipu wanguŵagulisa mu manja mwa Afilisiti kweniso mwa Aamoni.+ 8 Yiwu angusuzga kweniso kukandirizga Ayisirayeli mu chaka chenichi, ndipu kwa vyaka 18 yiwu angukandirizga Ayisirayeli kusirya kwa Yorodani ko kwenga kucharu cha Aamori ku Giliyadi. 9 Aamoni ayambukanga so Yorodani kuti akachiti nkhondu ndi Yuda, Benjamini kweniso nyumba yaku Efurayemu; ndipu Ayisirayeli angusuzgika ukongwa. 10 Sonu Ayisirayeli anguliriya Yehova kuti waŵawovyi,+ ndipu angukamba kuti: “Takunangiyani, chifukwa tajowo Chiuta widu ndi kuteŵete Abala.”+

11 Kweni Yehova wangumuka Ayisirayeli kuti: “Kumbi ndingukutaskani cha ku Ijipiti,+ kweniso kwa Aamori,+ Aamoni, Afilisiti,+ 12 ku ŵanthu a ku Sidoni, kwa Aamaleki ndipuso kwa Amidiyani po akukandirizganingi? Mwati mwandiliriya, ndingukutaskani mu manja mwawu. 13 Kweni yimwi mungundijowo ndi kwamba kuteŵete achiuta anyaki.+ Ndichu chifukwa chaki ndikutaskeningi so cha.+ 14 Lutani kwa achiuta wo mwasankha, ndipu mukaŵapemphi kuti akuwovyeni.+ Yiwu akutaskeni pa nyengu yamasuzgu.”+ 15 Kweni Ayisirayeli angukambiya Yehova kuti: “Takunangiyani. Muchiti nasi chechosi cho yimwi muwona kuti ntchakwenere. Kweni chondi mutitaski msanawale pe.” 16 Ndipu yiwu angutuzgapu achiuta achilendu pakati pawu ndi kwamba kuteŵete Yehova,+ mwakuti iyu wanguzomereza so cha kuti Ayisirayeli alutirizgi kusuzgika.*+

17 Pati pajumpha nyengu, Aamoni+ anguwungana pamoza ndipu angujintha msasa ku Giliyadi. Mwaviyo, Ayisirayeli nawu anguwungana pamoza ndipu angujintha msasa ku Mizipa. 18 Ŵanthu ndi alongozgi a ku Giliyadi angufumbana kuti: “Ndiyani yo watilongozgengi pakuchita nkhondu ndi Aamoni?+ Munthu mwenuyu wajengi mulongozgi wa ŵanthu wosi wo aja ku Giliyadi.”

11 Sonu Yefita+ wa ku Giliyadi wenga msilikali wanthazi ukongwa. Iyu wenga mwana wa huli ndipu Giliyadi ndiyu wenga wisi waku Yefita. 2 Kweni muwolu waku Giliyadi nayu so wangumubaliya ŵana anthulumi. Ŵana a muwolu waki ŵati akuwa, angudikisa Yefita ndi kukamba kuti: “Ulivi chihara munyumba ya ada, pakuti ndiwi mwana wa munthukazi munyaki.” 3 Sonu Yefita wanguthaŵa kwa abali ŵaki ndipu wanguchija mucharu cha Tobu. Anthulumi akusoŵa vakuchita angusere pa gulu laku Yefita ndipu amulondonga.

4 Pati pajumpha nyengu, Aamoni anguchita nkhondu ndi Ayisirayeli.+ 5 Aamoni achichita nkhondu ndi Ayisirayeli, nyengu yeniyo ŵara a ku Giliyadi anguluta kuchito Yefita mucharu cha Tobu. 6 Yiwu angukambiya Yefita kuti: “Tiyi ukaje mulongozgi wa gulu lidu la asilikali kuti tilimbani ndi Aamoni.” 7 Sonu Yefita wangukambiya ŵara a ku Giliyadi kuti: “Asi yimwi mwanditinkhanga ukongwa mpaka kundidikisa munyumba ya ada?+ Sonu ntchifukwa wuli mwaza kwaku ini pa nyengu yo mwakumana ndi masuzgu?” 8 Ŵara a ku Giliyadi angukambiya Yefita kuti: “Ndichu chifukwa chaki sonu taza kwaku yiwi. Asani ulutengi nasi kuchichita nkhondu ndi Aamoni, ujengi mulongozgi wa ŵanthu wosi wo aja ku Giliyadi.”+ 9 Sonu Yefita wangukambiya ŵara a ku Giliyadi kuti: “Asani munditongi kuti ndiluti kuchichita nkhondu ndi Aamoni, ndipu asani Yehova wachindiwovya kuti ndiŵathereski, ndamuja nadi mulongozgi winu!” 10 Ŵara a ku Giliyadi angukambiya Yefita kuti: “Yehova waŵi kaboni* pakati pidu asani tilekengi kuchita vo wakamba.” 11 Sonu Yefita wangulutiya limoza ndi ŵara a ku Giliyadi, ndipu ŵanthu angumusambusa mulongozgi wawu. Yefita wanguwerezapu so pa masu paku Yehova ku Mizipa vosi vo wangukamba.+

12 Pavuli paki, Yefita wangutuma ŵanthu kuti akakambiyi fumu ya Aamoni+ kuti: “Kumbi ndakunangiyanji* po waza kuzilimbana ndi charu changu?” 13 Fumu ya Aamoni yingukambiya ŵanthu wo Yefita wangutuma kuti: “Ndaza chifukwa chakuti Ayisirayeli akuphanga charu changu achituwa ku Ijipiti,+ kwambiya ku Arinoni+ mpaka ku Yaboku, ndipuso mpaka ku Yorodani.+ Sonu mundiweze charu changu mwachimangu.” 14 Kweni Yefita wangutuma so ŵanthu wo kwa fumu ya Aamoni 15 kuti akayikambiyi kuti:

“Yefita wakamba kuti: ‘Ayisirayeli akutopu cha charu cha Amowabu+ ndipuso cha Aamoni,+ 16 pakuti yiwu achituwa ku Ijipiti, angwenda muchipululu mpaka ku Nyanja Yiyera+ ndipu angufika ku Kadeshi.+ 17 Pavuli paki Ayisirayeli angutuma ŵanthu kuti akakambiyi fumu ya Edomu+ kuti: “Chondi tijumpheku mucharu chaku, kweni fumu ya Edomu yinguvwiya cha. Angutumiya so uthenga fumu ya Amowabu,+ kweni nayu yinguzomera cha. Mwaviyo, Ayisirayeli angulutirizga kuja ku Kadeshi.+ 18 Achiyenda muchipululu, anguŵambala charu cha Edomu+ ndipuso charu cha Mowabu.+ Yiwu angwenda kuvuma* kwa charu cha Mowabu ndipu angujintha msasa muchigaŵa cha Arinoni; kweni yiwu angufika cha mumphaka ya Mowabu,+ pakuti Arinoni ndiyu wenga mphaka ya Mowabu.

19 “‘Pavuli paki, Ayisirayeli angutuma so ŵanthu kwaku Sihoni fumu ya Aamori, fumu ya Heshiboni, kuti akakambi kuti: “Chondi tijumpheku mucharu chaku kuti tikafiki kucharu chidu.”+ 20 Kweni Sihoni wanguŵagomezga cha Ayisirayeli kuti ajumphi mucharu chaki, mwaviyo wanguwunganisa ŵanthu ŵaki wosi ku Yahazi ndipu wanguchita nkhondu ndi Ayisirayeli.+ 21 Venivi vinguchitiska kuti Yehova Chiuta waku Isirayeli wapereki Sihoni ndi ŵanthu ŵaki wosi mu manja mwa Ayisirayeli, mwakuti anguŵathereska ndipu Ayisirayeli anguto charu chosi cha Aamori wo ajanga mucharu cho.+ 22 Mwaviyo, Ayisirayeli anguto chigaŵa chosi cha Aamori kutuwa ku Arinoni mpaka ku Yaboku, ndipuso kutuwa kuchipululu mpaka ku Yorodani.+

23 “‘Yehova Chiuta waku Isirayeli ndiyu wangudikisa Aamori pa masu pa ŵanthu ŵaki, kumbi sonu yiwi ukhumba kuŵadikisa Ayisirayeli?+ 24 Asi yiwi we ndi chechosi cho chiuta waku Kemoshi+ wakukupaska kuti chije chaku? Munthu weyosi yo Yehova Chiuta widu wamudikisa pa masu pidu, mweniyo ndiyu nasi timudikisengi.+ 25 Kumbi yiwi utijiwona kuti ndiwi wamampha kuluska Balaki+ fumu ya Mowabu, mwana waku Zipori? Kumbi iyu wangulimbanapu nawu Ayisirayeli, pamwenga kuchita nawu nkhondu? 26 Kwa vyaka 300, Ayisirayeli anguja ku Heshiboni ndi matawuni ngaki ngamanangamana*+ ndipuso ku Aroweri ndi matawuni ngaki ngamanangamana kweniso mumatawuni ngosi ngo nge mumphepeti mwa Arinoni, sonu ntchifukwa wuli munguleka kuŵadikisa pa nyengu yeniyo?+ 27 Palivi cho ndakunangiya, kweni yiwi ndiwi utindinangiya pakundiyukiya. Yehova Wakweruzga,+ wayeruzgi pakati pa Ayisirayeli ndi Aamoni.’”

28 Kweni fumu ya Aamoni yinguvwiya cha uthenga wo Yefita wanguyitumiziya.

29 Mzimu waku Yehova unguza paku Yefita,+ ndipu wangujumpha mu Giliyadi kweniso Manasi ndipu wanguluta ku Mizipe wa ku Giliyadi.+ Wati watuwa ku Mizipe wa ku Giliyadi wangulutiriya mpaka kwa Aamoni.

30 Sonu Yefita wangulapizga+ kwaku Yehova kuti: “Asani mwapereka Aamoni mu manja mwangu, 31 weyosi yo wazamutuwa pakhomu la nyumba yangu kuti wazikumani nani asani ndaweku umampha kwa Aamoni, wazamuja waku Yehova.+ Iyu ndazakumupereka nge sembi yakupiriza.”+

32 Pavuli paki, Yefita wanguluta kuchichita nkhondu ndi Aamoni, ndipu Yehova wanguŵapereka mu manja mwaki. 33 Iyu wangubaya Aamoni kutuwa ku Aroweri mpaka ku Miniti, ngosi pamoza matawuni 20, kweniso mpaka ku Abelu-keramimu ndipu wangubaya ŵanthu anandi ukongwa. Mwaviyo, Aamoni anguthereskeka pa masu pa Ayisirayeli.

34 Pakumaliya paki, Yefita wanguwere kumuzi kwaki ku Mizipa,+ ndipu awonani, mwana waki munthukazi wangutuwa kuti wazikumani nayu wachimba kang’oma uku wavina! Mwenuyu pe ndiyu wenga mwana waki. Wengavi so mwana munyaki weyosi munthulumi pamwenga munthukazi. 35 Yefita wati wawona mwana waki, wangukeruwa malaya ngaki ndi kukamba kuti: “Kotu mwana wangu! Wandipwetekesa mtima,* pakuti wasambuka munthu yo ndamudikisa. Ndamujuliya mulomu wangu Yehova, ndipu ndingangaweza cha mazu ngangu.”+

36 Kweni mwana yo wangukambiya awisi kuti: “Ada, asani mwamujuliya mulomu winu Yehova, chitani venivo mwalayizga,+ pakuti Yehova waweze arwani ŵinu Aamoni, chifukwa chaku yimwi.” 37 Pavuli paki wangukambiya awisi kuti: “Ndizomerezeni kuti ndichiti ivi: Mundizomerezi kuti nkhaje pakundija kwa myezi yiŵi, ndipu ndiluti kumapiri kuti nkhaliriyi umwali wangu limoza ndi asungwana anyangu.”*

38 Sonu Yefita wangukamba kuti: “Luta!” Mwaviyo, wangumutuma kuti waluti kwa myezi yiŵi, ndipu mwana yo wanguluta kumapiri ndi asungwana anyaki kuchiliriya umwali waki. 39 Myezi yiŵi yati yamala wanguwere kwa awisi, ndipu pavuli paki Yefita wangufiska vo wangulapizga vakukwaskana ndi mwana waki.+ Mwana yo wangugonanapu ndi munthulumi weyosi cha. Ndipu mu Isirayeli mwenga kalusu yaka:* 40 Chaka chechosi asungwana a ku Isirayeli alutanga kuchilumba mwana waku Yefita wa ku Giliyadi, mazuŵa nganayi pa chaka.

12 Sonu anthulumi a ku Efurayemu angudanika ndipu anguyambukiya ku Zafoni.* Yiwu angukambiya Yefita kuti: “Ntchifukwa wuli unguleka kutidana kuti tiluti nawi pa nyengu yo unguluta kuchichita nkhondu ndi Aamoni?+ Sonu tiwotchengi nyumba yaku yiwi we mukati.” 2 Kweni Yefita wanguŵamuka kuti: “Ini limoza ndi ŵanthu ŵangu, tingulimbana nawu ukongwa Aamoni. Ndingukudanani kuti muzindiwovyi, kweni yimwi munguza cha kuti muzinditaski mu manja mwawu. 3 Ndati ndawona kuti munditaskengi cha, ndinguŵika umoyu wangu pa ngozi,* ndinguluta kuchichita nkhondu ndi Aamoni,+ ndipu Yehova wanguŵapereka mu manja mwangu. Sonu ntchifukwa wuli yimwi mwaza msanawale kuti muzilimbani nani?”

4 Yefita wanguwunganisa anthulumi a ku Giliyadi,+ ndipu wanguchita nkhondu ndi Efurayemu; anthulumi a ku Giliyadi anguthereska Efurayemu yo wakambanga kuti: “Yimwi Agiliyadi, chinanga kuti muja muchigaŵa chaku Efurayemu ndipuso Manasi, kweni mukuthaŵa kutuwa mwaku Efurayemu.” 5 Ŵanthu a ku Giliyadi angukhaza Efurayemu pamalu ngakuyambukiya Yorodani,+ ndipu asani anthulumi a ku Efurayemu akhumba kuthaŵa akambanga kuti, “Ndizomerezeni kuti ndiyambuki”; ndipu anthulumi a ku Giliyadi afumbanga weyosi kuti, “Kumbi ndiwi wa ku Efurayemu?” asani iyu wamuka kuti, “Awa!” 6 amukambiyanga kuti, “Kamba kuti Shiboleti.” Kweni iyu wakambanga kuti, “Siboleti,” chifukwa watondekanga kuzumbuwa umampha mazu yanga. Pavuli paki, yiwu amukonga ndi kumubaya pamalu ngakuyambukiya Yorodani. Mwaviyo, anthulumi 42,000 a ku Efurayemu angubayika pa nyengu yeniyi.

7 Yefita wanguyeruzga Ayisirayeli kwa vyaka 6. Pavuli paki Yefita wa ku Giliyadi wangufwa, ndipu angumuŵika mutawuni yaki ku Giliyadi.

8 Yefita wati wafwa, Ibizani wa ku Betelehemu ndiyu wayeruzganga Ayisirayeli.+ 9 Iyu wenga ndi ŵana anthulumi 30 kweniso ŵana anthukazi 30. Wangutuma ŵana ŵaki anthukazi kuti akatorani ndi anthulumi akubwalu kwa fuku laki, ndipuso wanguto anthukazi 30 akubwalu kwa fuku laki kuti atorani ndi ŵana ŵaki anthulumi. Iyu wanguyeruzga Ayisirayeli kwa vyaka 7. 10 Pavuli paki, Ibizani wangufwa ndipu angumuŵika ku Betelehemu.

11 Ibizani wati wafwa, Eloni wa mu fuku laku Zebuloni ndiyu wayeruzganga Ayisirayeli; iyu wanguyeruzga Ayisirayeli kwa vyaka 10. 12 Pavuli paki, Eloni wa mu fuku laku Zebuloni wangufwa ndipu angumuŵika ku Aijaloni mucharu cha Zebuloni.

13 Eloni wati wafwa, Abidoni mwana waku Hileli wa ku Piratoni ndiyu wayeruzganga Ayisirayeli. 14 Iyu wenga ndi ŵana anthulumi 40, kweniso azuku anthulumi 30, wo akweranga pa abulu 70. Abidoni wanguyeruzga Ayisirayeli kwa vyaka 8. 15 Pavuli paki, Abidoni mwana waku Hileli wa ku Piratoni, wangufwa ndipu angumuŵika ku Piratoni mucharu cha Efurayemu, muphiri la Aamaleki.+

13 Ayisirayeli angwamba so kuchita vinthu viheni pa masu paku Yehova,+ ndipu Yehova wanguŵapereka mu manja mwa Afilisiti+ kwa vyaka 40.

2 Pa nyengu yeniyi, penga munthu munyaki wa ku Zora,+ wa mu banja la mu fuku laku Dani,+ yo wadanikanga kuti Manowa.+ Muwolu waki wenga chumba ndipu wengavi mwana.+ 3 Pati pajumpha nyengu, mungelu waku Yehova wanguwoneke kwa munthukazi yo, ndipu wangumukambiya kuti: “Awona, we chumba ndipu ulivi mwana. Kweni wazamume nthumbu ndipu wazamubala mwana munthulumi.+ 4 Sonu uphwere, ungamwanga vinyu cha pamwenga moŵa wewosi.+ Ndipu ungaryanga cha chechosi chakufipiskika.+ 5 Awona! Umengi nthumbu ndipu ubalengi mwana munthulumi. Rezara lingazikwaskanga mutu waki cha,+ chifukwa mwana yo wazamuja Munaziri waku Chiuta kutuliya pakuwa kwaki,* ndipu wazamuja mulongozgi pakutaska Ayisirayeli mu manja mwa Afilisiti.”+

6 Pavuli paki, munthukazi yo wanguluta ndi kuchikambiya mulumu waki kuti: “Munthu waku Chiuta wauneneska wanguza kwaku ini. Iyu wawonekanga nge mungelu waku Chiuta wauneneska, ndipu wawonekanga wakuchitiska mantha ukongwa. Ndingumufumba cha ko watuliya, ndipuso wangundikambiya cha zina laki.+ 7 Kweni iyu wandikambiya kuti, ‘Awona! Umengi nthumbu ndipu ubalengi mwana munthulumi. Sonu ungamwanga vinyu cha pamwenga moŵa wewosi. Ndipu ungaryanga cha chechosi chakufipiskika, chifukwa mwana yo wajengi Munaziri waku Chiuta kutuliya pakuwa kwaki* mpaka nyifwa yaki.’”

8 Manowa wanguŵeyere Yehova ndipu wangumukambiya kuti: “Pepani Yehova. Chondi, munthu waku Chiuta wauneneska yo mungutuma, wazi so kuti wazitisambizi mo tingachitiya ndi mwana yo wawengeku.” 9 Sonu Chiuta wauneneska wanguvwiya Manowa, ndipu mungelu waku Chiuta wauneneska wanguza so ku munthukazi pa nyengu yo wenga kubwalu; mulumu waki Manowa wenga nayu limoza cha. 10 Munthukazi yo wangutchimbiya ndi kuchikambiya mulumu waki kuti: “Awonani! Munthu yo wanguza kwaku ini zuŵa liya, wandiwoneke.”+

11 Sonu Manowa wangusoka ndi kulutiya limoza ndi muwolu waki. Iyu wangufika ko kwenga munthu yo ndipu wangumufumba kuti: “Kumbi ndiwi ungulongoro ndi muwolu wangu?” Iyu wangumuka kuti: “Ndini.” 12 Pavuli paki, Manowa wangukamba kuti: “Vo mwakamba vichitiki! Kumbi umoyu wa mwana uyu wazamukuŵa wuli, nanga iyu wazamugwiranga ntchitu wuli?”+ 13 Sonu mungelu waku Yehova wangukambiya Manowa kuti: “Muwolu waku wangachitanga cha chechosi cho ndingumukambiya.+ 14 Wangaryanga cha chechosi chakutuliya ku mphereska, wangamwanga cha vinyu pamwenga moŵa wewosi.+ Kweniso wangaryanga cha chechosi chakufipiskika.+ Iyu watenere kuchita vosi vo ndikumulamula.”

15 Sonu Manowa wangukambiya mungelu waku Yehova kuti: “Chondi jani penipanu, tikunozgiyeni dankha kamwana ka mbuzi.”+ 16 Kweni mungelu waku Yehova wangukambiya Manowa kuti: “Chinanga ndingaja penipanu, ndiryengi cha chakurya chaku; kweni asani ukhumba, ungapereka sembi yakupiriza kwaku Yehova.” Manowa wanguziŵa cha kuti munthu yo, wenga mungelu waku Yehova. 17 Pavuli paki, Manowa wangufumba mungelu waku Yehova kuti: “Zina laku ndiwi yani,+ kuti tizikutumbiki asani mazu ngaku ngazifiskika?” 18 Kweni mungelu waku Yehova wangumukambiya kuti: “Ntchifukwa wuli utindifumba zina langu, pakuti zina langu ndakuziziswa?”

19 Pavuli paki, Manowa wanguto mwana wa mbuzi kweniso sembi ya mbewu ndi kuvipereka kwaku Yehova pamwa. Ndipu Iyu wachitanga chinthu chakuziziswa Manowa ndi muwolu waki achiwona. 20 Mulipu wa motu uchikwere kuchanya kutuwa paguŵa la sembi, mungelu waku Yehova nayu wangukwera mu mulipu wa motu wo watuwanga paguŵa la sembi, Manowa ndi muwolu waki achiwona. Nyengu yeniyo, yiwu anguwa kavunama. 21 Mungelu waku Yehova wanguwoneke so cha kwaku Manowa ndi muwolu waki. Pavuli paki, Manowa wanguziŵa kuti munthu yo, wenga mungelu waku Yehova.+ 22 Sonu Manowa wangukambiya muwolu waki kuti: “Tifwengi, chifukwa tawona Chiuta.”+ 23 Kweni muwolu waki wangumukambiya kuti: “Asani Yehova wakhumbanga kutibaya, watingi wazomerengi cha sembi yakupiriza+ kweniso sembi ya mbewu yo isi tapereka. Iyu watingi watilongongi cha vinthu vosi venivi kweniso watingi watikambiyengi cha vinthu ivi.”

24 Pati pajumpha nyengu, munthukazi yo wangubala mwana munthulumi ndipu wangumupaska zina lakuti Samusoni.+ Mwana yo wachikuwa, Yehova wangulutirizga kumutumbika. 25 Pavuli paki, mzimu waku Yehova ungwamba kugwira ntchitu paku iyu+ ku Mahane-dani,+ pakati pa Zora ndi Eshitawoli.+

14 Sonu Samusoni wanguluta ku Timuna, ndipu ku Timuna wangusaniyaku munthukazi wachifilisiti.* 2 Iyu wanguluta kuchikambiya awisi ndi anyina kuti: “Ku Timuna, ini ndawona munthukazi wachifilisiti ndipu wanditowe ukongwa, sonu ndipenja kuti mukanditole kuti waje muwolu wangu.” 3 Kweni awisi ndi anyina angumumuka kuti: “Kumbi ungatondeka kusaniya munthukazi pakati pa abali ŵaku kweniso pakati pa ŵanthu ŵidu wosi?+ Nadi ungachita kuto munthukazi pakati pa Afilisiti ambula kudumulika?” Kweni Samusoni wangukambiya awisi kuti: “Mwenuyu ndiyu mukanditole chifukwa ndiyu wakwenere kwaku ini.”* 4 Awisi ndi anyina anguziŵa cha kuti venivi vingutuliya kwaku Yehova, pakuti Iyu wapenjanga mpata wakuthereske Afilisiti, chifukwa Afilisiti ndiwu alamuliyanga Ayisirayeli pa nyengu iyi.+

5 Sonu Samusoni wanguluta ku Timuna limoza ndi awisi kweniso anyina. Wati wafika pa minda ya mphereska ya ku Timuna, nkharamu* yingumukorome. 6 Mzimu waku Yehova ungumupaska nthazi,+ ndipu wangupaluwa nkharamu yo paŵi nge mo munthu wangapaluliya paŵi mbuzi yimana ndi manja ngaki. Kweni awisi kweniso anyina wanguŵakambiya cha vo wanguchita. 7 Pavuli paki wanguluta kuchikambiskana ndi munthukazi, ndipu Samusoni wawonanga kuti munthukazi yo wenga wakwenere mbwenu.+

8 Pati pajumpha nyengu, wachiweriyaku kuti wakatole munthukazi yo kunyumba kwaki,+ wangupetuka kuti wakawoni nkharamu yo wangubaya. Iyu wangusaniya kuti munkharamu yo mwe njuchi kweniso uchi. 9 Sonu wangupakuwa uchi, wanguwuŵika mumanja ndipu waryanga wachiyenda. Wati wasaniya so awisi ndi anyina, wanguŵapaskaku kuti nawu aryi. Kweni wanguŵakambiya cha kuti uchi wo wawupakuwa munkharamu yakufwa.

10 Awisi anguluta kunyumba ya munthukazi yo, ndipu Samusoni wanguchitiska phwandu, pakuti venivi ndivu anyamata achitanga. 11 Ŵati amuwona, anguza ndi anyamata 30 kuti ajengi nayu. 12 Sonu Samusoni wanguŵakambiya kuti: “Ndikukambiyeningi ntharika. Asani mu mazuŵa 7 nga phwandu muyiŵanaŵaniyengi ndi kundikambiya vo ying’anamuwa, ndikupaskeningi malaya ngamukati 30 ndipuso vakuvwala vinyaki 30. 13 Kweni asani mwatondeka kundikambiya vo ying’anamuwa, yimwi mundipaskengi malaya ngamukati 30 ndipuso vakuvwala vinyaki 30.” Yiwu angukamba kuti: “Tikambiyi ntharika yaku, tikhumba kuyivwa.” 14 Sonu iyu wanguŵakambiya kuti:

“Mu chinthu cho chiturya vinyaki mungutuwa chakurya,

Ndipu mu chinthu chanthazi mungutuwa vinthu vakunong’ome.”+

Kwa mazuŵa ngatatu, yiwu angutondeka kukamba vo ntharika iyi ying’anamuwa. 15 Pa zuŵa lachinayi, yiwu angukambiya muwolu waku Samusoni kuti: “Umunyengere mulumu waku+ kuti watikambiyi vo ntharika yaki ying’anamuwa. Asani umunyengeriyengi cha, tikuwotchengi limoza ndi nyumba yosi ya awusu. Kumbi mwatidaniya kuti muzitilondi vinthu vidu?” 16 Sonu muwolu waku Samusoni wangumuliriya ndi kukamba kuti: “Utinditinkha yiwi; utindiyanja cha.+ Ŵanthu ŵangu waŵakambiya ntharika kweni ini wandikambiya cha vo ying’anamuwa.” Samusoni wati wavwa venivi, wangumukambiya kuti: “Ada ndi ama ndaŵakambiyapu cha, mbwenu ndikambiyi yiwi!” 17 Kweni munthukazi yo wangulutirizga kuliya mpaka mazuŵa ngosi ngo ngangujaku pa mazuŵa 7 nga phwandu. Ndipu pa zuŵa la 7, Samusoni wangumukambiya chifukwa chakuti wamusuzganga. Pavuli paki, munthukazi yo wangukambiya ŵanthu ŵaki vo ntharika yo ying’anamuwa.+ 18 Sonu pa zuŵa la 7, lumwi lechendasere,* anthulumi a mutawuni yo anguza ndi kukambiya Samusoni kuti:

“Chakunong’ome kuluska uchi ntchinthu wuli,

Nanga chanthazi kuluska nkharamu ntchinthu wuli?”+

Iyu wanguŵamuka kuti:

“Mukalekengi kulima mwakugwiriskiya ntchitu tholi* langu linthukazi,+

Mwatingi muziŵengi cha vo ntharika yangu ying’anamuwa.”

19 Sonu mzimu waku Yehova unguchitiska kuti Samusoni waje ndi nthazi+ ndipu wangusikiya ku Ashikeloni,+ wangubaya anthulumi 30 ndi kuto vakuvwala vawu vakubwalu. Pavuli paki, wanguvipereka ku ŵanthu wo angumuka ntharika.+ Iyu wangukwiya ukongwa wachiwere kunyumba ya awisi.

20 Ivi vati vachitika, muwolu waku Samusoni+ wanguperekeka ku yumoza wa anyamata wo Samusoni wenga nawu.+

15 Pati pajumpha nyengu, mu mazuŵa ngakuvuna tirigu, Samusoni wanguluta kuchiwona muwolu waki, ndipu wangupinga mwana wa mbuzi. Iyu wangukamba kuti: “Ndikhumba kuluta ku muwolu wangu kuchipinda.”* Kweni awisi a munthukazi angumuzomereza cha kuti wasere. 2 Awisi a munthukazi angukamba kuti: “Ndinguŵanaŵana kuti, ‘Wamutinkha.’+ Mwaviyo, ndikumupereka ku mnyamata yo wangukoleze nthengwa yaku.+ Kumbi mvurwa waki ngwakutowa ukongwa cha kuluska iyu? To mwenuyu mumalu mwaku iyu.” 3 Kweni Samusoni wanguŵakambiya kuti: “Yapa pe ndiŵengevi mulandu kwa Afilisiti asani ndaŵapweteka.”

4 Wati wakamba venivi, Samusoni wangusoka ndi kuchiko akambwi 300. Pavuli paki wanguto vyenji,* wangumangiriya akambwi ŵaŵiŵaŵi muchiya ndi muchiya, ndipu wanguto chenji chimoza ndi kuchimanga pakati pa michiya yo. 5 Sonu wanguto motu ndi kubuska vyenji* vo. Pavuli paki wangutaya akambwi kuti akaserengi muminda ya mbewu za Afilisiti. Wanguwotcha chechosi kwambiya mbewu zakuwunjika mpaka zambula kuvuna, kweniso minda ya mphereska ndi minda ya maolivi.

6 Afilisiti angufumba kuti: “Ndiyani yo wachita ivi?” Yiwu anguŵakambiya kuti: “Ndi Samusoni, mkosanu wa munthu wa ku Timuna. Iyu wachita venivi chifukwa asibweni ŵaki akuto muwolu waki ndi kumupereka ku mnyamata yo wangukoleze nthengwa yaki.”+ Afilisiti ŵati avwa venivi, angusoka ndi kuchiwotcha munthukazi yo limoza ndi awisi.+ 7 Sonu Samusoni wanguŵakambiya kuti: “Pa ivi mwachita, ndilekengi cha kuweze.”+ 8 Iyu wanguŵabaya yumozayumoza ndipu wangubaya ŵanthu anandi ukongwa. Pavuli paki wanguluta kumphanji ya jalawi la Etamu ndi kuchija kweniko.

9 Pavuli paki Afilisiti anguza ndi kujintha msasa ku Yuda ndipu ayendangayendanga ku Lehi.+ 10 Anthulumi a ku Yuda angufumba kuti: “Ntchifukwa wuli mwaza kuzitiyukiya?” Yiwu angumuka kuti: “Taziya kuziko* Samusoni kuti tiweze vo watichitiya.” 11 Sonu anthulumi 3,000 a ku Yuda anguluta kumphanji ya jalawi la Etamu ndi kuchikambiya Samusoni kuti: “Kumbi uziŵa cha kuti Afilisiti ndiwu atitilamuliya?+ Sonu ntchifukwa wuli watichitiya viyo?” Iyu wanguŵamuka kuti: “Ndaŵaweze vo andichitiya.” 12 Kweni yiwu angumukambiya kuti: “Isi taza kunu kuti tizikuko* ndi kuchikupereka kwa Afilisiti.” Samusoni wanguŵakambiya kuti: “Mundilapizgiyi asani yimwi mundichitiyengi phuzu lelosi cha.” 13 Yiwu angumukambiya kuti: “Awa, isi tikumangengi ŵaka ndi kuchikupereka kwaku yiwu, kweni tikubayengi cha.”

Mwaviyo, angumuko ndi kumumanga ndi vingwi vifya ndipu angumutuzga kujalawi. 14 Wati wafika ku Lehi, Afilisiti angudaniriza mwakukondwa ŵati akumana nayu. Pavuli paki, mzimu waku Yehova ungumuchitiska kuti waje ndi nthazi+ ndipu vingwi vo angumumangiya vingudomokadomoka ŵaka nge uzu wo awuŵawuwa pamotu, mwakuti vingutuwamu mumanja mwaki ndi kumbotoke pasi.+ 15 Iyu wangusaniya chiwanga chiŵisi chamuchibwanyu cha bulu; wanguchito ndi kubayiya anthulumi 1,000.+ 16 Pavuli paki, Samusoni wangukamba kuti:

“Ndi chiwanga chamuchibwanyu cha bulu, ndaŵawunjika mulu umoza, milu yiŵi!

Ndi chiwanga chamuchibwanyu cha bulu, ndabaya anthulumi 1,000.”+

17 Wati wamaliza kulongoro, wangutaya chiwanga chamuchibwanyu ndipu malu ngeningo, wangungadana kuti Ramati-lehi.*+ 18 Sonu nyota yingumupweteka ukongwa ndipu wangudandawuliya Yehova kuti: “Yimwi ndimwi mwapereka utaski ukulu wenuwu mu manja mwa mteŵeti winu. Kweni sonu mbwenu ndifwi ndi nyota ndipuso ŵanthu ambula kudumulika andibayi?” 19 Sonu Chiuta wangujula zenji lo lenga ku Lehi, ndipu pangutuwa maji.+ Wati wamwa, nthazi zaki zinguweriyamu. Ndichu chifukwa chaki wangudana malu ngenanga kuti Eni-hakore,* ndipu ngalipu mpaka msanawale ku Lehi.

20 Iyu wanguyeruzga Ayisirayeli kwa vyaka 20, mu mazuŵa nga Afilisiti.+

16 Nyengu yinyaki Samusoni wanguluta ku Gaza ndipu wanguwona huli kweniko. Iyu wanguchisere munyumba yaki. 2 Ŵanthu a ku Gaza angukambirika kuti: “Samusoni waza kunu.” Mwaviyo yiwu angumuzunguliya ndi kumubisamiya pageti la tawuni usiku wosi. Anguja cheti usiku wosi ndipu akambanga kuti: “Asani kwacha, timubayengi.”

3 Kweni Samusoni wangugona kweniko mpaka pakati pa usiku. Pavuli paki iyu wanguyuka pakati pa usiku, wanguko visasa va geti la tawuni ndipuso vipilala viŵi vamumphepeti, ndipu wanguvijinthuwa limoza ndi akabali ŵaki. Iyu wanguvinyamuwa paphewa ndi kuluta navu pachanya pa phiri lo lilazga ku Heburoni.

4 Pavuli paki wangwanja munthukazi munyaki yo wadanikanga kuti Delila,+ mu Dambu la Soreki. 5 Sonu mafumu nga Afilisiti nganguza kwaku iyu ndi kumukambiya kuti: “Umunyengere* Samusoni,+ uziŵi cho chitimupaska nthazi zikulu viyo, ndipuso vo tingachita kuti timalani nayu, timumangi ndipuso timuthereski. Asani wachita venivi, weyosi waku isi wakupaskengi ndalama 1,100 zasiliva.”

6 Sonu Delila wangukambiya Samusoni kuti: “Chondi undikambiyi ko kutuwa nthazi zaku, kweniso cho ungamangika nachu kuti uthereskeki.” 7 Samusoni wangumukambiya kuti: “Asani angandimanga ndi malisinga 7 ngambula kumira,* ndiŵengevi nthazi nge munthu weyosi.” 8 Mafumu nga Afilisiti nganguza ndi malisinga 7 ngambula kumira kwaku Delila ndipu iyu wangumumanga nangu. 9 Sonu yiwu angumubisamiya muchipinda chamukati, ndipu iyu wangudaniriza kuti: “Afilisiti ŵaza kuzikuko Samusoni!” Samusoni wati wavwa venivi, wangudumuwa malisinga ngo, nge mo uzu wa fulakisi* uchitiya asani wakwaska motu.+ Chisisi cha nthazi zaki chinguziŵika cha.

10 Delila wangukambiya Samusoni kuti: “Awona! Utindipusisa* ndipu utindikambiya maboza. Sonu ndikambiyi chondi kuti angakumanga ndi vinthu wuli.” 11 Mwaviyo, iyu wangumukambiya kuti: “Asani angandimanga ndi vingwi vasonu vo vechendagwiriskikiyepu ntchitu, ndiŵengevi nthazi nge munthu weyosi.” 12 Delila wanguto vingwi vasonu ndi kumumanga navu, ndipu wangudaniriza kuti: “Afilisiti ŵaza kuzikuko Samusoni!” (Pa nyengu iyi ndipu ŵanthu abisama muchipinda chamukati.) Wati wavwa venivi, iyu wangudumuwa vingwi vo venga mumanja mwaki nge uzu.+

13 Pavuli paki, Delila wangukambiya Samusoni kuti: “Mpaka sonu utindipusisa ndipuso utindikambiya maboza.+ Ndikambiyi cho angakumanga nachu.” Sonu iyu wangumukambiya kuti: “Uluki pamoza vingongu 7 va sisi langu mwakugwiriskiya ntchitu uzu wakulama.” 14 Mwaviyo, Delila wangukhomere vingongu vo ndi chikhomu, ndipu wangudaniriza kuti: “Afilisiti ŵaza kuzikuko Samusoni!” Iyu wanguyuka ndipu wanguzuwuwa chikhomu cho ndi uzu waki.

15 Sonu iyu wangukambiya Samusoni kuti: “Ungakamba wuli kuti utindiyanja+ penipo mtima waku we kwaku ini cha? Nkhachitatu sonu yaka kundipusisa, ndipu wandikambiya cha ko kutuliya nthazi zaku.”+ 16 Chifukwa chakuti zuŵa lelosi wamufumbanga ndipuso wamuchichizganga, Samusoni wanguvuka navu ndipu wawonanga kuti nkhanthu kufwa.+ 17 Mwaviyo, pakumaliya paki wangumujuliya mtima waki wosi ndipu wangumukambiya kuti: “Rezara likukwaskapu cha mumutu mwangu, chifukwa chiwiyi* nde Munaziri waku Chiuta.+ Asani ndingasengeka, nthazi zangu zituwengemu, ndiŵengevi nthazi, ndipu ndiŵengi nge ŵanthu anyaki wosi.”

18 Delila wati wawona kuti Samusoni wamujuliya mtima waki wosi, nyengu yeniyo, wangudanisa mafumu nga Afilisiti+ ndi kungakambiya kuti: “Zani sonu chifukwa iyu wandijuliya mtima waki.” Sonu mafumu nga Afilisiti nganguza kwaku iyu ndipu ngangupinga ndalama.” 19 Mwaviyo Delila wangugoneka Samusoni pamalundi ngaki; wangudana munthulumi munyaki ndipu wangumusenga vingongu 7 vo venga mumutu mwaki. Pavuli paki, Delila wangwamba kuŵa ndi nthazi kuluska Samusoni, pakuti nthazi zatuwanga mwaku iyu. 20 Sonu Delila wangudaniriza kuti: “Afilisiti ŵaza kuzikuko Samusoni!” Iyu wanguyuka mu tulu ndi kukamba kuti: “Ndichitengi nge mo ndichitiya nyengu zosi,+ ndipu ndijifwatuwengi.” Kweni iyu wanguziŵa cha kuti Yehova wamusiya. 21 Mwaviyo, Afilisiti angumuko ndipu angumutolo masu. Yiwu angumutole ku Gaza, angumumanga ndi simbi ziŵi zamkuŵa ndipu wanguja wakupera mbewu mujeri. 22 Kweni sisi laki lingwamba so kukuwa kutuliya po angumusenge.+

23 Mafumu nga Afilisiti nganguwungana pamoza kuti ngapereki sembi yikulu kwaku chiuta wawu Dagoni+ ndi kukondwere, pakuti akambanga kuti: “Chiuta widu wapereka murwani widu Samusoni mu manja mwidu!” 24 Ŵanthu wo ŵati amuwona, anguthamika chiuta wawu ndipu akambanga kuti: “Chiuta widu wapereka murwani widu mu manja mwidu, mweniyo wananga charu chidu+ ndi kubaya ŵanthu widu anandi.”+

25 Chifukwa chakuti mitima yawu yenga yakukondwa, angukamba kuti: “Tidaniyeni Samusoni wazitisekesengi.” Yiwu angumudana kujeri kuti waziŵachitiyengi vakusekesa; ndipu angumumika pakati pa ntchindamilu ziŵi. 26 Sonu Samusoni wangukambiya mnyamata yo wamukonga pajanja kuti: “Undikolesi ntchindamilu za nyumba iyi kuti ndinyekezeku.” 27 (Vinguchitika kuti pa nyengu iyi, nyumba yo yinguzaza ndi ŵanthu anandi anthulumi ndi anthukazi. Mafumu ngosi nga Afilisiti ngenga mwenimo ndipu pachanya pa nyumba penga anthulumi ndi anthukazi pafufupi 3,000 wo awoneriyanga vakusekesa vo Samusoni wachitanga.)

28 Sonu Samusoni+ wangupempha Yehova kuti: “Yehova Ambuya Fumu Yikulu, ndikumbukeni chondi, ndipu ndipaskeni nthazi,+ kamoza pe chondi Chiuta. Ndizomerezeni kuti ndiweze Afilisiti chifukwa cha limoza mwa masu ngangu ngaŵi.”+

29 Pavuli paki Samusoni wanguko mwanthazi ntchindamilu ziŵi zapakati pa nyumba yo, ntchindamilu yinyaki wanguyiko ndi janja laki lamaryi, kweniso yinyaki ndi janja laki lamazge. 30 Samusoni wangudaniriza kuti: “Ndifwiyi limoza ndi Afilisiti!” Pavuli paki wangututuzga ntchindamilu zo ndi nthazi zaki zosi, ndipu nyumba yo yinguwiya mafumu ndi ŵanthu wosi wo ŵenga mwenimo.+ Mwaviyo iyu wangubaya ŵanthu anandi pa nyifwa yaki kuluska wo wangubaya pa nyengu yo wenga ndi umoyu.+

31 Pavuli paki, abali ŵaki kweniso ŵanthu wosi a munyumba ya awisi anguza kuzimuto. Yiwu angumuto ndi kuchimuŵika pakati pa Zora+ ndi Eshitawoli, mumuwunda wa awisi a Manowa.+ Samusoni wanguyeruzga Ayisirayeli kwa vyaka 20.+

17 Penga munthu munyaki wa muchigaŵa chamapiri cha Efurayemu,+ yo wadanikanga kuti Mika. 2 Iyu wangukambiya anyina kuti: “Ndalama 1,100 zasiliva zo munthu wangukutoliyani, zenizo ini ndinguvwa muchitemba munthu yo, ze ndi ini. Ini ndini ndinguto.” Anyina ŵati avwa venivi, angukamba kuti: “Yehova wakutumbiki mwana wangu.” 3 Sonu iyu wanguweze ndalama 1,100 kwa anyina, kweni anyina angukamba kuti: “Nadi panu ndiperekengi ndalama zenizi kwaku Yehova kuti zije zakupaturika, ndi chilatu chakuti mwana wangu wazigwiriskiyi ntchitu kupangiya chikozgu chakusema ndi chikozgu chachisulu.*+ Sonu nditiziweze so kwaku yiwi.”

4 Wati waweze ndalama zo kwa anyina, anyina angutopu ndalama 200 zasiliva ndi kupaska munthu wakupanga vinthu vasiliva. Iyu wangupanga chikozgu chakusema ndipuso chikozgu chachisulu;* ndipu anguviŵika munyumba yaku Mika. 5 Mika wenga ndi nyumba ya achiuta, ndipu wangupanga efodi+ kweniso vikozgu va aterafi,*+ ndipu yumoza mwa ŵana ŵaki wangumuŵika* kuti wateŵetiyengi nge wasembi waki.+ 6 Mu mazuŵa ngeningo, mu Isirayeli mwengavi fumu.+ Weyosi wachitanga vo wawonanga kuti vakwenere kwaku iyu.*+

7 Sonu penga mnyamata munyaki wa ku Betelehemu+ ku Yuda, yo wenga wa mu banja laku Yuda. Iyu wenga Mlevi+ ndipu wanguja ku Betelehemu kwanyengu yitaliku. 8 Munthu mwenuyu, wangutuwa ku tawuni ya Betelehemu ku Yuda kuti wakasaniyi malu ngakuja. We pa ulendu, wangufika kuchigaŵa chamapiri cha Efurayemu, kunyumba yaku Mika.+ 9 Sonu Mika wangumufumba kuti: “Kwinu ndi nunkhu?” Iyu wangumuka kuti: “Nde Mlevi ndipu ndituliya ku Betelehemu wa ku Yuda. Ndiluta kuchipenja malu ngakuja.” 10 Sonu Mika wangumukambiya kuti: “Uje ndi ini ndipu uteŵetiyengi nge ada* kweniso wasembi wangu. Ndikupaskengi ndalama 10 zasiliva chaka chechosi, kweniso vakuvwala ndi chakurya.” Mlevi yo wangusere munyumba yaku Mika. 11 Mwaviyo, Mlevi yo wanguzomera kuja ndi munthu yo, ndipu Mlevi yo wanguja nge yumoza mwa ŵana ŵaki. 12 Kweniso Mika wanguŵika* Mlevi yo kuti wateŵetiyengi nge wasembi waki,+ ndipu iyu wangulutirizga kuja munyumba yaku Mika. 13 Sonu Mika wangukamba kuti: “Sonu ndaziŵa kuti Yehova wandichitiyengi vamampha, chifukwa Mlevi ndiyu waja wasembi wangu.”

18 Mu mazuŵa ngeningo mu Isirayeli mwengavi fumu.+ Ndipu mu mazuŵa ngeningo fuku laku Dani+ lapenjanga chihara chakuti ajengemu, chifukwa mpaka pa nyengu iyi yiwu ŵenga ŵechendalonde chihara pakati pa mafuku nga Ayisirayeli.+

2 Fuku laku Dani lingutuma anthulumi ankhondi wo ŵenga anthazi kutuliya mu fuku lawu, kutuwa ku Zora ndi ku Eshitawoli+ kuti akafufuzi charu ndi kuchiwonesesa. Yiwu anguŵakambiya kuti: “Lutani, kafufuzeni charu cho.” Ŵati afika kuchigaŵa chamapiri cha Efurayemu kunyumba yaku Mika,+ angugona kweniko. 3 Ŵe pafupi ndi nyumba yaku Mika, anguvwa mazu nga* mnyamata yo wenga Mlevi. Mwaviyo, anguluta ndi kuchimufumba kuti: “Ukuza ndiyani kunu? Uchitanji kumalu nganu? Ndipu ugwira ntchitu wuli kunu?” 4 Iyu wanguŵamuka kuti: “Ivi ndi ivi ndivu Mika wandichitiya, ndipu wandilemba ntchitu kuti ndimuteŵetiyengi nge wasembi waki.”+ 5 Sonu yiwu angumukambiya kuti: “Tifumbiyi kwaku Chiuta kuti tiziŵi asani tiyendengi umampha ko tiluta.” 6 Wasembi yo wanguŵamuka kuti: “Lutani mu chimangu. Yehova we namwi pa ulendu winu.”

7 Sonu anthulumi ankhondi yaŵa angulutirizga ulendu wawu ndipu angufika ku Layishi.+ Yiwu anguwona kuti ŵanthu a mutawuni yeniyi ajanga mwakujithemba nge mo ŵanthu a ku Sidoni ajaliyanga. Yiwu ajanga mwakufwasa kweniso awonanga nge kuti ŵanthu angaŵayukiya cha.+ Mucharu cho, mwengavi munthu wakuŵakandirizga ndi kuŵatimbanyizga. Yiwu ajanga kutali ukongwa ndi ŵanthu a ku Sidoni, ndipu pengavi so ŵanthu anyaki ŵewosi wo achitiyanga nawu vinthu limoza.

8 Ŵati awere kwa abali ŵawu ku Zora ndi ku Eshitawoli,+ abali ŵawu anguŵafumba kuti: “Mwayendaku wuli?” 9 Yiwu angumuka kuti: “Tiyeni tikaŵayukiyi, chifukwa tawona kuti charu cho ntchamampha ukongwa. Musweriyanji? Mungasweranga cha kuluta kuchilonda charu cho kuti chije chinu. 10 Asani mwachifika, mwamusaniya ŵanthu wo awona nge kuti anyawu angaŵayukiya cha,+ ndipuso charu cho ntchikulu. Chiuta wachipereka mu manja mwinu, ndipu mucharu cho mwe chechosi cho chisanirika pacharu.”+

11 Pavuli paki, anthulumi 600 a fuku laku Dani wo ŵenga ndi vidya vankhondu, angusoka ku Zora ndi ku Eshitawoli.+ 12 Yiwu anguluta ndi kuchijintha msasa ku Kiriyati-yearimu+ ku Yuda. Ndichu chifukwa chaki malu ngenanga ngo nge kuzambwi* kwa Kiriyati-yearimu ngadanika kuti Mahane-dani*+ mpaka msanawale. 13 Kutuwa kwenuku, anguluta kuchigaŵa chamapiri cha Efurayemu, ndipu angufika kunyumba yaku Mika.+

14 Sonu anthulumi ankhondi wo anguluta kuchifufuza charu cha Layishi,+ angukambiya abali ŵawu kuti: “Kumbi muziŵa kuti munyumba izi mwe efodi, vikozgu va aterafi,* chikozgu chakusema kweniso chikozgu chachisulu?*+ Mwaviyo ŵanaŵaniyanipu vo mungachita.” 15 Sonu yiwu anguma kweniko ndipu angufika panyumba ya mnyamata yo wenga Mlevi,+ kunyumba yaku Mika ndipu angumutawuzga. 16 Pa nyengu yeniyi anthulumi 600 a fuku laku Dani+ wo ŵenga ndi vidya vankhondu, anguma pageti. 17 Anthulumi ankhondi wo anguluta kuchifufuza charu,+ angusere mukati kuchito chikozgu chakusema, efodi,+ vikozgu va aterafi*+ kweniso chikozgu chachisulu.*+ (Wasembi+ wanguma pageti limoza ndi anthulumi 600 wo ŵenga ndi vidya vankhondu.) 18 Yiwu angusere munyumba yaku Mika ndikuto chikozgu chakusema, efodi, vikozgu va aterafi* kweniso chikozgu chachisulu.* Wasembi wanguŵafumba kuti: “Ntchinthu wuli cho muchita?” 19 Kweni yiwu angumukambiya kuti: “Ja cheti. Jala janja laku pamulomu, ndipu utilondo kuti ukaje ada* kweniso wasembi widu. Kumbi chamampha ndi nichi, kuti uje wasembi wa nyumba ya munthu yumoza+ pamwenga kuti uje wasembi wa fuku ndi banja laku Isirayeli?”+ 20 Sonu wasembi yo wangukhorwa ndipu wanguto efodi, vikozgu va aterafi* kweniso chikozgu chakusema,+ ndipu wangulutiya nawu limoza.

21 Pavuli paki, yiwu angung’anamuka ndi kulutirizga ulendu wawu, ndipu angudanjizga ŵana, viŵetu ndi vinthu vawu vakuzirwa. 22 Ŵati ayenda mtunda utaliku kutuwa panyumba yaku Mika, anthulumi wo ajanga pafupi ndi nyumba yaku Mika anguwungana ndipu anguchikumana ndi ŵanthu a fuku laku Dani. 23 Ŵati adaniriziya ŵanthu a fuku laku Dani, ŵanthu a fuku laku Dani angung’anamuka ndi kufumba Mika kuti: “Upenjanji? Ntchifukwa wuli mwawungana?” 24 Sonu iyu wangukamba kuti: “Mwato achiuta ŵangu wo ndikupanga, kweniso mwato wasembi wangu. Sonu ini ndaja ndi vinthu wuli? Mbwenu yimwi mutindifumba kuti, ‘Upenjanji?’” 25 Ŵanthu a fuku laku Dani angumuka kuti: “Ungatikalipiyanga cha, asani po cha ŵanthu akukwiya akupwetekengi ndipu utayengi umoyu waku kweniso maumoyu nga ŵanthu a munyumba yaku.” 26 Sonu ŵanthu a fuku laku Dani angulutirizga ulendu wawu; ndipu Mika wati wawona kuti ŵanthu wo ŵenga anthazi ukongwa kuluska iyu, wanguwelere ndi kuluta kunyumba yaki.

27 Ŵati ato vo Mika wangupanga kweniso wasembi waki, yiwu anguluta ku Layishi+ ku ŵanthu wo ajanga mwakufwasa ndipuso wo awonanga nge kuti anyawu angaŵayukiya cha.+ Yiwu angubaya ŵanthu wosi ndi lipanga ndipu anguwotcha tawuni yo. 28 Pengavi weyosi yo wanguyitaska chifukwa yenga kutali ndi Sidoni, pengavi ŵanthu anyaki ŵewosi wo achitiyanga nawu vinthu limoza kweniso yenga muchidika cho chenga cha tawuni ya Beti-rehobu.+ Pavuli paki, yiwu anguzenga so tawuni ya Layishi ndi kuja kweniko. 29 Kweniso tawuni yo anguyipaska zina lakuti Dani,+ mwakukoliyana ndi zina la awusewu lakuti Dani, yo wenga mwana waku Isirayeli.+ Kweni pakwamba tawuni yo yadanikanga kuti Layishi.+ 30 Pavuli paki, ŵanthu a fuku laku Dani angujimikiya chikozgu chakusema,+ ndipu Yonatani+ mwana waku Gerisomu,+ mwana waku Mozesi, limoza ndi ŵana ŵaki anguja asembi a fuku laku Dani, mpaka pa zuŵa lo ŵanthu wo ajanga mucharu cho angulutiya ku ukapolu. 31 Kweniso yiwu angumika chikozgu chakusema cho Mika wangupanga ndipu chingulutirizga kuja kweniko mu mazuŵa ngosi ngo nyumba yaku Chiuta wauneneska yenga ku Shilo.+

19 Mu mazuŵa ngeningo, pa nyengu yo mu Isirayeli mwengavi fumu,+ Mlevi yo wajanga muchigaŵa chakutali chamapiri cha Efurayemu+ wanguto mbilika* ya ku Betelehemu+ ku Yuda kuti yije muwolu waki. 2 Kweni mbilika yaki yenga yambula kugomezgeka kwaku iyu, ndipu yingumuleka ndi kuluta kunyumba ya awisi ku Betelehemu ku Yuda. Ndipu yinguja kweniko kwa myezi yinayi. 3 Sonu mulumu waki wangumulondo kuti wakamunyengere kuti waweku; iyu wangulutiya limoza ndi mteŵeti waki kweniso wenga ndi abulu. Msungwana yo wangusereza mulumu waki munyumba ya awisi. Awisi ŵati awona munthulumi yo, angukondwa ukongwa kukumana nayu. 4 Sonu asibweni ŵaki, wo mbawisi a msungwana, angumunyengere kuti waje nawu kwa mazuŵa ngatatu. Yiwu aryanga ndi kumwa, ndipu iyu wagonanga kweniko.

5 Pa zuŵa lachinayi, ŵati ayuka mlenjilenji kuti akengi, awisi a msungwana angukambiya mkosanu wawu kuti: “Uryeku dankha kanthu kanyaki kuti usaniyi nthazi,* ndipu pavuli paki ungaluta.” 6 Mwaviyo, iyu wanguja pasi ndipu wosi pamoza angurya ndi kumwa. Pavuli paki, awisi a msungwana angukambiya munthulumi yo kuti: “Chondi, ugoni kunu usiku wunu ndipu ukondweku.”* 7 Munthu yo wati wasoka kuti wakengi, asibweni ŵaki* angumuŵeyere ndipu iyu wangugona so kweniko.

8 Pa zuŵa lachinkhondi, wati wayuka ndi mlenjilenji kuti wakengi, awisi a msungwana angumukambiya kuti: “Chondi, uryeku kanthu kanyaki kuti usaniyi nthazi.”* Yiwu angulutirizga kucheza mpaka mazulu, ndipu wosi aryanga. 9 Sonu munthu yo wati wasoka kuti wakengi ndi mbilika yaki kweniso mteŵeti waki, asibweni ŵaki, wo mbawisi a msungwana angumukambiya kuti: “Awona! Kwafipa kali. Chondi, ugoni kunu chifukwa zuŵa le pafupi kumala. Ugoni kwenikunu usiku wunu kuti ukondweku, ndipu mawa ungachelera kuti ukengi kunyumba yaku.”* 10 Kweni munthu yo wangukhumba cha kuti wagoni so. Mwaviyo wangusoka ndipu wangwenda mpaka ku Yebusi, kung’anamuwa Yerusalemu.+ Iyu wenga ndi abulu ŵaŵi akukwerapu, mbilika yaki kweniso mteŵeti waki.

11 Ŵati afika kufupi ndi Yebusi, lumwi linguja kamanavi kusere. Sonu mteŵeti wangufumba mbuyaki kuti: “Kumbi timi pa tawuni iyi ya Yebusi kuti tigoni kwenuku?” 12 Kweni mbuyaki wangumuka kuti: “Tingamanga cha patawuni ya ŵanthu amitundu yinyaki wo mbayisirayeli cha. Tilutiriyengi mpaka tikafiki ku Gibeya.”+ 13 Sonu wangukambiya mteŵeti waki kuti: “Tiyeni tiyesesi kuti tikafiki pa ngamoza mwa malu ngenanga; tamugona ku Gibeya pamwenga ku Rama.”+ 14 Yiwu angulutirizga ulendu wawu ndipu lumwi lingwamba kusere ŵe pafupi ndi Gibeya, yo ndi tawuni ya ŵanthu a fuku laku Benjamini.

15 Sonu yiwu anguma, ndipu angusere mu Gibeya kuti agoni mwenimo. Ŵati asere, anguja pasi mubalaza la tawuni yo, kweni pengavi munthu yo wanguŵato kuti akagoni munyumba yaki.+ 16 Pavuli paki ndi mazulu ngenanga, panguza munthu munyaki wakukota yo watuwanga ku ntchitu yaki kumunda. Munthu uyu kwawu kwenga kuchigaŵa chamapiri cha Efurayemu,+ ndipu pa nyengu iyi wajanga ku Gibeya kwa kanyengu kamanavi. Kweni ŵanthu a mutawuni iyi ŵenga a fuku laku Benjamini.+ 17 Munthu wakukota wati wawona munthu yo wenga pa ulendu mubalaza la tawuni, wangumufumba kuti: “Uluta pani, ndipu utuwa pani?” 18 Iyu wangumuka kuti: “Tituwa ku Betelehemu ku Yuda ndipu tiluta kuchigaŵa chakutali chamapiri cha Efurayemu, kwenuku ndiku kwidu. Ndinguluta ku Betelehemu ku Yuda,+ ndipu ndiluta kunyumba yaku Yehova,* kweni palivi yo wanditole munyumba yaki. 19 Te ndi uteka kweniso chakurya cha abulu chakukwana.+ Te so ndi chiŵandi+ ndi vinyu waku ini, munthukazi ndipuso mteŵeti widu. Te ndi chechosi.” 20 Munthu wakukota yo wangumuka kuti: “Chimangu chiŵi nawi! Ndikupaskengi vosi vo ukhumbika. Kweni ungagonanga mubwalu ili cha.” 21 Sonu wangumutole munyumba yaki ndipu wangupaska abulu chakurya.* Pavuli paki, yiwu angusamba mumaphazi ndipu angurya ndi kumwa.

22 Pa nyengu yo yiwu akondwanga, ŵanthu abwekabweka a mutawuni yo anguzunguliya nyumba ndipu apumanga chisasa. Yiwu akambiyanga munthu wakukota, yo wenga mweneku wa nyumba kuti: “Tituzgiyi munthulumi yo waza munyumba yaku kuti tigonani nayu.”+ 23 Wati wavwa ivi, mweneku wa nyumba wangutuwa ndi kuchiŵakambiya kuti: “Awa abali ŵangu, mungachitanga vinthu viheni cha. Chondi, munthu uyu ndi mulendu munyumba yangu. Mungachitanga cha chinthu chakulengesa ichi. 24 Pe mwana wangu munthukazi yo wechendagonanepu ndi munthulumi weyosi kweniso pe mbilika ya munthu uyu. Wuli ndikutoliyeni ŵenaŵa kuti muŵalengesi asani mukhumba.*+ Kweni munthu uyu mungamuchitiyanga cha chinthu chakulengesa ichi.”

25 Kweni anthulumi yaŵa angukana kumuvwiya, sonu Mlevi wanguko mbilika yaki+ ndipu wanguyituzgiya kubwalu ko yiwu ŵenga. Yiwu anguyikolere ndi kuyichitiya nkhaza usiku wosi mpaka mlenji. Pavuli paki, chakumatandakucha anguyileka kuti yikengi. 26 Ndi mlenjilenji, munthukazi yuwa wanguza ndipu wanguwa pasi pakhomu lakuselere munyumba ya munthu yuwa, mo mwenga mbuyaki. Iyu wangugona penipo mpaka lumwi lingutuwa. 27 Mbuyaki wati wayuka mlenji ndi kujula visasa va nyumba kuti walutirizgi ulendu waki, iyu wangusaniya kuti munthukazi, kung’anamuwa mbilika yaki wagona panthazi pa nyumba ndipu manja ngaki wangaŵika pakhomu. 28 Sonu iyu wangumukambiya kuti: “Soka, tiyi tikengi.” Kweni wangumuka cha. Munthulumi yo, wangumukweza pabulu ndi kwamba ulendu wakuluta kunyumba yaki.

29 Wati wafika kunyumba yaki, iyu wanguto chimayi chakubayiya nyama ndi kucheketa mbilika yo vigaŵa 12. Pavuli paki, wangutumiza chigaŵa chimozachimoza kuchigaŵa chechosi cha Isirayeli. 30 Weyosi yo wanguwona ivi wangukamba kuti: “Chinthu cha viyo chechendachitikepu pamwenga kuwonekapu kutuliya pa zuŵa lo Ayisirayeli angutuliya mucharu cha Ijipiti mpaka msanawale. Nkhani iyi muyiŵanaŵaniyi,* mukambiskani+ ndipu mutikambiyi vakuti tichiti.”

20 Pavuli paki, Ayisirayeli wosi anguza kutuliya ku Dani+ mpaka ku Beresheba, kweniso kutuliya mucharu cha Giliyadi,+ ndipu ŵanthu wosi ŵenaŵa anguwungana mwakukoliyana* pa masu paku Yehova ku Mizipa.+ 2 Sonu alongozgi a ŵanthu ndi mafuku ngosi ngaku Isirayeli, anguma mumalu ngawu mu mpingu wa ŵanthu aku Chiuta. Ŵanthu wosi ŵengapu asilikali 400,000 akwenda pasi wo angunyamuwa malipanga.+

3 Ŵanthu a fuku laku Benjamini anguvwa kuti anthulumi a ku Isirayeli aluta ku Mizipa.

Sonu anthulumi a ku Isirayeli angukamba kuti: “Atikambiyi, kumbi vingwenda wuli kuti chinthu chakofya ichi chichitiki?”+ 4 Munthulumi yo wenga Mlevi,+ mulumu wa munthukazi yo wangubayika wangumuka kuti: “Ndinguluta ku Gibeya+ wa fuku laku Benjamini ndi mbilika* yangu kuti tikagoneku. 5 Ndipu ŵanthu a ku* Gibeya angundiyukiya kweniso anguzunguliya nyumba ndi usiku. Yiwu akhumbanga kundibaya, mumalu mwaki angukolere mbilika yangu ndipu yingufwa.+ 6 Sonu ndinguto thupi la mbilika yangu ndipu ndingulidumuwa vigaŵavigaŵa ndi kuvitumiza muvigaŵa vosi va Ayisirayeli,+ chifukwa yiwu anguchita jalidu laukazuzi kweniso lakulengesa mu Isirayeli. 7 Sonu yimwi mwaŵanthu mosi a ku Isirayeli, kambanipu maŵanaŵanu nginu kweniso perekanipu ulongozgi.”+

8 Sonu ŵanthu wosi angusoka mwakukoliyana* ndipu angukamba kuti: “Palivi yo wakengi kuhema laki pamwenga kuwere kunyumba yaki. 9 Tawuni ya Gibeya tiyichitiyengi ivi: Tikengi kuchichita nayu nkhondu mwakuchita mayeri.+ 10 Titongi ŵanthu 10 pa ŵanthu 100 kutuliya mu mafuku ngosi nga Ayisirayeli, titongi so ŵanthu 100 pa ŵanthu 1,000, kweniso ŵanthu 1,000 pa ŵanthu 10,000 kuti akatole asilikali vakurya, ndi chilatu chakuti asilikali akachiti nkhondu ndi Gibeya wa ŵanthu a fuku laku Benjamini, chifukwa cha chinthu chakulengesa cho achita mu Isirayeli.” 11 Mwaviyo, anthulumi wosi a ku Isirayeli, anguwungana mwakukoliyana* kuti ayukiyi tawuni yeniyi ndipu ŵenga gulu limoza.

12 Pavuli paki, mafuku nga Ayisirayeli ngangutuma ŵanthu kuti aluti kwa alongozgi wosi a fuku laku Benjamini, ndipu angukamba kuti: “Ntchifukwa wuli pakati pinu pachitika chinthu chakofya ichi? 13 Sonu tipaskeni anthulumi abwekabweka a ku Gibeya+ kuti tiŵabayi ndi kutuzgamu chinthu chiheni ichi mu Isirayeli.”+ Kweni ŵanthu a fuku laku Benjamini angukana kuvwiya abali ŵawu Ayisirayeli.

14 Sonu ŵanthu a fuku laku Benjamini anguwungana ku Gibeya kutuliya mumatawuni, kuti akachiti nkhondu ndi anthulumi a ku Isirayeli. 15 Pa zuŵa lenili, ŵanthu a fuku laku Benjamini anguwunganisa anthulumi 26,000 wo ŵenga ndi malipanga kutuliya mumatawuni ngawu. Penga so anthulumi 700 a ku Gibeya wo anguchita kusankhika. 16 Pa gulu la asilikali ŵenaŵa, penga ŵanthu 700 wo anguchita kusankhika wo agwiriskiyanga ntchitu janja lamazge. Weyosi pa ŵanthu yaŵa wambwitanga cha asani waponya mwa mwakugwiriskiya ntchitu chakuponye, chinanga pangaŵa pa kanthu kamana nge sisi.

17 Anthulumi a ku Isirayeli, kupatuwaku ŵanthu a fuku laku Benjamini, anguwunganisa anthulumi 400,000 wo ŵenga ndi malipanga+ ndipu weyosi wenga msilikali wakuziŵa nkhondu. 18 Yiwu angusoka ndi kuluta ku Beteli kuti akafumbi kwaku Chiuta.+ Ŵanthu a ku Isirayeli angufumba kuti: “Ndiyani pakati pidu yo watilongozgengi pakuchichita nkhondu ndi ŵanthu a fuku laku Benjamini?” Yehova wangumuka kuti: “Yuda ndiyu wakulongozgeni.”

19 Pavuli paki, Ayisirayeli angusoka ndi mlenji ndipu anguchijintha msasa kuti achiti nkhondu ndi Gibeya.

20 Sonu anthulumi a ku Isirayeli anguluta kuchichita nkhondu ndi ŵanthu a fuku laku Benjamini. Yiwu angundanda mumuzeri wakunozgeke nkhondu ku Gibeya kuti achiti nawu nkhondu. 21 Ŵanthu a fuku laku Benjamini angutuwa mutawuni ya Gibeya ndipu angubaya Ayisirayeli 22,000 pa zuŵa lenili. 22 Kweni asilikali ŵa Ayisirayeli angulongo mbwenu chiganga ndipu angundanda so mumzeri wakunozgeke nkhondu pamalu ngo anguma pa zuŵa lakwamba. 23 Sonu Ayisirayeli anguluta ndi kuchiliriya Yehova mpaka mazulu ndipu angufumba Yehova kuti: “Kumbi tiluti so kuchichita nkhondu ndi abali ŵidu, ŵanthu a fuku laku Benjamini?”+ Yehova wanguŵamuka kuti: “Lutani kachiteni nawu nkhondu.”

24 Sonu Ayisirayeli angundere kufupi ndi ŵanthu a fuku laku Benjamini pa zuŵa lachiŵi. 25 Ŵanthu a fuku laku Benjamini nawu angutuwa mutawuni ya Gibeya kuti akakumani nawu pa zuŵa lachiŵi, ndipu angubaya Ayisirayeli anyaki 18,000.+ Ŵanthu wosi wo angubayika ŵenga ndi malipanga. 26 Ivi vati vachitika, anthulumi wosi a ku Isirayeli anguluta ku Beteli. Yiwu anguliya ndipu anguja pasi kweniko pa masu paku Yehova,+ angufunga kurya+ pa zuŵa lenili mpaka mazulu kweniso angupereka sembi zakupiriza+ ndi sembi za chimangu+ kwaku Yehova. 27 Pavuli paki, anthulumi a ku Isirayeli angufumba Yehova,+ chifukwa mu mazuŵa yanga bokosi la phanganu laku Chiuta wauneneska lenga kwenuku. 28 Mu mazuŵa ngeningo, Finihasi+ mwana waku Eliyazara, mwana waku Aroni, wateŵetiyanga* panthazi pa bokosi lenili. Ayisirayeli angufumba kuti: “Kumbi tiluti so kuchichita nkhondu ndi abali ŵidu, ŵanthu a fuku laku Benjamini, pamwenga tileki?”+ Yehova wangumuka kuti: “Lutani, chifukwa mawa ndiŵaperekengi mu manja mwinu.” 29 Sonu Ayisirayeli anguŵika ŵanthu kuti abisami+ kuzunguliya tawuni yosi ya Gibeya.

30 Ayisirayeli anguluta kuchichita nkhondu ndi ŵanthu a fuku laku Benjamini pa zuŵa lachitatu, ndipu angundanda kuti ayukiyi Gibeya nge mo anguchitiya maulendu ngakwamba.+ 31 Ŵanthu a fuku laku Benjamini ŵati atuwa kuti akakumani ndi asilikali, Ayisirayeli anguŵaguziya kutali ndi tawuni.+ Sonu nge mo anguchitiya maulendu ngakwamba, yiwu angwamba kuyukiya ndi kubaya anyaki mwa asilikali ŵa Ayisirayeli mumisewu yikuluyikulu. Umoza mwa misewu yeniyi uluta ku Beteli ndipu unyaki uluta ku Gibeya. Yiwu angubaya Ayisirayeli pafufupi 30 mumisewu yeniyi.+ 32 Sonu ŵanthu a fuku laku Benjamini angukamba kuti: “Titiŵathereska nge mo tinguchitiya pakwamba.”+ Kweni Ayisirayeli angukamba kuti: “Tithaŵengi ndi kuŵaguziya kutali ndi tawuni ku misewu yikuluyikulu.” 33 Anthulumi wosi a ku Isirayeli angusoka mumalu ngawu ndi kundanda ku Bala-tamara, ndipu Ayisirayeli wo angubisama angusotopoka liŵiliŵi mumalu ngo angubisama kufupi ndi Gibeya. 34 Mwaviyo, anthulumi 10,000 akuchita kusankhika kutuliya mwa Ayisirayeli anguza kumasu kwa Gibeya ndipu nkhondu yingununkha. Kweni ŵanthu a fuku laku Benjamini anguziŵa cha kuti soka le pafupi.

35 Yehova wanguthereska ŵanthu a fuku laku Benjamini+ pa masu pa Ayisirayeli. Pa zuŵa lenili, Ayisirayeli angubaya anthulumi 25,100 a fuku laku Benjamini. Wosi wo angubayika ŵenga ndi malipanga.+

36 Ŵanthu a fuku laku Benjamini aŵanaŵananga kuti Ayisirayeli athereskekengi pa nyengu yo yiwu aŵathaŵanga,+ kweni athaŵanga chifukwa chakuti athembanga ŵanthu wo angubisama kufupi ndi Gibeya.+ 37 Ŵanthu wo angubisama anguchita vinthu mwaliŵi ndipu anguyukiya Gibeya. Pavuli paki, yiwu anguparanyika ndi kubwanganduwa tawuni yosi ndi lipanga.

38 Anthulumi a ku Isirayeli angupangana kuti ŵanthu wo angubisama kuti ayukiyi tawuni, azitolorosi josi kutuwa mutawuni yeniyi kuti lizije chisimikizu.

39 Ayisirayeli ŵati ang’anamuka nkhondu ye mukati, ŵanthu a fuku laku Benjamini angwamba kuŵayukiya ndi kubaya ŵanthu pafufupi 30,+ ndipu angukamba kuti: “Viwoneke limu kuti athereskekengi so pa masu pidu, nge mo venge pa nkhondu yakwamba.”+ 40 Kweni chijosi cho chenga chisimikizu, chingwamba kutoloroka kutuwa mutawuni. Sonu ŵanthu a fuku laku Benjamini ŵati ang’anamuka, anguwona josi la tawuni yosi lichikwere kuchanya. 41 Sonu Ayisirayeli angung’anamuka, ndipu ŵanthu a fuku laku Benjamini angumala nthazi chifukwa anguwona kuti soka laŵawiya. 42 Sonu yiwu angwamba kuthaŵa Ayisirayeli ndi kuselere kuchipululu kweni nkhondu yinguŵalondo. Ndipu ŵanthu wo atuwanga mumatawuni ngakuzunguliya, nawu angwamba kubaya ŵanthu a fuku laku Benjamini. 43 Yiwu anguzunguliya ŵanthu a fuku laku Benjamini, ndipu anguŵatchimbiza kwambula kulekeza. Anguŵakandiya pasi kumasu kwa Gibeya, chakuvuma.* 44 Pakumaliya paki, ŵanthu 18,000 a fuku laku Benjamini angubayika, ndipu wosi ŵenga asilikali anthazi.+

45 Ŵanthu a fuku laku Benjamini anguthaŵiya kuchipululu kujalawi la Rimoni,+ ndipu Ayisirayeli angubayapu* ŵanthu 5,000 pa misewu yikuluyikulu kweniso angulutirizga kuŵatchimbiza mpaka ku Gidomu. Mwaviyo, angubayapu so ŵanthu anyaki 2,000. 46 Ŵanthu wosi a fuku laku Benjamini wo angubayika pa zuŵa lenili, angukwana 25,000.+ Yiwu ŵenga ndi malipanga kweniso ŵenga asilikali anthazi. 47 Kweni ŵanthu 600 anguthaŵiya kuchipululu kujalawi la Rimoni, ndipu anguja kujalawi la Rimoni kwa myezi yinayi.

48 Ayisirayeli anguwere ku ŵanthu a fuku laku Benjamini ndipu angubaya ndi lipanga chechosi cho chingujaku mutawuni, kwamba ŵanthu mpaka viŵetu. Yiwu awotchanga so matawuni ngosi ngo angasaniyanga munthowa.

21 Sonu ŵanthu a ku Isirayeli angulapizga ku Mizipa+ kuti: “Palivi yumoza waku isi yo wazamupereka mwana waki munthukazi ku munthulumi wa mu fuku laku Benjamini kuti waje muwolu waki.”+ 2 Sonu ŵanthu wo angufika ku Beteli.+ Yiwu anguja kweniko pa masu paku Chiuta wauneneska mpaka mazulu, ndipu anguliya ukongwa. 3 Yiwu akambanga kuti: “Yehova Chiuta waku Isirayeli, ntchifukwa wuli venivi vachitika mu Isirayeli? Ntchifukwa wuli fuku limoza lasoŵa mu Isirayeli msanawale?” 4 Mawa laki, ŵanthu wo anguyuka mlenjilenji ndipu anguzenga guŵa la sembi kweniko kuti aperekiyepu sembi zakupiriza kweniso sembi za chimangu.+

5 Pavuli paki ŵanthu a ku Isirayeli angufumba kuti: “Pa mafuku ngosi nga Ayisirayeli, kumbi mbayani wo anguleka kuza kuziwungana pa masu paku Yehova?” Angufumba viyo chifukwa yiwu angulapizga ukongwa kuti weyosi yo wazengi cha kwaku Yehova ku Mizipa, wabayiki mwambula kutondeka. 6 Sonu ŵanthu wosi a ku Isirayeli anguchita chitima ukongwa chifukwa cha vo vinguchitikiya abali ŵawu a fuku laku Benjamini. Yiwu angukamba kuti: “Msanawale fuku limoza latuzgikamu mu Isirayeli. 7 Kumbi tichiti wuli kuti ŵanthu wo ajaku tiŵasaniriyi anthukazi, pakuti sonu talapizga kwaku Yehova+ kuti tiŵapaskengi cha ŵana ŵidu anthukazi kuti aje awolu ŵawu?”+

8 Yiwu angufumba kuti: “Ndiyani pakati pa mafuku nga Ayisirayeli yo waza cha kwaku Yehova ku Mizipa?”+ Sonu vinguchitika kuti pengavi munthu weyosi wakutuliya ku Yabeshi-giliyadi yo wanguza kumsasa ko kwenga mpingu. 9 Ŵanthu ŵati aŵerengeka, anguwona kuti pengavi munthu weyosi wakutuliya ku Yabeshi-giliyadi yo wenga kweniko. 10 Sonu ŵanthu wo angutuma anthulumi anthazi 12,000 kuti aluti kweniko. Yiwu anguŵalamula kuti: “Lutani kabayeni ndi lipanga munthu weyosi wa ku Yabeshi-giliyadi, kusazgapu anthukazi ndi ŵana.+ 11 Mukachiti ivi: Mukabayi munthulumi weyosi kweniso munthukazi weyosi yo wakugonanapu ndi munthulumi.” 12 Pakati pa ŵanthu a ku Yabeshi-giliyadi, angusaniyapu asungwana 400 wo ŵenga ŵechendagonanepu ndi munthulumi weyosi. Mwaviyo, anguza nawu kumsasa ku Shilo,+ mucharu cha Kanani.

13 Pavuli paki, ŵanthu wosi angutuma uthenga ku ŵanthu a fuku laku Benjamini kujalawi la Rimoni,+ ndipu anguŵalayizga chimangu. 14 Sonu ŵanthu a fuku laku Benjamini anguweku pa nyengu yeniyiya. Yiwu anguŵapaska anthukazi wo anguleka kuŵabaya pakati pa anthukazi a ku Yabeshi-giliyadi,+ kweni anthukazi wo angusaniya angupeleŵere. 15 Ŵanthu anguchita chitima ukongwa chifukwa cha vo vinguchitikiya ŵanthu a fuku laku Benjamini,+ pakuti Yehova wangupatuwa mafuku ngaku Isirayeli. 16 Ŵara ŵa ŵanthu angufumba kuti: “Kumbi tichiti wuli kuti anthulumi wo ajaku tiŵasaniriyi anthukazi, pakuti anthukazi wosi a fuku laku Benjamini akubayika?” 17 Ŵanthu wo angumuka kuti: “Patenere kuja chihara cha ŵanthu akujaku a fuku laku Benjamini, kuti fuku lileki kutuzgikamu mu Isirayeli. 18 Kweni isi te akuzomerezeka cha kuŵapaska anthukazi kutuliya pa ŵana ŵidu anthukazi, chifukwa ŵanthu a ku Isirayeli alapizga kuti: ‘Ngwakutembeka munthu yo waperekengi munthukazi ku ŵanthu a fuku laku Benjamini.’”+

19 Sonu yiwu angukamba kuti: “Awonani! Ku Shilo kuchitika phwandu laku Yehova chaka ndi chaka.+ Shilo we kunkhondi* kwa Beteli ndipuso kuvuma* kwa msewu ukulu wo ukwera kutuliya ku Beteli kuluta ku Sekemu kweniso we kumwera kwa Lebona.” 20 Yiwu angulamula anthulumi a fuku laku Benjamini kuti: “Lutani, ndipu mukabisami muminda ya mphereska. 21 Ndipu asani mwachiwona asungwana* a ku Shilo achiza kuzivina mwakuzunguliya, weyosi waku yimwi wakasotopoki muminda ya mphereska ndi kuko munthukazi yumoza pakati pa asungwana a ku Shilo, kuti waje muwolu waki. Pavuli paki, mukawere kucharu cha ŵanthu a fuku laku Benjamini. 22 Asani awusewu pamwenga azichi ŵawu azengi kuzitimba mulandu, tiŵakambiyengi kuti, ‘Tichitiyeni lisungu chifukwa chaku yiwu, pakuti tingutondeka kusaniriya munthu weyosi munthukazi waki mwakuchita nkhondu,+ ndipuso yimwi namwi mwatingi muŵapaskengi cha munthukazi chifukwa mwatingi mujengi ndi mulandu.’”+

23 Sonu anthulumi a fuku laku Benjamini anguchita vo anguŵalamula. Weyosi waku yiwu wanguto munthukazi kutuliya pakati pa anthukazi wo avinanga kuti waje muwoli waki. Pavuli paki, anguwere kuchihara chawu ndipu anguchizenga so matawuni ngawu+ ndi kujamu.

24 Pa nyengu yeniyi, Ayisirayeli angumbininika pamalu ngo, weyosi wanguwere ku fuku laki kweniso ku banja laki. Yiwu angutuwaku kweniko, mwakuti weyosi wanguwere kuchihara chaki.

25 Mu mazuŵa ngeningo, mu Isirayeli mwengavi fumu.+ Weyosi wachitanga vo wawonanga kuti vakwenere kwaku iyu.*

Mazu ngaki chayingu, “ŵana aku Isirayeli.”

Pamwenga kuti, “Ndapereka.”

Mazu ngaki chayingu, “cho ndapaskika mwakuchita mayeri.”

Yapa pangafwatulikiya so kuti, “wangumba mumanja we pabulu.”

Pamwenga kuti, “ku Negebu.”

Kung’anamuwa, “Mathaŵali nga Maji.

Kung’anamuwa ŵana ŵa awisi a muwolu waku Mozesi.

Kung’anamuwa kuti, “Kubwanganduwa.”

Pamwenga kuti, “magaleta ngankhondu ngo nge ndi visulu va nge visenga mumateyala.”

Pamwenga kuti, “askoli.” Ŵanthu wo atumika mwachisisi kuti akafufuzi vakukwaskana ndi charu chinyaki ndi chilatu chakuti achithereski mwambula kusuzga.

Mazu ngaki chayingu, “tikulongongi chanju chambula kumala.”

Pamwenga kuti, “matawuni ngaki ngapafupi.”

Mazu ngaki chayingu, “janja la nyumba yaku Yosefi lati laja lizitu.”

Kung’anamuwa “Ŵanthu wo Aliya.”

Anyaki akamba kuti, “kumpotu.”

Yanga ndi mazu ngandakatulu ngo ngang’anamuwa kuti angufwa.

Pamwenga kuti, “asopanga.”

Pamwenga kuti, “chitima chamukonga.”

Pamwenga kuti, “pakuselere ku Hemati.”

Wonani Mazu ngo Ngakonkhoskeka.

Mazu ngaki chayingu, “Aramu-naharayimu.”

Mazu ngaki chayingu, “Aramu.”

Pamwenga kuti, “mucharu mwenga chimangu.”

Mazu ngaki chayingu, “janja limoza” (Mayinchesi 15); Panyaki lenga janja lifupi. Wonani Fundu Zakukumaliya B14.

Yapa pangafwatulikiya so kuti, “mya yakusema.”

Yapa pangafwatulikiya so kuti, “pakazenji kakuseleriyapu mphepu.”

Mazu ngaki chayingu, “wabenekere maphazi ngaki.”

Mazu ngaki chayingu, “pacharu.”

Yapa pangafwatulikiya so kuti, “mya yakusema.”

Anyaki akamba kuti, “lipenga.”

Pamwenga kuti, “mucharu mwenga chimangu.”

Wonani Mazu ngo Ngakonkhoskeka.

Pamwenga kuti, “Harosheti-ha-goyimu.”

Mazu ngaki chayingu, “iyu.”

Pamwenga kuti, “magaleta ngankhondu ngo nge ndi visulu va nge visenga mumateyala.”

Pamwenga kuti, “wunganisa anthulumi ŵaku.”

Kung’anamuwa awisi a muwolu waku Mozesi.

Pamwenga kuti, “magaleta ngankhondu ngo nge ndi visulu va nge visenga mumateyala.”

Pamwenga kuti, “Chifukwa cha asilikali wo ŵe ndi sisi lambula kumanga.”

Pamwenga kuti, “Ndimupangiyengi sumu.”

Yapa pangafwatulikiya so kuti, “ngangundengandenga.”

Pamwenga kuti, “muchidika.”

Yapa pangafwatulikiya so kuti, “wo apinga chidya cha mulembi.”

Kung’anamuwa kuti, mumphepeti mwa nyanja.

Pamwenga kuti, “wangumupaska kirimu.”

Mazu ngaki chayingu, “chibaliru chimoza.”

Mazu ngaki chayingu, “vibaliru viŵi.”

Pamwenga kuti, “mucharu mwenga chimangu.”

Yapa pangafwatulikiya so kuti, “nkhokwi zapasi.”

Pamwenga kuti, “a ko kutuliya lumwi.”

Mazu ngaki chayingu, “munguvwiya cha mazu ngangu.”

Mazu ngaki chayingu, “Sawuzandi yangu njambula.”

Pafufupi malita 22. Fundu Zakukumaliya B14.

Kung’anamuwa kuti “Yehova Ntchimangu.”

Wonani Mazu ngo Ngakonkhoskeka.

Wonani Mazu ngo Ngakonkhoskeka.

Wonani Mazu ngo Ngakonkhoskeka.

Wonani Mazu ngo Ngakonkhoskeka.

Kung’anamuwa kuti, “Mulekeni Bala Wayeruzgi Yija (Walimbani Nayu).”

Pamwenga kuti, “a ko kutuliya lumwi.”

Pamwenga kuti, “anguyambuka msinji kuluta.”

Pamwenga kuti, “Chidika cha.”

Mazu ngaki chayingu, “unguvwalika.”

Anyaki akamba kuti, “lipenga.”

Anyaki akamba kuti, “kumpotu.”

Mazu ngaki chayingu, “wo amwengi maji ndi lilimi nge mo galu wakapuliya.”

Anyaki akamba kuti, “lipenga.”

Mazu ngaki chayingu, “manja ngaku ngamuja nganthazi.”

Pamwenga kuti, “a ko kutuliya lumwi.”

Pamwenga kuti, “vakumbulikiya.”

Kwambiya cha mu ma 10 kololu usiku mpaka cha mu ma 2 koloku mlenji.

Pamwenga kuti, “vakumbulikiya.”

Mazu ngaki chayingu, “Asi vakujaliya mumunda vo Efurayemu watondo, vakuzirwa ukongwa kuluska mphereska zo Abiyezeri wakolola?”

Mazu ngaki chayingu, “mazu yanga.”

Mazu ngaki chayingu, “ukali wawu paku iyu ungugowoka.”

Pamwenga kuti, “sonju iyi.”

Pamwenga kuti, “a ko kutuliya lumwi.”

Pamwenga kuti, “ko kutuliya lumwi.”

Pamwenga kuti, “sonju ya.”

Pamwenga kuti, “pakuti mo munthu waliri, ndimu so nthazi zaki ziliri.”

Sekeli yimoza yayanananga ndi magilamu 11.4. Wonani Fundu Zakukumaliya B14.

Pamwenga kuti, “angwamba kuchita ureŵi ndi.”

Mazu ngaki chayingu, “anguwerezapu so cha kusoska mitu yawu.”

Pamwenga kuti, “mucharu mwenga chimangu.”

Mazu ngaki chayingu, “wenga ndi ŵana 70 wo angutuwa muchiŵa chaki.”

Anyaki akamba kuti, “mbiliŵa.”

Pamwenga kuti, “angwamba so kuchita ureŵi ndi.”

Pamwenga kuti, “azichi wosi ŵa anyina.”

Mazu ngaki chayingu, “banja la nyumba ya awisi ŵa anyina.”

Yapa pangafwatulikiya so kuti, “ŵeneku charu.”

Mazu ngaki chayingu, “nde ndopa yinu.”

Pamwenga kuti, “munyumba yakusopiyamu.”

Pamwenga kuti, “ndileki kupasa.”

Vimiti ivi viyananaku ndi vimiti va payina ndipu kali vasanirikanga ukongwa ku Lebanoni.

Pamwenga kuti, “wanguja mulongozgi mu.”

Mazu ngaki chayingu, “wanguŵikapu mzimu uheni pakati paku Abimeleki ndi alongozgi a ku Sekemu.”

Pamwenga kuti, “mwakuchenje.”

Pamwenga kuti, “uzimuchitiyi chechosi cho janja laku lingafiska.”

Pamwenga kuti, “Sonju ya.”

Pamwenga kuti, “nyumba yakusopiyamu.”

Pamwenga kuti, “Sonju yakulama.”

Pamwenga kuti, “Asiriya.”

Pamwenga kuti, “mwakuti umoyu waki ungukunthiyapu cha masuzgu nga Ayisirayeli.”

Mazu ngaki chayingu, “wavwi.”

Mazu ngaki chayingu, “Kumbi penji pakati paku yiwi ndi ini.”

Pamwenga kuti, “ko kutuliya lumwi.”

Pamwenga kuti, “matawuni ngaki ngapafupi.”

Mazu ngaki chayingu, “Wandimala nthazi.”

Pamwenga kuti, “nkhaliyi limoza ndi anyangu pakuti ndiyirwengi cha.”

Pamwenga kuti, “dangu ili.”

Yapa pangafwatulikiya so kuti, “anguyambukiya chakunkhondi.”

Pamwenga kuti, “ndinguŵika umoyu wangu mumanja mwangu.”

Mazu ngaki chayingu, “kutuliya muchibaliru.”

Mazu ngaki chayingu, “kutuliya muchibaliru.”

Mazu ngaki chayingu, “munthukazi wa mu ŵana anthukazi ŵa Afilisiti.”

Mazu ngaki chayingu, “ndiyu wakwenere mu masu mwangu.”

Pamwenga kuti, “nkharamu yimana yanthazi.”

Yapa pangafwatulikiya so kuti, “wechendasere muchipinda chamukati.”

Tholi ndi mwana wa ng’ombi.

Pamwenga kuti, “muchipinda chamukati.”

Pamwenga kuti, “vakumbulikiya.”

Pamwenga kuti, “vakumbulikiya.”

Pamwenga kuti, “kuzimanga.”

Pamwenga kuti, “tizikumangi.”

Kung’anamuwa kuti, “Malu Ngapachanya nga Chiwanga Chamuchibwanyu.”

Kung’anamuwa kuti, “Kasupi wa Wakudana.”

Pamwenga kuti, “Umupusisi.”

Pamwenga kuti, “vingwi 7 vakumangiya uta vambula kumira; misipi yanyama.”

Chakume cho chapandikanga mu nyengu zakali, ndipu achigwiriskiyanga ntchitu pakupanga uzu wakupangiya salu.

Pamwenga kuti, “Uchita uryarya.”

Mazu ngaki chayingu, “kutuliya muchibaliru cha ama.”

Pamwenga kuti, “chikozgu chachisulu chakusongono.”

Pamwenga kuti, “chikozgu chachisulu chakusongono.”

Pamwenga kuti, “kweniso achiuta a banja; angoza.”

Mazu ngaki chayingu, “wangumuzaza janja.”

Pamwenga kuti, “vo waŵanaŵananga kuti vamampha.”

Pamwenga kuti, “wakulunguchizga.”

Mazu ngaki chayingu, “wanguzaza janja la.”

Pamwenga kuti, “ kaŵereŵeteru ka.”

Pamwenga kuti, “kwakuselere lumwi.”

Kung’anamuwa kuti, “Msasa waku Dani.”

Pamwenga kuti, “achiuta a banja; angoza.”

Pamwenga kuti, “chikozgu chachisulu chakusongono.”

Pamwenga kuti, “achiuta a banja; angoza.”

Pamwenga kuti, “chikozgu chachisulu chakusongono.”

Pamwenga kuti, “achiuta a banja; angoza.”

Pamwenga kuti, “chikozgu chachisulu chakusongono.”

Pamwenga kuti, “wakulunguchizga.”

Pamwenga kuti, “achiuta a banja; angoza.”

Anyaki akamba kuti, “mbiliŵa.”

Pamwenga kuti, “kuti mtima waku usaniyi nthazi.”

Pamwenga kuti, “ukondweseku mtima waku.”

Kung’anamuwa awisi a muwolu waki.

Pamwenga kuti, “kuti mtima waku usaniyi nthazi.”

Mazu ngaki chayingu, “kuhema laku.”

Yapa pangafwatulikiya so kuti, “ndipu nditeŵete panyumba yaku Yehova.”

Pamwenga kuti, “chakurya chakusazga.”

Pamwenga kuti, “kuti muŵachitiyi nkhaza ndipuso muchiti cho yimwi muwona kuti ntchakwenere.”

Pamwenga kuti, “Muŵikepu mitima yinu pa nkhani iyi.”

Mazu ngaki chayingu, “nge munthu yumoza.”

Anyaki akamba kuti, “mbiliŵa.”

Yapa pangafwatulikiya so kuti, “ŵenekucharu cha.”

Mazu ngaki chayingu, “nge munthu yumoza.”

Mazu ngaki chayingu, “nge munthu yumoza.”

Mazu ngaki chayingu, “wamanga.”

Pamwenga kuti, “cha ko kutuliya lumwi.”

Mazu ngaki chayingu, “angutondopu.”

Anyaki akamba kuti, “kumpotu.”

Pamwenga kuti, “ko kutuliya lumwi.”

Mazu ngaki chayingu, “ŵana anthukazi.”

Pamwenga kuti, “vo waŵanaŵananga kuti vamampha.”

    Mabuku nga Chitonga (1996-2025)
    Tuwanipu
    Sereni
    • Chitonga (Malawi)
    • Tumizani
    • Vo Mukhumba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Fundu zo Mutenere Kulondo
    • Nkhani Yakusunga Chisisi
    • Kusintha Vinthu Vachisisi
    • JW.ORG
    • Sereni
    Tumizani