NTHANTHI
1 Nthanthi zaku Solomoni,+ mwana waku Davidi,+ fumu ya ku Isirayeli;+
2 Zo zitovya munthu kuti wasambiri* zeru+ kweniso ulongozgi;
Kuti wavwisi mazu ngazeru;
3 Kuti wasaniyi ulongozgi+ wo upereka zeru,
Urunji,+ cheruzgu chamampha*+ kweniso kunyoloka.
4 Zitovya munthu yo waleka kuziŵa vinandi kuti waje wakuchenje;+
Mnyamata zitimuwovya kuti waziŵengi vinthu kweniso kuti waje ndi lusu la kuŵanaŵana.+
5 Munthu wazeru wavwisiya ndipu wasambira vinandi;+
Munthu wakuvwisa vinthu, wasaniya ulongozgi wazeru+
6 Kuti wavwisi nthanthi kweniso ntharika,
Mazu nga ŵanthu azeru ndipuso vindapi vawu.+
7 Kopa Yehova ndichu chiyambi cha kuziŵa vinthu.+
Ŵanthu azereza pe ndiwu akana zeru kweniso ulongozgi.+
9 Pakuti venivi ndi nkhata yamaluŵa ngakutowa ya pamutu waku+
Kweniso nekelesi yamampha ukongwa ya mukhosi laku.+
10 Wamwana wangu, asani ŵanthu akubuda atikunyengere, ungazomeranga cha.+
11 Asani yiwu akamba kuti: “Tiyi tilutiyi limoza.
Tiyi tikabisamiyi ŵanthu kuti tiŵabayi.
Tamubisama, ndi kukhaza ŵanthu ambula kunanga.
12 Takuŵameza amoyu nge mo Dindi* lichitiya,
Takuŵameza amoyu nge wo asikiya kuzenji.
13 Tikaphangi vinthu vawu vosi vakuzirwa;
Tizazengi nyumba zidu ndi vinthu vo taphanga.
14 Tiyi tilutiyi limoza,
Ndipu tosi tazamugaŵana mwakuyanana vinthu vo tamukuba.”*
15 Wamwana wangu, ungaŵalondonga cha.
Ndipu phazi laku lingakandangapu cha panthowa yawu.+
16 Pakuti malundi ngawu ngatchimbiriya kuchichita vinthu viheni;
Yiwu atchimbiya kuti akadiri ndopa.+
17 Munthu wafyoke paŵaka asani watuthya chilepa kayuni kachiwona.
18 Ndichu chifukwa chaki ŵanthu yaŵa abisama kuti adiri ndopa;
Yiwu abisama kuti abayi anyawu.
19 Zenizi ndizu nthowa za ŵanthu wo akhumba phindu lachinyengu,
Lo libayengi ŵanthu wo atilisaniya.+
20 Zeru chayizu+ zidaniriza mumsewu.+
Zilutirizga kudaniriza ukongwa mumabalaza nga tawuni.+
21 Zidaniriza pamakona nga* misewu yo mutenda ŵanthu anandi.
Zilongoro pamageti nga tawuni kuti:+
22 “Yimwi mwaŵanthu ambula kuziŵa vinandi, kumbi muyanjengi kuleka kuziŵa vinandi mpaka zuŵanji?
Yimwi munyoza anyinu, kumbi mukondwengi ndi kunyoza mpaka zuŵanji?
Ndipu yimwi azereza, kumbi mutinkhengi kuziŵa vinthu mpaka zuŵanji?+
Ndipu ndikupunguliyeningi mzimu wangu;
Kweniso ndikuziŵiseningi mazu ngangu.+
24 Chifukwa chakuti ndingudana, kweni yimwi mwakananga,
Ndingutambasuwa janja langu, kweni pengavi yo wanguŵikaku maŵanaŵanu,+
25 Mungulutirizga kukana ulongozgi wangu wosi
Ndipuso kukana kuchenya kwangu,
26 Nani so ndikusekeningi asani soka lakuwiyani;
Ndikuneneningi asani cho mutopa chaza,+
27 Asani cho mutopa chaza nge chivuwa chachimphepu,
Kweniso asani soka lakuwiyani nge chimphepu,
Asani soka ndipuso masuzgu ngakuwiyani.
28 Pa nyengu yeniyi, yiwu andidanengi kweni ini ndiŵamukengi cha;
Yiwu andipenjengi mwakukhumbisiska kweni andisaniyengi cha,+
29 Chifukwa angutinkha kuziŵa vinthu,+
Kweniso angukana kopa Yehova.+
30 Yiwu angukana ulongozgi wangu;
Ndipuso anguyuyuwa kuchenya kwangu.
32 Ŵanthu ambula kuziŵa vinandi afwengi chifukwa cha nkharu yawu yabwekabweka,
Ndipu azereza anangikengi chifukwa cha kudemwera kwawu.
33 Kweni munthu yo watindivwisiya wajengi mwakuvikilirika+
Ndipu watimbanyizgikengi cha chifukwa chakopa soka.”+
2 Wamwana wangu, asani uvwiyengi mazu ngangu
Ndi kusunga marangu ngangu nge chuma,+
2 Mwa kukhazaku gutu laku kuti uvwisiyi zeru+
Ndi kuŵika mtima waku pa kuwamu;+
3 Kweniso asani ungadana kuvwisa vinthu+
Ndi kudaniriziya kuwamu;+
4 Asani ulutirizgengi kuvipenja nge kuti upenja siliva,+
Ndipuso asani ulutirizgengi kuvifufuza nge kuti ufufuza chuma chakubisika;+
5 Uvwisengi vo kopa Yehova kung’anamuwa,+
Kweniso umuziŵengi Chiuta.+
7 Ŵanthu akunyoloka watiŵasungiya zeru zakovya;
Iyu ntchishangu kwaku wo atenda mwakugomezgeka.+
8 Iyu ndi mulonda wa nthowa za urunji,
Kweniso wavikiliya nthowa ya ŵanthu ŵaki akugomezgeka.+
9 Ndipu uvwisengi cho ntchaurunji, chakunyoloka ndipuso chakwenere,
Uvwisengi nthowa yosi ya cho ntchamampha.+
10 Asani zeru zasere mumtima mwaku+
Kweniso asani umoyu waku wayamba kwanja kuziŵa vinthu,+
11 Lusu la kuŵanaŵana lijengi mulonda waku,+
Ndipu kuwamu kukuvikiliyengi,
12 Kuti utaskiki ku nthowa yiheni,
Kweniso ku munthu yo walongoro vinthu viheni,+
13 Ndipuso kwaku wo aleka nthowa zakunyoloka
Kuti ayendi munthowa zamdima,+
14 Kwaku wo akondwa kuchita vinthu viheni,
Wo akondwa ndi vinthu viheni ndipuso vachinyengu,
15 Wo nthowa zawu zachinyengu
Kweniso wo nthowa yawu yosi njauryarya.
16 Zeru zikutaskengi ku munthukazi wankharu yabwekabweka,*
Kweniso ku mazu ngakusilirika* nga munthukazi muyaya,*+
17 Yo waleka munyaki* wa pa usungwana waki+
Kweniso waluwa phanganu laku Chiuta waki;
18 Pakuti nyumba yaki yisikiya ku nyifwa,
19 Palivi chinanga njumoza waku wo agonana nayu* yo wawengeku,
Pamwenga kusaniya so nthowa za umoyu.+
20 Mwaviyo, londo nthowa ya ŵanthu amampha
Ndipuso lutirizga kwenda mu nthowa za ŵanthu arunji,+
21 Chifukwa ŵanthu akunyoloka ndiwu ajengi mucharu,
3 Wamwana wangu, ungaluwanga cha vo nditikusambiza,*
Ndipu mtima waku usungi marangu ngangu,
2 Chifukwa vikusazgiyengeku mazuŵa nganandi
Kweniso vyaka va umoyu ndipuso chimangu.+
3 Ungazomerezanga cha kuti chanju chambula kumala kweniso kugomezgeka* vikuleki.+
Uvimangiriyi mukhosi laku;
Kweniso uvilembi pamtima waku;+
4 Ndipu usaniyengi wezi ndipuso zeru zamampha
Pa masu paku Chiuta kweniso ŵanthu.+
7 Ungajiwonanga kuti ndiwi wazeru cha.+
Uwopengi Yehova ndi kupetuka pa cho ntchiheni.
8 Venivi vichizgengi liŵavu laku*
Kweniso visisipuwengi viwanga vaku.
9 Utumbikengi Yehova ndi vinthu vaku vakuzirwa,+
Kweniso ndi vipasu vakwamba* va mbewu zaku zosi.*+
10 Asani wachita venivi nkhokwi zaku zizazengi ukongwa,+
Kweniso vinyu wasonu wasapaliyengi mumisuku yaku.*
11 Wamwana wangu, ungachikananga cha chilangu chaku* Yehova,+
Ndipu ungakutinkhanga cha kuchenya kwaki,+
12 Pakuti Yehova wachenya ŵanthu wo watiŵayanja,+
Nge mo ada achitiya ndi mwana wawu yo watiŵakondwesa.+
13 Ngwakukondwa munthu yo wasaniya zeru+
Kweniso munthu yo wasaniya kuwamu;
14 Kuzisaniya nkhwamampha kuluska kusaniya siliva,
Ndipu kuja nazu nge phindu nkhwamampha kuluska kuja ndi golidi.+
15 Zakuzirwa ukongwa kuluska mya ya korali;*
Pa vinthu vo utivikhumbira, palivi cho chingayanana nazu.
16 Umoyu utali we kujanja laki lamaryi;
Ndipu chuma kweniso unkhankhu ve kujanja laki lamazge.
17 Nthowa zaki zakukondwesa,
Ndipu nthowa zaki zosi zachimangu.+
18 Ntchimiti cha umoyu kwaku wo atizikolesa,
Ndipu ŵanthu wo atizikolesa mwanthazi adanikengi kuti mbakukondwa.+
19 Yehova wakupanga fawundeshoni ya charu chapasi ndi zeru.+
Iyu wakujalikiska kuchanya mwakukho chifukwa cha kuwamu.+
20 Chifukwa chakuti iyu waziŵa vinthu, maji ngandimba ngangugaŵikana
Ndipu mitambu yakuchanya yingunthonya dungwi.+
21 Wamwana wangu, venivi* vingatuwangapu cha pa masu paku.
Usungi zeru zakovya ndipuso lusu la kuŵanaŵana;
22 Vikupaskengi umoyu
Ndipuso vijengi nge nekelesi mukhosi mwaku;
23 Pavuli paki, uyendengi munthowa yaku mwakuvikilirika,
25 Uwopengi cha chinthu chechosi chakofya chamabuchibuchi+
Pamwenga chimphepu cho chiwiya ŵanthu aheni.+
28 Ungamukambiyanga cha munyaku kuti, “Luta dankha; ukazi so nyengu yinyaki! Mawa ndikupaskengi,”
Asani ungamupaska nyengu yeniyo.
29 Ungamunozgiyanga chiŵembu cha munyaku+
Penipo iyu waŵanaŵana kuti waja nawi mwachimangu.
31 Ungachitiyanga sanji munthu wankhaza cha+
Pamwenga kusankha yeyosi mwa nthowa zaki.
32 Pakuti Yehova waseruka nayu munthu muryarya,+
Kweni waja pa ubwezi wakukho ndi munthu wakunyoloka.+
35 Ŵanthu azeru aharengi ulemu,
Kweni azereza atumbika vinthu vakulengesa.+
4 Mwaŵana ŵangu, vwisiyani ulongozgi wa awusemwi;+
Vwisiyani kuti muje akuvwisa vinthu,
2 Pakuti ndikupaskeningi ulongozgi wamampha;
4 Ada angundisambiza, ndipu anguti: “Mtima waku ungakolesi mazu ngangu.+
Sunga marangu ngangu kuti ulutirizgi kuja ndi umoyu.+
5 Saniya zeru, saniya so kuvwisa vinthu.+
Ungaluwanga cha, kweniso ungapetukanga cha pa vo ndikamba.
6 Ungazijowonga cha, ndipu zikuvikiliyengi.
Uziyanji, ndipu zijengi nge mulonda waku.
7 Zeru ntchinthu chakukhumbika ukongwa,+ sonu saniya zeru,
Ndipu pa vinthu vosi vo usaniyengi, saniya so kuvwisa vinthu.+
8 Uziwonengi kuti zakuzirwa ukongwa, ndipu zikukwezengi.+
Zikutumbikengi chifukwa chakuti wazikolesa.+
9 Zikuvwalikengi nkhata ya maluŵa ngakutowa pamutu waku;
Ndipuso zikuvwalikengi chisoti chaufumu chakutowa.”
10 Vwisiya mwana wangu kweniso zomera mazu ngangu,
Ndipu vyaka va umoyu waku vijengi vinandi.+
12 Asani utenda, malundi ngaku ngajalizikengi cha;
Ndipu asani utchimbiya, uguŵengi cha.
13 Kolesa ulongozgi; ndipu ungawutayanga cha.+
Uwuvikiliyi, pakuti ndiwu umoyu waku.+
14 Ungaserenga panthowa ya ŵanthu aheni cha,
Kweniso ungayendanga munthowa ya ŵanthu wo achita vinthu viheni cha.+
16 Pakuti yiwu angagona cha mpaka po achitiya chinthu chiheni.
Asoŵa tulu mpaka po awisiya munthu munyaki.
17 Yiwu aturya chiŵandi cha uheni.
Kweniso atumwa vinyu wachiwawa.
18 Kweni nthowa ya ŵanthu arunji ye nge ukweru wa matandakucha
Wo uŵaliyaŵaliya mpaka po kwachiya limu.+
19 Nthowa ya ŵanthu aheni ye nge mdima;
Yiwu atichiziŵa cha cho chitiŵaguŵiska.
20 Wamwana wangu, vwisiya mazu ngangu;
Vwisiya mwakuphwere* vo ndikamba.
21 Vingatuwangapu cha pa masu paku;
Uvisungi pasi pa mtima waku,+
22 Pakuti venivi mbumoyu ku ŵanthu wo ativisaniya+
Ndipu liŵavu lawu losi lija lamampha.*
23 Pa vinthu vosi vo utivivikiliya, uvikiliyi ukongwa mtima waku,+
Chifukwa ndimu mwe akasupi a umoyu.
24 Mazu ngachinyengu ungaŵiki kutali ndi yiwi,+
Ndipu mazu ngauryarya ngaje kutali ndi yiwi.
25 Masu ngaku ngalereskengi kunthazi,
Hinya, masu ngaku ngalereskengi dodoli panthazi.+
27 Ungapetukiyanga kumaryi cha pamwenga kumazge.+
Tuzgaku phazi laku ku chinthu cho ntchiheni.
5 Wamwana wangu, vwisiya zeru zangu.
Vwisiya mwakuphwere* kuwamu kwangu,+
2 Kuti uvikiliyi lusu laku lakuŵanaŵana
Ndipuso kuti ndi milomu yaku, uvikiliyi kuziŵa vinthu.+
3 Pakuti milomu ya munthukazi wankharu yabwekabweka* yinthonya nge chisa cha uchi,+
Ndipu mulomu waki ngwakusilirika kuluska mafuta.+
5 Maphazi ngaki ngasikiya ku nyifwa.
Ndipu malundi ngaki ngalongozge ku Dindi.*
6 Nthowa ya umoyu watiyiŵanaŵaniyaku cha.
Wayingayinga panthowa yaki kweni waziŵaku cha ko waselere.
7 Mwaŵana ŵangu, sonu vwisiyani
Ndipu mungapetukangapu cha pa vo ndikamba.
8 Ujengi kutali ndi iyu;
Ungalutanga kufupi ndi khomu la nyumba yaki cha,+
9 Kuti uleki kupereka ulemu waku ku ŵanthu anyaki+
Pamwenga kuti uleki kuvuna vyaka vamasuzgu;+
10 Kuti alendu aleki kukumaliya vinthu vaku*+
Kweniso kuti vinthu vo wavisuzgikiya vileki kuluta kunyumba ya mulendu.
11 Asani po cha, wazamuliya pakumaliya pa umoyu waku
Asani mnofu waku kweniso liŵavu laku vimala+
12 Pa nyengu yeniyi, wazamukamba kuti: “Ndawutinkhanga ukongwa ulongozgi!
Mtima wangu wayuyuwanga ukongwa kuchenyeka!
13 Ndinguvwiya cha mazu nga ŵanthu wo andipaskanga ulongozgi
Ndipu ndaŵavwiyanga cha asambizi ŵangu.
16 Kumbi akasupi ŵaku asapaliyi kubwalu,
Timisinji taku tamaji tisapaliyi mumabalaza nga tawuni?+
17 Vinthu ivi vije vaku pe,
Ungagaŵananga so ndi alendu cha.+
18 Kasupi waku watumbikiki,
Ndipu ukondwi ndi munthukazi wa pa unyamata waku,+
19 Iyu waje nge mphoyu yinthukazi yakwanjika kweniso mbuzi yakutowa yamumapiri.+
Maŵe ngaki ngakukhorwesi* nyengu zosi.
Ukondwi ndi chanju chaki nyengu zosi.+
20 Sonu wamwana wangu, ntchifukwa wuli ukopeka ndi munthukazi wankharu yabwekabweka,*
Ndipuso ukhumbiyanji kuvumbatiya chifuŵa cha munthukazi mureŵi?*+
21 Pakuti nthowa za munthu, Yehova watiziwona;
Iyu wasanda nthowa zaki zosi.+
22 Munthu muheni watijithyiya chiŵana ndi mphulupulu zaki,
Iyu wawira muvingwi va ubudi waki.+
23 Iyu wafwengi chifukwa cha kusoŵa ulongozgi
Kweniso walandengi chifukwa cha uzereza waki ukulu.
6 Wamwana wangu, asani wazomera kuti uwezengi ngongoli mumalu mwa munyaku,*+
Asani wakolana manja* ndi mulendu,+
2 Asani wawira chifukwa cha layizgu laku,
Asani wakoleka ndi mazu nga pamulomu waku,+
3 Uchiti ivi wamwana wangu kuti ujitaski,
Pakuti wawiya mu manja mwa munyaku:
Luta ndipu ukajiyuyuwi ndi kumuŵeyere mwaliŵi munyaku.+
4 Ungazomerezanga cha kuti masu ngaku ngagoni,
Pamwenga kuti vikolongu vaku visiwi.
5 Ujitaski nge mbaŵa mu manja mwa wakuŵinga,
Nge kayuni mu manja mwa munthu yo watuthya tiyuni.
6 Yiwi wa munthu mulesi, luta ukawoni nyere;+
Ukawonesesi mo zichitiya vinthu kuti uje wazeru.
7 Chinanga kuti zilivi mulongozgi, yo watiziwonere pamwenga yo watizilamuliya,
8 Zinozga vakurya vawu mu chihanya,+
Ndipu ziwunjika chakurya pa nyengu yakuvuna.
9 Yiwi wamunthu mulesi, kumbi ulutirizgengi kugona mpaka zuŵanji?
Kumbi uyukengi nyengu wuli?
10 Asani ulutirizgengi kugona kamanavi, asani usiwengepu kamanavi,
Asani upetengi manja kamanavi kuti upumuwi,+
11 Ukavu waku uzengi nge munkhungu,
Ndipu kusoŵa vinthu vakukhumbika kukuziyengi nge munthu yo we ndi vidya.+
12 Munthu waŵakaŵaka kweniso muheni watendatenda ndi mazu ngauryarya;+
13 Waphayiya jisu laki,+ watendesatendesa phazi laki kweniso walongoro mwakugwiriskiya ntchitu vikumbu vaki vakumanja.
15 Mwaviyo, soka limuwiyengi mwamabuchibuchi;
Mu kanyengu kamanavi, iyu wavikitikengi ndipu wachirengi cha.+
16 Pe vinthu 6 vo Yehova wativitinkha;
Hinya, pe vinthu 7 vo iyu waseruka navu:
17 Masu ngakujikuzga,+ lilimi laboza,+ manja ngo ngadira ndopa zambula mulandu,+
18 Mtima wakunozga viŵembu,+ maphazi ngo ngatchimbiriya vinthu viheni,
19 Kaboni waboza yo wapusika nyengu yeyosi yo walongoro,+
Kweniso weyosi yo wamija mphindanu pakati pa abali.+
21 Nyengu zosi uvimangiriyi mumtima mwaku;
Ndipuso uvimangiriyi mukhosi mwaku.
22 Asani utenda, vikulongozgengi;
Asani wagona, vikuvikiliyengi;
Ndipu asani wayuka, vilongorongi nawi.*
23 Pakuti ulongozgi ndi nyali,+
Dangu mbukweru,+
Ndipu ulongozgi wo uperekeka pakuchenya ndi nthowa ya umoyu.+
25 Mumtima mwaku, ungakhumbiranga kutowa kwaki cha+
Pamwenga kuzomereza kuti wakukopi ndi masu ngaki ngakukopa,
26 Pakuti chifukwa cha huli, munthu wamala mpaka kuja ndi chiŵandi pe,+
Kweni muwolu wa munthu munyaki, ntchiŵana cha umoyu waku wakuzirwa.
27 Kumbi munthu wangapinga motu pachifuŵa chaki kwambula kotcha vakuvwala vaki?+
28 Kumbi munthu wangayenda pamaka ngamotu kwambula kufya kuphazi?
29 Venivi viyanana ŵaka ndi munthu yo wagonana ndi muwolu wa munyaki;
Palivi yo wako munthukazi mwenuyu yo walekengi kulangika.+
30 Ŵanthu atimunyoza cha munkhungu
Asani wabanga chifukwa chakuti we ndi nja.
31 Kweni asani wakoleka, walipirengi maulendu 7;
Waperekengi vinthu vosi vakuzirwa va munyumba yaki.+
32 Weyosi yo wachita chigololu ndi munthukazi, ngwambula zeru;*
Munthu mweniyo wachita venivi, wananga umoyu waki.+
34 Pakuti sanji yichitiska kuti mulumu waki waje mukali;
Iyu wachitengi lisungu cha pakuweze.+
35 Wazomerengi cha kulonde chechosi chakumupepese;*
Mtima waki utunengi cha, chinanga ungapereka mphasu yikulu wuli.
7 Wamwana wangu, usungi mazu ngangu,
Kweniso usungi marangu ngangu nge chuma.+
2 Usungi marangu ngangu kuti uje ndi umoyu;+
Usungi mwakuphwere ulongozgi wangu* nge mboni ya mujisu laku.
3 Uvimangiriyi kuvikumbu vaku;
Ndipu uvilembi pamtima waku.+
4 Zeru uzikambiyi kuti, “Ndiwi mzichi wangu,”
Ndipu kuvwisa vinthu ukudani kuti “mubali wangu,”
5 Kuti uvikiliriki ku munthukazi wankharu yabwekabweka,*+
Kweniso ku munthukazi muyaya* ndi mazu ngaki ngakusilirika.*+
6 Ndingulereske pawindu la nyumba yangu,
Ndingulereska pasi kuziya mutimphowu tawindu langu,
7 Ndipu ndichilereska ŵanthu ambula kuziŵa vinandi,
8 Iyu wajumphanga mumsewu wakufupi ndi mphatukanu ya nthowa yakuluta kwa munthukazi muyaya,
Pavuli paki wangulazgiya kunyumba ya munthukazi mwenuyu
9 Chakumazulu, lumwi lichisere,+
Usiku kweniso mdima vichiyamba.
10 Sonu ndinguwona munthukazi wachiza kuzikumana nayu,
Iyu wanguvwala nge* huli+ kweniso wenga ndi mtima wachinyengu.
11 Iyu ngwapamulomu kweniso ngwamtafu.+
Ndipu waja panyumba cha.*
12 Nyengu yimanavi we kubwalu, ndipu pambula kuswera wasanirika mumabalaza nga tawuni,
Iyu wakhaza ŵanthu pakona lelosi.+
13 Munthukazi yo wangumuko ndi kumufyofyontha;
Ndipu ndi chisku chambula soni wangumukambiya kuti:
14 “Ndakhumbikanga kupereka sembi za chimangu.+
Msanawale ndafiska vo ndingulayizga.
15 Ndichu chifukwa chaki ndaza kuzikumana nawi,
Kuzikupenjapenja ndipu ndakusaniya!
16 Ndatandikapu salu zamampha ukongwa pabedi langu,
Salu zakutowa za ku Ijipiti.+
17 Pabedi langu ndawazapu mure, aloyi ndi sinamoni.+
18 Iza, tiyi tikhorwi ndi chanju mpaka mlenji,
Tiyi tikondwe pamoza chifukwa cha chanju,
19 Pakuti mulumu wangu watuwapu;
Waluta kutali ukongwa.
20 Iyu wapinga thumba la ndalama,
Ndipu wawengeku cha mpaka po mwezi wazamuwoneke wamphumphu.”
21 Munthukazi yo, wangumulandizga ndi mazu ngakukopa.+
Ndipu wangumunyengere ndi mazu ngakusilirika.
22 Mwamabuchibuchi, mnyamata yo wangumulondo nge ng’ombi yo yiluta kuchibayika,
Nge munthu muzereza yo wamulangika mumatangaza,*+
23 Mpaka penipo muvu walasiya chiŵindi chaki;
Nge kayuni ko katchimbiriya kuchiŵana, iyu waziŵa cha kuti venivi vimubayisengi.+
24 Sonu vwani mwaŵana ŵangu;
Vwisiyani mwakuphwere mazu ngo ndilongoro.
25 Mtima waku ungapetukiyanga ku nthowa zaki cha.
Ungalandiyanga ku nthowa zaki cha,+
26 Pakuti iyu wabayisapu ŵanthu anandi,+
Kweniso iyu mweneku wabaya ŵanthu anandi ukongwa.+
27 Nyumba yaki yilongozge ku Dindi;*
Yisikiya kuvipinda vamukati va nyifwa.
8 Asi zeru zidaniriza?
Asi kuwamu kudaniriza ukongwa?+
2 Zituma pa mphatukanu,
Pamalu ngakukwera+ mumphepeti mwa msewu.
4 “Nditikudanani yimwi mwaŵanthu;
Ndidaniriziya weyosi.*
5 Yimwi mwaŵanthu ambula kuziŵa vinandi sambirani kuja akuchenje;+
Yimwi azereza, jani ndi mtima wakuvwisa vinthu.*
6 Vwisiyani, pakuti vo ndikamba vakukhumbika,
Milomu yangu yilongoro cho ntchakwenere.
7 Pakuti mulomu wangu utuzga uneneska kamanakamana,
Ndipu milomu yangu yiseruka ndi cho ntchiheni.
8 Vosi vo mulomu wangu ulongoro, vaurunji.
Palivi cho ntchakunyongoroka pamwenga chauryarya.
9 Vosi vakunyoloka kwaku wo awamu
Kweniso vakwenere kwaku wo aziŵa vinthu.
10 Toni ulongozgi wangu mumalu mwa siliva,
Kweniso kuziŵa vinthu mumalu mwa golidi wamampha,+
11 Pakuti zeru ziluska mya ya korali;*
Ndipu zingayanana cha ndi vinthu vinyaki vosi vamampha.
12 Ini zeru, ndija pamoza ndi kuchenje;
Ndasaniya kuziŵa vinthu kweniso lusu la kuŵanaŵana.+
13 Kopa Yehova kung’anamuwa kutinkha cho ntchiheni.+
Nditinkha kujikuzga, kunyada,+ nthowa yiheni ndipuso kulongoro mwauryarya.+
15 Chifukwa chaku ini, mafumu ngalutirizga kulamuliya,
Ndipu nduna zilamula kuti urunji uchitiki.+
16 Chifukwa chaku ini, alongozgi alutirizga kulamuliya,
Ndipu ŵanthu akuzirwa ayeruzga mwaurunji.
17 Nditanja wo atindiyanja,
Ndipu wo atindipenjapenja andisaniyengi.+
18 Chuma ndi unkhankhu ve ndi ini,
Chuma chambula kumala* kweniso urunji.
19 Chipasu changu ntchamampha kuluska golidi, hinya kuluska golidi wakuyengetulika umampha ukongwa,
Ndipu vo ndituzga vamampha kuluska siliva wamampha ukongwa.+
20 Nditenda munthowa yaurunji,
Mukatikati mwa nthowa zakunyoloka;
21 Ŵanthu wo atindiyanja nditiŵapaska chihara chakuzirwa,
Ndipu ndizazisa nkhokwi zawu.
22 Yehova wakundipanga nge chiyambi cha nthowa zaki,+
Ndenga wakwamba pa vinthu vo wakupanga kali ukongwa.+
23 Ndikujalikiskika mu nyengu zakali ukongwa,*+
Kutuliya pakwamba, kutuliya pa nyengu yo charu chenga chechendajalikiskiki.+
24 Ndikuwaku pa nyengu yo kwengavi maji ngandimba,*+
Pa nyengu yo kwengavi akasupi a maji ngakusapaliya.
25 Ndikuwaku mitunthu kulivi,
Kweniso mapiri ngechendaŵikiki mumalu ngaki,
26 Iyu wechendapangi charu ndi matundu ngaki
Pamwenga wechendapangi mawuma ngakwamba nga charu chapasi.
27 Wachipanga kuchanya,+ ini ndengapu;
Wachiŵika mphaka kuzunguliya pachanya pa maji,+
28 Wachijalikiska mitambu* kuchanya,
Wachipanga akasupi a ndimba,
29 Nyanja wachiyiŵikiya dangu
Lakuti maji ngaki ngangajumphanga cha po wakulamula,+
Wachijalikiska* mafawundeshoni nga charu,
30 Pa nyengu yeniyi, ndenga nayu pafupi nge mumisili walusu.+
Iyu wandiyanjanga ukongwa+ zuŵa lelosi;
Ndipu ndakondwanga pa masu paki nyengu zosi.+
31 Ndakondwanga ndi charu chaki chapasi,
Ndipu ndaŵayanjanga ukongwa ŵana a ŵanthu.*
32 Sonu mwaŵana ŵangu, vwisiyani kwaku ini;
Hinya, mbakukondwa ŵanthu wo asunga nthowa zangu.
33 Vwisiyani ulongozgi+ kuti muje ndi zeru,
Ndipu mungawujowonga cha.
34 Ngwakukondwa munthu yo watindivwisiya,
Yo wachelera kuza* pa visasa vangu zuŵa lelosi,
Ndi kulindizga pafupi ndi mafulemu ngangu;
35 Pakuti yo wandisaniya, wasaniya umoyu,+
Ndipu Yehova wakondwa nayu.
36 Kweni yo wandijowo, watijipweteka yija,
Ndipu wo atinditinkha atanja nyifwa.”+
9 Zeru chayizu zajizenge nyumba;
Zajijobe* vipilala vaki 7.
3 Zeru zatuma ateŵeti ŵaki anthukazi
Kuti akadanirizi pamalu ngakukwera nga tawuni kuti:+
4 “Weyosi yo waleka kuziŵa vinandi wazi kunu.”
Zikambiya munthu wambula zeru* kuti:
5 “Zani muziryi chiŵandi changu
Kweniso muzimweku vinyu yo ndasazga.
6 Kulekeni kuleka kuziŵa vinandi kwinu* kuti muje ndi umoyu;+
Ndipu yendani munthowa ya kuvwisa vinthu.”+
7 Munthu yo wanyoloska wakunyoza, watijidaniya soni,+
Ndipu weyosi yo wachenya munthu muheni, wapwetekekengi.
8 Munthu wakunyoza ungamuchenyanga cha chifukwa wakutinkhengi.+
Kweni uchenyi munthu wazeru ndipu wakuyanjengi.+
9 Pereka ulongozgi ku munthu wazeru ndipu wajengi wazeru ukongwa.+
Sambiza munthu murunji ndipu wasazgiyengeku vo wakusambira.
11 Chifukwa chaku ini, mazuŵa ngaku ngajengi nganandi,+
Ndipu vyaka va umoyu waku visazgikiyengeku.
12 Asani waja ndi zeru, zeru zaku zikuwovyengi wamweni,
Kweni asani ndiwi wakunyoza, ujipwetekengi wamweni.
13 Munthukazi muzereza ngwapamulomu.+
Iyu walivi zeru ndipu waziŵa kekosi cha.
14 Waja pakhomu la nyumba yaki
Waja pampandu pamalu ngapachanya nga tawuni,+
15 Wadaniriziya ŵanthu wo ajumpha,
Wo atijiyende munthowa kuti:
16 “Weyosi yo waleka kuziŵa vinandi wazi kunu.”
Wakambiya ŵanthu ambula zeru* kuti:+
17 “Maji ngakuba nganowa,
Ndipu chakurya chakuryika mwakubisa chisamwa.”+
18 Kweni munthulumi waziŵa cha kuti ŵanthu akufwa ŵe kweniko,
10 Nthanthi zaku Solomoni.+
Mwana wazeru wakondwesa awisi,+
Kweni mwana muzereza wachitiska chitima anyina.
2 Chuma cho chisanirika chifukwa cha kuchita vinthu viheni chilivi phindu,
Kweni urunji ndiwu utaska ku nyifwa.+
3 Yehova wamulekengi cha munthu murunji kuti waje ndi nja,+
Kweni aheni waŵanolengi vo akhumbira.
4 Manja ngambula kugwira ntchitu ngachitiska kuti munthu wakavuki,+
Kweni manja ngaphamphu ngachitiska kuti munthu wakhupuki.+
5 Mwana yo wachita vinthu mwazeru, wawunjika chakurya mu chihanya,
Kweni mwana wakuchitiska soni wagona tulu pa nyengu yakuvuna.+
6 Vitumbiku ve pamutu wa munthu murunji,+
Kweni milomu ya ŵanthu aheni yibisa nkhaza.
9 Munthu yo watenda mwakugomezgeka wayendengi mwakuvikilirika,+
Kweni yo nthowa zaki zauryarya wakolekengi.+
12 Kutinkhana ndiku kutambisa mphindanu,
Kweni chanju chibenekere maubudi ngosi.+
13 Zeru zisanirika pamilomu ya munthu wakuwamu,+
Kweni likhwechu ndakukhwechuliya msana wa munthu wambula zeru.*+
14 Ŵanthu wo ŵe ndi zeru asunga kuziŵa vinthu nge chuma,+
Kweni mulomu wa muzereza udana pharanyiku.+
15 Chuma cha* munthu wakukhupuka, ndi tawuni yaki ya mpanda wakukho.
Kweni akavu aparanyika chifukwa cha ukavu wawu.+
16 Vinthu vo munthu murunji wachita, vilongozge ku umoyu;
Kweni vipasu va munthu muheni, vilongozge ku ubudi.+
17 Munthu yo wavwiya ulongozgi, ndi nthowa ya umoyu,*
Kweni yo wakana kuchenyeka, walandizga anyaki.
18 Munthu yo wabisa kuti watinkha munyaki, walongoro boza,+
Ndipu yo wawandisa nkhani ziheni zaboza* zakukwaskana ndi munthu munyaki, ndi muzereza.
19 Asani munthu walongoro mazu nganandi, wangatondeka cha kunangisa,+
Kweni yo walamuliya milomu yaki, wachita vinthu mwazeru.+
20 Lilimi la munthu murunji le nge siliva wamampha,+
Kweni mtima wa munthu muheni ulivi phindu.
21 Milomu ya munthu murunji yiryisa* ŵanthu anandi,+
Kweni muzereza watufwa chifukwa cha kusoŵa zeru.+
22 Vitumbiku vaku Yehova ndivu vichitiska kuti munthu wakhupuki,+
Ndipu Iyu wasazgiyapu urwirwi* cha.
23 Munthu muzereza wawona kuti kuchita jalidu liheni mwambula soni ndi saza ŵaka,
Kweni munthu wakuwamu ndiyu waja ndi zeru.+
24 Munthu muheni vimuziyengi vo watopa;
Kweni ŵanthu arunji apaskikengi vo akhumba.+
25 Asani chimphepu chajumpha, munthu muheni wasanirikengi so cha,+
Kweni munthu murunji ndi fawundeshoni yamuyaya.+
26 Nge viniga* muminyu kweniso josi mumasu,
Ndimu waliri munthu mulesi ku munthu yo wakumulemba ntchitu.*
27 Kopa Yehova kuchitiska kuti munthu waje ndi umoyu utali,+
Kweni vyaka va ŵanthu aheni vidumulikengi.+
28 Vo ŵanthu arunji alindizga vichitiskengi* kuti akondwi,+
Kweni chilindizga cha ŵanthu aheni chimalengi.+
29 Nthowa yaku Yehova ndi malu ngakuvikilirika ku munthu wambula kafukwa,+
Kweni ku ŵanthu wo achita vinthu viheni ndi pharanyiku.+
31 Mulomu wa munthu murunji utuzga zeru.*
Kweni lilimi lakulongoro mwauryarya lidumulikengi.
32 Milomu ya munthu murunji yiziŵa cho ntchakukondwesa,
Kweni milomu ya ŵanthu aheni yilongoro mwauryarya.
3 Kugomezgeka kwa ŵanthu akunyoloka ndiku kutiŵalongozga,+
Kweni ukhuluku wa ŵanthu aryarya uŵaparanyengi.+
4 Chuma chazamuja chambula* phindu pa zuŵa la ukali,+
Kweni urunji ndiwu wazamutaska munthu ku nyifwa.+
5 Urunji wa munthu wambula kafukwa uchitiska kuti nthowa yaki yije yakunyoloka,
Kweni munthu muheni wawengi chifukwa cha vinthu viheni vo wachita.+
6 Urunji wa ŵanthu akunyoloka uŵataskengi,+
Kweni ŵanthu aryarya awirengi chifukwa cha vinthu vo akhumba.+
7 Asani munthu muheni wafwa, vo walindizganga vimaliya penipo;
Vinthu vo wakhazanga chifukwa cha nthazi zaki, navu vimala.+
8 Munthu murunji wataskika ku suzgu,
Ndipu munthu muheni ndiyu wasere mumalu mwaki.+
9 Ndi mulomu waki, munthu wampatuku* wachitiska kuti munyaki waparanyiki,
Kweni ŵanthu arunji ataskika chifukwa cha kuziŵa vinthu.+
10 Tawuni yikondwa chifukwa cha vinthu vamampha vo munthu murunji wachita,
Ndipu asani ŵanthu aheni ŵafwa, ŵanthu adaniriza mwalikondwa.+
11 Chifukwa cha vitumbiku va ŵanthu akunyoloka, tawuni yikwezeka,+
Kweni milomu ya ŵanthu aheni yitiyibwanganduwa.+
13 Munthu yo wakamba vinthu viheni vakukwaskana ndi anyaki, watendatenda ndi kuvumbuwa nkhani zachisisi,+
14 Asani palivi ulongozgi wazeru, ŵanthu atuwa,
Kweni vinthu vitenda umampha* asani pe ŵanthu anandi wo apereka ulongozgi.+
15 Weyosi yo wazomera kuti wawezengi ngongoli mumalu mwa mulendu* wapwetekekengi,+
Kweni weyosi yo wakhwecha* kukolana manja pakuzomereza phanganu, wajengi mwakuvikilirika.
19 Munthu yo wanderezeka cha pa urunji wasaniyengi umoyu,+
Kweni yo walondo vinthu viheni wasaniyengi nyifwa.
20 Ŵanthu a mtima wauryarya Yehova waseruka nawu,+
Kweni ŵanthu wo nthowa yawu yilivi kafukwa atimukondwesa.+
22 Nge ndeŵereŵi yagolidi yo ye pa mphunu ya nkhumba,
Ndimu waliri munthukazi wakutowa yo wakana zeru.
23 Vinthu vo ŵanthu arunji akhumba, vilongozge kwamampha,+
Kweni vo ŵanthu aheni alindizga, vilongozge ku ukali.
24 Munthu yo wapereka ndi mtima wosi,* wasaniya vinthu vinandi;+
Kweni yo wakaniriya cho watenere kupereka, wakavuka.+
26 Ŵanthu atembengi munthu yo wakaniriya chakurya,
Kweni atumbikengi munthu yo wazomera kuchigulisa.
27 Munthu yo watesesa kuchita vinthu vamampha wapenja lisungu,+
Kweni yo wapenjapenja vinthu viheni, vinthu venivi ndivu vimuwiyengi.+
29 Weyosi yo wachitiska kuti nyumba yaki yikumani ndi masuzgu,* waharengi mphepu,+
Ndipu munthu muzereza wajengi mteŵeti wa munthu wa mtima wazeru.
31 Asani munthu murunji ndiyu walonde mphotu pacharu chapasi,
Sonu kwe uli munthu muheni kweniso munthu wakubuda!+
12 Munthu yo watanja ulongozgi watanja kuziŵa vinthu,+
2 Yehova wakondwa ndi munthu wamampha,
Kweni watinkha munthu yo wanozga viŵembu.+
3 Palivi munthu yo wavikilirika chifukwa cha kuchita vinthu viheni,+
Kweni ŵanthu arunji azamuchesulika cha.
4 Munthukazi wazeru ntchisoti chaufumu kwa mulumu waki,+
Kweni yo wachita vinthu vakuchitiska soni we nge chinthu chakuvundisa viwanga va mulumu waki.+
5 Maŵanaŵanu nga ŵanthu arunji ngakunyoloka,
Kweni ulongozgi wa ŵanthu aheni, ngwakupusisa.
7 Asani ŵanthu aheni athereskeka, ajapu so cha,
Kweni nyumba za ŵanthu arunji zilutirizgengi kujaku.+
8 Munthu wathamikika chifukwa cha kulongoro vinthu mwazeru,+
Kweni munthu yo we ndi mtima wakunyongoroka, ŵanthu amuyuyuwengi.+
10 Munthu murunji waphwere viŵetu vaki,*+
Kweni munthu muheni, chinanga ndi lisungu laki le nge nkhaza.
11 Yo walima charu chaki, wakhorwengi ndi chakurya,+
Kweni yo wapenja vinthu vambula fundu walivi zeru.*
12 Munthu muheni wachitiya sanji cho ŵanthu aheni awonja,
Kweni msisi wa munthu murunji upasengi vipasu.
13 Munthu muheni wawira mu mazu ngaki nga ubudi,+
Kweni munthu murunji wapona ku masuzgu.
14 Munthu wakhorwa ndi vinthu vamampha kutuliya mu chipasu cha mazu ngaki,*+
Ndipu ntchitu za manja ngaki zimuweriyengi.
16 Munthu muzereza walongo ukali waki nyengu yeniyo,*+
Kweni munthu wakuchenje waziŵaniza* kunyozeka.
17 Munthu yo wapereka ukaboni mwakugomezgeka wakamba uneneska,*
Kweni kaboni waboza wakamba boza.
18 Mazu ngakukambika mwambula kuŵanaŵana umampha, ngagwaza nge lipanga,
Kweni lilimi la munthu wazeru lichizga.+
19 Milomu yo yikamba uneneska yijengepu mpaka muyaya,+
Kweni lilimi laboza lijengepu kwa kanyengu kamanavi ŵaka.+
21 Palivi chinthu chiheni cho chiwiyengi munthu murunji,+
Kweni ŵanthu aheni alondiyengi chigaŵa chawu cha masuzgu.+
22 Milomu yo yikamba boza Yehova waseruka nayu,+
Kweni wo achita vinthu mwakugomezgeka atimukondwesa.
23 Munthu wakuchenje wabisa vo waziŵa,
Kweni mtima wa muzereza utuzga uzereza waki.+
24 Janja la munthu waphamphu lilamuliyengi,+
Kweni manja nga munthu mulesi ngagwirengi ntchitu yaukapolu.+
26 Munthu murunji wapenja malu ngaki ngakuliskaku viŵetu,
Kweni nthowa ya ŵanthu aheni yitiŵalandizga.
27 Munthu mulesi watchimbiza cha nyama yaki yakuti waryi,+
Kweni phamphu ntchuma chakuzirwa cha munthu.
28 Nthowa yaurunji yilongozge ku umoyu;+
Ndipu munthowa yaki mulivi nyifwa.
13 Mwana wazeru wavwiya ulongozgi wa awisi,+
Kweni wakunyoza wavwiya cha asani atimuchenya.*+
2 Munthu waryengi vamampha kutuliya mu chipasu cha mazu ngaki,*+
Kweni munthu muryarya wakhumba viwawa.
3 Munthu yo wavikiliya mulomu waki,* wavikiliya umoyu waki,+
Kweni yo wayasama mulomu waki waparanyikengi.+
5 Munthu murunji watinkha maboza,+
Kweni vo munthu muheni wachita vidana soni ndipuso vilengesa.
6 Urunji uvikiliya ŵanthu ambula kunanga,+
Kweni uheni uchitiska kuti munthu wakubuda wawi.
7 Pe munthu yo wachita vinthu nge kuti ngwakukhupuka, uku walivi chechosi;+
Pe so munthu munyaki yo wachita vinthu nge ndi mukavu, uku we ndi chuma chinandi.
11 Chuma chakusanirika mwaliŵiliŵi* chimalengi,+
Kweni chuma cha munthu yo wawunjika kamanakamana* chiŵengi chinandi.
12 Asani vo ukhaza* viswera kufiskika, vitamisa mtima,+
Kweni asani vo wakhumbanga vafiskika, ntchimiti cha umoyu.+
13 Weyosi yo wayuyuwa ulongozgi,* walangikengi,+
Kweni weyosi yo watumbika dangu, walondiyengi mphotu.+
15 Munthu yo waziŵa vinthu umampha walongoreka lisungu,
Kweni nthowa ya munthu muryarya mbukali.
16 Munthu wakuchenje wachita vinthu mwakulongo kuti wativiziŵa,+
Kweni muzereza walongo uzereza waki.+
18 Yo waziŵaniza ulongozgi wakavuka kweniso walengeseka,
Kweni yo wazomera kuchenyeka wakankhuskikengi.+
19 Asani vo munthu wakhumbanga vafiskika, watuvwa umampha,+
Kweni munthu wakupusa watinkha kuweku ku uheni.+
20 Munthu yo watenda ndi ŵanthu azeru wajengi wazeru,+
Kweni yo wachitiya limoza vinthu ndi ŵanthu akupusa wapwetekekengi.+
22 Munthu wamampha wasiliya chihara azuku ŵaki,
Kweni chuma cha munthu wakubuda chisungikiya munthu murunji.+
23 Munda wo munthu mukavu walima utuzga chakurya chinandi,
Kweni chingapeyeka* chifukwa cha vinthu vambula urunji.
14 Munthukazi yo we ndi zeru nadi wazenga nyumba yaki,+
Kweni muzereza watiyiwisa ndi manja ngaki.
2 Munthu yo watenda mwakunyoloka watopa Yehova,
Kweni yo nthowa zaki zauryarya wanyoza Chiuta.
3 Nthonga yakujikuzga ye mumulomu mwa munthu muzereza,
Kweni milomu ya ŵanthu azeru yiŵavikiliyengi.
4 Asani palivi ng’ombi, mwakuryisiyamu muja mwakutowa,
Kweni nthazi za ng’ombi yinthulumi zichitiska kuti munthu wakololi vinthu vinandi.
5 Kaboni wakugomezgeka wapusika cha,
Kweni kaboni waboza wapusika nyengu yeyosi yo walongoro.+
6 Munthu wakunyoza wapenja zeru kweni watizisaniya cha,
Kweni munthu wakuvwisa vinthu wasuzgika cha kuziŵa vinthu.+
7 Ja kutali ndi munthu muzereza,
Pakuti pamilomu yaki usaniyengepu kuziŵa vinthu cha.+
8 Chifukwa cha zeru, munthu wakuchenje wavwisa nthowa yo watendamu,
10 Mtima ndiwu uziŵa kuŵaŵa kwa suzgu yaki,
Ndipu munthu munyaki wangakondwe nawu limoza cha asani wakondwa.
11 Nyumba za ŵanthu aheni zibwangandulikengi,+
Kweni hema la munthu wakunyoloka lilutirizgengi kujaku.
13 Chinanga munthu waseka, mtima ungavwa kuŵaŵa,
Ndipu likondwa lingamaliya ku chitima.
14 Munthu wamtima wabwekabweka wavunengi mwakukoliyana ndi nthowa zaki,+
Kweni munthu wamampha wavuna mwakukoliyana ndi vo wachita.+
15 Munthu wambula kuziŵa vinandi wagomezga mazu ngengosi,
Kweni munthu wakuchenje waŵanaŵaniya mo watende.+
16 Munthu wazeru waphwere ndipu watuwaku ku uheni,
Kweni muzereza waphweriyaku cha* ndipuso watijithemba ukongwa.
17 Munthu yo waswera cha kukwiya wachita vinthu mwakupusa,+
Kweni munthu yo waŵanaŵaniyapu dankha* watinkhika.
18 Munthu wambula kuziŵa vinandi waharengi uzereza,
Kweni ŵanthu akuchenje avwalikika kuziŵa vinthu nge chisoti chaufumu.+
19 Ŵanthu aheni ajikamengi pa masu pa ŵanthu amampha,
Ndipu ŵanthu wo achita vinthu viheni ajikamengi pamageti nga munthu murunji.
20 Munthu mukavu watinkhika chinanga nkhwa anyaki,+
Kweni munthu wakukhupuka waja ndi abwezi anandi.+
21 Munthu yo wayuyuwa munyaki wabuda,
Kweni yo walongo lisungu munthu wakusika waja wakukondwa.+
22 Asi ŵanthu wo anozge viŵembu anyawu alandengi?
Kweni wo akhumbisiska kuchita vamampha alondiyengi chanju chambula kumala kweniso ŵanthu aŵachitiyengi vinthu mwakugomezgeka.+
23 Munthu weyosi yo wagwira ntchitu mwaphamphu wasaniya phindu,
Kweni munthu yo walongoro ŵaka wakavuka.+
24 Chisoti chaufumu cha ŵanthu azeru ntchuma chawu;
Kweni kupusa kwa ŵanthu azereza nkhupusa pe.+
25 Kaboni wauneneska wataska maumoyu,
Kweni kaboni wakupusisa wapusika nyengu yeyosi yo walongoro.
26 Munthu yo watopa Yehova wathemba iyu pa chechosi,+
Ndipu ŵana ŵaki asaniyengi malu ngakuthaŵiyaku.+
27 Kopa Yehova ndi kasupi wa umoyu,
Kuti munthu waweku ku viŵana va nyifwa.
28 Unandi wa ŵanthu mbunkhankhu wa fumu,+
Kweni wakulamuliya yo walivi ŵanthu wamala.
29 Munthu yo wakwiya liŵi cha ngwakuwamu ukongwa,+
Kweni munthu yo waleka kuzikira walongo uzereza waki.+
31 Munthu yo wabiya munthu wakusika, wanyoza yo wakumupanga,+
Kweni weyosi yo wachitiya lisungu munthu mukavu wakankhuska Chiuta.+
32 Munthu muheni wawisikengi chifukwa cha uheni waki,
Kweni munthu murunji wasaniyengi malu ngakuthaŵiyaku chifukwa cha kugomezgeka kwaki.+
33 Zeru zijalikiskika mumtima mwa munthu yo wavwisa vinthu,+
Kweni zitijiziŵikiska pakati pa ŵanthu azereza.
34 Urunji ukweza mtundu,+
Kweni ubudi ulengesa mtundu wa ŵanthu.
35 Fumu yikondwa ndi mteŵeti yo wachita vinthu mwazeru,+
Kweni yitimukwiyiya ukongwa mteŵeti waki yo wachita vinthu vakulengesa.+
2 Lilimi la munthu wazeru ligwiriskiya ntchitu umampha vo liziŵa,+
Kweni mulomu wa munthu muzereza utuza vinthu vakupusa.
6 Munyumba ya munthu murunji mwe chuma chinandi,
Kweni vo munthu muheni wasaniya, vitimudaniya masuzgu.+
10 Ulongozgi uwoneka kuti nguheni* ku munthu yo waleka nthowa,+
Kweni weyosi yo watinkha kuchenyeka wafwengi.+
11 Dindi* kweniso malu ngapharanyiku* Yehova wativiwona umamphaumampha.+
Sonu kwe uli mitima ya ŵanthu!+
12 Munthu wakunyoza watimuyanja cha munthu yo watimuchenya.+
Iyu wafumba ku munthu wazeru cha.+
13 Mtima walikondwa uchitiska kuti chisku chikondwi,
Kweni kuŵaŵa kwa mtima kutekenyuwa mzimu.+
14 Mtima wakuvwisa vinthu upenjapenja kuziŵa vinthu,+
15 Mazuŵa ngosi nga munthu wakusuzgika ngaheni,+
Kweni munthu yo we ndi mtima walikondwa* walutirizga kuchita phwandu.+
16 Nkhanthu kuja ndi vinthu vimanavi uku utopa Yehova+
17 Nkhanthu kurya mphangwi po pe chanju+
Kuluska kurya ng’ombi yinthulumi yakututuŵa* po pe kutinkhana.+
19 Nthowa ya munthu mulesi ye nge mpanda wa vimiti vaminga,+
Kweni nthowa ya munthu wakunyoloka ye nge msewu ukulu wakulimika umamphaumampha.+
22 Vinthu vifiskika cha kwambula kukambiskana*
Kweni vifiskika asani pe ŵanthu anandi akupereka ulongozgi.+
23 Munthu wakondwa asani wamuka umampha,*+
Ndipu mazu ngakukambika pa nyengu yakwenere ngamampha ukongwa!+
26 Viŵembu vo munthu muheni wanozga vitimuseruska Yehova,+
Kweni mazu ngamampha Iyu watingawona kuti ngakutowa.+
27 Yo wasaniya phindu lachinyengu wadaniya suzgu* pa ŵanthu a munyumba yaki,+
Kweni yo watinkha vinyeda walutirizgengi kuja ndi umoyu.+
28 Mtima wa munthu murunji uŵanaŵaniyapu dankha wechendamuki,*+
Kweni mulomu wa munthu muheni utuzga vinthu viheni.
29 Yehova we kutali ndi ŵanthu aheni,
Kweni watuvwa pempheru la ŵanthu arunji.+
31 Munthu yo wavwisiya ulongozgi wakupaska umoyu,
Waja pakati pa ŵanthu azeru.+
32 Weyosi yo wakana ulongozgi wayuyuwa umoyu waki,+
4 Yehova wachitiska kuti chechosi chichitiki mwakukoliyana ndi khumbu laki,
Chinanga ndi munthu muheni nayu wamusungiya zuŵa lasoka.+
5 Munthu weyosi wa mtima wakunyada, Yehova waseruka nayu.+
Ziŵani kuti* iyu walekengi cha kulangika.
6 Chifukwa cha chanju chambula kumala kweniso kugomezgeka, ubudi ubenekereka,+
Ndipu chifukwa cha kopa Yehova, munthu waweku ku uheni.+
7 Asani Yehova wakondwa ndi nthowa za munthu,
Wachitiska kuti chinanga mbarwani ŵaki aje nayu pa chimangu.+
9 Munthu wanganozga nthowa yaki mumtima,
Kweni Yehova ndiyu walongozga menderu ngaki.+
10 Cheruzgu chakutuliya kwaku Chiuta chitenere kuja pamilomu ya fumu;+
Iyu yitenere cha kuyeruzga mwambula urunji.+
11 Mwesu wauneneska kweniso sikelu zauneneska vituliya kwaku Yehova;
Ndipu vakupimiya uzitu vosi vo vija muthumba ndi ntchitu zaki.+
12 Ntchitu ziheni mafumu ngaseruka nazu,+
Pakuti mpandu waufumu ujalikiskika mwakukho chifukwa cha urunji.+
13 Kulongoro mwaurunji kukondwesa mafumu.
Yingu ngatanja munthu yo wakamba uneneska.+
15 Mu ukweru wa chisku cha fumu mwe umoyu;
Lisungu laki le nge mtambu wa vuwa yakumaliya.+
16 Kusaniya zeru nkhwamampha ukongwa kuluska kusaniya golidi!+
Kuja wakuvwisa vinthu kuluska kuja ndi siliva.+
17 Msewu wa ŵanthu akunyoloka ukhwecha cho ntchiheni.
Weyosi yo wavikiliya nthowa yaki wavikiliya umoyu waki.+
18 Kunyada kuchitiska kuti munthu waparanyiki,
Ndipu mzimu wakujikuzga uchitiska kuti munthu waguŵi.+
19 Nkhanthu kuja wakujiyuyuwa* pakati pa ŵanthu akufwasa+
Kuluska kugaŵana vinthu vo ŵanthu akujikuzga aphanga.
20 Munthu yo walongo zeru pa chinthu chechosi vinthu vimuyendiyengi umampha,*
Ndipu ngwakukondwa munthu yo wathemba Yehova.
21 Munthu wamtima wazeru wadanikengi kuti ngwakuvwisa vinthu,+
22 Zeru ndi kasupi wa umoyu kwaku wo ŵe nazu,
Kweni azereza achenyeka ndi uzereza wawu.
23 Mtima wa munthu wazeru upaska zeru mulomu waki+
Ndipuso usazgiyaku kukopa ku mazu ngaki.
24 Mazu ngamampha nge nge chisa cha uchi,
Ngachitiska kuti munthu wavwi kunowa* kweniso ngachizga viwanga.+
25 Pe nthowa yo munthu watiyiwona nge njakunyoloka,
Kweni pakumaliya yilongozge ku nyifwa.+
26 Chifukwa cha kukhumbisiska chakurya, waganyu wagwira ntchitu mwaphamphu
28 Munthu wakwanja viwawa* watambisa mphindanu,+
Ndipu yo wakamba vinthu viheni vakukwaskana ndi anyaki, wapatuska mabwezi.+
29 Munthu wachiwawa wanyenga munyaki
Ndipu watimulongozge kunthowa yiheni.
30 Waphayiya jisu laki wachinozga chiŵembu.
Walumiya milomu yaki wachifiska viŵembu vaki.
32 Munthu yo waleka kukwiya liŵi+ ngwamampha kuluska munthu wanthazi,
Ndipu munthu yo walamuliya ukali* waki waluska yo wathereska tawuni.+
17 Nkhwamampha kuja ndi chiŵandi chakumira po pe chimangu+
2 Mteŵeti yo we ndi zeru walamuliyengi mwana yo wachita vinthu vakuchitiska soni;
Iyu walondiyengeku chihara limoza ndi ŵana a munyumba yo.
3 Mumphika wakuyengetuliyamu ngwakuyengetuliyamu siliva ndipu ng’anju njakuyengetuliyamu golidi,+
Kweni Yehova ndiyu wasanda mitima.+
4 Munthu muheni waŵikaku maŵanaŵanu ku mazu ngakupweteka,
Ndipu munthu wachinyengu wavwisiya lilimi laboza.+
5 Weyosi yo waseka mukavu, wanyoza yo wakumupanga.+
Ndipu weyosi yo wakondwa chifukwa cha soka la munthu munyaki walekengi cha kulangika.+
7 Mazu ngakunyoloka* ngatimuja cha muzereza.+
Mwakuyanana ŵaka, wakulamuliya* vitimujapu cha chinanga nkhamanavi kuti wakambengi boza!+
8 Mphasu ye nge mwa wakuzirwa* ku mweneku;+
Yitimuchitiska kuti vinthu vimuyende umampha kwekosi ko wangaselere.+
9 Weyosi yo wagowoka* ubudi wapenja chanju,+
Kweni yo walutirizga kukambakamba nkhani wapatuska mabwezi.+
10 Kuchenya kutimufika pamtima munthu yo wavwisa vinthu+
Kuluska kuthyapuwa munthu muzereza maulendu 100.+
11 Munthu muheni wapenja ŵaka kugaruka,
Kweni muthenga wankhaza watumikengi kuti wakamulangi.+
12 Nkhwamampha kukumana ndi chinyama cha biyere cho chaphangika ŵana ŵaki
Kuluska kukumana ndi munthu muzereza mu uzereza waki.+
13 Asani munyaki waweze viheni pa vamampha,
Vinthu viheni vituwengepu cha pa nyumba yaki.+
15 Weyosi yo wakamba kuti munthu muheni walivi mulandu ndipuso yo watumba mulandu munthu murunji,+
Wosi ŵaŵi, Yehova waseruka nawu.
16 Kumbi pe phindu wuli asani muzereza we ndi nthowa yakusaniriya zeru
17 Bwezi chayilu litanja nyengu zosi+
Ndipu ilu ndi mubali yo wakubalika kuti wakuwovyi pa nyengu ya suzgu.+
18 Munthu wambula zeru* wazomereza mwakukolana manja
19 Weyosi yo watanja mphindanu watanja mphulupulu.+
Weyosi yo wakweze khomu laki muchanya wadana pharanyiku.+
20 Munthu yo we ndi mtima wauryarya vinthu vimuyendiyengi cha,*+
Ndipu yo walongoro mwachinyengu waparanyikengi.
21 Munthu yo wabala mwana muzereza wajengi ndi chitima;
Ndipu awisi a mwana wambula zeru akondwa cha.+
24 Zeru ze pa masu pa munthu yo wavwisa vinthu,
Kweni masu nga munthu muzereza ngapenjapenja mpaka ku vigoti va charu.+
26 Kulanga* munthu murunji nkhwamampha cha,
Ndipu kuthyapuwa ŵanthu akutumbikika kususkana ndi cho ntchakwenere.
28 Chinanga ndi muzereza yo waja cheti, ŵanthu amuwonengi kuti ngwazeru,
Kweniso munthu yo wajala milomu yaki, amuwonengi kuti ngwakuwamu.
2 Muzereza wakondwa naku cha kuvwisa vinthu;
Mumalu mwaki, iyu wangasankha kuvumbuwa vo ve mumtima mwaki.+
3 Asani munthu muheni waza, kuyuyuwa naku kutuza,
Ndipu po pe chilengesku, soni nazu ze penipo.+
4 Mazu ngo ngatuwa pamulomu wa munthu, ndi maji ngandimba.+
Ndipu kasupi wazeru we nge msinji wa maji ngakupopoma.
7 Mulomu wa munthu muzereza ndiwu utimuparanyisa,+
Ndipu milomu yaki ntchiŵana cha umoyu waki.
8 Mazu nga munthu yo wakamba vinthu viheni vakukwaskana ndi anyaki nge nge chakurya chakunowa;*+
Ngamezeka mpaka mulufu.+
9 Weyosi yo ndi mulesi pa ntchitu yaki,
Ndi mubali wa munthu yo watambisa pharanyiku.+
10 Zina laku Yehova nkhanyumba kakuthopoka kakukho.+
Munthu murunji wathaŵiyamu ndipu wavikilirika.*+
11 Chuma cha munthu wakukhupuka, ndi tawuni yaki ya mpanda wakukho;
Ndipu mumaŵanaŵanu ngaki che nge mpanda wakumuvikiliya.+
14 Mzimu wa munthu ungamuwovya pa nyengu yo watama,+
Kweni kumbi ndiyani yo wangakunthiyapu mzimu wakutekenyeka?*+
15 Mtima wa munthu wakuvwisa vinthu, uja wakuziŵa vinthu,+
Ndipu gutu la munthu wazeru lipenja kuziŵa vinthu.
16 Mphasu ya munthu yitimujuliya nthowa;+
Yitimuchitiska kuti wakumani ndi ŵanthu akuzirwa.
17 Munthu wakwamba kukonkhoska nkhani wawoneka kuti ndi murunji,+
19 Mubali yo amunangiya wathera cha kuluska tawuni ya mpanda wakukho,+
Ndipu pe mphindanu zo zija nge akabali a tawuni ya mpanda wakuvikilirika.+
20 Lufu la munthu lizazengi ndi chipasu cha mazu ngaki;*+
Iyu wakhorwengi ndi vo milomu yaki yituzga.
21 Nyifwa ndi umoyu ve mu nthazi ya lilimi;+
Wo atanja kuligwiriskiya ntchitu aryengi chipasu chaki.+
23 Mukavu watesa kuŵeyere pakulongoro,
Kweni wakukhupuka wamuka mwaganyavu.
3 Uzereza wa munthu ndiwu utimbanyizga nthowa yaki,
Ndipu mtima waki ukwiyiya Yehova.
4 Chuma chichitiska kuti munthu waje ndi mabwezi nganandi,
Kweni munthu mukavu watimuthaŵa chinanga ndi mubwezi waki.+
5 Kaboni waboza walekengi cha kulangika,+
Ndipu weyosi yo wapusika nyengu yeyosi yo walongoro, waponengi cha.+
6 Ŵanthu anandi akhumba kwanjika ndi munthu wakuzirwa,*
Ndipu weyosi ndi mubwezi wa munthu yo wapereka mphasu.
Iyu watiŵalondo kuti waŵapemphi, kweni palivi yo wamuka.
8 Weyosi yo wasaniya zeru* watanja umoyu waki.+
Weyosi yo ngwakuwamu, vinthu vimuyendiyengi umampha.*+
9 Kaboni waboza walekengi cha kulangika,
Ndipu weyosi yo wapusika nyengu yeyosi yo walongoro, waparanyikengi.+
10 Ntchinthu chambula kwenere kuti muzereza wajengi umoyu wamampha;
Mwakuyanana ŵaka, ntchinthu chambula kwenere ukongwa kuti mteŵeti walamuliyengi alongozgi!+
11 Zeru za munthu zichitiska kuti ukali waki ugowoki,+
Ndipu kuziŵaniza* vo munthu wamunangiya,* kuchitiska kuti wawoneki wakutowa.+
12 Ukali wa fumu we nge kukoroma kwa nkharamu,*+
Kweni lisungu laki le nge dungwi lo lawiya pa vakume.
13 Mwana muzereza wachitiska kuti awisi asuzgiki,+
Ndipu munthukazi wapamulomu* we nge nyumba yo yilekeza cha kusuluwa.+
14 Ŵana ahara nyumba ndi chuma kutuliya kwa awusewu,
Kweni munthukazi wazeru watuliya kwaku Yehova.+
15 Ulesi uchitiska kuti munthu wagoni tulu takufwa natu,
Ndipu munthu wamanja ngakulombotoka wajengi ndi nja.+
17 Yo wachitiya lisungu munthu wakusika, wabwerekesa Yehova,+
Ndipu Iyu wamuweziyengi pa vo wachita.+
19 Munthu mukali walangikengi;
Asani uyesengi kumutaska, uchitengi venivi kaŵikaŵi.+
21 Mumtima mwaki, munthu waŵanaŵana vinandi vakuti wachiti,
22 Chanju chambula kumala ndichu chinthu chakuzirwa ukongwa mwa munthu;+
Ndipu nkhanthu kuja mukavu kuluska kuja waboza.
24 Munthu mulesi wasereza janja laki mumbali ya chakurya,
Kweni watondeka kuliweza kuti liluti pamulomu waki.+
25 Puma munthu wakunyoza,+ kuti yo waleka kuziŵa vinandi wachenje,+
Kweniso chenya munthu yo wavwisa vinthu, kuti iyu wasazgiyeku kuziŵa vinthu.+
26 Munthu yo watombozga awisi kweniso wadikisa anyina
Ndi mwana wakuchitiska soni kweniso wakulengesa.+
27 Wamwana wangu, asani ulekengi kuvwiya ulongozgi,
Utuwengepu pa mazu ngazeru.
20 Vinyu ngwakunyoza,+ ndipu moŵa ngwakutimbanyizga;+
Weyosi yo walanda ndi vakumwa venivi walivi zeru.+
2 Ukali wa fumu we nge* kukoroma kwa nkharamu,*+
Ndipu weyosi yo watiyikwiyisa waŵika umoyu waki pa ngozi.+
4 Munthu mulesi walima cha chifukwa cha kopa kuzizira,
Mwaviyo, wapemphesengi pa nyengu yakuvuna asani walivi kekosi.*+
5 Maŵanaŵanu nga mumtima wa munthu nge nge* maji ngandimba,
Kweni munthu wakuwamu ndiyu wanganeŵengi.
6 Ŵanthu anandi akamba kuti ŵe ndi chanju chambula kumala,
Kweni kumbi ndiyani yo wangasaniya munthu wakugomezgeka?
7 Munthu murunji watenda mwakugomezgeka,+
Mbakukondwa ŵana ŵaki* wo atuza pavuli paki.+
11 Chinanga ndi mwana* nayu waziŵika ndi vakuchita vaki,
Asani nkharu yaki njakutowa kweniso njakunyoloka.+
12 Gutu lakuvwiya kweniso jisu lakuwone
Vosi vikupangika ndi Yehova.+
13 Ungayanjanga tulu cha chifukwa ukavukengi.+
Jula masu ngaku ndipu ukhorwengi ndi chiŵandi.+
14 Munthu yo wagula wakamba kuti, “Ntchiheni, ntchiheni!”
Pavuli paki waluta ndipu watamba kujikuzga.+
16 To chakuvwala cha munthu asani wazomera kuti wawezengi ngongoli mumalu mwa mulendu;+
Londa chikoli kwaku iyu asani wangujaliya ukaboni munthukazi wachilendu.*+
17 Chiŵandi cho chasanirika mu nthowa yachinyengu chitimunowe munthu,
Kweni pakumaliya mumulomu mwaki muzazengi timya.+
19 Munthu yo wakamba vinthu viheni vakukwaskana ndi anyaki, watendatenda ndi kuvumbuwa nkhani zachisisi;+
Ndipu ungachezanga cha ndi mwendanatu.*
20 Weyosi yo watemba awisi ndi anyina,
Nyali yaki yazamuzimwisika asani mdima waza.+
21 Chihara cho pakwamba chatoleka mwambunu
Pakumaliya chijengi chambula kutumbikika.+
22 Ungakambanga cha kuti: “Ndiweziyengi viheni!”+
Lindizga Yehova+ ndipu iyu wakutaskengi.+
23 Vakupimiya uzitu vachinyengu Yehova waseruka navu,*
Ndipu sikelu zaboza zamampha cha.
25 Munthu watijithyiya chiŵana asani wathaŵiriya kudaniriza kuti, “Ntchakupaturika!”+
Kweni pavuli paki ndipu watamba kuŵanaŵaniyapu pa vo walayizga.+
27 Mvuchi wa munthu ndi nyali yaku Yehova,
Ufufuza mukati mwaki mosi.
28 Chanju chambula kumala kweniso kugomezgeka vivikiliya fumu;+
Ndipu mwakugwiriskiya ntchitu chanju chambula kumala yichitiska kuti mpandu waki waufumu ulutirizgi kuŵapu.+
30 Mabamba kweniso vilonda, vichitiska kuti munthu waleki vinthu viheni,*+
Ndipu malikhwechu ngatowesa mukati mwa munthu.
21 Mtima wa fumu we nge timisinji ta maji mujanja laku Yehova.+
Iyu watiwulongozge kwekosi ko wakhumba.+
3 Kuchita vinthu mwaurunji kweniso mwakunyoloka
Kutimukondwesa ukongwa Yehova kuluska sembi.+
4 Masu ngakujikuzga kweniso mtima wakujiŵikamu
Ndi nyali yo yilongozga ŵanthu aheni ndipu mbubudi.+
5 Vinthu vo munthu waphamphu waŵanaŵana vichitiska kuti vinthu viyendi umampha,+
Kweni wosi wo achita vinthu mwakupupuluma akavukengi.+
6 Kusaniya chuma mwakugwiriskiya ntchitu lilimi laboza
Kwe nge nyankhuŵinda yo wazilimitiya, ndipu ntchiŵana chakofya.*+
7 Ŵanthu aheni apeyekengi ndi vinthu vankhaza vo yiwu achita,+
Pakuti yiwu akana kuchita vinthu mwaurunji.
8 Nthowa ya munthu yo we ndi mulandu njachinyengu,
Kweni vakuchita va munthu wakutowa vakunyoloka.+
11 Asani munthu wakunyoza walangika, yo waleka kuziŵa vinandi waja ndi zeru,
Kweniso asani munthu wazeru walonde kuwamu, wasazgiyaku kuziŵa vinthu.*+
12 Chiuta Murunji wawonesesa nyumba ya munthu muheni;
Iyu waparanya ŵanthu aheni mpaka kuŵamala.+
13 Weyosi yo wajala gutu laki kuti waleki kuvwa kuliya kwa munthu wakusika
Nayu wadanengi kweni palivi yo wamumukengi.+
14 Mphasu yo yaperekeka mwachisisi yiweza ukali,+
Ndipu chinyeda cho chaperekeka mwakubisa* chimalisa ukali wakofya.
15 Munthu murunji wakondwa kuchita vinthu mwaurunji,+
Kweni munthu yo wachita vinthu viheni wawona kuti kuchita viyo, nkhuheni.
16 Munthu yo walanda pa nthowa yazeru
Wagonengi limoza ndi ŵanthu wo akufwa.+
17 Munthu yo watanja ukongwa kukondwa* wakavukengi;+
Ndipu yo watanja ukongwa vinyu ndipuso mafuta wakhupukengi cha.
18 Munthu muheni waperekekengi pakuwombo munthu murunji,
Ndipu munthu muryarya watolekengi mumalu mwa munthu wakunyoloka.+
20 Chuma chakuzirwa kweniso mafuta visanirika munyumba ya munthu wazeru,+
21 Weyosi yo wapenja urunji ndipuso chanju chambula kumala
Wasaniyengi umoyu, urunji kweniso unkhankhu.+
22 Munthu wazeru wangakwera mpanda wa* tawuni ya ŵanthu anthazi
Ndi kuparanya nthazi zo yiwu athemba.+
23 Munthu yo wavikiliya mulomu waki kweniso lilimi laki
Watijivikiliya ku masuzgu.+
24 Munthu yo wachita chechosi mwakujikuzga wadanika kuti
Munthu wakujikuzga kweniso wakujiŵikamu ukongwa.+
25 Chinthu cho munthu mulesi wakhumbira ndichu chimubayisengi,
Pakuti manja ngaki ngakana kugwira ntchitu.+
26 Zuŵa losi lamphumphu wakhumbira ukongwa,
Kweni munthu murunji wapereka, palivi cho wakaniriya.+
27 Sembi ya munthu muheni ntchinthu chaukazuzi.+
Sonu kwe wuli asani watiyipereka ndi chilatu chiheni?*
29 Munthu muheni waja ndi chisku chakukwiya,+
Kweni munthu wakunyoloka ndiyu nthowa zaki zija zakugomezgeka.*+
30 Mu kususkana ndi Yehova mulivi zeru, kuwamu pamwenga ulongozgi.+
31 Hachi atiyinozgekerese zuŵa la nkhondu,+
Kweni utaski utuliya kwaku Yehova.+
22 Nkhanthu kusankha zina lamampha* kuluska chuma chinandi;+
Kutumbikika nkhwamampha* kuluska siliva ndi golidi.
2 Munthu wakukhupuka kweniso mukavu ayanana pa fundu yimoza iyi:*
Wosi akupangika ndi Yehova.+
3 Munthu wakuchenje wawona soka ndipu wabisama,
Kweni munthu wambula kuziŵa vinandi walutiriya ndipu wakumana ndi masuzgu.*
4 Munthu yo watijiyuyuwa kweniso watopa Yehova
Wasaniya chuma, unkhankhu ndi umoyu.+
5 Munthowa ya munthu muryarya mwe minga kweniso viŵana,
Kweni weyosi yo wawona kuti umoyu waki ngwakuzirwa wajengi navu kutali.+
11 Yo watanja mtima wakutowa kweniso yo walongoro umampha
Wajengi bwezi la fumu.+
12 Masu ngaku Yehova ngavikiliya kuziŵa vinthu,
Kweni Iyu wagadabuwa mazu nga ŵanthu aryarya.+
13 Mulesi wakamba kuti: “Kwe nkharamu kubwalu!
Yindibayiyengi mubalaza la tawuni!”+
14 Milomu ya anthukazi ankharu yabwekabweka* ye nge zenji litali.+
Ndipu munthu yo Yehova wamukana wawiyengemu.
16 Munthu yo wabiya mukavu kuti wasazgiyeku chuma chaki+
Kweniso yo wapereka mphasu ku munthu wakukhupuka
Wosi akavukengi.
17 Khazaku gutu laku ndipu uvwisiyi mazu nga ŵanthu azeru,+
Kuti uŵiki mtima waku pa zeru zangu.+
18 Pakuti ntchinthu chakukondwesa kuti uvisungi mukati mwaku,+
Kuti vosi vijengi pamilomu yaku nyengu zosi.+
19 Nditikuchitiska kuti uje wakuziŵa vinthu msanawale
Ndi chilatu chakuti umugomezgengi Yehova.
20 Asi ndikukulembe kali,
Kuti ndikupaski ulongozgi kweniso kuziŵa vinthu,
21 Kuti ndikusambizi mazu ngauneneska kweniso ngakugomezgeka,
Ndi chilatu chakuti ukamukonkhoske vinthu vauneneska yo wakukutuma?
22 Ungamubiyanga cha munthu mukavu chifukwa chakuti ndi mukavu,+
Ndipu ungamukandirizganga cha munthu wakusika mumageti nga tawuni,+
23 Pakuti Yehova mweneku ndiyu wayeruzgengi mulandu wawu+
Ndipu iyu watongi umoyu wa ŵanthu wo atiŵabiya.
24 Ungayendanga ndi munthu mukali cha
Pamwenga kuchitiya vinthu limoza ndi munthu yo watanja kukwiya,
25 Kuti uleki kusambira nthowa zaki
Ndi kujithyiya chiŵana.+
26 Ungajanga cha pakati pa ŵanthu wo akolana manja pakuzomereza phanganu,
Wo ajaliya ukaboni ngongoli ya munthu munyaki.+
27 Asani ulivi chakuti uwezi,
Bedi laku lo ugonapu litolekengi!
28 Unganderezanga cha chikhomu chakali chakulongo mphaka
Cho apapi ŵaku akali akuŵika.+
29 Kumbi wamuwona munthu walusu pa ntchitu yaki?
Iyu wamengi pa masu pa mafumu;+
Kweni pa masu pa ŵanthu bweka, iyu wamengepu cha.
23 Asani waja pasi kuti uryiyi limoza ndi fumu,
Uwonesesengi ukongwa mo vinthu viliri;
2 Ŵika chimayi pakhosi laku*
Asani we ndi nja ukongwa.*
3 Ungavikhumbiranga cha vakurya vaki vakununa,
Pakuti ntchakurya chachinyengu.
4 Ungajivukisanga ndi ntchitu cha kuti usaniyi chuma.+
Leka, ndipu longo kuti uvwisa vinthu.*
5 Asani utichilereseska ndi masu ngaku, chisanirikengi kuti palivi,+
Pakuti chimengi mapapa nge nombu, ndipu chiphululukiyengi kumitambu.+
6 Ungaryanga chakurya cha munthu muskoli cha;*
Ungavikhumbiranga cha vakurya vaki vakununa,
7 Pakuti iyu we nge munthu yo waŵerengese.
Iyu watikukambiya kuti, “Yirya ndi kumwa,” uku wang’anamuwa venivo cha.*
8 Uwukuwengi chakurya cho warya
Ndipu mazu ngakuwonga ngo ungukamba ngalutengi paŵaka.
10 Unganderezanga cha chikhomu chakali chakulongo mphaka+
Pamwenga kuselere mumunda mwa mwana wambula awisi.
12 Ŵikapu mtima waku pa ulongozgi
Ndipuso gutu laku pa mazu ngazeru.
13 Ungatondekanga cha kulanga mnyamata.*+
Asani wamukhwechuwa ndi likhwechu, wafwengi cha.
14 Umukhwechuwi ndi likhwechu,
Kuti umutaski ku Dindi.*
17 Mtima waku ungachitiyanga sanji ŵanthu akubuda cha,+
Kweni uwopengi Yehova zuŵa losi lamphumphu,+
18 Asani wachita venivi, vinthu vikuyendiyengi umampha kunthazi+
Ndipu chilindizga chaku chidumulikengi cha.
19 Wamwana wangu, vwisiya ndipu uje wazeru,
Kweniso ulongozgi mtima waku munthowa yakwenere.
20 Ungajanga pakati pa ŵanthu wo atumwa ukongwa vinyu cha,+
Kweniso pakati pa ŵanthu wo aturya nyama mwakutotoka.+
21 Pakuti aloŵevu kweniso ankharyi akavukengi,+
Ndipu kusiwa kuvwalikengi munthu malizwazwa.
22 Vwiya awusu wo akukubala,
Ndipu ungaŵayuyuwanga cha anyoku chifukwa chakuti akota.+
24 Awisi a munthu murunji asekeriyengi;
Weyosi yo wakubala mwana wazeru wakondwengi chifukwa chaku iyu.
25 Awusu ndi anyoku akondwengi,
Ndipu munthukazi yo wakukubala wasekeriyengi.
26 Wamwana wangu, ndipaski mtima waku,
Ndipu masu ngaku ngakondwi ndi nthowa zangu.+
28 Iyu wabisamiya ŵanthu nge munkhungu;+
Ndipu wasazgiyaku chiŵerengeru cha anthulumi ambula kugomezgeka.
29 Ndiyani yo we ndi soka? Ndiyani yo we ndi masuzgu?
Ndiyani yo we ndi mphindanu? Ndiyani yo wadandawula?
Ndiyani yo we ndi vilonda kwambula chifukwa? Ndiyani yo we ndi masu ngakutchesama?*
31 Ungamulereskanga cha vinyu po wawoneka muyera
Po wagabuka mukapu kweniso po wasikiya kukhosi umamphaumampha,
32 Pakuti pakumaliya waluma nge njoka,
Ndipu watuzga poyizoni nge chipi.
33 Masu ngaku ngawonengi vinthu vachilendu,
Ndipu mtima waku ulongorongi vinthu viheni.+
34 Ujengi nge munthu yo wagona pakati pa nyanja,
Nge munthu yo wagona pasongu ya mlongoti wa sitima.
35 Ukambengi kuti: “Andiwomba kweni ndavwapu cha.
Andipuma kweni ndaziŵaku kekosi cha.
Kumbi ndiyukengi nyengu wuli?+
Ndikhumba nkhamwepu so.”*
24 Ungachitiyanga sanji ŵanthu aheni cha,
Ndipu ungakhumbiranga cha kuja pa gulu lawu,+
2 Pakuti mitima yawu yilunguruka nkhaza,
Ndipu milomu yawu yilongoro vakukwaskana ndi chiwawa.
3 Nyumba yizengeka chifukwa cha zeru,+
Ndipu yikho chifukwa cha kuwamu.
4 Chifukwa cha kuziŵa vinthu, vipinda vaki vizaza
Ndi vinthu vakupambanapambana vakuzirwa ndipuso vakukondwesa.+
5 Munthu wazeru ngwanthazi,+
Ndipu chifukwa cha kuziŵa vinthu, munthu wasazgiyaku nthazi zaki.
6 Chita nkhondu yaku ndi ulongozgi wazeru,+
Ndipu asani pe ŵanthu anandi wo apereka ulongozgi, patuŵa kuthereska.*+
7 Muzereza wangazisaniya cha zeru chayizu,+
Ndipu iyu walivi chechosi chakuti wakambi pageti la tawuni.
8 Weyosi yo wanozga viŵembu
Wadanikengi kuti mweneku wa viŵembu.+
11 Taskani ŵanthu wo atoleke ku nyifwa,
Ndipu wezaniku ŵanthu wo ambendyambendya kuluta kuchibayika.+
12 Asani mukambengi kuti, “Kweni isi taviziŵanga cha,”
Asi Yo wasanda mitima* waziŵa?+
Hinya, Yo watikuwonani waziŵengi
Ndipu waweziyengi munthu weyosi mwakukoliyana ndi ntchitu zaki.+
13 Wamwana wangu, yirya uchi, chifukwa ngwamampha;
Uchi wa muchisa unowa ukongwa.
14 Mwakuyanana ŵaka, ziŵa kuti zeru zamampha* kwaku yiwi.+
Asani wazisaniya, vinthu vikuyendiyengi umampha kunthazi
Ndipu chilindizga chaku chidumulikengi cha.+
15 Ungakhazanga pafupi ndi nyumba ya munthu murunji cha;
Ndipu malu ngaki ngakupumuliyapu, ungangananganga cha.
16 Pakuti munthu murunji wangawa maulendu 7, kweni wayuka so,+
Kweni munthu muheni waguŵa chifukwa cha soka.+
17 Asani murwani waku wawa, ungasekeriyanga cha,
Ndipu asani waguŵa, mtima waku ungakondwanga cha;+
18 Chifukwa Yehova wawonengi kweniso wakwiyengi,
19 Ungakwiyanga cha chifukwa cha ŵanthu aheni;
Ungachitiyanga sanji ŵanthu aheni cha,
20 Pakuti ŵanthu aheni kulivi kawu kunthazi;+
Ndipu nyali ya munthu muheni yizimwisikengi.+
21 Wamwana wangu, uwopengi Yehova kweniso fumu.+
Ndipu ungachitiyanga vinthu limoza ndi ŵanthu akususka cha.*+
22 Pakuti soka liŵawiyengi mwamabuchibuchi.+
Ndiyani yo waziŵa pharanyiku lo wosi ŵaŵi* aŵawisiyengi?+
23 Mazu yanga nangu nga ŵanthu azeru:
Kuyeruzga mwakwanjiya nkhwamampha cha.+
24 Weyosi yo wakambiya munthu muheni kuti, “Ndiwi murunji,”+
Watembekengi ndi ŵanthu ndipuso mitundu ya ŵanthu yimususkengi.
26 Ŵanthu afyofyonthengi milomu ya munthu yo wamuka uneneska.*+
27 Nozga ntchitu yaku yakubwalu kweniso nozga vosi mumunda waku;
Pavuli paki, zenga nyumba yaku.
28 Ungajanga kaboni wakususkana ndi munyaku cha asani ulivi ukaboni.+
Ungagwiriskiyanga ntchitu milomu yaku cha kuti upusisi anyaku.+
29 Ungakambanga cha kuti: “Vo iyu wandichitiya ndivu nani ndimuchitiyengi;
30 Ndingujumpha pafupi ndi munda wa munthu mulesi,+
Pafupi ndi munda wa mphereska wa munthu wambula zeru.*
31 Ndipu ndinguwona kuti waŵinda ndi dondu;
Kweniso vakume vakunyenye vingubulumutizga munda wosi,
Ndipu mpanda waki wamya wenga wakubwanganduka.+
32 Ndinguwona venivi ndipu ndinguviŵika mumtima;
Ndinguviwonesesa ndipu ndingusambirapu kuti:*
33 Asani ulutirizgengi kugona kamanavi, asani usiwengepu kamanavi,
Asani upetengi manja kamanavi kuti upumuwi,
34 Ukavu waku uzengi nge munkhungu,
Ndipu kusoŵa vinthu vakukhumbika kukuziyengi nge munthu yo we ndi vidya.+
25 Izi nazu ndi nthanthi zaku Solomoni+ zo ŵanthu aku Hezekiya,+ fumu ya ku Yuda angulemba:
2 Mbunkhankhu waku Chiuta kusunga chisisi,+
Ndipu mbunkhankhu wa fumu kufufuza umampha nkhani.
3 Kuchanya nkhutali ukongwa ndipu charu chapasi ntchandimba,
Mtima wa mafumu nawu ungafufuzika cha.
5 Tuzgapu muheni pa masu pa fumu,
Ndipu mpandu waki waufumu ujalikiskikengi mwakukho mu urunji.+
6 Ungajitumbikanga cha pa masu pa fumu,+
Ndipu ungajanga pakati pa ŵanthu akutchuka cha,+
7 Pakuti nkhanthu kuti fumu ndiyu yikukambiyi kuti, “Iza uzije pafupi yapa,”
Kuluska kuti yikulengesi pa masu pa munthu wakuzirwa.+
8 Ungathaŵiriyanga kumangala cha,
Chifukwa uchitengi wuli pakumaliya asani munyaku wakuchitiska soni?+
9 Kambiskana nayu munyaku mulandu waku,+
Kweni ungavumbuwanga cha vo munyaku wakukambiya mwachisisi,*+
10 Kuti yo watikuvwisiya waleki kukulengesa
Ndipu yiwi wawandisa nkhani yiheni* yo yingasisitika so cha.
12 Munthu wazeru yo wachenya munthu wa gutu lakuvwisiya,
We nge ndeŵereŵi yagolidi kweniso vakujitowese vagolidi wamampha ukongwa.+
13 Nge mo sinoo* waziziliya pa zuŵa lakuvuna
Ndimu yiliri nthumi yakugomezgeka kwaku wo ayituma,
Pakuti iyu yisisipuwa mbuyaki.+
14 Munthu yo watijiŵikamu chifukwa cha mphasu yo wechendapereki*
We nge mitambu ndi mphepu yambula vuwa.+
15 Ndi kuzika, munthu wanganyengere mulongozgi,
Ndipu lilimi lakuzika* lingafyo chiwanga.+
16 Asani wasaniya uchi, uryepu ŵaka wakukwana,
Chifukwa asani warya unandi, uwukuwengi.+
17 Lundi laku lingakandangamu kaŵikaŵi cha munyumba ya munyaku,
Kuti waleki kuvuka nawi ndi kwamba kukutinkha.
18 Munthu yo wapereka ukaboni waboza wakususkana ndi munyaki,
We nge nduku, lipanga kweniso muvu wakuthwa.+
19 Kuthemba munthu wambula kugomezgeka* pa nyengu ya suzgu,
Kwe nge kuthemba jinu lakubonthoka pamwenga phazi lakundengandenga.
20 Nge munthu yo wazuwa vakuvwala vaki pa zuŵa lakuzizira
Kweniso nge viniga yo wapungulikiya pa soda
Ndimu waliri munthu yo wambiya sumu munthu yo we ndi mtima wachitima.+
21 Asani murwani waku* we ndi nja, mupaski chakurya kuti waryi;
Asani we ndi nyota, mupaski maji kuti wamwi,+
22 Pakuti asani uchita venivi, uwunjika maka ngamotu pamutu paki,*+
Ndipu Yehova wakupaskengi mphotu.
23 Mphepu ya kunkhondi* yichitiska chivuwa chikulu,
Ndipu lilimi la mwendanatu lichitiska kuti visku vikwiyi.+
25 Nkhani yamampha yakutuliya kucharu chakutali,
Ye nge maji ngakuzizira ku munthu yo wavuka.+
26 Nge kasupi wavimawulambwi ndipuso chisimi chakukhatuka
Ndimu waliri munthu murunji yo wathera ku* munthu muheni.
2 Kayuni kangathaŵa cha kwambula chifukwa, ndipu kaŵeruŵeru wangaphululuka cha kwambula chifukwa,
Thembu nalu lingaza cha kwambula chifukwa chayichu.*
3 Kamiti nkhakukhwechuliya hachi, vingwi amangiya bulu,+
Ndipu likhwechu ndakukhwechuliya msana wa ŵanthu azereza.+
4 Muzereza ungamumukanga mwakukoliyana ndi uzereza waki cha,
Kuti uleki kuyanana nayu.
5 Muzereza umumuki mwakukoliyana ndi uzereza waki,
Kuti waleki kujiwona kuti ngwazeru.+
6 Munthu yo wasiliya nkhani muzereza
We nge munthu yo watijipunduwa malundi kweniso watijipweteka.*
7 Nthanthi ya mumulomu mwa azereza,
Ye nge malundi ngakuganthiya nga munthu wakupunduka.+
8 Kupereka unkhankhu ku munthu muzereza,
Kwe nge kumangiriya mwa kuchakuponye.+
9 Nthanthi ya mumulomu mwa azereza,
Ye nge minga yo yahoma janja la munthu wakuloŵe.
10 Munthu yo walemba ganyu muzereza pamwenga ŵanthu wo ajumpha nthowa,
We nge wakuponya mivi yo waponya ŵaka bweka.*
11 Muzereza wawerezapu so uzereza waki,
Nge galu yo wawere kumawukuzi ngaki.+
12 Kumbi wamuwona munthu yo watijiwona kuti ngwazeru?+
Muzereza we ndi chilindizga chikulu kuphara iyu.
13 Mulesi wakamba kuti: “Mumsewu mwe nkharamu yimana,
Mubalaza la tawuni mwe nkharamu!”+
14 Chisasa chizunguliya pa visulu vo akuchimangiriyapu,
Ndipu mulesi nayu wagadabuka ŵaka pabedi laki.+
15 Munthu mulesi wasereza janja laki mumbali ya chakurya,
Kweni watijivwa kuti wavuka ukongwa ndipu watondeka kuliweza kuti liluti pamulomu waki.+
16 Mulesi watijiwona kuti ngwazeru ukongwa
Kuphara ŵanthu 7 wo amuka mwazeru.
17 Munthu yo wajumpha nthowa ndipu wakwiya ukongwa chifukwa cha* mphindanu yo yitimukwaska cha,
We nge munthu yo wako makutu nga galu.+
18 Nge munthu wakufuntha yo waponya vidya vo vikole motu, mivi kweniso nyifwa*
19 Ndimu waliri munthu yo wapusisa munyaki ndi kukamba kuti, “Ndasekanga ŵaka!”+
20 Asani nkhuni palivi, motu uzimwa,
Ndipu asani palivi munthu yo wakamba viheni vakukwaskana ndi anyaki, mphindanu zimala.+
21 Maka ngachitiska kuti motu ulutirizgi kunyeka, nkhuni zinyekesa motu,
Munthu yo watanja mphindanu nayu, wasonkheza viwawa.+
22 Mazu nga munthu yo wakamba vinthu viheni vakukwaskana ndi anyaki nge nge chakurya chakunowa;*
Ngamezeka mpaka mulufu.+
23 Mazu ngachanju ngakutuliya mumtima uheni,*
Nge nge siliva yo wapakika kubwalu kwa chiyaŵi chadongu.+
24 Munthu yo watinkha anyaki watijibisa ndi milomu yaki,
Kweni mukati mwaki, wasunga chinyengu.
25 Chinanga wangalongoro mwalisungu kumugomezga cha,
Pakuti mumtima mwaki mwe vinthu va ukazuzi 7.*
26 Chinanga kuti kutinkha kwaki kungabisika mwachinyengu,
Kweni viziŵikengi mbwenu mu mpingu kuti ndi muheni.
27 Munthu yo wakumba mbuna, wawiyengemu yija,
Yo wakunkhuzgiya mwa kutali, mwa wo uwereriyengi ndipu umudinengi.+
28 Lilimi laboza litinkha ŵanthu wo laŵatimbinyuwa,
Ndipu mulomu wakukopa, uparanya.+
2 Munthu munyaki* ndiyu wakuthamiki, mulomu waku cha;
3 Mwa nguzitu ndipu mchenga nawu uzita,
Kweni vinthu vakukwiyisa vo muzereza wakuchitiya, vizita kuluska vosi viŵi.+
4 Ukali uchita vinthu vankhaza ndipu kukwiya kusapaliya,
Kweni ndiyani wangakunthiyapu sanji?+
5 Kuchenyeke pakweru nkhwamampha kuluska chanju chakubisa.+
7 Munthu yo waguta wakana* uchi wamuchisa,
Kweni munthu wanja, chinanga ntchinthu chakuŵaŵa chitimunowe.
8 Munthu yo walanda pa nyumba yaki,
We nge kayuni ko kalanda pa* chizimbu chaki.
9 Mafuta kweniso vinthu vakununkhira, vichitiska kuti mtima ukondwi;
Ndimu ulili so ubwezi wamampha wakutuliya pa ulongozgi wo waperekeka kutuliya pasi pa mtima.+
10 Ungamujowonga cha mubwezi waku kweniso mubwezi wa awusu,
Ndipu ungaserenga munyumba ya mubali waku cha, pa zuŵa la soka laku;
Munyaku yo uja nayu pafupi ngwamampha kuluska mubali waku yo we kutali.+
12 Munthu wakuchenje wawona soka ndipu wabisama,+
Kweni munthu wambula kuziŵa vinandi walutiriya ndipu wakumana ndi masuzgu.*
13 To chakuvwala cha munthu asani wazomera kuti wawezengi ngongoli mumalu mwa mulendu;
Londa chikoli kwaku iyu asani wangujaliya ukaboni munthukazi wachilendu.*+
14 Asani munthu watumbika munyaki ndi mazu ngakukweza mlenjilenji,
Ŵanthu amuwonengi kuti ngwakutembeka.
15 Munthukazi wapamulomu* we nge nyumba yo yileka cha kusuluwa pa zuŵa la vuwa.+
16 Weyosi yo wangafiska kulekeska munthukazi mwenuyu, wangalekeska so mphepu.
Kweniso wangafumbatiya mafuta ndi janja laki lamaryi.
18 Munthu yo waphwere chimiti cha mkuyu, waryengi vipasu vaki,+
Ndipu munthu yo waphwere mbuyaki watumbikikengi.+
19 Nge mo maji ngalongore chithuthuzi cha chisku cha munthu,
Mtima wa munthu nawu ulongo chithuzi cha mtima wa munyaki.
21 Mumphika wakuyengetuliyamu ngwakuyengetuliyamu siliva ndipu ng’anju njakuyengetuliyamu golidi,+
Kweni munthu wayeseka asani ŵanthu atimuthamika.
22 Muzereza chinanga ungamupuwa ndi musu
Nge mbewu zo zapwanthika muduli,
Uzereza waki utuwengemu cha mwaku iyu.
23 Uwuziŵengi umampha mskambu waku mo uwoneke.
Uziphweriyengi umampha* mbereri zaku,+
24 Pakuti chuma chijaliriya mpaka muyaya cha,+
Chinanga ntchisoti chaufumu nachu chija mpaka ku migonezi yosi cha.
25 Uteka wakubiriŵira umala, uteka ufya ume,
Ndipu vakume vamumapiri viwunjikika.
26 Mbereri zinthulumi zimanazimana zitikupaska vakuvwala,
Ndipu aphongu atikuwovya kuti uguli munda.
27 Kuŵengi mkaka wa mbuzi unandi wo ujengi chakurya chaku,
Chakurya cha ŵanthu a munyumba yaku, kweniso kuti uphwere ateŵeti ŵaku anthukazi.
28 Ŵanthu aheni athaŵa chinanga kuti palivi munthu yo watiŵatchimbiza,
2 Asani mucharu ŵanthu achita ukongwa mphulupulu,* alongozgi asinthanasinthana ŵaka pakulamuliya,+
Kweni ndi chovyu cha munthu wakuwamu ndipuso wakuziŵa vinthu, mulongozgi* walamuliya kwa nyengu yitali.+
3 Munthu mukavu yo wabiya ŵanthu akusika+
We nge vuwa yo yipeya chakurya chosi.
4 Wo ajowo dangu athamika munthu muheni,
Kweni wo asunga dangu, akwiya nawu ukongwa.+
6 Munthu mukavu yo watenda mwakugomezgeka ngwamampha
Kuluska munthu wakukhupuka yo nthowa zaki zachinyengu.+
7 Mwana wakuvwisa vinthu wasunga dangu,
Kweni yo watenda ndi ankharyi walengesa awisi.+
8 Munthu yo wasazgiyaku chuma chaki mwakulipirisa ndalama zapachanya+ kweniso mwakuchita katapira
Wawunjikiya chuma chaki munthu yo walongo lisungu akavu.+
10 Munthu yo walandizgiya munthu wakunyoloka ku nthowa yiheni, wawiyengi mumbuna yaki,+
Kweni munthu yo walivi kafukwa, waharengi cho ntchamampha.+
12 Asani munthu murunji wathereska, paja unkhankhu ukulu,
Kweni asani munthu muheni wayamba kulamuliya, ŵanthu athaŵa ndi kuchibisama.+
13 Munthu yo wabisa maubudi ngaki, vinthu vimuyendiyengi umampha cha,+
Kweni yo watingasumuwa ndi kungaleka walongorekengi lisungu.+
14 Ngwakukondwa munthu yo waja masu nyengu zosi,*
Kweni munthu yo nyengu zosi walamisa mtima waki, wawiyengi mu soka.+
15 Munthu muheni yo walamuliya ŵanthu wo alivi wakuŵawovya,
We nge nkharamu yo yikoroma kweniso chinyama cha biyere cho chakwiya.+
16 Mulongozgi wambula kuwamu wagwiriskiya ntchitu uheni nthazi zaki,+
Kweni munthu yo watinkha phindu lachinyengu wasazgiyengeku umoyu waki.+
17 Munthu yo wasuzgika ndi mulandu wa ndopa chifukwa chakubaya munthu munyaki, wathaŵengithaŵengi pe mpaka po wamuselere mudindi.*+
Ndipu munthu weyosi wangamuwovyanga cha.
18 Munthu yo watenda mwambula kalema wataskikengi,+
Kweni yo nthowa zaki zauryarya, wawengi mwamabuchibuchi.+
19 Munthu yo walima charu chaki, waŵengi ndi chakurya chinandi,
Kweni yo wapenja vinthu vambula fundu wajengi mukavu.+
20 Munthu wakugomezgeka walondiyengi vitumbiku vinandi,+
Kweni yo wakhumba kukhupuka mwaliŵi, walutirizgengi cha kuja wambula mulandu.+
21 Mbumampha cha kwanjiya;+
Kweni munthu wangachita chinthu chiheni chifukwa cha kachiŵandi.
22 Munthu wasanji* wakhumbisiska kukhupuka,
Kweni waziŵa cha kuti ukavu umusaniyengi.
23 Weyosi yo wachenya munthu munyaki,+ wayanjikengi ukongwa pakumaliya+
Kuluska munthu yo wanyengere ndi lilimi laki.
24 Weyosi yo wabiya awisi ndi anyina ndipu pavuli paki wakamba kuti, “Nkhunanga cha,”+
Ndi mubwezi wa munthu yo waparanya.+
25 Munthu wambunu* watambisa mphindanu,
Kweni weyosi yo wathemba Yehova, vinthu vimuyendiyengi umampha.*+
27 Weyosi yo wagaŵiyaku akavu wasoŵengi kanthu cha,+
Kweni weyosi yo wasizimiya asani waŵawona watembekengi ukongwa.
28 Asani ŵanthu aheni ayamba kulamuliya, munthu wathaŵa ndi kuchibisama,
Kweni asani amala, arunji aja anandi.+
29 Munthu yo wanonopesa khosi laki* pavuli pakuti wachenyeka mwakuwerezawereza,+
Wafyokengi mwamabuchibuchi ndipu wachilengi cha.+
2 Asani pe ŵanthu arunji anandi, ŵanthu akondwa,
Kweni asani munthu muheni ndiyu walamuliya, ŵanthu akuta.+
3 Munthu yo watanja zeru wakondwesa awisi,+
Kweni yo watanja kwenda ndi mahuli wasakaza chuma chaki.+
4 Chifukwa cha urunji, fumu yichitiska kuti mucharu muje chimangu,+
Kweni munthu yo wakhumba vinyeda, watichichitiska kuti chiparanyiki.
5 Munthu yo walumba munyaki mwakugozga
Watimuthyiya chilepa kuti malundi ngaki ngawiremu.+
9 Asani munthu wazeru wapindana ndi muzereza,
Pajengi chiwawa ndi kunyoza, kweni pakumaliya, paŵengevi phindu lelosi.+
10 Ŵanthu wo akhumbisiska kudira ndopa, atinkha weyosi wambula kunanga,*+
Ndipu yiwu akhumba kubaya ŵanthu akunyoloka.*
12 Asani munthu wakulamuliya wavwisiya maboza,
Ateŵeti ŵaki wosi nawu aja aheni.+
13 Munthu mukavu kweniso yo wakandirizga anyaki, ayanana pa fundu yimoza iyi:*
Yehova wapereka ukweru ku masu kwaku wosi ŵaŵi.*
14 Asani fumu yiyeruzga ŵanthu akavu mwaurunji,+
Mpandu waki waufumu ujengi wakuvikilirika nyengu zosi.+
16 Asani ŵanthu aheni aŵa anandi, maubudi nangu ngaja nganandi,
Kweni ŵanthu arunji awonengi ŵanthu aheni achiwa.+
17 Langa mwana waku, ndipu wakuchitiskengi kuti upumuwi;
Kweniso wakuchitiskengi kuti ukondwi ukongwa.+
18 Asani palivi chiwona, ŵanthu achita vinthu mo angakhumbiya,+
Kweni mbakukondwa ŵanthu wo asunga dangu.+
19 Mteŵeti wazomera cha kuchenyeka ndi mazu pe,
Pakuti chinanga wavwisa, kweni wavwiya cha.+
20 Kumbi wamuwona munthu yo wapupuluma kulongoro?+
Muzereza we ndi chilindizga chikulu kuphara iyu.+
21 Asani mteŵeti amuleremeka kutuliya pa unyamata waki,
Kunthazi waja wambula kuwonga.
22 Munthu yo watanja kukwiya, watambisa mphindanu;+
Munthu yo watanja kukalipa, wachita maubudi nganandi.+
23 Kujikuzga kwa munthu kumuyuyuwengi,+
Kweni weyosi yo ngwakujiyuyuwa mu mzimu, wasaniyengi unkhankhu.+
24 Munthu yo wachitiya limoza vinthu ndi munkhungu watijitinkha.
Iyu wangavwa kudana kuti wakapereki ukaboni,* kweni wajapu ŵaka cheti.+
26 Ŵanthu anandi akhumbisiska kukambiskana ndi wakulamuliya,*
Kweni Yehova ndiyu watovya kuti munthu wasaniyi urunji.+
27 Munthu murunji waseruka nayu munthu wambula urunji,+
Kweni munthu muheni waseruka ndi munthu yo nthowa zaki zakunyoloka.+
30 Uthenga wakukhumbika ukongwa wo wenga mu mazu ngo Aguri mwana waku Yake wangukambiya Itiyeli, hinya ngo wangukambiya Itiyeli ndi Uka.
2 Nde mubulu ukongwa kuluska weyosi,+
Munthu watenere kuja wakuvwisa vinthu, kweni ndimu viliri cha ndi ini.
3 Zeru ndazisambira cha,
Ndipu ndilivi zeru zo ze ndi Mtuŵa Ukongwa.
4 Ndiyani yo wakukweriyapu kuchanya ndi kuweku?+
Ndiyani yo wakuwunganisapu mphepu muvikufi va manja ngaki ngosi ngaŵi?
Ndiyani yo wakuvungapu maji pa chakuvwala chaki?+
Ndiyani yo wakujalikiska* vigoti vosi va charu chapasi?+
Kumbi zina laki ndiyani, nanga zina la mwana waki ndiyani? Ndikambiyi asani uziŵa.
5 Mazu ngosi ngaku Chiuta ngakuyengetulika.+
Iyu ntchishangu kwaku wo athaŵiya kwaku iyu.+
6 Ungasazgiyangapu kanthu cha pa mazu ngaki,+
Asani usazgiyengepu, iyu wakuchenyengi,
Ndipu uziŵikengi kuti ndiwi waboza.
7 Nditikupemphani vinthu viŵi.
Mungandinoranga cha vinthu venivi ndechendafwi.
8 Ndereziyani kutali ndi ini chinyengu kweniso maboza.+
Mungandipaskanga ukavu cha pamwenga chuma chinandi.
Kweni ndizomerezeni ŵaka kuti ndiryi chakurya chakundikwana,+
9 Kuti ndileki kukhorwa, vo vingachitiska kuti ndikukaneni ndi kukamba kuti, “Yehova ndiyani?”+
Pamwenga kuti ndileki kukavuka, vo vingachitiska kuti ndibi ndi kunyozesa* zina laku Chiuta wangu.
10 Ungakambanga vinthu viheni cha vakukwaskana ndi mteŵeti kwa mbuyaki,
Kuti waleki kukutemba ndipuso kuti uleki kusanirika ndi mulandu.+
11 Pe mugonezi wo utemba awusewu
Ndipuso utiŵatumbika cha anyinawu.+
13 Pe mugonezi wo masu ngaki ngakujikuzga ukongwa
Ndipuso wo masu ngaki ngalereska mwakunyada ukongwa!+
14 Pe mugonezi wo minyu ngaki ndi malipanga
Kweniso vibwanyu vaki ndi vimayi vakubayiya;
Yiwu umeza ŵanthu akusika a pacharu chapasi
Kweniso ŵanthu akavu pakati pa mitundu ya ŵanthu.+
15 Amsundu ŵe ndi ŵana anthukazi ŵaŵi wo aliya kuti, “Tipaskeni! Tipaskeni!”
Pe vinthu vitatu vo vikhorwa cha,
Ndipu pe vinthu vinayi vo vikamba cha kuti “Mbwenu!”
16 Dindi*+ kweniso chibaliru cha chumba,
Charu chambula maji,
Kweniso motu wo ukamba cha kuti, “Mbwenu!”
17 Jisu lo linyoza awisi kweniso lileka kuvwiya anyina,+
Achaholi a mudambu alikolowongi,
Ndipu ŵana a nombu aliryengi.+
18 Pe vinthu vitatu vo ndileka kuvivwisa,*
Ndipu vinthu vinayi ivi nditivivwisisa cha:
19 Nthowa ya nombu mude,
Nthowa ya njoka pamwa,
Nthowa ya sitima panyanja,
Kweniso nthowa ya munthulumi limoza ndi msungwana.
20 Nthowa ya munthukazi wachigololu ndi iyi:
Iyu waturya ndipu pavuli paki wapuputa pamulomu paki;
Pakumaliya wakamba kuti, “Palivi chiheni cho ndachita.”+
21 Pe vinthu vitatu vo visukunyisa charu
Pe vinthu vinayi ivi vo chingakunthiyapu cha:
22 Asani kapolu walamuliya nge fumu,+
Asani muzereza we ndi chakurya chinandi,
23 Asani munthukazi yo watinkhika* wayirwa,
Kweniso asani mteŵeti munthukazi walonda malu nga bwana waki munthukazi.+
24 Pe vinthu vinayi ivi pacharu chapasi vo vimana ukongwa,
Kweni vikulengeka ndi zeru:+
29 Pe vinthu vitatu vo vitenda mwakukondwesa,
Ndipu pe vinthu vinayi ivi vo vikondwesa pakwenda:
30 Nkharamu yo njanthazi ukongwa pa vinyama vosi vakofya,
Ndipu iyu yitopa weyosi cha;+
31 Galu wakuŵinga; mbuzi yaphongu;
Kweniso fumu yo ye ndi asilikali ŵaki.
32 Asani wajikweza mwauzereza+
Pamwenga asani waŵanaŵananga kuti uchiti venivi,
Uko janja pamulomu waku.+
33 Mukaka asani mwauchukucha uchita masa,
Ndipu asani mphunu mwayifyeka yituwa ndopa,
Mwakuyanana ŵaka, kuvunduwa ukali kutambisa viwawa.+
31 Mazu nga Fumu Lemuweli, uthenga wakukhumbika ukongwa wo anyina anguyisambiza:+
2 Kumbi ndikukambiyenji, yiwi wamwana wangu,
Ndikukambiyenji yiwi mwana wakutuliya mumoyu mwangu,
Ndikukambiyenji yiwi mwana wa malayizgu ngangu?+
4 Yiwi Lemuweli, ntchakwenere cha ku mafumu,
Ntchakwenere cha kuti mafumu ngamwengi vinyu
Pamwenga wo alamuliya kuti akambi kuti, “Che pani chakumwa changu?”+
5 Kuti aleki kumwa ndi kuluwa dangu
Ndi kubendezga wanangwa wa ŵanthu akusika.
7 Aleki amwi ndi kuluwa ukavu wawu;
Aluwiyi limu masuzgu ngawu.
8 Longoro mumalu mwa ŵanthu wo alivi mazu,
Vikiliya wanangwa wa ŵanthu wosi wo amala.+
א [Aleph]
10 Ndiyani yo wangasaniya munthukazi wamampha?*+
Mtengu waki uphara mya ya korali.*
ב [Beth]
11 Mulumu waki watimuthemba kutuliya mumtima,
Ndipu wasoŵa kanthu kekosi cha kakuzirwa.
ג [Gimel]
12 Iyu watimuchitiya vamampha mulumu waki, viheni cha,
Mu mazuŵa ngosi nga umoyu waki.
ד [Daleth]
13 Wasaniya weya wa mbereri ndi salu yamampha;
Wakondwa kugwira ntchitu ndi manja ngaki.+
ה [He]
14 Iyu we nge sitima za munthu wamalonda,+
Watuza ndi chakurya kutuliya kutali.
ו [Waw]
15 Iyu wayuka usikusiku,
Wapereka chakurya ku ŵanthu a munyumba yaki
Kweniso wagaŵiya ateŵeti ŵaki anthukazi vigaŵa vawu.+
ז [Zayin]
16 Waŵanaŵaniya vakukwaskana ndi munda ndipu watiwugula;
Wapanda mphereska chifukwa cha kutakataka kwaki.*
ח [Heth]
ט [Teth]
18 Iyu wawonesesa kuti wasaniya phindu pa malonda ngaki;
Nyali yaki yizimwa cha ndi usiku.
י [Yod]
19 Manja ngaki ngako nthonga yakupangiya wuzu,
Ndipu manja ngaki ngakolesa chakuzingiya wuzu.+
כ [Kaph]
20 Watambasuliya janja laki munthu wakusika,
Kweniso watambasuliya manja ngaki munthu mukavu.+
ל [Lamed]
21 Iyu watiŵafipiya mtima cha ŵanthu a munyumba yaki asani kwazizira,
Pakuti ŵanthu wosi a munyumba yaki avwala vakuvwala vakufunda.*
מ [Mem]
22 Iyu wapanga yija vakutandika pabedi.
Vakuvwala vaki vasalu yamampha kweniso weya wapepo.
נ [Nun]
ס [Samekh]
24 Iyu wapanga ndi kugulisa vakuvwala vasalu yamampha*
Kweniso wawodesa malamba ku ŵanthu a malonda.
ע [Ayin]
25 Iyu wavwalikika nthazi kweniso unkhankhu,
Ndipu walereska kunthazi mwachiganga.*
פ [Pe]
צ [Tsade]
27 Wawonere vo ŵanthu a munyumba yaki achita,
Ndipu waturya cha chiŵandi cha ulesi.+
ק [Qoph]
28 Ŵana ŵaki asoka ndipu atimudana kuti ngwakukondwa;
Mulumu waki wasoka ndipu watimuthamika.
ר [Resh]
29 Pe anthukazi anandi amampha,*
Kweni yiwi uluska wosi.
ש [Shin]
30 Kuwoneka umampha kunyenga ndipu kutowa kungamala,*+
Kweni munthukazi yo watopa Yehova wathamikikengi.+
ת [Taw]
31 Mupaskeni mphotu mwakukoliyana ndi vo wachita,*+
Ndipu ntchitu za manja ngaki zimuthamiki mumageti nga tawuni.+
Mazu ngaki chayingu, “waziŵi.”
Pamwenga kuti, “kusankha umampha.”
Pamwenga kuti, “ungalijowonga cha dangu la anyoku.”
Pamwenga kuti, “Shelo.” Mazu yanga ngang’anamuwa masanu nga ŵanthu wosi. Mazu ngo Ngakonkhoskeka.
Pamwenga kuti, “tazamugaŵana thumba.”
Mazu ngaki chayingu, “pamitu ya.”
Pamwenga kuti, “Ng’anamukani asani ndakuchenyani.”
Mazu ngaki chayingu, “aryengi chipasu.”
Pamwenga kuti, “mauryarya ngawu.”
Mazu ngaki chayingu, “wachilendu.” Viwoneka kuti uyu ndi munthukazi yo nkharu yaki yilongo kuti wakuleka kopa Chiuta.
Pamwenga kuti, “ngakukopa.”
Mazu ngaki chayingu, “wa mtundu unyaki.” Viwoneka kuti uyu ndi munthukazi yo nkharu yaki yilongo kuti we kutali ndi Chiuta.
Pamwenga kuti, “mulumu waki.”
Mazu ngaki chayingu, “tinthowa taki tilongozge.”
Mazu ngaki chayingu, “asere mwaku iyu.”
Pamwenga kuti, “wo alutirizga kuja akugomezgeka.”
Pamwenga kuti, “dangu langu.”
Pamwenga kuti, “uneneska.”
Mazu ngaki chayingu, “ungayegemiyanga.”
Mazu ngaki chayingu, “mdotu waku.”
Pamwenga kuti, “vinthu vamampha ukongwa.”
Pamwenga kuti, “vinthu vosi vo usaniya.”
Pamwenga kuti, “muvakukandiyamu mphereska vaku.”
Pamwenga kuti, “ungawukananga cha ulongozgi waku.”
Wonani Mazu ngo Ngakonkhoskeka.
Viwoneka kuti ang’anamuwa mijalidu yaku Chiuta yo yazumbulika mumavesi ngakuvuli.
Pamwenga kuti, “lipumengi chinthu chechosi cha.”
Pamwenga kuti, “wo mbakwenere.”
Pamwenga kuti, “Asani janja laku le ndi nthazi.”
Pamwenga kuti, “Mungalijowonga cha dangu langu.”
Mazu ngaki chayingu, “Ŵikaku gutu laku ku.”
Mazu ngaki chayingu, “mnofu wawu wosi uja wamampha.”
Yapa pangafwatulikiya so kuti, “Ŵanaŵaniya mwakuphwere.”
Mazu ngaki chayingu, “Ŵikaku gutu laku ku.”
Mazu ngaki chayingu, “wa mtundu unyaki.” Wonani pa Nth 2:16.
Pamwenga kuti, “Shelo.” Mazu yanga ngang’anamuwa masanu nga ŵanthu wosi. Wonani Mazu ngo Ngakonkhoskeka.
Pamwenga kuti, “nthazi zaku.”
Mazu ngaki chayingu, “Pakati pa unganu kweniso mpingu.”
Pamwenga kuti, “ngamampha.”
Pamwenga kuti, “ngakukwani.”
Mazu ngaki chayingu, “wa mtundu unyaki.” Wonani pa Nth 2:16.
Mazu ngaki chayingu, “wachilendu.” Wonani pa Nth 2:16.
Mazu ngaki chayingu, “asani waja chikoli cha ngongoli ya munyaku.”
Kung’anamuwa pakuchita phanganu.
Pamwenga kuti, “ungalijowonga cha dangu la.”
Pamwenga kuti, “vikupaskengi ulongozgi.”
Mazu ngaki chayingu, “wa mtundu unyaki.” Wonani pa Nth 2:16.
Mazu ngaki chayingu, “wa mtima wambula zeru.”
Pamwenga kuti, “chechosi kuti ujiwombo.”
Pamwenga kuti, “dangu langu.”
Mazu ngaki chayingu, “wachilendu.” Wonani pa Nth 2:16.
Mazu ngaki chayingu, “wa mtundu unyaki.” Wonani pa Nth 2:16.
Pamwenga kuti, “ngakukopa.”
Mazu ngaki chayingu, “wa mtima wambula zeru.”
Pamwenga kuti, “wanguvwala vakuvwala va.”
Mazu ngaki chayingu, “phazi laki lija panyumba cha.”
Pamwenga kuti, “ndi simbi.”
Pamwenga kuti, “Shelo.” Mazu yanga ngang’anamuwa masanu nga ŵanthu wosi. Wonani Mazu ngo Ngakonkhoskeka
Mazu ngaki chayingu, “ŵana a ŵanthu.”
Mazu ngaki chayingu, “vwisani mtima.”
Wonani Mazu ngo Ngakonkhoskeka.
Pamwenga kuti, “Chihara chakuzirwa.”
Pamwenga kuti, “nyengu yambula kukumbukika.”
Pamwenga kuti, “Ndikuwaku nge kuti ndabalika ndi urwirwi wa pakubala.”
Mazu ngaki chayingu, “Wachipanga mitambu kuti yije yakukho.”
Pamwenga kuti, “Wachilamula.”
Pamwenga kuti, “ndawuyanjanga ukongwa mtundu wa ŵanthu.”
Pamwenga kuti, “walutirizga kuja masu.”
Pamwenga kuti, “Zajiseme.”
Mazu ngaki chayingu, “Zajibayiya nyama.”
Mazu ngaki chayingu, “wa mtima wambula zeru.”
Pamwenga kuti, “Alekeni ŵanthu ambula kuziŵa vinandi.”
Mazu ngaki chayingu, “ŵanthu a mtima wambula zeru.”
Pamwenga kuti, “Shelo.” Mazu yanga ngang’anamuwa masanu nga ŵanthu wosi. Wonani Mazu ngo Ngakonkhoskeka.
Pamwenga kuti, “akumbuka mbiri ya.”
Mazu ngaki chayingu, “marangu.”
Mazu ngaki chayingu, “wa mtima wambula zeru.”
Pamwenga kuti, “Vinthu vakuzirwa va.”
Yapa pangafwatulikiya so kuti, “we pa nthowa yakuluta ku umoyu.”
Pamwenga kuti, “mphemerezu zaboza.”
Pamwenga kuti, “yilongozga.”
Pamwenga kuti, “chitima; masuzgu.”
Viniga ntchakumwa chakunthyanthyama cho chipangika kutuliya ku vinyu pamwenga ku vakumwa vinyaki vakuloŵeresa
Pamwenga kuti, “munthu yo watimutuma.”
Pamwenga kuti, “Chilindizga cha ŵanthu arunji chichitiskengi.”
Pamwenga kuti, “upasa vipasu vazeru.”
Pamwenga kuti, “zaboza.”
Pamwenga kuti, “mwa wakukwana wakupimiya uzitu utimukondwesa.”
Pamwenga kuti, “Vinthu vakuzirwa vazamuja vambula.”
Pamwenga kuti, “munthu wambula kopa Chiuta.”
Mazu ngaki chayingu, “wa mtima wambula zeru.”
Mazu ngaki chayingu, “wa mzimu wakugomezgeka.”
Mazu ngaki chayingu, “wabenekere nkhani.”
Pamwenga kuti, “ŵanthu ataskika.”
Pamwenga kuti, “kuti wajengi chikoli cha ngongoli ya mulendu.”
Mazu ngaki chayingu, “watinkha.”
Pamwenga kuti, “wakutowa.”
Pamwenga kuti, “Munthu yo we ndi chanju chambula kumala.”
Pamwenga kuti, “wachitiya vamampha umoyu waki.”
Pamwenga kuti, “soni.”
Mazu ngaki chayingu, “Janja ku janja.”
Mazu ngaki chayingu, “yo wamija.”
Mazu ngaki chayingu, “watutuŵengi.”
Mazu ngaki chayingu, “wadiriya anyaki ndi mtima wosi.”
Pamwenga kuti, “yichiti soni.”
Pamwenga kuti, “ngwambula zeru.”
Mazu ngaki chayingu, “ngalindizga ndopa.”
Mazu ngaki chayingu, “chiŵandi.”
Pamwenga kuti, “umoyu wa chiŵetu chaki.”
Mazu ngaki chayingu, “we ndi mtima wambula zeru.”
Mazu ngaki chayingu, “mumulomu mwaki.”
Pamwenga kuti, “pa zuŵa lenilo.”
Mazu ngaki chayingu, “wabenekere.”
Mazu ngaki chayingu, “cho ntchaurunji.”
Mazu ngaki chayingu, “wo apereka ulongozgi wachimangu.”
Pamwenga kuti, “munthu wasuzgiki maŵanaŵanu.”
Pamwenga kuti, “atimunyolo.”
Mazu ngaki chayingu, “mulomu waki.”
Pamwenga kuti, “vo wakamba.”
Mazu ngaki chayingu, “watutuŵengi.”
Mazu ngaki chayingu, “atuvwa mazu ngakuchenya cha.”
Mazu ngaki chayingu, “ukondwengi.”
Pamwenga kuti, “wo akambiskana.”
Pamwenga kuti, “Chuma cha ŵanthu akujikuzga.”
Mazu ngaki chayingu, “yo wawunjika ndi janja.”
Pamwenga kuti, “ulindizga.”
Pamwenga kuti, “mazu.”
Pamwenga kuti, “Dangu la.”
Pamwenga kuti, “wangapeyeka.”
Pamwenga kuti, “kuchenya; kulanga.”
Yapa pangafwatulikiya so kuti, “watimuchenya mwaliŵiliŵi.”
Yapa pangafwatulikiya so kuti, “ŵanthu azereza apusisa anyawu.”
Pamwenga kuti, “asani akhumbika kunozga vo ananga.”
Pamwenga kuti, “waja mukali.”
Pamwenga kuti, “yo waŵanaŵana umampha.”
Pamwenga kuti, “umoyu wamampha.”
Pamwenga kuti, “ngakuŵaŵa.”
Pamwenga kuti, “lakuchizga.”
Mazu ngaki chayingu, “ngachitiska kuti mzimu usweki.”
Pamwenga kuti, “ngwakuŵaŵa ukongwa.”
Pamwenga kuti, “Shelo.” Mazu yanga ngang’anamuwa masanu nga ŵanthu wosi. Wonani Mazu ngo Ngakonkhoskeka.
Pamwenga kuti, “kweniso Abadoni.”
Pamwenga kuti, “uchita vinthu mwakupusa.”
Pamwenga kuti, “mtima wamampha.”
Pamwenga kuti, “uku utimbanyizgika.”
Mazu ngaki chayingu, “ng’ombi yinthulumi yakuliskikiya mukhola.”
Mazu ngaki chayingu, “wa mtima wambula zeru.”
Pamwenga kuti, “kwambula kukambiskana mwakufwatuka.”
Mazu ngaki chayingu, “ndi kwamuka kwakutuliya pamulomu waki.”
Pamwenga kuti, “Shelo.” Mazu yanga ngang’anamuwa masanu nga ŵanthu wosi. Wonani Mazu ngo Ngakonkhoskeka.
Pamwenga kuti, “soni.”
Pamwenga kuti, “uŵanaŵaniya mwakuphwere mo ungamukiya; uŵanaŵana dankha wechendalongoro.”
Pamwenga kuti, “ngo ngalereska mwalikondwa.”
Mazu ngaki chayingu, “yitutuŵisa viwanga.”
Mazu ngaki chayingu, “mtima.”
Mazu ngaki chayingu, “Ndondomeku ya mtima njamunthu.”
Pamwenga kuti, “kumuka mwauneneska kutuliya.” Mazu ngaki chayingu, “Vo lilimi limuka vituliya.”
Mazu ngaki chayingu, “zakutowa.”
Mazu ngaki chayingu, “mizimu.”
Mazu ngaki chayingu, “Kunkhuzgiya Yehova ntchitu zaku.”
Mazu ngaki chayingu, “Janja ku janja.”
Pamwenga kuti, “watiwukhwecha.”
Mazu ngaki chayingu, “kuja wamzimu wakujiyuyuwa.”
Mazu ngaki chayingu, “wasaniyengi vamampha.”
Pamwenga kuti, “yo walongoro umampha wasazgiyaku.” Mazu ngaki chayingu, “kunowa kwa milomu kusazgiyaku.”
Pamwenga kuti, “Nganowa.”
Mazu ngaki chayingu, “Pakuti mulomu waki ndiwu utimuchiska.”
Pamwenga kuti, “yo wanozga viŵembu.”
Anyaki akamba kuti, “mbuha.”
Pamwenga kuti, “chaunkhankhu.”
Mazu ngaki chayingu, “mzimu.”
Mazu ngaki chayingu, “sembi.”
Pamwenga kuti, “Azuku anthulumi.”
Pamwenga kuti, “ŵana anthulumi.”
Pamwenga kuti, “mbapapi ŵawu.”
Pamwenga kuti, “ngamampha.”
Pamwenga kuti, “munthu wakuzirwa.”
Pamwenga kuti, “mwa wo utuza ndi vamampha.”
Mazu ngaki chayingu, “wabenekere.”
Pamwenga kuti, “kujula damu.”
Pamwenga kuti, “Penipo walivi zeru?”
Mazu ngaki chayingu, “wamtima wambula zeru.”
Mazu ngaki chayingu, “wajengi chikoli cha ngongoli ya.”
Mazu ngaki chayingu, “wasaniyengi vinthu vamampha cha.”
Pamwenga kuti, “ngwamampha chifukwa uchizga.”
Pamwenga kuti, “umizga viwanga.”
Mazu ngaki chayingu, “walonda chinyeda kutuliya muchifuŵa.”
Mazu ngaki chayingu, “Ndipuso wachitiska kuti yo wakumubala wavwi urwirwi.”
Pamwenga kuti, “Kulipirisa.”
Mazu ngaki chayingu, “waja ndi mzimu wakufwasa.”
Pamwenga kuti, “wayuyuwa.”
Pamwenga kuti, “nge nge vinthu vo munthu wangameza mwauskoli.”
Mazu ngaki chayingu, “wakwezeke muchanya,” kung’anamuwa malu ngo munthu weyosi wangafikaku cha.
Pamwenga kuti, “masuzgu ngakulu?”
Pamwenga kuti, “ndi kumufufuza umamphaumampha.”
Mazu ngaki chayingu, “kupatuwa.”
Mazu ngaki chayingu, “cha mulomu waki.”
Pamwenga kuti, “watchimbiya ndi maphazi ngaki.”
Pamwenga kuti, “wakupaska.”
Mazu ngaki chayingu, “mtima.”
Mazu ngaki chayingu, “wasaniyengi vamampha.”
Pamwenga kuti, “kujumphapu ŵaka pa.”
Pamwenga kuti, “ubudi.”
Pamwenga kuti, “nkharamu yimana yanthazi.”
Pamwenga kuti, “wakusuzga.”
Pamwenga kuti, “Ungakhumbanga.” Mazu ngaki chayingu, “Ungasoskiyanga umoyu waku pa.”
Pamwenga kuti, “khumbu laku Yehova ndilu lifiskikengi.”
Pamwenga kuti, “Kofya kwa fumu kwe nge.”
Pamwenga kuti, “nkharamu yimana yanthazi.”
Yapa pangafwatulikiya so kuti, “Wapenjengipenjengi pa nyengu yakuvuna kweni wasaniyengi kekosi cha.”
Pamwenga kuti, “Vo mtima wa munthu ukhumba ve nge.” Mazu ngaki chayingu, “Ulongozgi wa mumtima mwa munthu we nge.”
Mazu ngaki chayingu, “ŵana ŵaki anthulumi.”
Pamwenga kuti, “Mya yiŵi yakupambana yakupimiya uzitu kweniso vinthu viŵi vakupambana vakupimiyamu vinthu.”
Pamwenga kuti, “mnyamata.”
Wonani Mazu ngo Ngakonkhoskeka.
Pamwenga kuti, “mulendu.”
Pamwenga kuti, “ulongozgi.”
Pamwenga kuti, “vikho.”
Pamwenga kuti, “yo wakopa anyaki ndi milomu yaki.”
Pamwenga kuti, “Mya yiŵi yakupambana yakupimiya uzitu, Yehova waseruka nayu.”
Pamwenga kuti, “nthowa yo watenere kwendamu?”
Anyaki akamba kuti, “mbuha.”
Pamwenga kuti, “vikwentha vinthu viheni.”
Pamwenga kuti, “vilatu.”
Yapa pangafwatulikiya so kuti, “kwaku wo apenja nyifwa.”
Pamwenga kuti, “wakusuzga.”
Pamwenga kuti “waziŵa vakwenere kuchita.”
Mazu ngaki chayingu, “chinyeda chakutuliya muchifuŵa.”
Pamwenga kuti, “vinthu vakukondwesa.”
Pamwenga kuti, “wakusuzga.”
Mazu ngaki chayingu, “wameza.”
Pamwenga kuti, “wangathereska.”
Pamwenga kuti, “uku wachita jalidu lakuchitiska soni?”
Mazu ngaki chayingu, “walongorongi mpaka muyaya.”
Pamwenga kuti, “wachitiska kuti nthowa zaki zije zakugomezgeka.”
Pamwenga kuti, “mbiri yamampha.” Mazu ngaki chayingu, “zina.”
Mazu ngaki chayingu, “Kulongoreka lisungu.”
2Mazu ngaki chayingu, “akumana pamoza.”
Pamwenga kuti, “walangika.”
Pamwenga kuti, “mwana; wachinyamata.”
Mazu ngaki chayingu, “we ndi jisu lamampha.”
Pamwenga kuti, “Kujuliyana milandu.”
2Mazu ngaki chayingu, “wa mtundu unyaki.” Wonani pa Nth 2:16.
Pamwenga kuti, “mwana; wachinyamata.”
Pamwenga kuti, “Jikanizgi.”
Pamwenga kuti, “Asani ukhumbira ukongwa.”
Yapa pangafwatulikiya so kuti, “Leka kuchita vinthu mwakulondo zeru zaku.”
Pamwenga kuti, “cha munthu weyosi yo we ndi jisu liheni.”
Mazu ngaki chayingu, “mtima waki we limoza ndi yiwi cha.”
Mazu ngaki chayingu, “watiŵawombo.”
Pamwenga kuti, “mwana; wachinyamata.”
Pamwenga kuti, “Shelo.” Mazu yanga ngang’anamuwa masanu nga ŵanthu wosi. Wonani Mazu ngo Ngakonkhoskeka.
Mazu ngaki chayingu, “Sana zangu zikondwengi.”
Pamwenga kuti, “Saniya.”
Mazu ngaki chayingu, “wa mtundu unyaki.” Wonani pa Nth 2:16.
Pamwenga kuti, “ngakusiwiliya?”
Pamwenga kuti, “Wo awungana kuti ayesi.”
Pamwenga kuti, “kuchimupenja so.”
Pamwenga kuti, “vinthu vitenda umampha; utaski.”
Pamwenga kuti, “viŵembu va munthu muzereza.”
Pamwenga kuti, “pa nyengu ya suzgu.”
Pamwenga kuti, “vilatu.”
Pamwenga kuti, “zakunowa.”
Kung’anamuwa murwani.
Pamwenga kuti, “ŵanthu wo akhumba kuti vinthu visinthi.”
Kung’anamuwa Yehova ndi fumu.
Yapa pangafwatulikiya so kuti, “Kumuka mwambula kubisa kwe nge kufyofyontha.”
Pamwenga kuti, “Ndipu tiyananengi.”
Mazu ngaki chayingu, “wa mtima wambula zeru.”
Mazu ngaki chayingu, “ndingutopu ulongozgi wakuti.”
Vinthu vo vijaliya asani ayengetuwa visulu.
Pamwenga kuti, “visisi va anyaku.”
Pamwenga kuti, “mphemerezu yiheni.”
Sinoo ndi maji ngakukhoma ngo ngawoneka tuu nge mche wakusilirika ndipu ngatuwa kutuliya kuchanya.
Mazu ngaki chayingu, “mphasu yaboza.”
Pamwenga kuti, “lakufwasa.”
Yapa pangafwatulikiya so kuti, “munthu muryarya.”
Mazu ngaki chayingu, “munthu yo watikutinkha.”
Kung’anamuwa kuchitiska kuti munthu wasinthi kweniso kusongono unononu waki.
Anyaki akamba kuti, “ya kumpotu.”
Pamwenga kuti, “wakusuzga.”
Mazu ngaki chayingu, “wambendyambendya pa masu pa.”
Pamwenga kuti, “watondeka kuwuko mzimu waki.”
Sinoo ndi maji ngakukhoma ngo ngawoneka tuu nge mche wakusilirika ndipu ngatuwa kutuliya kuchanya.
Yapa pangafwatulikiya so kuti, “Thembu lambula chifukwa chakuvwika lifiskika cha.”
Mazu ngaki chayingu, “munthu yo watumwa chiwawa.”
Pamwenga kuti, “yo wapweteka weyosi.”
Yapa pangafwatulikiya so kuti, “ndipu waselere.”
Pamwenga kuti, “mivi yakofya.”
Pamwenga kuti, “nge nge vinthu vo munthu wangameza mwauskoli.”
Mazu ngaki chayingu, “Milomu yakukopa limoza ndi mtima uheni.”
Pamwenga kuti, “mtima waki wosi ngukazuzi.”
Mazu ngaki chayingu, “libalengenji.”
Mazu ngaki chayingu, “Mulendu.”
Mazu ngaki chayingu, “Munthu wamtundu unyaki ndiyu wakuthamiki.”
Yapa pangafwatulikiya so kuti, “watikufyofyontha vaboza; mwakuchichizgika.”
Mazu ngaki chayingu, “wakanda.”
Pamwenga kuti, “kathaŵa.”
Pamwenga kuti, “walangika.”
Pamwenga kuti, “mulendu.”
Pamwenga kuti, “wakusuzga.”
Mazu ngaki chayingu, “chisku cha munyaki.”
Pamwenga kuti, “Shelo kweniso Abadoni.”
Pamwenga kuti, “Uŵikiyengepu mtima pa; Uŵikiyengepu maŵanaŵanu pa.”
Pamwenga kuti, “nge nkharamu yimana.”
Pamwenga kuti, “agaruka.”
Mazu ngaki chayingu, “iyu.”
Pamwenga kuti, “yo waja ndi mantha nyengu zosi.”
Pamwenga kuti, “muzenji.”
Pamwenga kuti, “wambunu.”
Yapa pangafwatulikiya so kuti, “wakujikuzga.”
Mazu ngaki chayingu, “watutuŵengi.”
Pamwenga kuti, “walutirizga kuchita mtafu.”
Pamwenga kuti, “wambula kafukwa.”
Yapa pangafwatulikiya so kuti, “Kweni munthu wakunyoloka wapenja kuvikiliya umoyu waki.”
Mazu ngaki chayingu, “mzimu.”
Mazu ngaki chayingu, “akumana pamoza.”
Kung’anamuwa kuti, Iyu watiŵapaska umoyu.
Pamwenga kuti, “Ulongozgi; chilangu.”
Pamwenga kuti, “wangavwa kulapizga kwa kutemba.”
Pamwenga kuti, “kututhya chiŵana.”
Yapa pangafwatulikiya so kuti, “akhumbisiska kuti wakulamuliya waŵachitiyi lisungu.” Mazu ngaki chayingu, “chisku cha wakulamuliya.”
Mazu ngaki chayingu, “wakumika.”
Pamwenga kuti, “kukana.”
Mazu ngaki chayingu, “mavi ngaki.”
Pamwenga kuti, “Shelo.” Mazu yanga ngang’anamuwa masanu nga ŵanthu wosi. Wonani Mazu ngo Ngakonkhoskeka.
Pamwenga kuti, “vo vitindiziziswa ukongwa.”
Pamwenga kuti, “yo watanjika cha.”
Mazu ngaki chayingu, “mbanthu ambula nthazi.”
Mazu ngaki chayingu, “mbanthu ambula nthazi.”
Pamwenga kuti, “mu magulu.”
Pamwenga kuti, “Yeruzga mulandu.”
Pamwenga kuti, “wakwenere?”
Wonani Mazu ngo Ngakonkhoskeka.
Pamwenga kuti, “ndi ndalama zaki zo wasaniya.” Mazu ngaki chayingu, “kutuliya mu chipasu cha manja ngaki.”
Mazu ngaki chayingu, “wamanga muchiwunu chaki ndi nthazi.”
1Mazu ngaki chayingu, “vakuvwala vakupapika.”
Pamwenga kuti, “malaya nga mukati ngasalu yamampha.”
Pamwenga kuti, “waseka zuŵa lamawa.”
Pamwenga kuti, “ulongozgi wa chanju we; dangu la chanju chambula kumala le.”
Pamwenga kuti, “akwenere.”
Pamwenga kuti, “kungaŵa kwaŵaka.”
Mazu ngaki chayingu, “Mupaskeni vakutuliya pa vipasu va manja ngaki.”