KALATA YAKU YAKOBE
1 Ini Yakobe,+ kapolu waku Chiuta ndipuso wa Ambuya Yesu Khristu, ndilembe mafuku 12 ngo ngakumbininika, kuti:
Timoneni!
2 Abali ŵangu, mutenere kukondwa asani mukumana ndi mayeseru ngakupambanapambana,+ 3 pakuti muziŵa kuti asani chivwanu chinu chayeseka chibala kukunthiyapu.+ 4 Kweni zomerezani kuti kukunthiyapu kumalizi kugwira ntchitu yaki, ndi chilatu chakuti muje akukwana ndipuso ambula kalema mu vigaŵa vosi, ambula kupeleŵere pa chechosi.+
5 Sonu asani munthu munyaki wasoŵa zeru, walutirizgi kupempha kwaku Chiuta+ ndipu wamupaskengi,+ pakuti iyu wapereka ndi mtima wosi kwaku weyosi ndipuso wakontho cha.+ 6 Kweni walutirizgi kupempha ndi chivwanu,+ wangakayikanga cha chinanga nkhamanavi,+ pakuti yo wakayika we nge jiŵa la munyanja lo litutuzgika ndi mphepu kweniso liyingayinga ŵaka. 7 Ndipu munthu waviyo wangaŵanaŵananga cha kuti walondiyengi kanthu kekosi kwaku Yehova;* 8 pakuti iyu ndi munthu wakukayikakayika,+ ndipuso ngwakusaŵasaŵa mu nthowa zaki zosi.
9 Kweni mubali mukavu wakondwi* chifukwa chakuti wakwezeka,+ 10 ndipu wakukhupuka wakondwi ndi kuyuyulika kwaki,+ chifukwa chakuti wamalengi nge luŵa lakudondu. 11 Pakuti nge mo lumwi lituliya ndi kotcha kwaki, lifotesa vakume ndipu maluŵa nga vakume vo ngambotoka, kweniso kutowa kwa vakume vo kumala, ndimu so munthu wakukhupuka wamaliya wechendafiski vo wapenja.+
12 Ngwakukondwa munthu yo walutirizga kukunthiyapu mayeseru,+ chifukwa asani wazomerezeka wazamulonde chisoti* cha umoyu,+ chenicho Yehova* wakulayizga ŵanthu wo alutirizga kumwanja.+ 13 Asani munthu wateseka, wangakambanga cha kuti: “Ndiyeseka ndi Chiuta.” Pakuti Chiuta wayeseka cha ndi vinthu viheni ndipu iyu mweneku wayesa munthu weyosi cha ndi vinthu viheni. 14 Kweni munthu weyosi wateseka asani wakopeka ndipuso wanyengeka ndi khumbiru la mweneku.+ 15 Sonu asani khumbiru lame nthumbu, libala ubudi, ndipu asani ubudi wachitika, ubala nyifwa.+
16 Abali ŵangu akwanjiwa, mungalandizgikanga cha. 17 Mphasu yeyosi yamampha ndipuso yakufikapu yituliya kuchanya.+ Yisika kutuwa kwa Ada a maukweru ngosi ngakuchanya,+ wo asintha cha nge mo mduzi usinthiya.+ 18 Lenga khumbu laki kuti watibali mwakugwiriskiya ntchitu mazu nga uneneska,+ ndi chilatu chakuti tije vipasu vakwamba pa vamoyu vo wakulenga.+
19 Abali akwanjiwa, ziŵani ivi: Munthu weyosi waŵi mpusu kuvwa, wakusweriyapu kulongoro,+ ndipuso wambula kukwiya liŵi,+ 20 pakuti ukali wa munthu ubala urunji waku Chiuta cha.+ 21 Mwaviyo tayani kutali ukazuzi wewosi kweniso uheni wewosi,*+ ndipu zomerezani mwakuzika kuti mazu ngo ngangakutaskani ngapandiki mwaku yimwi.
22 Kweni muchitengi vo mazu ngakamba+ ndipu mungavwanga ŵaka cha ndi kujipusika ndi maŵanaŵanu ngaboza. 23 Pakuti asani munthu munyaki watuvwa ŵaka vo mazu ngakamba kweni wachita cha,+ wayanana ndi munthu yo walereska chisku chaki pagilasi. 24 Pakuti watijilereska, pavuli paki watuwapu ndipu nyengu yeniyo waluwa kuti ndi munthu wamtundu wuli. 25 Kweni munthu yo walereseska mu dangu lakufikapu+ lakulongozge ku wanangwa, ndipu walutirizga kuchita viyo, watuŵa munthu wakuvwa ndi kuluwa cha, kweni wakuchita; ndipu wakondwengi ndi vo wachita.+
26 Asani munthu munyaki waŵanaŵana kuti wasopa Chiuta kweni watiliko* cha lilimi laki,+ wapusika mtima waki, ndipu kusopa kwaki nkhwaŵaka. 27 Kusopa kwakutowa ndipuso kwambula kufipiskika pa masu paku Chiuta widu kweniso Awusefwi ndi uku: kuphwere ŵana alanda+ ndi vyoko+ mu masuzgu ngawu,+ kweniso kujisunga wambula donthu lakutuwa ku charu.+
2 Abali ŵangu, asani muchita vinthu mwakwanjiya, kumbi ndikuti mwe ndi chivwanu mwaku Yesu Khristu, Ambuyafwi aunkhankhu?+ 2 Pakuti asani munthu yo wavwala mpheti zagolidi muvikumbu vaki ndipuso yo wavwala vakuvwala vakudula, waza pa unganu winu, kweniso munthu mukavu yo wavwala vakuvwala vakubinkha nayu waza, 3 kumbi mutanjiya munthu yo wavwala vakuvwala vakudula ndi kukamba kuti, “Ja yapa pamalu ngamampha,” ndipu mukambiya munthu mukavu kuti, “Lutirizga kuma wima” pamwenga “Ja pasi yapa, pafupi ndi chakukandapu maphazi ngangu”?+ 4 Asani muchita viyo, asi ndikuti mwayamba kusankhana mwijamwija+ ndipuso mwaja akweruzga wo ayeruzga uheni?+
5 Avwani, abali ŵangu akwanjiwa. Asi Chiuta wakusankha ŵanthu wo charu chitiŵawona kuti mbakavu, kuti aje akukhupuka mu chivwanu+ ndipuso kuti azihari Ufumu wo wakulayizga ŵanthu wo atimuyanja?+ 6 Kweni sonu muyuyuwa akavu. Asi ŵanthu akukhupuka ndiwu atikukandirizgani+ ndi kukuguguziyani kumakhoti? 7 Asi yiwu anyoza zina lamampha lo mukupaskika? 8 Asani sonu mulondo dangu la ufumu mwakukoliyana ndi lemba lo likamba kuti, “Uyanjengi munyaku nge mo utijiyanjiya wamweni,”+ muchita umampha. 9 Kweni asani mulutirizga kwanjiya,+ ndikuti mubuda ndipuso dangu litikusimikizani* kuti mwe ambula kuvwiya marangu.+
10 Pakuti asani munthu wasunga Dangu* losi kweni wanangisa kanthu kamoza, ndikwesa wanangiya Dangu* losi.+ 11 Pakuti yo wakukamba kuti, “Ungachitanga chigololu cha,”+ wakukamba so kuti, “Ungabayanga munthu cha.”+ Sonu asani uchita cha chigololu kweni ubaya munthu, ndikuti uvwiya cha dangu. 12 Lutirizgani kulongoro ndi kuchita vinthu nge ŵanthu wo azamuyeruzgika ndi dangu la ŵanthu anangwa.*+ 13 Pakuti munthu wambula lisungu, wazamuyeruzgika mwambula lisungu.+ Lisungu liluska cheruzgu.
14 Abali ŵangu, pe phindu wuli asani munthu munyaki wakamba kuti we ndi chivwanu kweni walivi ntchitu za chivwanu cho?+ Chivwanu chaviyo chingamutaska cha, asi viyo?+ 15 Asani mubali pamwenga mzichi wasoŵa chakuvwala* pamwenga wasoŵa chakurya chakukwana cha pa zuŵa lo, 16 kweni munyaki waku yimwi watiŵakambiya kuti, “Lutani mu chimangu; mukafundisiki ndipu mukaryi umampha,” penipo mwaŵapaska cha vo akhumbika paliŵavu lawu, pe phindu wuli?+ 17 Mwakuyanana ŵaka, chivwanu pakuchija, asani chilivi ntchitu zaki, ntchakufwa.+
18 Kweni munyaki wangakamba kuti: “Yiwi we ndi chivwanu, ndipu ini nde ndi ntchitu. Ndilongo chivwanu chaku kwambula ntchitu, ndipu nani ndikulongongi chivwanu changu mwa ntchitu zangu.” 19 Asi yiwi ugomezga kuti kwe Chiuta yumoza? Uchita umampha. Kweni viŵanda navu vigomezga ndipu vimbwambwanthiya.+ 20 Wamunthu mubulu yiwi, kumbi ukhumba kuziŵa kuti chivwanu chambula ntchitu zaki ntchakufwa? 21 Asi wusefwi Abrahamu wangukambika kuti ndi murunji chifukwa cha ntchitu wati wapereka sembi mwana waki Isaki paguŵa la sembi?+ 22 Wona kuti chivwanu chaki chenga chamoyu chifukwa cha ntchitu zaki, ndipuso kuti chivwanu chaki chinguŵa chakufikapu chifukwa cha ntchitu zaki,+ 23 ndipu lemba lingufiskika lo likamba kuti: “Abrahamu wenga ndi chivwanu mwaku Yehova* ndipu Iyu wangumuwona kuti wenga murunji,”+ mwaviyo wangudanika kuti mubwezi waku Yehova.*+
24 Mwawona kuti munthu wakambika kuti ndi murunji chifukwa cha chivwanu pe cha, kweni chifukwa cha ntchitu. 25 Mwakuyanana ŵaka, asi Rahabi yo wenga huli, nayu wangukambika kuti ndi murunji chifukwa cha ntchitu, wati walonde umampha nthumi ndi kuzikambiya kuti zituliyi kunthowa yinyaki?+ 26 Ndipu kukamba uneneska, nge mo liŵavu lambula mzimu* liŵiya lakufwa,+ chivwanu chambula ntchitu zaki nachu ntchakufwa.+
3 Abali ŵangu, pakati pinu pangaŵanga asambizi anandi cha, pakuti tiziŵa kuti tazamulonde cheruzgu chikulu ukongwa.+ 2 Pakuti tosi tiguŵa* nyengu zinandi.+ Asani munthu waguŵa cha pa mazu, ndikuti ngwakufikapu ndipu wangafiska kumanga so liŵavu laki losi. 3 Asani tamangiriya vingwi kumulomu kwa hachi kuti yitivwiyengi, tilongozga so liŵavu laki losi. 4 Ŵanaŵaniyani so sitima: Chinanga kuti zikulu ukongwa ndipu zitendeseka ndi mphepu zanthazi, zipetusika ndi nkhafu yimana ukongwa ndipu zipetusikiya kwekosi ko munthu yo watiziyendesa wakhumba.
5 Lilimi nalu nkhachiŵalu kamana ka liŵavu kweni katijiŵikamu ukongwa. Wonani mo kamotu kamanavi ŵaka kabuskiya thundu likulu! 6 Lilimi nalu ndi motu.+ Pa viŵalu vosi va liŵalu lidu, lilimi ndakuzaza ndi vinthu vambula urunji, pakuti lifipiska liŵavu losi,+ litotcha umoyu wosi wa munthu ndipu libuskika ndi Gehena.* 7 Pakuti mitundu yosi ya nyama zakudondu, viyuni, vakukwaŵa kweniso va mumaji yingaŵeteka, ndipu yiŵeteka ndi ŵanthu. 8 Kweni palivi munthu yo wangaŵeta lilimi. Likoleka cha, ndakupweteka ndipu ndakuzaza ndi poyizoni mukali.+ 9 Tigwiriskiya ntchitu lilimi lenili pakuthamika Yehova,* Awusefwi. Kweni titembe so nalu ŵanthu wo akupangika “mu chikozgu chaku Chiuta.”+ 10 Pamulomu umoza patuwa thumbiku ndi thembu.
Abali ŵangu, mbumampha cha kuti vinthu vichitikengi viyo.+ 11 Kumbi kasupi yumoza wangabwibwituska maji ngamampha* ndipuso ngakuŵaŵa? 12 Abali ŵangu, kumbi chimiti cha mkuyu chingapasa maolivi, pamwenga kumbi chimiti cha mphereska chingapasa mkuyu?+ Kasupi wa maji ngamche wangatuzga cha maji ngamampha.
13 Ndiyani wazeru kweniso wakuvwisa vinthu pakati pinu? Iyu waŵi ndi nkharu yamampha ndipu wachitengi vinthu mwakuzika chifukwa chakuti we ndi zeru. 14 Kweni asani mumitima yinu mwe sanji yikulu+ kweniso mphindanu,*+ mungajiŵikangamu cha+ ndipuso kupusikiziya uneneska. 15 Zeru iyi yituliya kuchanya cha, kweni njapacharu chapasi.+ Yichita vinthu nge nyama ndipuso nge viŵanda. 16 Pakuti peposi po pe sanji ndi mphindanu,* patuŵa so chimtimbaheka kweniso mtundu wewosi wa vinthu viheni.+
17 Kweni zeru yakutuwa kuchanya, chakwamba njakutowa,+ pavuli paki njachimangu,+ njakoloŵa,+ njakunozgeka kuvwiya, njakuzaza ndi lisungu kweniso vipasu vamampha,+ njambula sankhu+ ndipuso njambula chinyengu.+ 18 Ndipu chipasu chaurunji chipandika po pe chimangu,+ chifukwa cha* ŵanthu wo achita vinthu mwachimangu.+
4 Kumbi ntchinthu wuli cho chitambisa nkhondu ndi ndewu pakati pinu? Asi vituliya mu makhumbiru nga liŵavu ngo ngalimbana mukati mwinu?*+ 2 Mukhumbira kweni musaniya cha. Mulutirizga kubaya ŵanthu ndi kukhumbira mwasanji, kweni mutondeka kusaniya. Mulutirizga kupumana kweniso kuchita nkhondu.+ Mulivi, chifukwa chakuti mupempha cha. 3 Ndipu asani mupempha, mulonde cha chifukwa chakuti mupempha ndi chilatu chiheni, kuti muvigwiriskiyi ntchitu pa makhumbiru nginu nga liŵavu.
4 Achigololu* yimwi, kumbi muziŵa cha kuti kuŵa pa ubwezi ndi charu nkhujiŵika pa urwani ndi Chiuta? Mwaviyo, weyosi yo wakhumba kuŵa pa ubwezi ndi charu watijipanga kuŵa murwani waku Chiuta.+ 5 Pamwenga kumbi muŵanaŵana kuti lemba likamba ŵaka, kuti: “Mtima wasanji wo we mwaku isi ulutirizga kukhumbira vinthu vakupambanapambana”?+ 6 Kweni wezi ukulu wo Iyu wapereka ngukulu ukongwa. Mwaviyo lemba likamba kuti: “Chiuta wasuska akujikuzga,+ kweni walongo wezi ukulu ku ŵanthu akujiyuyuwa.”+
7 Mwaviyo, jithereskeni kwaku Chiuta,+ kweni suskani Dyaboli+ ndipu iyu wakuthaŵeningi.+ 8 Ndereni kufupi ndi Chiuta, ndipu nayu wanderengi kufupi ndi yimwi.+ Towesani manja nginu yimwi akubuda,+ ndipuso towesani mitima yinu+ yimwi akukayikakayika. 9 Chitani chitima, liyani ndi kutenje.+ Kuseka kwinu kusambuki kuliya, ndipu likondwa linu lisambuki chitima. 10 Jiyuyuweni pa masu paku Yehova,*+ ndipu iyu wakukwezeningi.+
11 Abali, lekani kunenana. Weyosi yo wanena mubali pamwenga yo wayeruzga mubali waki,+ wanyoza dangu kweniso wayeruzga dangu. Sonu asani uyeruzga dangu, ndikuti uchita cha vo dangu likamba, kweni waja wakweruzga. 12 Wakupereka Marangu ndipuso Wakweruzga walipu yumoza pe,+ mweniyo wangataska ndi kunanga.+ Kweni yiwi ndiwi yani kuti uyeruzgi munyaku?+
13 Sonu vwani kunu yimwi mukamba kuti: “Msanawale pamwenga mawa tilutengi kutawuni yakutiyakuti, ndipu tamujaku chaka chimoza. Tamuchita malonda ndi kusaniya phindu,”+ 14 penipo muziŵa cha mo umoyu winu uŵiyengi mawa,+ pakuti mwe nge nyankhuŵinda yo wawoneka kwa kanyengu kamanavi mbwenu wasoŵa.+ 15 Kweni mumalu mwaki mukambengi kuti: “Asani Yehova* wakhumba,+ tiŵengi ndi umoyu ndipu tichitengi ivi pamwenga viya.” 16 Kweni sonu munyada ukongwa ndi kujiŵikamu kwinu. Kujiŵikamu kwaviyo nkhuheni. 17 Mwaviyo asani munthu munyaki waziŵa mo wangachitiya chinthu chamampha, kweni watichichita cha, ndikuti wachita ubudi.+
5 Avwani yimwi ŵanthu akukhupuka, liyani ndi kutenje chifukwa cha masuzgu ngo ngatuza paku yimwi.+ 2 Chuma chinu chavunda ndipu vakuvwala vinu varyika ndi nyenji.*+ 3 Golidi ndi siliva winu vachita ulosu ndipu ulosu waki wazamukuŵa kaboni wakukususkani ndipuso wazamukurya liŵavu linu. Vo mwasunga vazamukuŵa nge motu mu mazuŵa ngakumaliya.+ 4 Awonani! Ŵanthu wo angugwira ntchitu yakuvuna muminda yinu aliya chifukwa chakuti mwaŵapaska cha malipiru ngawu, ndipu kuliya kwa akuvuna wo akhumba chovyu, kwavwika mumakutu ngaku Yehova* wa mizinda.+ 5 Mwaja umoyu wapachanya ndipuso mwakhorwesa makhumbiru nginu pacharu chapasi. Mwatutuŵisa mitima yinu pa zuŵa lakubayikiya.+ 6 Mwayeruzga; mwabaya munthu murunji. Asi iyu watikususkani?
7 Mwaviyo, abali zikirani mpaka pa kuŵapu kwa Ambuya.+ Awonani! Mlimi walindizga chipasu chakuzirwa cha charu chapasi, wazikira mpaka po vuwa yalowoke ndipuso mpaka po vuwa yakumaliya yaziya.+ 8 Yimwi namwi zikirani;+ chitiskani mitima yinu kuŵa yakukho, chifukwa chakuti kuŵapu kwa Ambuya kwe pafupi.+
9 Abali, mungadinginyikiyananga* cha, kuti muleki kuyeruzgika.+ Awonani! Wakweruzga wama pafupi ndi khomu. 10 Abali, pa nkhani ya kusuzgika+ kweniso kuzikira,+ toliyaniku chakuwoniyapu cha achimi wo angulongoro mu zina laku Yehova.*+ 11 Awonani! Ŵanthu wo akukunthiyapu titiŵawona kuti mbakukondwa.*+ Mwavwa va kukunthiyapu kwaku Yobu+ kweniso mwawona vo Yehova* wangumuchitiya.+ Venivi vakuwovyani kuziŵa kuti Yehova* ngwachanju chikulu ukongwa* kweniso ngwalisungu.+
12 Abali ŵangu, chakukhumbika ukongwa ntchakuti muleki kulapizga mwakuzumbuwa kuchanya pamwenga charu chapasi pamwenga chinthu chinyaki chechosi. Kweni “Hinya” winu waŵi hinya+ ndipu “Awa” winu waŵi awa, kuti muleki kuyeruzgika.
13 Kumbi walipu pakati pinu yo wasuzgika? Walutirizgi kupemphera.+ Kumbi walipu pakati pinu yo wakondwa? Wambi masalimo.+ 14 Kumbi walipu pakati pinu yo watama? Wajidaniyi ŵara+ a mpingu ndipu amupemphere, amupaki mafuta+ mu zina laku Yehova.* 15 Pempheru la munthu wachivwanu lazamuchizga munthu yo watama,* ndipu Yehova* wazakumuyuska. Kweniso asani wakuchita maubudi, wazamugowokereka.
16 Mwaviyo, sumuliyanani maubudi+ ndipuso pempheriyanani kuti muchizgiki. Pempheru lakuŵeyere la munthu murunji ligwira ntchitu mwanthazi ukongwa.*+ 17 Eliya wenga munthu nge isi, kweni wati wapemphera ndi mtima wosi kuti vuwa yileki kuwa, yinguwa nadi cha pacharu kwa vyaka vitatu ndi myezi 6.+ 18 Pavuli paki wangupemphera so, vuwa yinguwa kutuwa kuchanya ndipu charu chingupasa vipasu.+
19 Abali ŵangu, asani munthu munyaki pakati pinu walandizgika ndi kutuwaku ku uneneska ndipu munthu munyaki wamuweza, 20 ziŵani kuti munthu yo waweza wakubuda ku ubudi waki,+ wamutaska* ku nyifwa ndipu wabenekere maubudi nganandi.+
Wonani Fundu Zakukumaliya A5.
Mazu ngaki chayingu, “wamaliki.”
Chisoti ichi, ndi mphotu yo ŵanthu alonde pa maphara.
Wonani Fundu Zakukumaliya A5.
Yapa pangafwatulikiya so kuti, “ndipuso kuzara kwa uheni.”
Pamwenga kuti, “watilimanga.”
Pamwenga kuti, “litikuchenyani.”
Wonani Mazu ngo Ngakonkhoskeka.
Wonani Mazu ngo Ngakonkhoskeka.
Mazu ngaki chayingu, “dangu la wanangwa.”
Mazu ngaki chayingu, “ngwankhuli.”
Wonani Fundu Zakukumaliya A5.
Wonani Fundu Zakukumaliya A5.
Pamwenga kuti, “mvuchi.”
Pamwenga kuti, “tinangisa.”
Wonani Mazu ngo Ngakonkhoskeka.
Wonani Fundu Zakukumaliya A5.
Mazu ngaki chayingu, “ngakunowa.”
Yapa pangafwatulikiya so kuti, “kujiŵikamu.”
Yapa pangafwatulikiya so kuti, “ndi kujiŵikamu.”
Yapa pangafwatulikiya so kuti, “po pe chimangu, ndi.”
Mazu ngaki chayingu, “muviŵalu va liŵavu linu.”
Pamwenga kuti, “Ambula kugomezgeka.”
Wonani Fundu Zakukumaliya A5.
Wonani Fundu Zakukumaliya A5.
Mazu nga Chigiriki ngo ngafwatulikiya kuti nyenji ngang’anamuwa kachidononu kakuphululuka ko katurya vakuvwala.
Wonani Fundu Zakukumaliya A5.
Pamwenga kuti, “mungadandawuliyananga.” Mazu ngaki chayingu, “mungadaŵiyananga.”
Wonani Fundu Zakukumaliya A5.
Pamwenga kuti, “mbakutumbikika.”
Wonani Fundu Zakukumaliya A5.
Wonani Fundu Zakukumaliya A5.
Pamwenga kuti, “ngwachitima ukongwa.”
Wonani Fundu Zakukumaliya A5.
Yapa pangafwatulikiya so kuti, “munthu wakuvuka.”
Wonani Fundu Zakukumaliya A5.
Mazu ngaki chayingu, “le ndi nthazi ukongwa asani ligwira ntchitu.”
Pamwenga kuti, “wataska umoyu waki.”