Ma wa Liŵavu Lamampha Wabala Mwana wa Liŵavu so Lamampha
1 Pa nyengu ya kubala, kanandi vinthu vitenda umampha, kweni ndi nyengu zosi cha. Mwaviyo, apapi azeru achita chechosi cho angafiska kuti aleki kuzikumana ndi masuzgu. Mwakuyeruzgiyapu, iwu asambira vinthu vinyaki vo vichitisa masuzgu pakubala, aluta so ku vipatala vo vitovya ŵanthu wo ŵe ndi nthumbu ndipuso agwiriskiya nchitu nthowa zinyaki zo zichitiska kuti masuzgu ngaŵi ngamana pakubala. Tiyeni tikambiskani zinyaki mwa nthowa zenizi.
2 Vo Vichitiska Masuzgu Pakubala: Chifukwa chimoza cho chipangisa masuzgu kwa ma ndi mwana pa nyengu ya kubala, nkhuleka kujiphwere pa nyengu ya nthumbu. Dokotala munyaki wakuziŵika umampha wangukamba kuti: “Kuleka kusaniya chovyu chamampha cha munkhwala kungapangisa ma yo we ndi nthumbu kuti wasuzgiki.” Iyu wangukambaso kuti “Ama aviyo alindiza kuti abalengi mwana wakututuŵa ndipuso waliŵavu, kweni mwasoka, kuti ndimu viŵiya cha.” Pakukamba za suzgu lo likwasa anyinafwi, magazini ya American Medical Women’s Association yikamba kuti “Vinthu vo vichitiska kuti ŵanthu anthumbu afwengi ukongwa pakubala” ndi kutaya ndopa zinandi, asani mwana watondeka kutuwa, matenda ndipuso kuchimbiya kwa ndopa. Chinanga wuli ve viyo, pe chovyu cha munkhwala chakuziŵika umampha, ndipuso chovyu cho chikhumba vipangizu vakudula viŵi cha.
3 Nthowa Yamampha Yakovye Ama ndi Mwana: Nyuzipepala ya UN Chronicle yikamba kuti, “ma waliŵavu lamampha wabala so mwana wa liŵavu lamampha,” nyuzi yo yikamba so kuti, “asani munthukazi walonde chovyu chambula kwenere pamwenga walonde chovyu chechosi cha pa nyengu yo we ndi nthumbu, pakubala, ndipuso pavuli paki, mwana waki so watazilonde chovyu chimanavi chamunkhwala pamwenga walonde ndi kulonde so cha.” M’malu nganyaki chingaŵa chakusuzga kuti munthukazi wa nthumbu wasaniyi chovyu cha munkhwala chakukwana. Pamwenga chipatala chingaŵa kutali ukongwa panyaki wangatondeka kulipira ndalama za kuchipatala. Chingana wuli ve viyo, munthukazi wa nthumbu watenere kwesesa kuluta kuchipatala. Ivi vakukhumbika, ukongwa kwa anthukazi wo atende fundu za m’Bayibolo, zo zilongo kuti umoyu wa munthu ngwakupatulika, chinanga ungaŵa wa mwana yo weche mu nthumbu ya anyina.—Chitu. 21:22, 23; Mara. 22:8.
4 Mo Mungachitiya Kuti Masuzgu Ngaŵi Ngamana Pakubala: Nyengu yakofya ukongwa ku ŵanthu anthumbu ndi nyengu yakubala. Kumbi nchinthu wuli cho titenere kuchita kuti tijivikiliyi ku masuzgu ngakulungakulu chinanga ndi ngo ngangaŵika maumoyu ngidu pangozi, mu nyengu zinu zakusuzga? Pe nthowa zambula kusuzga zo ma yo we ndi nthumbu watenere kulondo ndipu watenere kuchita venivi kweche nyengu. Ivi vakukhumbika ukongwa kwa anthukazi wo akana kuŵikika ndopa chifukwa cha kulondo fundu za m’Bayibolo pamwenga wo akana chifukwa chakopa matenda.—Mach. 15:20, 28, 29
5 Kuti ŵanthu wo ŵe ndi nthumbu aleki kukumana ndi masuzgu nganyaki, atenere kuchita vo angafiska ndi chilatu chakuwonesesa kuti yo watiŵapaska chovyu cha munkhwala kaya ndi dokotala pamwenga mzamba watiziziŵa umampha nthowa zakuwovye munthu, m’malu mwakumupaska ndopa ndipuso atenere kuwonesesa kuti munthu yo ngwakujipereka kuchita viyo. Munthukazi wazeru watenere kuwonana dankha ndi dokotala waki kuti waziŵi asani ndopa zaki zakukwana yechendafiki nyengu yakubaliya. Kuti ma wakutama waje ndi ndopa zakukwana, dokotala wangamukambiya kuti waryengi mphangwi ndi vipasu ndipuso vakurya vinyaki vo ve ndi vitamini B vo vipaska ndopa.
[Mafumbu]
1. Kumbi apapi azeru atenere kuchitanji kuti aleki kuzikumana ndi masuzgu nganandi pa nyengu ya kubala?
2. Kumbi ndi vinthu wuli vo vichitiska kuti ma ndi mwana asuzgiki pa nyengu ya kubala?
3. Nchifukwa wuli nkhwakukhumbika kuti ma yo we ndi nthumbu walutengi ku chipatala?
4. Kumbi nyengu yakofya ukongwa kwa anthukazi wo ŵe ndi nthumbu ndi niyi?
5. Kumbi munthukazi wachikhristu wazeru yo wendi nthumbu watenere kuchitanji kuti waleki kuzikumana ndi masuzgu ngakupereŵere kwa ndopa?